دانش - اختلاف در آغاز و پایان ماه قمری موضوعی است که در هر ماه قمری اتفاق می‌افتد، ولی معمولا اغلب مردم در آغاز ماه‌های رمضان، شوال و ذی‌الحجه که موسم برگزاری بزرگ‌ترین عیدها و مراسم مذهبی مسلمین است، به این موضوع حساس می‌شوند. این در حالی است که بروز 1 روز اختلاف بین کشورهای اسلامی طبیعی است.
امیر حسن‌زاده*: امروزه با وجود نرم‌افزارهای نجومی مختلف، محاسبه موقعیت و مشخصات ماه کار ساده‌ای است، اما منجمین امروز برای پیش‌بینی رویت هلال ماه از معیارهای مختلفی استفاده می‌کنند. این معیارها بر اساس رصدهای انجام شده طی قرون اخیر طراحی شده و بنابراین، تقویم‌نویس با مقایسه مشخصه‌های نجومی ماه با معیارها و رکوردهای به دست آمده در مورد رویت هلال ماه اظهار نظر می‌کند.
هر چند که معیارهای رویت هلال اختلافاتی را با یکدیگر نشان می‌دهند، ولی نتایج علمی رصدها باعث می‌شود که خطای پیش‌بینی‌ها به تدریج کاهش یابد. اما چون اساس کار مبتنی بر رویت هلال ماه است، بنابراین به دلیل موقعیت جغرافیایی، وضعیت ماه تغییر می‌کند و به طور کلی اختلاف یک روزه بین کشورهای اسلامی طبیعی است. اما از آن‌جا که مسئله رویت یک امر انسانی است، بحث رویت امری است که با توجه به افراد و شرایط مختلف متغیر است.
یکی از مشکلات اصلی در همین گزارش‌های نادرست است. موارد بسیاری وجود داشته که افرادی ادعای رویت هلال کرده‌اند حال آن‌که از نظر نجومی امکان‌ مشاهده آن هلال وجود نداشت. همین گزارش‌های نادرست در برخی از کشورها (مانند عربستان) موجب اعلام اول ماه شده و به تبع آن، برخی کشورهای دیگر مانند کشورهای حاشیه خلیج فارس یا حتی کشورهای واقع در شرق ایران مانند افغانستان، اول ماه را اعلام کرده‌اند. اما خوشبختانه در کشور ما، در سال‌های اخیر گروه‌های باتجربه به استهلال می‌پردازند و گزارش‌های آن‌ها مورد بررسی دقیق قرار می‌گیرد.
اختلاف فتوا در مورد رویت هلال ماه، بحث دیگری است که می‌تواند موجب اختلاف شود. برخی از مراجع رویت با چشم مسلح را قبول دارند و برخی دیگر اعتقاد به رویت با چشم غیرمسلح دارند. مهم اینجاست که وجود این اختلاف‌ها به هیچ وجه به معنی اشکال در تقویم ما نیست. ایرانیان همواره در زمینه نجوم پیشرو بوده‌اند و تقویم هجری شمسی و هجری قمری ایران یکی از دقیق‌ترین تقویم‌ها است.
* کارشناس ارشد مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران