علف چای و خواص آن
نام های دیگر علف چای، گل راعی، گل هزار چشم و هوفاریقون است. در عربی به آن حشیشه القلب می گویند. از خواص این گیاه می توان به مواردی چون ضدافسردگی، ضد میکروب و ویروس و ضد سوختگی
اشاره کرد.
علف چای با نام علمی Hypericum perforatum گیاهی است علفی و دائمی به ارتفاع تا یک متر، با بوی معطر و در زمان گل دهی بسیار زیبا.
زمان گلدهی گیاه برحسب ناحیه رویش از اردیبهشت تا مهرماه می باشد. محل رویش گیاه در کوهستان ها و ارتفاعات نواحی شمالی کشور می باشد. البته در ارتفاعات متوسط و کم بسیاری از نقاط از جمله کرج، راه چالوس، لاهیجان، ارومیه، بروجرد، گنبدکاووس، کلاردشت و اطراف تهران نیز رویش دارد.
قسمت مورد استفاده دارویی گیاه سرشاخه های گلدار آن است.
ترکیبات مهم
مهم ترین اجسام موجود در گیاه شامل 05/0 تا 3/0 درصد نفتودی آنترون ها از جمله هیپریسین، پزدوهیپریسین، ایزوهیپریسین، پروتوهیپریسین، هیپرفورین و ادهیپروفورین می باشند. میزان 2 تا 4 درصدی فلاونوئیدها از جمله هیپروزید، هیپرین، کورستین، ایزوکورستین و روتین؛ میزان 7 تا 15 درصد تانن های کاتشین؛ مقدار کمی اسانس؛ مقدار کمی پروسیانیدین؛ گزانتون ها؛ کاروتنوئیدها و فنل های اسید کربوکسیلیک از جمله کافئیک، کلروژنیک و فرولیک می باشند. از بین ترکیبات فوق مهم ترین آن ها هیپریسین و پزدوهیپریسین است که از 0095/0 تا 466/0 درصد در برگ ها و تا 24/0 درصد در گل ها وجود دارند. گیاه و داروهای تهیه شده صنعتی از این گیاه برحسب این دو ماده استاندارد می شوند.
موارد استفاده در طب سنتی
به عنوان ضد التهاب و ورم برونش ها و دستگاه تناسلی ادراری.
درمان آسیب مجاری صفرا، التهاب مثانه، سرماخوردگی معمولی، ترش کردن، خونریزی، میگرن، سردرد، سیاتیک، زخم معده، ادرارآور، قاعده آور، ضد مالاریا، ضدشب ادراری.
به طور موضعی جهت بریدگی و سوختگی، درمان زخم ها، عفونت های میکروبی و ویروسی استفاده می شود.
اثرات مهم
خاصیت ضد افسردگی هیپریسین قادر است هر دو نوع A و B منوآمینواکسیداز (MAO) را مهار نماید. از این نظر می تواند در استفاده های کلینیکی به عنوان ضدافسردگی، ضداضطراب، بی خوابی، بدخوابی، احساس بی ارزشی، بی اشتهایی، خونسردی و بی احساسی، افسردگی های فصلی(مانند پاییز، زمستان و یا سستی در بهار و تابستان) کاربرد داشته باشد. هم چنین تاثیر این گیاه در فعالیت های مغزی بسیار رضایت بخش بوده و این موضوع با آزمایشات الکتروآنسفالوگراف و به روش دوسوکور ثابت شده است.
بیشتر از 25 تحقق دوسوکور بر روی 1757 نفر که دارای افسردگی خفیف تا متوسط بودند نشان داد که علف چای به صورت عصاره استاندارد در درمان آن ها بسیار رضایت بخش بوده است. در سال 1994 در آلمان معادل 66 میلیون دوز روزانه از آن توسط پزشکان نسخه شده است.
گیاه علف چای با گیاه چای معمولی ارتباطی ندارد و فقط گیاه علف چای به طور هرز در میان بوته های چای شمال کشور می روید و بدین نام مشهور گشته است
اثرات ضد میکروب و ویروس عصاره گیاه علف چای دارای اثرات ضدمیکروب و ویروس قوی بر روی بسیاری از میکروارگانیزم های با اهمیت و بیماریزا است. مطالعاتی که تاکنون انجام شده نشان می دهد که بر ضدویروس آنفلوآنزای تیپ های A و B، ویروس تبخال نوع 1 و 2، ویروس وزی کولیا استوماتیتیس و ویروس ایدز(HIV) دارای اثرات قوی است. هم چنین بر ضد هر دو نوع میکروب های گرام منفی و مثبت از جمله استافیلوکوک اورئوس، استرپتوکوک موتانس، پروتئوس ولگاریس، اشرشیاکلی و پزدوموناس آئروژنیوزا تاثیرات قوی ای دارد.
اثرات ضد سوختگی زخم
به عنوان ضد زخم، ضدسوختگی، ضد آفتاب، ضددردماهیچه ها و ضد خونریزی سطحی کاربرد دارد. محصولاتی که برای این منظور تهیه شده است به صورت پماد لوسیون از عصاره می باشد که به طور مستقل و یا همراه با گیاهان دیگر به تعداد زیاد و متنوع ساخته شده اند.
محصولات دارویی موجود
محصولات بسیار متنوعی از جمله چای، عصاره روان، تنتور، قرص، دراژه، کپسول، قطره، پماد و لوسیون از این گیاه تهیه شده است.
