مشكاة الانوار فى غرر الاخبار

[afsanah82]

الفصل الثالث في آداب الشيعة
(فصل سوم : در آداب و رسوم شيعه)
عَنْ أَبِي أُسَامَةَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع لِأُوَدِّعَهُ فَقَالَ لِي يَا زَيْدُ مَا لَكُمْ وَ لِلنَّاسِ قَدْ حَمَّلْتُمُ النَّاسَ عَلَيَّ وَ اللَّهِ مَا وَجَدْتُ أَحَداً يُطِيعُنِي - وَ يَأْخُذُ بِقَوْلِي إِلَّا رَجُلٌ وَاحِدٌ رَحِمَ اللَّهُ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ أَبِي يَعْفُورٍ فَإِنَّهُ أَمَرْتُهُ بِأَمْرٍ وَ أَوْصَيْتُهُ بِوَصِيَّةٍ فَاتَّبَعَ قَوْلِي وَ أَخَذَ بِأَمْرِي وَ اللَّهِ إِنَّ الرَّجُلَ مِنْكُمْ لَيَأْتِينِي فَأُحَدِّثُهُ بِالْحَدِيثِ لَوْ أَمْسَكَهُ فِي جَوْفِهِ لَعَزَّ وَ كَيْفَ لَا يَعِزُّ مَنْ عِنْدَهُ مَا لَيْسَ عِنْدَ النَّاسِ يَحْتَاجُ النَّاسُ إِلَى مَا فِي يَدَيْهِ وَ لَا يَحْتَاجُ إِلَى مَا فِي أَيْدِي النَّاسِ فَآمُرُهُ أَنْ يَكْتُمَهُ فَلَا يَزَالُ يُذِيعُهُ حَتَّى يَذِلَّ بِهِ عِنْدَ النَّاسِ وَ يُعَيَّرَ بِهِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنْ رَأَيْتَ كَفَّ هَذَا عَنْ مَوَالِيكَ فَإِنَّهُ إِذَا بَلَغَهُمْ هَذَا عَنْكَ شُقَّ عَلَيْهِمْ فَقَالَ إِنِّي أَقُولُ وَ اللَّهِ الْحَقَّ وَ إِنَّكَ تَقْدَمُ غَداً الْكُوفَةَ فَيَأْتِيكَ إِخْوَانُكَ وَ مَعَارِفُكَ فَيَقُولُونَ مَا حَدَّثَكَ جَعْفَرٌ فَمَا أَنْتَ قَائِلٌ قَالَ أَقُولُ لَهُمْ مَا تَأْمُرُنِي بِهِ لَا أَقْصُرُ عَنْهُ وَ لَا أَعْدُوهُ إِلَى غَيْرِهِ- قَالَ أَقْرِئْ مَنْ تَرَى أَنَّهُ يُطِيعُنِي وَ يَأْخُذُ بِقَوْلِي مِنْهُمُ السَّلَامَ وَ أُوصِيهِمْ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ الْوَرَعِ فِي دِينِهِمْ وَ الِاجْتِهَادِ لِلَّهِ وَ صِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ طُولِ السُّجُودِ وَ حُسْنِ الْجِوَارِ فَبِهَذَا جَاءَ مُحَمَّدٌ وَ أَدُّوا الْأَمَانَةَ إِلَى مَنِ ائْتَمَنَكُمْ عَلَيْهَا مِنْ بَرٍّ أَوْ فَاجِرٍ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ كَانَ يَأْمُرُ بِرَدِّ الْخَيْطِ وَ الْمِخْيَطِ صِلُوا فِي عَشَائِرِهِمْ وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ أَدُّوا حُقُوقَهُمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنْكُمْ إِذَا وَرِعَ فِي دِينِهِ وَ صَدَقَ الْحَدِيثَ وَ أَدَّى الْأَمَانَةَ وَ حَسَّنَ خُلُقَهُ مَعَ النَّاسِ قِيلَ هَذَا جَعْفَرِيٌّ فَيَسُرُّنِي ذَلِكَ وَ قَالُوا هَذَا أَدَبُ جَعْفَرٍ وَ إِذَا كَانَ عَلَى غَيْرِ ذَلِكَ دَخَلَ عَلَيَّ بَلَاؤُهُ وَ عَارُهُ وَ اللَّهِ لَقَدْ حَدَّثَنِي أَبِي أَنَّ الرَّجُلَ كَانَ يَكُونُ فِي الْقَبِيلَةِ مِنْ شِيعَةِ عَلِيٍّ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِ فَكَانَ أَقْضَاهُمْ لِلْحُقُوقِ وَ أَدَّاهُمْ لِلْأَمَانَةِ وَ أَصْدَقَهُمْ لِلْحَدِيثِ إِلَيْهِ وَصَايَاهُمْ وَ وَدَائِعُهُمْ يُسْأَلُ عَنْهُ فَيُقَالُ مَنْ مِثْلُ فُلَانٍ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا زَيْناً وَ لَا تَكُونُوا شَيْناً جَرُّوا إِلَيْنَا كُلَّ مَوَدَّةٍ وَ ادْفَعُوا عَنَّا كُلَّ قَبِيحٍ فَإِنَّهُ مَا قِيلَ لَنَا فَمَا نَحْنُ كَذَلِكَ لَنَا حَقٌّ فِي كِتَابِ اللَّهِ وَ قَرَابَةٌ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ وَ تَطْهِيرٌ مِنَ اللَّهِ وَ وِلَادَةٌ طَيِّبَةٌ لَا يَدَّعِيهَا أَحَدٌ غَيْرُنَا إِلَّا كَذَّابٌ أَكْثِرُوا ذِكْرَ اللَّهِ وَ ذِكْرَ الْمَوْتِ وَ تِلَاوَةَ الْقُرْآنِ وَ الصَّلَاةَ عَلَى النَّبِيِّ فَإِنَّ الصَّلَاةَ عَلَيْهِ عَشْرُ حَسَنَاتٍ خُذْ بِمَا أَوْصَيْتُكَ بِهِ وَ أَسْتَوْدِعُكَ اللَّهَ
