يك ساختار پيچيده در چشم، ممكن است بشر را بدون آن كه خود متوجه باشد، قادر به ديدن ميدان مغناطيسي زمين نمايد يا حداقل، ممكن است در گذشته قادر به چنين كاري بوده باشد.
بسياري از حيوانات مي‌توانند ميدان مغناطيسي زمين را حس كنند و از آن براي تشخيص جهت و حتي شكار استفاده كنند. به عنوان مثال، روباه‌ها تنها جانوراني هستند كه از ميدان مغناطيسي براي تشخيص مسافت و جهت استفاده مي‌كنند.
گروهي از پژوهشگران مشاهده كرده‌اند هنگامي كه طعمه روباه قابل مشاهده باشد، روباه مي‌تواند از هر جهت به سمت آن پريده تا طعمه را شكار كند، اما زماني كه طعمه مخفي شده است، روباه تنها در جهت شمال شرقي به سمت طعمه حمله مي‌كند. اين پژوهشگران معتقدند كه جهتگيري خاص روباه به علت اثر ميدان مغناطيسي زمين است.
در واقع، عامل اصلي توانايي روباه‌ها در تشخيص ميدان مغناطيسي، پروتئيني به نام كريپتوكروم است كه از ابتداي سلطه گياهان و جانوران بر زمين وجود داشته است.
اين پروتئين قدرت تشخيص ميدان‌مغناطيسي زمين را به بسياري از گونه‌ها مي‌دهد. پروتئين مذكور با ريتم شبانه‌روزي جانوران و گياهان در ارتباط است و تحقيقات اخير نشان داده‌اند كه ظاهرا اين پروتئين، از نور به‌عنوان عامل شناسايي ميدان مغناطيسي استفاده مي‌كند.
الكترون‌ها در مولكول‌هاي كريپتوكروم به حالت جفت‌هاي مركب ظاهر مي‌شوند و ميدان مغناطيسي زمين ممكن است باعث حركت يكي از اين الكترون‌ها شود.
براساس يك تئوري كه تابستان سال گذشته به چاپ رسيد، امكان دارد واكنش شيميايي بر اثر عوض شدن جهت چرخش الكترون روي دهد و در نتيجه آن پرندگان توانايي ديدن ميدان مغناطيسي زمين را به صورت رنگي به دست آورند.
اين نظريه براساس تغيير جهت چرخش الكترون‌ها بنا شده است و عنوان مي‌كند هنگامي كه نور خورشيد به انتهاي يكي از الكترون‌ها برخورد مي‌كند، واكنشي شيميايي به وجود مي‌آيد و پرندگان مي‌توانند ميدان مغناطيسي را به صورت رنگي مشاهده كنند.
اما پژوهشگران دريافته‌اند كه كريپتوكروم كمك چنداني به جهت‌يابي انسان نمي‌كند. در نتيجه نوع بشر براي تعيين وضعيت خود نسبت به 4 جهت اصلي نيازمند استفاده از اجرام سماوي يا امروزه جي.پي.اس است. اخيرا مشخص شده است كه اين پروتئين در شبكيه چشم انسان وجود دارد.
متخصصان علوم اعصاب دانشگاه ماساچوست نمونه‌اي از كريپتوكروم انسان را برداشته و آن را به مگس ميوه كه فاقد كريپتوكروم بودند، تزريق كردند. نتايج نشان داد كه قدرت تشخيص ميدان مغناطيسي در مگس‌ها به شكل قابل توجهي افزايش يافت.
البته ممكن است بشر ديگر هيچ‌گاه قادر به استفاده از اين مكانيزم براي ديدن ميدان مغناطيسي زمين نباشد، ولي حتي امروزه گزارشاتي دريافت مي‌شود كه نشان مي‌دهند برخي مي‌توانند با نگاه كردن ميدان مغناطيسي را مشاهده كنند، اما ممكن است اجداد ما به طور عام داراي اين قابليت بوده باشند و از اين توانايي براي جهت‌يابي استفاده مي‌كرده‌اند.
شايد روزي پژوهشگران دريابند چگونه مي‌توان از اين قابليت مجددا بهره برد و انسان ديگر نيازمند به سيستم جي.پي.اس براي جهت‌يابي نباشد!
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)