گربه­ ی مرتضی علی
به افراد «ابن الوقت» و کسانی که نان را به نرخ روز بخورند و همواره جهت منافع خود را در هر زمان و مکانی منظور داشته باشند ، گربه مرتضی علی گفته می­شود و یا به اصطلاح دیگر می­گویند :
« فلانی گربه­ی مرتضی علی است از هرجا بندازید با دست به زمین می­آید و پشتش به زمین نمی­رسد .»
اما ریشه تاریخی این ضرب المثل :
گربه حیوانی است که در بیشتر خانه­ها هست و روی دیوارها و پشت بام­ها دیده می شود . چنگال­ها و دندان­ها و نیش بسیار تیز دارد. با آدمی انس می­گیرد و در عین مکاری وحیله گری ، حیوانی تمیز و پاکیزه است که چون سیر شد دست و رویش را با آب دهان می­شوید. دوست دارد با کودکان بازی کند ولی چون اذیتش می­کنند غالبا از آن­ها می­گریزد و در آغوش زنان و مردان خانه جای می­گیرد .
اما مثل مورد بحث یعنی گربه مرتضی علی علاوه بر آن­که با وضع جسمانی و ساختمان دست و پای گربه مرتبط است چون ریشه تاریخی نیز دارد از آن فی الجمله بحث می­شود :
جای شک و تردید نیست که مرتضی علی تا جایی که در تاریخ آمده است اهل گربه بازی و کبوتربازی و از این قبیل بازی­ها نبوده و اگر هم که به فرض محال بوده، آن فرصت و مجال را نداشته که در دوران زمامداری و خلافت به این گونه اعمال متبادر شود. پس این فرضیه پیش می­آید که این مرتضی علی صاحب گربه­ی معروف، شخص دیگری غیر از علی بن ابی طالب است که متاسفانه تاکنون با وجود مراجعه به کتاب­های بسیار و پرسش و پژوهش از صاحب نظران هویتش به درستی مشخص نگردیده است.
تنها پاسخی که در این مورد از چند نفر شنیده­ایم این بوده است که گربه­ی مرتضی علی در اصل گربه­ی «مرتاض علی» بوده و نام مرتاض علی به علت قرابت ذهنی و مرور زمان به مرتضی علی تبدیل شده است. راجع به مرتاض علی همچنین نقل کرده­اند که این مرد از مرتاضان هندی بود . سالی به ایران آمد و چند چشمه تردستی و به اصطلاح عمومی شعبده بازی و چشم بندی نشان داد. از جمله شیرینکاری­هایش گربه­ی سیاه براق دست پرورده­ای بود که آن حیوان را گاهی سر و گاهی از پا یا دم در حال چرخش به هوا پرتاب می­کرد.
این گربه­ی مرتاض علی به هر شکلی که پرتاب می­شد با دو دست پایین می­آمد بدون آن­که پشتش به زمین برسد و یا احساس کمترین ناراحتی کند. البته این گفته و شایعه به جهات مختلف قابل قبول نیست و نمی­توان آن را ریشه­ی مستند و موجه قرار دارد.
نخست این­که هویت این مرتاض علی معلوم و مشخص نیست که در درچه عصر و زمانی می­زیست.
دوم این­که با چهار دست و پا پایین آمدن اختصاص به گربه­ی مرتاض علی ندارد که آن را به صورت امثله سائره درآورده باشد.