Ajax سرواژه «Asynchronous JavaScript And XML» مجموعه‌ای از استانداردهای وب و زبان‌های پردازه‌نویسی (Scripting) است که به کمک آن می‌توان برنامه‌هایی مبتنی بر وب تولید کرد که به آسانی با کاربران تعامل داشته باشند. با استفاده از این روش‌ها و استانداردها و با کمک انتقال تکه‌های کوچک داده و اطلاعات از سرور، صفحات وب از حالت منفعل خارج می‌شوند و واکنش‌هایی مناسب با رویدادها انجام می‌دهند.
Ajax فناوری جدیدی است که به کمک آن می‌توان اینترفیس یک برنامه تحت وب را طوری ساخت که وقتی کاربر روی دکمه یا لینکی کلیک می‌کند، کلیه عملیات ارسال اطلاعات و دریافت نتایج در پشت صحنه انجام ‌شود و فقط آن قسمت از اینترفیس که قرار است اطلاعات جدید را به نمایش درآورد تغییر ‌کند بدون اینکه تمام صفحه از نو بارگذاری شود.
حتماً در بخش پست الکترونیک Gmail و Yahoomail دیده‌اید که با تایپ حروف اول نام دوستانتان نام چند نفر از آنها از پایگاه داده‌ها فراخوانی شده و به شما نمایش داده می‌‌شود، این کار بدون اینکه صفحه بارگذاری مجدد گردد انجام می‌‌شود. به زبان ساده‌تر،Ajax فناوری‌ای ست که در آن با بار شدن یک صفحه، امکان فراخوانی برنامه‌های سمت سرور بدون بارگذاری و لود مجدد صفحه وجود دارد. برنامه‌های Ajax راهی برای ساخت برنامه‌هایی تعاملی در وب فراهم کرده‌اند.
به طور سنتی وقتی کاربر فرمی را پرمی‌کند و به سایت ارسال می‌کند، وب سرور با بارگذاری مجدد یا تازه‌سازی صفحه(refresh) و نمایش یک پیغام و یا نتیجه پردازش اطلاعات، به او پاسخ می‌دهد و به همین دلیل هم وقت سرور برای ارسال کل محتوای آن صفحه گرفته می‌شود و هم کاربر باید برای دریافت کامل آن صفحه منتظر بماند؛ که نتیجه آن کاهش بازده سرور، مصرف پهنای باند و تلف شدن وقت و هزینه است، اما به‌کارگیری تکنیک Ajax این مشکلات را به طرز قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد.
گوگل باز هم پیشتاز
گوگل در میان سایت‌های اینترنتی از نظر میزان به‌کارگیری فناوری Ajax پیشتاز است و این تکنیک را در نرم‌افزار خود سیستم Google Suggest و Google Groups , Gmail و سرویس Google Maps به کار برده است.
مزایای Ajax
طی سال‌های اخیر صنعت نرم‌افزار در عرصه وب به سوی تولید سیستم‌هایی حرکت کرده‌است که هرچه بیشتر مستقل از نوع سیستم‌عامل و مرورگری باشد که کاربر استفاده می‌کند.
نگاهی به سیر تحولات مربوط به زبان‌های برنامه‌نویسی وب مانند ASP و PHP از یک‌سو و کاهش اقبال برنامه‌نویسان به فناوری‌هایی همچون ActiveX و Java Applet در سمت کلاینت از سوی دیگر، از دلایل مهم توجه دنیای نرم‌افزار به فناوری Ajax است.
این دستاورد برخلاف فناوری‌هایی مانند Macromedia Flash نیازمند نصب هیچ نرم‌افزار الحاقی و اضافی روی مرورگر نیست و همین حالا بستر لازم برای پیاده‌سازی َAjax روی میلیون‌ها سایت و مرورگر وب وجود دارد. در این میان، اتکای Ajax بر فناوری XMLاز اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا XML ماهیتا یک فناوری باز است که انعطاف‌پذیری زیادی دارد و هم‌اکنون در مقیاس گسترده‌ای در نرم‌افزارهای تحت وب، از سیستم‌های تجارت‌الکترونیک گرفته تا نرم‌افزارهای مدیریت محتوای سایت‌های وب و فناوری‌هایی همچون وب‌سرویس، ‌RSS و حتی پادکستینگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. ظهور Ajax نشان می‌دهد که فناوری XML هنوز قابلیت‌های کشف‌نشده‌‌ای دارد که همچنان بکر مانده‌اند و می‌توانند منشا تحولات بزرگ در سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی باشند.
در همین ارتباط، رویکرد Ajax به سمت فناوری وب‌سرویس قابل توجه است. از آنجا که ‌Ajax تا حد زیادی به معماری XMLHttpRequest وابسته است، این قابلیت را دارد که فرامین ارسال و دریافت اطلاعات را نه فقط از طریق سایت اصلی نمایش‌ دهنده یک صفحه وب، بلکه از طریق سایت‌های دیگری که احتمالا اطلاعات خود را بر بستر وب سرویس و ‌XML قرار داده‌اند نیز دریافت کند. بنابراین Ajax بالقوه یک فناوری سازگار با وب سرویس نیز هست.
مزیت مهم دیگر Ajax بهره‌گیری آن از استاندارد CSS است.
استانداردی که به تنهایی منشا تحولات دیگری در زمینه اینترفیس نرم‌افزارهای وب است و در آینده بسیار نزدیک به وجه غالب صفحه‌آرایی و اینترفیس سایت‌های وب تبدیل خواهد شد. توجه َAjax به CSS نشان می‌دهد که این فناوری همزمان با به‌کارگیری جاوا اسکریپت و ‌XML برای مدیریت داده‌ها، از استاندارد پیشرفته‌ای برای اینترفیس وب استفاده می‌کند و می‌توان حقیقتا آن را یک فناوری مرتبط با اینترفیس ( و نه فقط تعامل میان کلاینت و سرور) تلقی کرد.