ابو اسامه گويد: روزى نزد امام صادق عليه السّلام رفته بودم تا با ايشان خداحافظى كنم ، ايشان به من فرمود: اى زيد! با مردم چه كار داريد كه آنها را به طرف من دعوت مى كنيد؟ به خدا قسم نيافتم احدى را كه اطاعتم كند و به حرفم عمل نمايد بجز يك نفر از آنها، خدا رحمت كند عبد اللّه بن ابى يعفور را، او را به كارى امر نمودم و وصيت نمودم او را به عملى ؛ او حرف مرا پيروى نموده و امر مرا انجام داد.
به خدا قسم اگر فردى از شما نزد من آيد و به گفتارى او را آگاه سازم اگر او در درونش حرف مرا نگهدارد عزّت مى يابد، چگونه عزّت نيابد در حالى كه چيزى نزد اوست كه نزد مردمان ديگر نيست ، مردم به آنچه او دارد نيازمندند و او به آنچه در اختيار مردم است نيازى ندارد، به او فرمان مى دهم كه سخنم را كتمان نمايد ولى هميشه آن را فاش مى كند، تا آنجا كه به جهت اين كار نزد مردم خوار مى شود و مورد سرزنش قرار مى گيرد.
عرض كردم : فدايت شوم ، حال اگر شخص اين امر را از دوستان شما مخفى نمود و بعد به گوش آنها رسيد بر آنان سخت مى شود. فرمود: به خدا قسم من حق را مى گويم و تو فردا به كوفه مى روى ، برادران و آشنايانت نزد تو مى آيند و مى پرسند كه جعفر به تو چه گفت ، تو چه جوابى به آنها مى دهى ؟ گفتم : هر چه بفرمائيد به آنها خواهم گفت ، و چيزى از آن كم نكنم و به غير آنچه فرموده اى نخواهم گفت .
فرمود: به كسى كه اطاعت مرا مى كند و حرف مرا گوش مى دهد سلامم را برسان و آنها را به تقواى الهى و پرهيزگارى در دين و سعى و كوشش براى خدا و راستگويى و اداء امانت ، و طولانى كردن سجده و همسايه دارى خوب سفارش كن . پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله مبعوث براى اين شد، بنا بر اين ، بايد امانت را به كسى كه به شما اعتماد نموده برگردانيد، چه آن شخص نيكوكار باشد و چه بدكار، زيرا رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله امر مى كرد حتى به برگرداندن نخ و سوزنى كه امانت گرفته شده است .
در جمع عشاير آنها نماز بخوانيد، و به تشييع جنازه آنان برويد، و مريضهاى آنها را عيادت كنيد، و حقوق آنان را پرداخت نماييد، زيرا هر كدام از شما اگر در دينش پرهيزگار باشد و راست گفتار، و اداى امانت كند و اخلاقش را با مردم نيكو نمايد؛ گفته مى شود اين شخص جعفرى است ، و اين سخن مرا خوشنود مى سازد. و مى گويند: اين ادب جعفر است ، و هر گاه غير از اين باشد مصيبت و گرفتارى و ننگ آن متوجه من مى شود. به خدا قسم ؛ پدرم به من مى فرمود: مردى از شيعيان على عليه السّلام در مكه بهترين اداكننده حقوق در بين شيعه بود، و بهترين اداكننده امانت ، و راستگوترين آنها در گفتار بود، مردم وصاياى خود را نزد او مى بردند و امانتهاى خود را به او مى سپردند، در باره او سؤ ال شد، گفته مى شد: مثل فلانى چه كسى است ؟
تقواى خدا را پيشه كنيد، و براى ما زينت باشيد نه مايه ننگ ، تمام محبت و دوستى را به طرف ما جلب كنيد و هر نسبت زشت و ناپسندى را از ما دور نماييد، هر آنچه براى ما گفته مى شود ما آنچنان نيستيم ، در كتاب خداوند براى ما حقّى و خويشاوندى با رسول خداست و پاك بودن از ناحيه خدا و پاكى ولادت را غير از ما هيچ كس ادّعا نكرده مگر اينكه دروغگو بوده ، زياد به ياد خدا و مرگ باشيد، بسيار تلاوت قرآن نمائيد و صلوات بر پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله بفرستيد، زيرا صلوات فرستادن بر پيامبر برابر ده حسنه است ، آنچه را به تو وصيت نمودم حفظ كن ، و تو را به خدا مى سپارم .

عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أُوصِيكَ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ الْوَرَعِ وَ صِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ حُسْنِ الْجِوَارِ وَ كَثْرَةِ السُّجُودِ فَبِذَلِكَ أَمَرَنَا مُحَمَّدٌ
حضرت صادق عليه السّلام فرمود: تو را سفارش به تقواى خدا و پرهيزگارى مى نمايم ، و سفارش مى كنم به راستى در گفتار و اداء امانت و خوب همسايه دارى و بسيار سجده كردن براى خدا، زيرا پيغمبر خدا ما را به اينها امر فرمود.

عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِيدِ بْنِ هِلَالٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنِّي لَا أَكَادُ أَنْ أَلْقَاكَ إِلَّا فِي السِّنِينَ فَأَوْصِنِي بِشَيْءٍ آخُذْ بِهِ- قَالَ أُوصِيكَ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ الْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ لَمْ يَنْفَعْ وَرَعٌ إِلَّا بِالاجْتِهَادِ وَ إِيَّاكَ أَنْ تُطْمِعَ نَفْسَكَ إِلَى مَنْ فَوْقَكَ وَ كَثِيراً مَا قَالَ اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ لِنَبِيِّهِ- فَلا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ وَ قَالَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا فَإِنْ دَاخَلَكَ شَيْءٌ فَاذْكُرْ عَيْشَ رَسُولِ اللَّهِ إِنَّمَا كَانَ قُوتُهُ الشَّعِيرَ وَ حَلَاوَتُهُ التَّمْرَ- وَ وَقُودُهُ السَّعَفَ وَ إِذَا أُصِبْتَ بِمُصِيبَةٍ فِي نَفْسِكَ فَاذْكُرْ مُصَابَكَ بِرَسُولِ اللَّهِ فَإِنَّ الْخَلَائِقَ لَمْ يُصَابُوا بِمِثْلِهِ قَطُّ
عمرو بن سعيد بن هلال گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم : فدايت شوم ! من شما را ملاقات نمى كنم مگر تا چند سال ديگر؛ مرا وصيتى نما تا به آن عمل نمايم . فرمود: تو را وصيت مى كنم به تقواى الهى ، و پرهيزگارى و تلاش در راه خدا. بدان ، هيچ پرهيزگارى بدون تلاش و كوشش ‍ سودمند نيست ، و بپرهيز از اينكه نفست را به طمع اندازى تا به كسى كه بالاتر از تو است برترى دهى ، چه بسيار زياد خداوند متعال به پيامبرش ‍ فرمود:
(مالها و فرزندان آنان تو را متعجب نسازد) و فرمود: (اى رسول ما! هرگز به متاع ناچيزى كه به قومى در اين حيات فانى براى امتحان داده ايم چشم آرزو مگشا و رزق خداى تو بسيار بهتر و پاينده تر است ).
اگر وسوسه شدى زندگانى رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله را بياد آور، كه طعامش و شيرينيش خرما بود، و هيزمش شاخه هاى درخت خرما، و هر گاه مصيبتى بر تو وارد شد، به ياد مصيبت رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله باش ! زيرا خلائق مصيبتى بالاتر از مصيبت فقدان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله را نديد.

عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع يَا مَعْشَرَ شِيعَةِ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمُ السَّلَامُ كُونُوا النُّمْرُقَةَ الْوُسْطَى إِلَيْكُمْ يَرْجِعُ الْغَالِي وَ بِكُمْ يَلْحَقُ التَّالِي فَقَالَ رَجُلٌ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا الْغَالِي قَالَ قَوْمٌ يَقُولُونَ فِينَا مَا لَا نَقُولُهُ فِي أَنْفُسِنَا فَلَيْسَ أُولَئِكَ مِنَّا وَ لَسْنَا مِنْهُمْ قَالَ فَمَا التَّالِي قَالَ الْمُرْتَادُ يُرِيدُ الْخَيْرَ يَبْلُغُهُ الْخَيْرُ وَ يُؤْجَرُ عَلَيْهِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَيْنَا فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا مَعَنَا مِنَ اللَّهِ بَرَاءَةٌ وَ مَا بَيْنَنَا وَ بَيْنَ اللَّهِ قَرَابَةٌ وَ لَا لَنَا عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ وَ لَا يُتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ إِلَّا بِالطَّاعَةِ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مُطِيعاً نَفَعَتْهُ وَلَايَتُنَا وَ مَنْ كَانَ مِنْكُمْ عَاصِياً لَمْ تَنْفَعْهُ وَلَايَتُنَا
امام باقر عليه السّلام فرمود: اى گروه شيعه آل محمّد! شما تكيه گاه ميانه باشيد تا آنكه غلوّكننده بسوى شما بازگردد، و آنكه عقب مانده خودش را به شما برساند. مردى پرسيد: فدايت شوم ! غلوّكننده كدامست ؟ فرمود: مردمى كه در باره ما چيزهايى مى گويند كه خود ما آن را به خود نسبت نمى دهيم ، آنها از ما نيستند و ما هم از آنان نيستيم . پرسيد: عقب مانده چه كسانى هستند؟ فرمود: كسى كه طالب خير است ، خير به او مى رسد و به همان مقدار پاداش داده مى شود.
سپس رو به ما كرد و فرمود: به خدا قسم ما از جانب خدا براتى نداريم و ميان ما و خداوند خويشاوندى نيست و بر خدا حجّتى نداريم ، نزديكى به خدا جز با اطاعت و بندگى ميسور نمى شود، پس هر كس از شما كه مطيع خدا باشد دوستى ما سودش دهد، و آنكه از شما نافرمانى خدا كند، ولايت ما به او سودى نرسانده است .

عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ يَا مَعْشَرَ الشِّيعَةِ إِنَّكُمْ قَدْ نُسِبْتُمْ إِلَيْنَا كُونُوا لَنَا زَيْناً وَ لَا تَكُونُوا عَلَيْنَا شَيْناً- مَا يَمْنَعُكُمْ أَنْ تَكُونُوا مِثْلَ أَصْحَابِ عَلِيٍّ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِ فِي النَّاسِ إِنْ كَانَ الرَّجُلُ مِنْهُمْ لَيَكُونُ فِي الْقَبِيلَةِ فَيَكُونُ إِمَامَهُمْ وَ مُؤَذِّنَهُمْ وَ صَاحِبَ أَمَانَاتِهِمْ وَ وَدَائِعِهِمْ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ وَ صَلُّوا فِي مَسَاجِدِهِمْ وَ لَا يَسْبِقُوكُمْ إِلَى خَيْرٍ فَأَنْتُمْ وَ اللَّهِ أَحَقُّ مِنْهُمْ بِهِ ثُمَّ الْتَفَتَ نَحْوِي وَ كُنْتُ أَحْدَثَ الْقَوْمِ سِنّاً فَقَالَ وَ أَنْتُمْ يَا مَعْشَرَ الْأَحْدَاثِ إِيَّاكُمْ وَ الوسادة الْرُّؤَسَاءَ عودوهم دَعُوهُمْ حَتَّى يَصِيرُوا أَذْنَاباً وَ اللَّهُ خَيْرٌ لَكُمْ مِنْهُمْ
امام صادق عليه السّلام مى فرمود: اى گروه شيعه ! كه به ما منسوب هستيد، براى ما زينت باشيد، و مايه عار و ننگ ما نباشيد، چه مانعى دارد كه همانند ياران على عليه السّلام در بين مردم باشيد؟
به طورى كه اگر مردى از ياران او در بين قبيله اى قرار مى گرفت امام و مؤ ذن آنان بود، و صاحب امانت ، و محافظ مال آنان بود. مريضان آنان را عيادت كنيد، و در تشييع جنازه آنان حاضر شويد، و در مساجدشان نماز بخوانيد. نگذاريد در امر خير از شما پيشى گيرند، بخدا قسم شما سزاوارتر از آنها به آن امر هستيد.
سپس رو به من كرده و چون من در بين آنان از همه جوانتر بودم فرمود: و شما اى جوانان بپرهيزيد از تكيه دادن به بالش ، به عيادت آنها برويد تا حدّى كه آنها دنباله رو شما شوند، و خداوند براى شما بهتر از آنان است .

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع وَ مَعِي رَجُلَانِ فَقَالَ أَحَدُهُمَا لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ أَ آتِي الْجُمُعَةَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ايتِ الْجُمُعَةَ وَ الْجَمَاعَةَ وَ احْضُرِ الْجِنَازَةَ وَ عُدِ الْمَرِيضَ وَ اقْضِ الْحُقُوقَ- ثُمَّ قَالَ أَ تَخَافُونَ أَنْ نُضِلَّكُمْ لَا وَ اللَّهِ لَا نُضِلُّكُمْ أَبَداً
عبد اللّه بن بكير گويد: به همراه دو نفر خدمت امام صادق عليه السّلام رفتيم ، يكى از آنان به امام گفت : به نماز جمعه بروم ؟ فرمود: به جمعه و جماعات برو، و در تشييع جنازه حاضر شو، و به عيادت مريض برو، و حقوق را ادا كن . سپس فرمود: آيا مى ترسيد ما شما را گمراه نماييم ؟ نه بخدا قسم هرگز شما را گمراه نمى كنيم .

عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع كَيْفَ نَصْنَعُ فِيمَا بَيْنَنَا وَ بَيْنَ قَوْمِنَا وَ فِيمَا بَيْنَنَا وَ بَيْنَ خُلَطَائِنَا مِمَّنْ لَيْسَ هُوَ عَلَى أَثَرِنَا قَالَ تَنْظُرُونَ أَئِمَّتَكُمُ الَّذِينَ تَقْتَدُونَ بِهِمْ فَتَصْنَعُونَ كَمِثْلِ مَا يَصْنَعُونَ فَوَ اللَّهِ إِنَّهُمْ لَيَعُودُونَ مَرْضَاهُمْ وَ يَشْهَدُونَ جَنَائِزَهُمْ وَ يُقِيمُونَ الشَّهَادَةَ لَهُمْ وَ عَلَيْهِمْ- وَ يُؤَدُّونَ الْأَمَانَةَ إِلَيْهِمْ
معاوية بن وهب گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم : چگونه شايسته است براى ما كه با قوم خود، و مردمانى كه با ما آميزش دارند و شيعه نيستند رفتار كنيم ؟
فرمود: به پيشوايان خود نگاه كنيد و از آنها پيروى كنيد، آن گونه كه آنان رفتار مى كنند شما نيز همان طور رفتار نماييد، بخدا سوگند آنها به عيادت بيمارانشان مى روند، و بر جنازه هايشان حاضر مى شوند، و به سود و ضرر آنها گواهى مى دهند، و امانتهاى آنان را به آنها بر مى گردانند.