طریقه و مقدار مصرف
چای: چای کیسه ای(تی بگ) تهیه شده از آن اصولا 2 گرمی بوده که در یک لیوان آب تهیه می گردد و تا 3 بار در روز می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
گل خشک: به مقدار 2 تا 4 گرم به صورت دم کرده یا جوشانده تا سه بار در روز(جمعا 6 تا 12 گرم در روز) می تواند مصرف گردد.
تنتور: 3 تا 6 میلی لیتر تا سه بار در روز(جمعا 9 تا 18 میلی لیتر در روز) توصیه می گردد.
عصاره روان: 1 تا 2 میلی لیتر تا سه بار در روز(جمعا 3 تا 6 میلی لیتر در روز) توصیه می گردد.
قطره: در صورتی که از نوع استاندارد که حاوی 3/0 درصد هیپریسین است استفاده شود، 30 قطره تا سه نوبت در روز(جمعا 90 قطره در روز) مصرف می گردد.
قرص: روزی 1 تا 3 قرص برحسب شدت بیماری میل شود.
مقدار مصرف انواع فرآورده ها به هر شکل تا معادل 7/2 میلی گرم "هیپریسین ها" در روز بلامانع است.
عوارض جانبی و موارد منع مصرف
در حد میزان مصرف دارویی معادل(7/2 میلی گرم هیپریسین به طور روزانه که مساوی 9 میلی لیتر قطره استاندارد می باشد) دارای هیچگونه عارضه جانبی نمی باشد. با مقادیر مصرف زیاد ممکن است باعث حساسیت به نور گردد، البته این موضوع فقط در حیوانات مانند گوسفند گزارش شده و در انسان مشاهده نشده است. احتمال داده می شود که با 30 تا 50 برابر مقدار مصرف دارویی می تواند حساسیت به نور(فتوتوکسیسیته) ایجاد کند. عوارض مطالعه شده برحسب آمار این گیاه و فرآورده های مربوط بسیار محدود می باشد به طوری که کلیه عوارض خفیف و موقتی آن به 5/2 درصد موارد مصرف کننده می رسد که شامل التهاب روده و معده به میزان 55/0 درصد، آلرژی به گیاه به میزان 5/0 درصد، ایجاد خستگی به میزان 4/0 درصد و بی خوابی به میزان 26/0 درصد می باشد.
منع مصرف این گیاه فقط در صورت حساسیت به این گیاه می باشد.
تداخلات دارویی
با غذاهای دارای مقادیر زیاد تریپتامین مانند پنیر، داروی فلوکستین، مهار کننده MAO، داروهای ضد ایدز، داروهای قلبی حاوی دیگوگسین بهتر است مصرف نشود چون ممکن است مقدار کمی اثرات آن ها را کاهش دهد.
نکات قابل توجه
1- از فرآورده های دارویی صنعتی این گیاه قرص و قطره هایپیران می باشد که در کلیه داروخانه های کشور به عنوان داروهای رسمی ایران بدون نسخه عرضه می گردند.
2- گیاه علف چای دارای حدود 20 گونه و واریته در نقاط مختلف ایران است و چند گونه از آن ها بسیار مشابه می باشند، ولی فقط یک گونه ی آن دارویی است.
هم چنین بعضی از گونه ها نیز سمی می باشند، به همین دلیل بهتر است از فرآورده های موجود در داروخانه استفاده نمود نه گیاه مربوطه تا خطری ایجاد نشود.
3- دارو دیر اثر بوده و اثرات آن از 4 تا 6 هفته پس از مصرف شروع می شود، بنابراین برای رسیدن به اثرات مطلوب احتیاج به زمان است.
توصیه می گردد برای اطمینان از اثر دارو حداقل مصرف آن را دو ماه ادامه داد و در صورت بی اثر بودن موضوع را با پزشک و یا داروساز داروخانه در میان گذشت.
4- قطره را هرگز نباید به طور مستقیم میل نمود و حتما باید در مقدار کمی آب رقیق گردد.
5- داروی هایپیران ممکن است در حدود 2 درصد افراد ایجاد دل آشوب معده گردد که پس از یک ماه مصرف از بین می رود.
6- در دو درصد افراد مصرف کننده جهت تسکین میگرن ممکن است در روزهای اول مصرف، سردردها افزایش یابد که پس از دو تا چهار هفته از بین رفته و تکرار نخواهد شد.
7- افرادی که برای تسکین میگرن از هایپیران استفاده می نمایند باید هر روز از آن مصرف کنند. دارو در شروع حمله های میگرنی مانند داروهای شیمیایی چندان موثر نخواهند بود.
8- در صورت استفاده صحیح و با میزان کافی، موفقیت تسکین میگرن توسط هایپیران در افراد ایرانی بیش تر از نود درصد می باشد. این موضوع توسط تحقیقات کلینیکی چند سال گذشته در دانشگاه انجام شده است.
9- موفقیت درمان افسردگی های ضعیف تا متوسط توسط هایپیران 93 درصد بوده که با انجام چندین مطالعه کلینیکی در ایران و جهان مورد تایید قرار گرفته است.
10- فرآورده های مشابه هایپیران با نام های تجارتی مختلف که توسط کارخانجات جهان ساخته می شوند، پرمصرف ترین داروی گیاهی دهه اخیر در مشکلات روحی روانی و افسردگی بوده است.
11- گیاه بلافاصله پس از چیدن باید خشک شود در غیر این صورت ممکن است مواد فعال آن از بین بروند.
12- گیاه علف چای با گیاه چای معمولی ارتباطی ندارد و فقط گیاه علف چای به طور هرز در میان بوته های چای شمال کشور می روید و بدین نام مشهور گشته است.
بخش تغذیه تبیان
منبع: کتاب گیاهان دارویی و گیاه درمانی – دکتر محمدحسین صالحی سورمقی
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)