گنبدسلطانيه، سومين بناي آحري حهان
جام جم آنلاين: گنبد سلطانيه در استان زنجان از جمله شاهكارهاي هنر معماري ايران و جهان اسلام است و پس از كليساي جامع مريم مقدس در فلورانس ايتاليا و مسجد ايا صوفيه استانبول، سومين بناي عظيم آجري جهان به‌شمار مي‌رود.
به گزارش ايسنا، گنبد سلطانيه از جمله آثار ثبت شده در فهرست ميراث جهاني يونسكو است و يكي از مهم‌ترين آثار باستاني جهاني به‌شمار مي‌رود.
دشت وسيع سلطانيه كه از دامنه كوه‌هاي شمالي منطقه آغاز و تا اولين رشته كوه‌هاي جنوبي ادامه پيدا مي‌كند، تقريباً در نقطه مركزي چمن سلطانيه را كه همانند تخته فرش تنيده از ابريشم است، در آغوش كشيده است.
اين گنبد در 36 كيلومتري جنوب شرقي زنجان و 4 كيلومتري اتوبان قزوين – زنجان در شهر سلطانيه قرار داشته و بنايي است عظيم و ممتاز كه در وسط شهر تاريخي سلطانيه بنا گرديده است.
گنبد سلطانيه مجموعه‌اي است بسيار زيبا از حيث معماري و از لحاظ تزيين و بزرگي در دنيا مشهور است. اين گنبد مزبور در پنج فرسخي سمت شرقي شهر زنجان در داخل باروي شهر قديم سلطانيه قرار گرفته و بنايي هشت ضلعي است. هشت مناره نيز در اطراف گنبد وجود دارد و قديمي‌ترين گنبد دوپوش موجود در ايران است.
رنگ گنبد آبي است و در قسمت بالايي آن ساختمان دور تا دور اطاق‌ها و غرفه‌ها ساخته‌اند. خود گنبد از كاشي‌هاي فيروزه‌اي رنگ پوشيده و سقف داخل اطاق‌هاي بالا با گچ‌بري‌هاي و آجرهاي رنگارنگ تزيين يافته‌است. در حاشيه طاق‌ها آيات قرآني و اسماالله با خط جلي نوشته شده‌است. حكاكي‌هايي در آجرهاي ديوارها و سقف‌هاي رنگين بنا نيز ديده مي‌شود.
تزيينات و نحوه ساخت اين مقبره در واقع نقطه عطفي در معماري آن دوران بوده به اين شكل كه سبكي جديد را در معماري به‌وجود آورده كه از معماري سلجوقي منفك شده‌است.
ساخت اين گنبد به دستور الجايتو در شهر سلطانيه، پايتخت آن زمان ايلخانيان آغاز شد. بعضي از تاريخ نويسان نوشته‌اند؛ سلطان محمد خدابنده اين گنبد و بناي عظيم را بنا كرد كه قبور مطهر ائمه اول و سوم شيعيان يعني امام علي (ع) و حسين (ع) را به آنجا منتقل كند. ولي به‌علت خوابي كه ديد از اين عمل منصرف شد.
دالان‌هاي تو در تويي در سردابه اين بنا موجود است كه حدس زده مي‌شود براي اجراي مراسم خاصي به‌كار مي‌رفته است. حتي حدس مي‌زنند كه سلطان محمد خدابنده پس از مدتي از اسلام روي برگردانده و دوباره به اصل خود برگشته و شمن شده و اين دالان‌ها و فضاها براي اجراي مراسم مذهبي خاص پس از مرگ وي بوده‌است.
درباره ورودي‌هاي اصلي به فضاي داخلي، به‌خاطر وجود راه‌هاي متعدد، نظريه‌هاي مختلفي ابزار شده كه عمدتاً ايوان‌هاي شرقي و شمالي را به‌عنوان ورودي‌هاي اصلي معرفي كرده‌اند و وجود كتيبه‌هاي مفصل ايوان شرقي و كتيبه‌هاي به خط ثلث ايوان شمالي، مؤيد اين نظر است. به‌نظر مي‌رسد در گذشته، راه‌هاي ديگر با پنجره‌هاي آهني مسدود مي‌شده‌اند.
كف بناي گنبد سلطانيه با زير سازي آجر فرش و شفته آهك و روكش سنگ مرمر سفيد يا سنگ رخام فرش شده بوده است.
بناي گنبد سلطانيه از نظر تزيينات يكي از موفق‌ترين نمونه‌هاي معماري اسلامي ايران به‌شمار مي‌رود. عوامل مختلف تزييني بناي گنبد سلطانيه نظير تزيينات آجري، تزيينات گچبري، كتيبه‌ها،كاشيكاري، تزيينات رنگ و نقاشي، تزيينات سنگي، تزيينات چوبي از جمله ويژگي‌هاي منحصر به‌فرد اين بنا است.
در جوار گنبد سلطانيه و چسبيده بدان، بناهاي ديگر بوده كه با گذشت زمان ويران گشته و امروزه تنها آثار جزئي آنها از طريق حفريات باستان‌شناسي مشخص گرديده است.
در حال حاضر موزه باستان‌شناسي در گنبد سلطانيه احداث شده است كه در آن اشياء به‌دست آمده از كاوش‌هاي باستان‌شناسي ارگ و شهر قديمي سلطانيه، شامل پي‌سوزهاي سفالي، انواع كاشي‌هاي زرنگار و زرين فام و ظروف لعاب‌دار منقوش دوره ايلخاني، در معرض نمايش قرار گرفته‌اند.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)