عَنْ ثَابِتٍ مَوْلَى آلِ حَرِيزٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ كَظْمُ الْغَيْظِ عَنِ الْعَدُوِّ فِي دَوْلَتِهِمْ تَقِيَّةً حَزْمٌ لِمَنْ أَخَذَ بِهِ وَ تَحَرُّزٌ عَنِ التَّعَرُّضِ لِلْبَلَاءِ فِي الدُّنْيَا وَ مُغَالَبَةُ الْأَعْدَاءِ فِي دَوْلَتِهِمْ وَ مُمَاظَّتُهُمْ فِي غَيْرِ تَقِيَّةٍ تَرْكُ أَمْرِ اللَّهِ فَجَامِلُوا النَّاسَ يَسْمَنْ ذَلِكَ لَكُمْ عِنْدَهُمْ وَ لَا تَجْعَلُوهُمْ عَلَى رِقَابِكُمْ فَتُعَادُوهُمْ
امام صادق عليه السّلام فرمود: فرو خوردن خشم از دشمن در زمان دولت و اقتدار آنها تقيّه و احتياطى است براى فرد دور انديش ، و جلوگيرى از بلاست در دنيا، و مخاصمه نمودن با دشمن و دشنام دادن به آنها بدون تقيه ؛ ترك نمودن دستور خداست ، پس با مردم مدارا كنيد تا عمل شما نزد آنان بزرگ و فربه شود، و كارى نكنيد كه آنها بواسطه دشمنى كردن شما با آنها بر گردن شما سوار شوند.

عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اصْبِرْ يَا زَيْدُ عَلَى أَعْدَائِكَ فَإِنَّكَ لَنْ تُكَافِيَ مَنْ عَصَى اللَّهَ بِأَكْثَرَ مِنْ أَنْ تُطِيعَ اللَّهَ فِيهِ إِنَّ اللَّهَ يَذُودُ عَبْدَهُ الْمُؤْمِنَ عَمَّا يَكْرَهُ كَمَا يَذُودُ أَحَدُكُمُ الْجَمَلَ الْغَرِيبَ الَّذِي لَيْسَ لَهُ عَنْ إِبِلِهِ يَا زَيْدُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى الْإِسْلَامَ وَ اخْتَارَهُ فَأَحْسِنُوا صُحْبَتَهُ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ
زيد شحّام گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: اى زيد! در مقابل دشمنانت صبر كن ، زيرا تو هرگز نمى توانى با كسى كه خداوند را نافرمانى كرده بيش از آن مقدارى كه تو اطاعت خدا در آن نمودى مقابله كنى ، خداوند بنده مؤمنش را از آنچه بدش مى آيد دور مى كند، همان طور كه يكى از شما شتر ماده اى را كه از خودش نيست از شتر نر خود جدا مى سازد.
اى زيد! خداوند دين اسلام را برگزيد و آن را انتخاب فرمود، اينك با سخاوت و خوش خلقى با او معاشرت كنيد.

عَنْ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى مُرْ أَصْحَابَكَ أَنْ يَكُفُّوا مِنْ أَلْسِنَتِهِمْ وَ يَدَعُوا الْخُصُومَةَ فِي الدِّينِ وَ يَجْتَهِدُوا فِي عِبَادَةِ اللَّهِ- وَ إِذَا قَامَ أَحَدُهُمْ فِي صَلَاةٍ فَرِيضَةٍ فَلْيُحْسِنْ صَلَاتَهُ وَ لْيُتِمَّ رُكُوعَهُ وَ سُجُودَهُ- وَ لَا يُشْغِلْ قَلْبَهُ بِشَيْءٍ مِنْ أُمُورِ الدُّنْيَا فَإِنِّي سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ يَقُولُ إِنَّ مَلَكَ الْمَوْتِ يَتَصَفَّحُ وُجُوهَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ عِنْدِ حُضُورِ الصَّلَوَاتِ الْمَفْرُوضَاتِ
امام كاظم عليه السّلام فرمود: به يارانت امر كن كه زبانهايشان را نگاه دارند، و دشمنى در دين را ترك نمايند، و در عبادت خداوند كوشش و تلاش كنند، و هر گاه يكى از آنان آماده براى نماز واجبى شد نمازش را به نيكويى بجا آورد، و ركوع و سجودش را كامل انجام دهد، و دلش را به امور دنيايى مشغول نگرداند، زيرا من از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه مى فرمود:
ملك الموت هنگام حضور در نمازهاى واجب به صورتهاى تك تك مؤمنين نظر مى كند.

