خاستگاه گونه‌ها یا اصل انواع مهم‌ترین اثر چارلز داروین دانشمند و طبیعی‌دان انگلیسی است که در سال ۱۸۵۹ چاپ شد. داروین در این کتاب نظرات جدیدی درباره تکامل و پیدایش و انقراض انواع موجودات بیان کرد که در زمان خود جنجال‌های فراونی را به وجود آورد.
چارلز داروین پس از پنج سال سفر دریایی با کشتی بیگل به آمریکای جنوبی نخستین پیش‌نویس این کتاب را در سال ۱۸۴۲ نوشت. پس از آن تا سال ۱۸۴۴ نوشته اولیه را گسترش داد و به حدود ۲۳۰ صفحه رساند. او برای اولین بار تئوری خود را در ژوئیه سال ۱۸۵۸ علنی کرد و یک سال بعد کتاب خاستگاه گونه‌ها در لندن منتشر شد. ۱۲۰۰ نسخه چاپ اول در همان روز نخست انتشار به فروش رفت. عنوان کتاب در ابتدا اصل انواع به کمک انتخاب طبیعی یا بقای نژادهای اصلح در تنازع بقا بود ولی این نام طولانی به مرور زمان جای خود را به خاستگاه گونه‌ها داد. در پی انتشار این اثر کلیسا آن را برای دین مضر خواند و سیل مخالفت‌ها آغاز شد.
کتاب در دوازده فصل گردآوری شده‌است. چهار فصل ابتدایی درباره اساس تئوری داروین است. جهار فصل بعدی به بررسی انتقاداتی می‌پردازد که داروین پیش‌بینی کرده ممکن است به تئوری‌اش وارد شود. سه فصل بعدی مربوط به شواهد زمین‌شناسی و پراکندگی گیاهان و جانوران و رده‌بندی و شکل‌شناسی آن‌هاست و در فصل آخر تمام آن‌چه در کتاب آمده به صورت خلاصه بازگو شده‌است.
تأثیر کتاب رساله‌ای در باب اصل جمعیت نوشته توماس مالتوس بر افکار داروین در اصل انواع مشخص است. مالتوس در کتاب‌اش پیرامون تأثیر مستقیم حوادثی مانند جنگ و قحطی و امراض بر کم کردن سرعت افزایش نوع بشر صحبت می‌کند. به نظر داروین رسید که همین عوامل می‌تواند تعداد جانوران و گیاهان را محدود کند. بر اساس این ایده تئوری‌های مشهور انتخاب طبیعی، تنازع بقا و بقای اصلح که پایه و اساس اصل انواع است شکل گرفت. داروین بیست سال برای اثبات تئوری خود و تکمیل دست‌نوشته‌هایش صرف کرد.
داروین در این کتاب مطرح می‌کند که بررسی انتخاب مصنوعی بهترین موید اصل انتخاب طبیعی است. به صورتی که پرورش‌دهندگان نباتات و حیوانات گونه‌ای را که حائز صفتی مورد نظر است را از بین دیگر گونه‌ها انتخاب می‌کنند و آن‌ها را جداگانه نسل به نسل وادار به جفت‌گیری می‌کنند و سرانجام انواع متفاوتی از نوع قبلی را به وجود می‌آید. به عنوان مثال انواع سگ‌ها (خانگی، شکاری، گله و ...) که این همه از هم متفاوت هستند همگی از گرگ نتیجه شده‌اند. داروین این‌گونه استدلال می‌کند که در طبیعت جای پرورش‌دهنده به تنازع بقا داده شده‌است. از میان همه انواع موجودات زنده عده زیادی محکوم به فنا هستند و فقط بخشی از آن‌ها که برای بقا اصلح هستند باقی می‌مانند