تاریخ مختصرالدّول، کتابی در تاریخ عمومی به زبان عربی تألیف ابن عِبْری (۶۲۳-۶۸۵)، دانشمند و مورخ مسیحی یعقوبی.
مؤلف این کتاب را از بخش نخست کتاب دیگرش در تاریخ عمومی، که به زبان سریانی بوده، ترجمه و تلخیص کرده و در اواخر عمر در مراغه به درخواست دوستان مسلمان خویش، مطالب تازه ای در تاریخ اسلام و مغول به آن افزوده است.
این کتاب به دَه «دولت » (بخش ) تقسیم می شود. هشت بخشِ نخست آن که یک سوم کتاب را دربرمی گیرند، بترتیب عبارت اند از: دولت اولیا، در باره ویژگیها و دستاوردهای فرهنگی ملل باستان و آفرینش آدم و حوّا و سرگذشت فرزندان آنان تا درگذشت موسی علیه‌السلام؛ دولت داوران بنی اسرائیل، شامل تاریخ بنی اسرائیل پس از حضرت موسی تا روزگار شموئیل پیامبر؛ دولت پادشاهان بنی اسرائیل، در باره سرگذشت بنی اسرائیل از زمان شموئیل تا لشکرکشیهای بُختُنَصَّر آشوری به اورشلیم و اسارت یهودیان به دست او؛ دولت پادشاهان کَلدانی، در باره اوضاع روزگار بختنصر و فرزندان او؛ دولت پادشاهان ایران، در باره سرگذشت پادشاهان هخامنشی طبق رویدادهای تاریخ یهود؛ دولت پادشاهان بت‌پرست یونانی، در باره دوره اسکندر و جانشینان او؛ دولت پادشاهان فرنگ، در باره تاریخ سرزمین روم از روزگار آوگوستوس تا زمان یوستی‌نیانوس سوم؛ و دولت پادشاهان مسیحی یونانی، شاملِ تاریخ فرمانروایی روم شرقی (بیزانس ) از زمان تیبریوس تا روزگار هراکلیوس/ هرقل. بخش عمده تاریخ مختصرالدّول، با عنوان دولت نهم، دولت پادشاهان عرب مسلمان، در باره تاریخ جهان اسلام است که از زندگی حضرت محمد (ص) آغاز می‌شود و پس از ذکر خلفای راشدین تا پایان دوره عباسیان را در برمی‌گیرد. بخش آخر کتاب نیز به دولت مغولان در زمان هولاکو، اباقا و ارغون اختصاص دارد . آخرین رویداد تاریخی کتاب، قتل شمس‌الدین جوینی به دستور ارغون در ۵ شعبان ۶۸۳ است.
ابن عبری، پس از ابوریحان بیرونی، از معدود مورخان شرقی است که فهرست نسبتاً دقیقی از پادشاهان هخامنشی را آورده است. در این فهرست، اسامی چهارده پادشاه با ذکر مدت سلطنت آنان و رویدادهای مهم روزگارشان طبق حوادث تاریخ یهود، از جمله آزاد شدن تبعیدیان یهودی به دستور کوروش، آمده است. بررسی متن و اشارات مؤلف نشان می دهد که وی مطالب کتاب را از منابع یونانی و رومی گرفته و آنها را با رویدادهای عهد عتیق تکمیل کرده است.
یکی از منابع عمده تاریخ اسلامی مورد استفاده ابن عبری، الکامل فی‌التاریخ ابن اثیر بوده، گرچه وی با منابع دیگر بویژه منابع سلجوقی، آشنا بوده است.
تاریخ مختصرالدّول نخستین بار در ۱۶۶۳ به کوشش ادوارد پوکاک به لاتین ترجمه و در آکسفورد منتشر شد. حشمت‌اللّه ریاضی و محمدعلی تاج پور این کتاب را به فارسی ترجمه و در ۱۳۶۴ ش در تهران چاپ کردند. عبدالمحمد آیتی نیز آن را در اوایل دهه شصت به فارسی ترجمه کرده و در ۱۳۷۷ ش در تهران به چاپ رسانده است.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)