عَنْ أَبِي مُحَمَّدٍ الْوَابِشِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ إِنْ كَانَ الشُّؤْمُ فِي شَيْءٍ فَهُوَ فِي اللِّسَانِ فَاخْزَنُوا أَلْسِنَتَكُمْ كَمَا تَخْزَنُونَ أَمْوَالَكُمْ- وَ احْذَرُوا أَهْوَاءَكُمْ كَمَا تَحْذَرُونَ أَعْدَاءَكُمْ فَلَيْسَ شَيْءٌ أَقْتَلَ لِلرِّجَالِ مِنِ اتِّبَاعِ أَهْوَائِهِمْ وَ حَصَائِدِ أَلْسِنَتِهِمْ
امام صادق عليه السّلام فرمود: اگر شوم در چيزى باشد پس در زبان است ، زبانهايتان را حفظ كنيد همان طور كه اموالتان را حفظ مى كنيد، و از هواهاى نفسانيتان بپرهيزيد همان طور كه از دشمنانتان مى پرهيزيد، هيچ چيز براى مردان كشنده تر از پيروى هواهاى نفسهايشان و نتيجه گفته هاى زبانشان نيست .

عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ قَالَسَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ إِيَّاكُمْ وَ أَصْحَابَ الْخُصُومَاتِ وَ الْكَذَّابِينَ فَإِنَّهُمْ تَرَكُوا مَا أُمِرُوا بِهِ يَا أَبَا عُبَيْدَةَ خَالِقُوا النَّاسَ بِأَخْلَاقِهِمْ وَ زَايِدُوا فِي أَمْوَالِهِمْ يَا أَبَا عُبَيْدَةَ إِنَّا لَا نَعُدُّ الرَّجُلَ عَاقِلًا حَتَّى يَعْرِفَ لَحْنَ الْقَوْلِ ثُمَّ قَرَأَ وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ
امام كاظم عليه السّلام فرمود: از كسانى كه دائما در حال دشمنى با يك ديگرند و از دروغگويان دورى كنيد، زيرا آنان آنچه را كه بدان امر شده اند ترك كرده اند. اى ابو عبيد! با مردم به اخلاق خودشان معاشرت كنيد، و در اموالشان توسعه دهيد. اى ابو عبيد! ما مرد را عاقل نمى دانيم مگر آنكه روش سخن گفتن ديگران را بشناسد، سپس اين آيه را تلاوت فرمود:
(خواهيم شناخت آنان را در اشتباه گفتار).

عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ خَالِطُوا النَّاسَ فَإِنَّهُ لَمْ ينفعكم يَنْفَعْهُمْ حُبُّ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ ع فَإِنَّهُ لَيْسَ شَيْءٌ أَبْغَضَ إِلَيْهِمْ مِنْ ذِكْرِ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ ع
امام صادق عليه السّلام فرمود: با مردم معاشرت نماييد، زيرا دوستى على و فاطمه عليهما السّلام در نظر آنها (مخالفين ) نفعى به حال شما ندارد، و هيچ چيز در نزد آنها مبغوض تر از ذكر على و فاطمه عليهما السّلام نيست .

عَنْ مُرَازِمٍ قَالَ حَمَّلَنِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع رِسَالَةً فَلَمَّا خَرَجْتُ دَعَانِي فَقَالَ يَا مُرَازِمُ لِمَ لَا يَكُونُ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ النَّاسِ إِلَّا خَيْرٌ وَ إِنْ شَتَمُونَا
مرازم گويد: امام صادق عليه السّلام براى رساندن نامه اى مرا مأ مور كرد، هنگامى كه خارج شدم مرا صدا زد و فرمود: اى مرازم ! نبايد بين تو و بين مردم (مخالفين ) جز خير و نيكى باشد گرچه به ما دشنام دهند.