اورشلیم

[armin khatar]

اورشلیم یا بیت‌المقدس (در عبری: ירושלים و در عربی: القُدس) شهری با قدمت تاریخی و مقدس در ادیان ابراهیمی است که بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر اسرائیل و پایتخت مورد مناقشه میان فلسطین و اسرائیل است. جمعیت اورشلیم ۷۶۳٬۶۰۰ نفر (سال ۲۰۰۸)[۱] و مساحت آن ۱۲۵٫۱ کیلومترمربع است.
اورشلیم یکی از چهار شهر مقدس یهود محسوب می‌شود و در کنار شهرهای صفاد، حبرون و طبریه، محل سکونت بسیاری از دانشمندان مذهبی یهودی بوده است.[۲] این شهر پس از مکه و مدینه سومین شهر مقدس در اسلام و مقدس‌ترین شهر در مسیحیت محسوب می‌شود.
وضعیت اورشلیم یکی از مهمترین موضوعات در مناقشه اسرائیل و فلسطین بوده‌است، در سال ۱۹۴۷ قطعنامه ۱۸۱ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد حکومت آینده فلسطین مقرر کرد تا این شهر برای یک دوره ده ساله تحت کنترل هیچ کدام از دو کشور فلسطین و اسرائیل قرار نگیرد و با یک رژیم ویژه بین‌المللی با نظارت سازمان ملل اداره شود. اما این طرح هیچگاه اجرایی نشد. با پایان جنگ ۱۹۴۸ بخش غربی شهر به تصرف اسرائیل و بخش شرقی به تصرف اردن درآمد و اسرائیل در جنگ ۱۹۶۷ بخش شرقی را نیز تصرف کرد.[۳]
در ۳۱ ژوئیه سال ۱۹۸۰ با تایید کنست پایتختی اورشلیم طبق مرزهای تعیین شده توسط دولت اسراییل در سال ۱۹۶۷، به یک اصل قانونی در حقوق اسراییل تبدیل شد.[۴] در پاسخ شورای امنیت طی قطعنامهٔ ۴۷۸ در همان سال اسراییل را برای اتخاذ این قانون سرزنش کرد، و تاکید کرد که این مخالف قانونهای بین المللی است، و از اطلاق پذیری کنوانسیون ۱۹۴۹ ژنو بر بخش غربی اورشلیم جلوگیری نخواهد کرد، زیرا این شهر جزء فر مانداری اورشلیم تحت قدرت ملی فلسطین پنداشته می شود.[۵][پیوند مرده] سازمان آزادی بخش فلسطین مرکزی را در بیت الشرق اورشلیم اداره می کرد که به دستور وزارت کشور اسراییل بسته شد.[۶]

[armin khatar]

نام
در متن‌های پهلوی از این شهر با نام اورشلیم یاد شده‌است.[۷] پس از اسلام در منابع فارسی از این شهر به طور عمده با سه نام ایلیا، اورشلیم (یا اورشلم) و بیت‌المقدس یاد شده‌است.[۸] در برخی از منابع فارسی این ایلیاست که نام عبری شهر دانسته شده‌است[۹] و نیز گفته شده‌است که اورشلیم نامی‌است که برخی پارسیان شهر را به آن باز خوانند.[۱۰] در برخی منابع ایلیا یکی سه شهرستان زمین بیت‌المقدس دانسته شده‌است.[۱۱] دو شهرستان دیگر را نام بلقا و اریحاست.[۱۲] هر دو صورت بیت‌المقدّس و بیت‌المَقْدِس در زبان فارسی به کار رفته‌است. گرچه صورت بیت‌المَقْدِس اصیل‌تر است —و ترکیب عبری בית המקדש (بیت همقدش) با آن خویشاوند است — صورت بیت‌المقدَّس به طور خاص برای گنجانیدن در بحر متقارب (و بعضاً هزج) مناسب است و در شعر فارسی به کار گرفته شده‌است.[۱۳]
در بسیاری از متون کهن نظم و نثر فارسی از این شهر با نام بیت‌المقدس یاد شده است و بنا به گفتهٔ فردوسی نام این شهر در زبان پهلوی، کنگ دژهودج یا دژ هوخت‌گنگ بوده است:
به خشکی رسیدند سر کینه جویبه بیت‌المقدس نهادند رویکه بر پهلوانی زبان راندندهمی کنگ دژهودج‍ش خواندند

[armin khatar]

