شناسایی حریق واطفا آن در هواپیما
برای آشنایی با طریقه تشخیص و اطفا حریق در هواپیماها می بایست ابتدا با سیستم سوخت هواپیما آشنا شویم.
سوخت در هواپیما
مخازن سوخت هواپیما در بال های آن قرار دارند، البته در برخی موارد علاوه بر بال ها مخازنی نیز زیر شکم هواپیما نصب مب شوند تا گنجایش ذخیره ی سوخت را افزایش دهند.قبلا مخازن پلاستیکی مخصوصی داخل بال ها قرار می گرفت و سوخت داخل آنها ذخیره می شد ولی با توجه به مشکلات عدیده در تعمیر و نگهداری آنها و پیشرفت علم سازه داخل بال خود به عنوان مخزن در نظر گرفته شد، جهت جلوگیری از نشت نیز محل اتصالات با مواد مخصوص عایق بندی می شود.
سوخت ذخیره شده داخل مخازن توسط پمپ های مخصوصی به نام (booster pump) که عمدتا با نیروی برق هواپیما کار می کنند به سمت موتورها هدایت و به مصرف می رسد. در صورت وجود مشکل در سامانه ی انتقال سوخت یا از کار افتادن یک موتور که باعث برهم خوردن تعادل مقدار سوخت در بال چپ و راست شود که می تواند کنترل هواپیما را بر هم بزند سامانه ای به نام cross feed در نظر گرفته شده است.
در رابطه با سوخت گیری؛ ذخیره سازی؛ انتقال و نمایش مقدار سوخت مخزن نیز مطرح است که در این مقاله توضیح مختصری از آنها می دهیم.
در شکل قسمتی از مخازن بال نشان داده شده که با توجه به شیب بال از سر به سمت وسط سوخت تمایل دارد که به سمت وسط هدایت گردد که در شکل دیده می شود، به این قسمت جمع کننده گفته می شود، در هر بال دو پمپ برقی وظیفه انتقال سوخت از بال به سمت موتور مربوطه را دارند، لذا بال چپ موتور چپ و بال راست موتور راست را تغذیه می کند. برای فعال نمودن پمپ ها کلید پمپ مربوطه را که در پنل کنترل قرار دارد فشار می دهیم که باعث به کار افتادن پمپ با نیروی الکتریکی می گردد، در همین زمان یک سوئیچ حساس به فشار که مخصوص همان پمپ است فشار خروجی پمپ فوق را زیر نظر می گیرد تا در صورتی که فشار از حد معینی که نشانگر وجود اشکال در آن پمپ است پایین بیافتد چراغ خطا روی سوئیچ همان پمپ را نشان نماید. در صورتی که سوئیچ را خاموش کنیم روشن شدن چراغ OFF روی همان سوئیچ خاموش بودن پمپ را به ما اطلاع می دهد.
به طریقی که گفته شد در صورتیکه تعادل مقدار سوخت مخازن چپ و راست به هم بخورد با فشار دادن سوئیچ X-Feed روی پنل کنترل دو شیر برقی که در شکل نیز دیده می شوند باز می شود که روشن شدن چراغ خط افقی روی سوئیچ موید باز بودن آنهاست، حال در صورتی که پمپ های مخزنی را که سوخت کمتری دارند خاموش کنیم ، سوخت مخزن دیگر هر دو موتور را تغذیه خواهد نمود تا اینکه نشان دهنده سوخت مخازن مقدار سوخت برابر را نشان دهند که در این زمان پمپ های خاموش را روشن و سوئیچ X-Feed را خاموش می کنیم تا شیرهای برقی بسته شوند.
لازم به ذکر است که قبل از هر بار سوخت گیری مقدار مورد نیاز سوخت در این پنل تنظیم می گردد که پردازشگر مرکزی آنرا تقسیم بر دو می کند و وقتی مقدار سوخت هر مخزن به مقدار تعیین شده رسید پردازشگر دستور بسته شدن شیر سوختگیری مخزن فوق را صادر می کند.
سامانه تشخیص و اطفای حریق
با توجه به وجود سوخت در موتورهای هواپیما و درجه ی حرارت زیاد گازهای خروجی از موتور امکان آتش سوزی زیاد است، لذا سامانه ی تشخیص و اطفای حریق در موتورهای هواپیما نصب می گردد.سامانه ی تشکیل شده از دو لوله ی بسیار نازک (حسگر حرارتی) که داخل آنها موادی وجود دارد که در مقابل حرارت حساس بوده و با بالا رفتن حرارت مقادیر مقاومتی و خازنی آن تغییر می کند (البته انواع دیگری هم دیده شده) . این دو لوله ی نازک دورتادور موتور کشیده شده و در صورت بروز آتش سوزی سیگنالی به کنترلر مخصوص خود ارسال می دارد. کنترلر پس از بررسی در صورتی که مورد آتش سوزی توسط هر دو حسگر حس شده باشد (جهت اطمینان بیشتر) چراغ های قرمز مخصوصی را داخل کابین خلبان روشن و زنگی را به صدا در می آورد.
در این لحظه خلبان اهرم مخصوص آن موتور را به بیرون می کشد که باعث قطع سوخت و هیدرولیک، خاموش شدن موتور می شود.
حال با چرخاندن اهرم به سمت چپ (shoti) کپسول اطفا حریق (bottle) شماره ی یک داخل موتور خالی خواهد شد. در صورتی که پس از مدت معینی آتش سوزی ادامه یابد می توان با چرخاندن اهرم به سمت راست (shot2) کپسول اطفا حریق راست (2) را نیز داخل این موتور خالی کرد.
چراغ LO در پنل در صورت خالی شدن کپسول مربوطه روشن می شود تا خلبان را آگاه سازد.
در صورت خرابی هر کدام از حسگرها که به آن LOOP گفته می شود چراغ Fault همان حسگر روشن خواهد شد که با فشار کلید آن چراغ خاموش/ روشن و از این به بعد تشخیص حریق در آن موتور با حسگر باقیمانده میسر خواهد بود، لذا خرابی یک حسگر مشکلی در تشخیص حریق پیش نخواهد آورد.
محسن مرادی
بخش دانش و زندگی تبیان
منابع:
آشنایی با هواپیماها،ابر دهقان فردوس
سامانه های الکترونیک مهندس علمداری
integrated modular avonics by nick johanson, waterloo1999
science direct
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)