کلیه‌ها وظیفه دفع مواد زائد حاصل از سوخت و ساز را برعهده دارند. این کار از طریق تولید ادرار صورت مي‌گيرد. در نارسایی کلیه این وظیفه به خوبی انجام نشده و مواد زائد در بدن تجمع می‌یابند. آزمایش خون این بیماران افزایش اوره، کراتینین، فسفر و پتاسیم را نشان می‌دهد. ضعف و بی‌حالی، بی‌اشتهایی، حالت تهوع، خارش، ورم و کم شدن میزان ادرار با وجودی که برای نارسایی کلیه اختصاصی نیستند، در بیشتر این بیماران دیده می‌شود. نارسایی کلیه دو حالت حاد و مزمن دارد. در شكل حاد، احتمال برگشت عملکرد طبیعی کلیه وجود دارد؛ ولی در فرم مزمن، کارکرد کلیه به حالت طبیعی بر نخواهد گشت و با گذشت زمان نارسایی بیشتر می‌شود. دیابت قندی و فشار خون بالا دو بیماری شایع ایجادکننده نارسایی مزمن کلیه هستند. بیماری ارثی کلیه پلی‌کیستیک هم از جمله علت‌های نارسایی مزمن کلیه محسوب می‌شود. دراین بیماری کلیه‌ها از سنین میانسالی شروع به تولید کیست‌های متعدد نموده و به تدریج این کیست‌ها جای بافت طبیعی کلیه را می‌گیرند و در نهایت منجر به نارسایی کلیه پس از چهل سالگی می‌شوند. این بیماری ارثي است و به 50 درصد فرزندان منتقل ‌شده و آنها نیز در سنین بالای چهل سال دچار نارسایی کلیه می‌شوند. لذا در صورت وجود این بیماری در پدر یا مادر خانواده، تمامی فرزندان از نظر وجود کلیه‌های پلی کیستیک بررسی خواهند شد. این بیماری نباید با کیست‌های ساده کلیه که در سنین بالای 50 سال شایع بوده و کاملا بی خطر می‌باشند، اشتباه شود. مراجعه به پزشک به افتراق این دو بیماری مختلف و به ظاهر مشابه، کمک می‌کند.
در مراحل شدید نارسایی مزمن کلیه بیمار مجبور به استفاده از روش‌های درمانی برای دفع مواد زاید تجمع‌یافته در بدن می‌باشد. پیوند کلیه، دیالیز خونی و دیالیز صفاقی سه روش رایج درمان بیماران مبتلا به نارسایی مزمن و شدید کلیه هستند.
در روش دیالیز خونی، فرد مبتلا هفته‌ای دو الی سه بار و هر نوبت 3 تا 5 ساعت در مراکز مجهز دیالیز می‌شود. به این نحو که خون بیمار کم‌کم و به دفعات وارد دستگاه دیالیز خونی شده و بعد از تصفیه، مجدد به بیمار تزریق می‌گردد.
در روش دیالیز صفاقی مایع مخصوص دیالیز روزانه و یا هر يك تا دو روز از طریق لوله ای که یک سرش داخل شکم و سر دیگرش بیرون از بدن و در دسترس است، وارد حفره شکم می‌شود و ضمن جذب مواد زائد بدن، پس از چند ساعت خارج مي‌گردد.
پیوند کلیه بهترین درمان برای فرد مبتلا به نارسایی مزمن و پیشرفته کلیه است. در مقایسه با روش‌های دیالیزی، پیوند کلیه موجب کیفیت زندگی مناسب‌تر و طول عمر بیشتر می‌شود. با این حال، انجام آن نیازمند وجود شرایطی در بیمار گیرنده و فرد اهداکننده کلیه است. اهداي کلیه توسط انسانی زنده که می‌تواند واجد یا فاقد نسبت خویشاوندی با گیرنده کلیه باشد، و یا توسط فرد مبتلا به مرگ مغزی صورت ‌گیرد.

شرایط لازم برای فرد اهداكننده:
اهداي کلیه عملی انسانی و خداپسندانه است و فرد اهدا کننده در صورت سلامت کلیه، زندگی عادی و طول عمر طبیعی خواهد داشت. لذا قبل از اهدا، سلامت هر دو کلیه با آزمایش‌هاي پزشکی دقیق مشخص می‌گردد. در صورت وجود بیماری در یکی از کلیه‌ها، فرد مجاز به اهداي کلیه نيست. علاوه بر این، آزمايش‌هاي بافتی مخصوصی به صورت مواجه نمودن بافت‌های‌دهنده و گیرنده کلیه قبل از پیوند انجام خواهد شد. این آزمايش‌ها میزان احتمال رد کلیه پیوندی از بدن گیرنده را مشخص می‌کند. در صورتی که عدم همخوانی بافتی بین گیرنده و دهنده کلیه قبل از عمل مشخص شود، جراحی پیوند انجام نخواهد شد.