ریشه‌شناسی اورشلیم
اورشلیمبرخلاف آنچه ممکن است بدواً به نظر آید توسط عبرانیان بر شهر نهاده نشده‌است بلکه اصلی اوگاریتی می‌دارد. البته زبان اوگاریتی چون زبان عبری از زبان‌های سامی‌است. نام اصلی شهر قبل از ورود عبرانیان اوراشالیموم یا اوراشالیمو به معنای بنیاد شالم بود. شالم نام خدایی از خدایان اوگاریتی بود. بعدها عبرانیان این نام را تغییر ندادند چرا که در عبری به معنای باران صلح می‌شد.از نگاه دستور زبان عبری، این کلمه از دو بخش "اور" به معنی باران و "شلیم" به معنی صلح و سلام است.[۱۵]

[armin khatar]

فرهنگ
بسیاری از خانواده‌های یهودی سکولار ساکن اورشلیم، به دلیل فشارهای مذهبی یهودیان ارتدوکس، دیگر شهرهای اسرائیل را برای زندگی انتخاب کرده و اکثرا به تل‌آویو نقل مکان می‌کنند.

[armin khatar]

جغرافیا
اورشلیم در ۳۵ درجه و ۱۳ دقیقه طول شرقی و ۳۱ درجه و ۵۰ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است.این شهر بر روی کوههای‏ یهودا، که مقسم آب بین دره اردن در شرق و دریای‏ مدیترانه در غرب است، بر روی دو تپه صخره‌ای به ارتفاع ‏۷۵۰ متر از سطح دریا در میانه کوه‌های بیت‌ایل (یا بیت ئیل) در شمال و حبرون یا الخلیل در جنوب، در فلات قدس و الخلیل واقع شده‌است. در جانب مغرب ‏شهر دامنه کوههای یهودا گسترده‌است و در جانب مشرق‏ دشت یهودا که تا بحر المیت ادامه دارد. فاصله این شهراز کناره غربی کوههای یهودا ۱۵ تا ۱۶ کیلومتر و ازکناره شرقی آن تنها ۲ کیلومتر است. بلندی ارتفاعات‏ شمالی و جنوبی شهر به ۱۰۰۰ متر می‌رسد. چون بلندی شهر در میانه این دو ارتفاع کمتر از این‌است، شکل توپوگرافیک این شهر به چیزی شبیه زین اسب‏ بدل شده‌است. این وضعیت با شکل‏ ساخت‌شناختی کوههای یهودا، که همچون صخره‌ای ‏یکپارچه و بدون دره‌است آن را به دژی تبدیل کرده که بر ناحیه وسیعی‌در پیرامون خود اشراف دارد. فاصله این شهر از ساحل‏ مدیترانه ۵۲ کیلومتر، و از بحر المیت ۲۲ کیلومتر، و ارتفاع آن از سطح بحر المیت (که سطح آن از دریاهای‌آزاد پائین‌تر است) حدود ۱۱۵۰ متر است. اورشلیم از عمان ۸۸ کیلومتر، از دمشق ۲۹۰ کیلومتر، از بیروت ۳۸۸ کیلومتر، و از قاهره ۵۲۸ کیلومتر فاصله دارد. این شهر در ملتقای راه‌های واصل ‏بین شمال به جنوب و شرق به غرب در منطقه واقع شده و علاوه بر آن که از طریق راه‌های زمینی به شهرهای‌الخلیل، بیت‌لحم، رام‌الله و نابلوس می‌پیوندد، از طریق‏ خط آهن نیز با تل‌آویو و یافا در ساحل مدیترانه مربوط است. فرودگاه قلندیه در بخش شمالی نیز ارتباط این شهر را با جهان خارج برقرار می‌کند

[armin khatar]

حصار اورشلیم
حصار شهر اورشلیم گرداگرد شهر کهن را فراگرفته‌است.
این حصار دارای دروازه‌های است با نام‌های زیر:

• دروازه عمود
• دروازه ساهره
• دروازه جدید
• دروازه یافا
• دروازه مغاربه
• دروازه نبی داود
• دروازه اسباط

[armin khatar]

تاریخچه
تا پیش از وقایع ۱۹۶۷ میلادی بخش غربی شهر در اختیار اسرائیل و بخش شرقی در اختیار اردن می‌بود. طی جنگ اعراب و اسرائیل، بخش شرقی به اشغال اسرائیل در آمد. چهارده سال بعد دولت اسرائیل رسماً بیت‌المقدس شرقی را که عمدتاً فلسطینی‌نشین است. جزو اسرائیل دانست، لیک جامعهٔ بین‌الملل این الحاق را به رسمیت نشناخته‌است.

[armin khatar]

مرکز درمانی هداسا
مرکز درمانی هداسا، یکی از بیمارستان‌های دانشگاهی اسرائیل است که در سال ۱۹۳۴ میلادی به‌وسیله گروهی از پزشکان یهودی در شهر اورشلیم تأسیس شد. مرکز درمانی هداسا به خاطر خدمات ناتبعیضگرانه در درمان بیماران اسرائیلی یا فلسطینی، نامزد دریافت جایزهٔ صلح نوبل شد.