منابع و ابزارهاى تفسيرقرآن :
منابع و ابزارهاى مورد استفاده و استناد مفسر در فرايند تفسير قرآن
منابع جمع منبع است، و سرچشمه و منشأ هر چيزى را منبع آن گويند[1]، چنان كه محل جوشش و خارج شدن آب از زمين را منبع آن مى نامند.[2]
مقصود از منابع تفسير، معلوماتى عقلى يا نقلى يا تجربى است كه با آيات قرآن كريم مرتبط بوده و دليل فهم مراد خداوند از آيات قرآن قرار مى گيرند.
مقصود از ابزارها نيز در اين بحث، دانش ها و فنونى است كه براى بهره گيرى از منابع و به كارگيرى قواعد تفسير ضرورى اند، زيرا مفسر در فهم و تبيين مراد خداوند با الفاظ و عبارات قرآن سر و كار دارد و كالبدشكافى و فهم و تبيين آن ها بدون بهره گيرى از ابزار لازم ميسر نمى گردد.
در باب ابزارهاى تفسير و تمايز آن با منابع اين نكته شايان توجه است كه آنچه مفسر را با زبان عربى به عنوان زبان قرآن آشنا مى كند منبع تفسير نيست، بلكه ابزار است، چون أولا دانستن زبان متن، پيش نياز خود مفسر است تا بتواند با متن ارتباط برقرار كند. ثانياً دانستن لغت و ادبيات عرب پيش نياز مشترك همه متونى است كه به زبان عربى اند، با اين حال در منابع تفسير پژوهى اين دو اصطلاح به جاى يكديگر به كار مى روند.
مؤلفان علوم قرآنى از ديرباز درباره منابع تفسير به اختصار نكاتى را باز گفته اند؛ زركشى با عنوان «مآخذ تفسير»[3] مهم ترين منابع تفسير را به اختصار معرفى كرده و سيوطى مطالب وى را در نوع 78 الاتقان گزارش كرده است.[4]
بسيارى از مفسران نيز در مقدمه[5] يا در خاتمه تفسير خود به اين بحث اشاره كرده اند.[6] راغب اصفهانى در مقدمه جامع التفاسير با عنوان «في بيان الآلات التي يحتاج إليها المفسر» به بيان شرايط تفسير و معرفى علوم و ابزارهاى مورد نياز مفسر پرداخته است.[7]
ابن كثير نيز در مقدمه تفسير خود به بيان مصادر تفسير در دوران صحابه اشاره كرده، آن را شامل قرآن، سنت نبوى و گفته هاى صحابه و تابعان مى داند.[8] قرآن پژوهان معاصر نيز با عنوان مصادر تفسير[9] و اصول تفسير[10] به اين بحث پرداخته اند.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)