مراقبت‌های پس از اهدا
فرد اهداکننده بهتر است از فعالیت‌های ورزشی که احتمال ضربه مستقیم به پهلو در آنها وجود دارد، مثل ورزش‌های رزمی و فوتبال حرفه‌ای، پرهیز کند. همچنین، در صورت بروز هر گونه علامت ادراری به پزشک مراجعه نمايد تا تنها کلیه فرد در صورت وجود عفونت یا بیماری دیگری فورا درمان شده و از آسیب محفوظ بماند.
شرایط لازم برای فرد گیرنده
فردی که پیوند کلیه شده است، برای پیشگیری از پس زدن پیوند، بايد به طور دائم داروهای ضعیف کننده سیستم ایمنی مصرف كند. به همین علت بیماری‌های عفونی وفرصت طلب در این افراد شایع ترند و اصولا افراد ضعیف و کسانی که بیماری‌های عفونی درمان‌نشده دارند گزينه مناسبی برای پیوند کلیه نیستند.
شرایط کلی فرد گیرنده پیوند عبارتند از:
- نباید خیلی چاق باشد.
- بیماری قلبی جدی نداشته باشد.
- عفونت نداشته باشد.
- به مواد مخدر اعتياد نداشته باشد.
- مبتلا به بدخیمی و سرطان نباشد.
گیرنده پیوند باید برای انجام آزمايش‌هاي مرتب بعد از پیوند، مصرف مرتب داروهای پیوند و رعایت رژیم غذایی توصیه‌شده احساس مسوولیت کامل داشته باشد.
عمل جراحی پیوند کلیه
عمل جراحی پیوند کلیه نیازمند گروه جراحی مجرب، گروه پزشکان متخصص، مراقبت‌های قبل و بعد از عمل و گروه پرستاری باتجربه می‌باشد. بنابراین، تنها در مراکزی که برای این منظور تجهیز شده‌اند، قابل انجام است. قبل از پیوند، کلیه به همراه عروق و حالب از بدن فرد اهداکننده با عمل جراحی بیرون آورده می‌شود. برای زنده ماندن و جلوگیری از آسیب سلول‌های بافتی، کلیه سریعا در محلول یخ‌زده مخصوصی قرار داده و در اسرع وقت عمل پیوند به فرد بیمار انجام می‌شود. کلیه پیوندی در ناحیه راست یا چپ لگن قرار مي‌گيرد و پیوند با عروق لگنی انجام خواهد شد. بنابراین، معمولا نیاز به در آوردن کلیه‌های نارسای بیمار نیست.
به طور طبیعی سیستم ایمنی بدن انسان در برابر بافت‌های جدید و پیوندشده از افراد دیگر واکنش نشان می‌دهد؛ به این صورت که گلبول‌های سفید بدن فرد گیرنده، بافت‌های پیوندی را غریبه تلقی کرده و در نهایت باعث از بین رفتن حیات بافت پیوندی و یا به اصطلاح رد پیوند می‌شوند. برای جلوگیری از این اتفاق، بعد از پیوند کلیه بايد از داروهای ضعیف‌کننده سیستم ایمنی استفاده شود تا احتمال رد پیوند کاهش يابد. از طرفي، استفاده از اين داروها بدن را مقابل عفونت‌ها ضعیف مي‌كند و بیماری‌های عفونی ساده می‌توانند تظاهرات شدیدی در این افراد ایجاد کنند. همچنین، به علت نقش سیستم ایمنی در کنترل بیماری‌های بدخیم، این افراد بیشتر مستعد ابتلا به بدخیمی هستند.
با وجود داروهای جدیدی که مانع پس زدن کلیه پیوندی می‌شوند، کارکرد کلیه‌های پیوندی به بیشتر از 10 الی 15 سال رسیده است. متاسفانه، هزینه داروهای پس از پیوند بالاست و علی‌رغم حمایت سازمان‌های بیمه‌گر و موسسات خیریه، بیمار باید استطاعت مالی پرداخت قسمتی از هزینه‌های دارو و درمان را داشته باشد.
کلام آخر
کنترل مناسب بیماری‌های شایع دیابت قندی و فشار خون بالا از ایجاد نارسایی کلیه جلوگیری می‌کند. در صورت وجود هر گونه علامت ادراری و یا تغییر در حجم و اندازه ادرار، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود. در صورت ايجاد نارسایی مزمن کلیه، روش‌های درمانی شامل دیالیز خونی، دیالیز صفاقی و پیوند کلیه است. پیوند کلیه فرد را از وابستگی به دستگاه دیالیز نجات می‌دهد و زندگی راحت‌تر و طبیعی‌تری را برای او به ارمغان می‌آورد. با این وجود، این افراد نیازمند مصرف مداوم داروهای پیوندی و مراقبت دائم از نظر ابتلا به بیماری‌های عفونی می‌باشند.

 منبع:salaamat.ir