سابقه استفاده از ایمپلنت های دندانی برای جایگزینی دندان های از دست رفته به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش برمی گردد.
از آغاز تاریخ تمدن، بشر همواره به فکر ترمیم و جایگزینی نقش عضوهای مختلف بویژه دندان های از دست رفته بوده و به این منظور در ابتدا از دندان های چوبی، سنگی، فلزی و حتی دندان های به جا مانده از اجساد استفاده می شده است.
اما ایمپلنت های دندانی به شکلی که هم اکنون مورد استفاده قرار می گیرند نزدیک به ۳۰ سال است که مورد تایید مجامع علمی بین المللی قرار گرفته و به دنیای دندانپزشکی معرفی شده اند.
برای نخستین بار پروفسور برانمارک از کشور سوئد چگونگی پیوند خوردن استخوان فکین به ایمپلنت دندانی از جنس تایتانیوم خالص را تشریح نمود. از آن زمان تاکنون پیشرفت های چشمگیری در توسعه و بهسازی درمان ایمپلنت های دندانی به وجود آمده است.
لذا بدیهی است که توقعات دندانپزشکان و بیماران از این فرآیند درمانی روز به روز در حال تغییر و به نوعی افزایش است.
ازجمله پیشرفت های نوین در زمینه درمان های ایمپلنت استفاده از تکنولوژی های بسیار حساس مدرن برای تهیه ایمپلنت های دندانی می باشد. استفاده از فناوری های نانو در آماده سازی سطوح خارجی ایمپلنت، پیدایش آلیاژهای جدید تایتانیوم، برداشت های نوین در زمینه مهندسی بافت نرم و سخت دهان و بسیاری دیگر از تمهیدات جدید سبب شده است که دنیای ایمپلنت های دندانی هر روزه شاهد نوآوری هایی باشد که برخی مسیر درمان را تغییر می دهند.
خشن تر شدن سطح خارجی ایمپلنت با استفاده از فناوری های نوین باعث می شود که سطح تماس ایمپلنت با استخوان فک افزایش پیدا کند. بخصوص هنگامی که طراحی این خشونت سطحی با ساختار سلول های استخوانی همخوانی داشته باشد اتصال استخوان به بدنه ایمپلنت به طرز مطلوب تری صورت می پذیرد.
به این سطوح مواد بیواکتیو نیز اضافه شده و به این ترتیب مهاجرت سلول های استخوان ساز و بالطبع تماس استخوان با سطح ایمپلنت هم سرعت گرفته و هم کیفیت آن بهبود پیدا می کند.
به گفته دکتر سینا نواب، متخصص پروتزهای دندانی و ایمپلنتولوژیست، ایمپلنت هایی که با چنین فناوری تهیه می شوند این امکان را به وجود می آورند که مدت زمان جوش خوردن ایمپلنت به استخوان از چندین ماه به چند روز کاهش یابد و از طرف دیگر کیفیت این اتصال با توجه به تغییراتی که در نحوه استخوان سازی به وجود می آید، به طور بی سابقه ای بهبود پیدا کند.
تمامی این موارد به اضافه چندین فاکتور دیگر سبب می گردد که تغییرات چشمگیری در درمان های ایمپلنت پیش روی ما قرار گیرند.
نواب می افزاید: اولین نتیجه چنین پیشرفت هایی یقینا کاهش زمان درمان خواهد بود. با توجه به مسائل مطرح شده زمان برقراری پیوند استخوان به ایمپلنت کمتر شده و امکان بارگذاری بر روی ایمپلنت توسط پروتزهای نهایی را در زمانی بسیار کوتاه فراهم می نماید. باید یادآوری نمود که طولانی بودن فرآیند درمانی در تکنیک های قدیمی تر گاهی معضلات عدیده ای را به همراه داشت.
از طرف دیگر تغییرات به وجود آمده در ایمپلنت های جدید و افزایش سطح تماس آنها با استخوان نتیجه شگرف دیگری نیز به دنبال داشته است و آن هم عدم نیاز به استفاده از تعداد زیادی ایمپلنت برای جایگزینی دندان های از دست رفته است.
به گفته دکتر نواب روش های قدیمی جایگزینی دندان های از دست رفته همواره پیشنهاد می کردند که به ازاء هر دندان از دست رفته حتی الامکان یک ایمپلنت جایگزین شود.
بنابراین برای جایگزینی تمامی دندان های از دست رفته یک فک گاهی اوقات ۱۴ ـ ۱۲ ایمپلنت در یک فک قرار داده می شد.
طبیعی است که استفاده از چنین تعداد زیادی ایمپلنت در یک فک علاوه بر پیچیدگی درمان زمان و هزینه درمان را نیز به شدت افزایش می دهد.
اما فناوری های جدید و تغییراتی که در ایمپلنت های مدرن به وجود آمده این امکان را به وجود آورده اند که از تعداد ایمپلنت کمتری برای جایگزینی دندان های از دست رفته استفاده شود.
به این ترتیب بیمار و دندانپزشک این شانس را خواهند داشت که با قرار دادن ۶ ـ ۴ ایمپلنت در یک فک تمامی دندان های از دست رفته را جایگزین نمایند.
این مساله درباره بیمارانی که تعدادی از دندان های خود را از دست داده اند و تعدادی را هنوز دارند نیز صدق می کند.
دکتر نواب انجام جراحی ایمپلنت در یک روز و قرار دادن پروتز ثابت برای جایگزینی دندان های از دست رفته در همان روز یا حداکثر یک روز بعد را رویایی می داند که خیلی زود به حقیقت پیوسته است.
وی در ادمه تاکید می کند: بدیهی است با کاهش تعداد ایمپلنت ها، زمان و تعداد جلسات درمان خود به خود قادر خواهیم بود، هزینه درمان را نیز به طرز چشمگیری کاهش دهیم.
در بسیاری از موارد برای کادر درمانی این امکان وجود دارد که بین ۳۰ تا ۵۰ درصد هزینه درمان را نسبت به درمان های معمول قدیمی ایمپلنت کاهش دهد و به این ترتیب استفاده از این روش درمانی مطلوب برای بسیاری از بیماران عملی و قابل قبول خواهد بود.
دکتر آشیل پیوندی، متخصص ایمپلنت و استاد دانشگاه لیون فرانسه، هم درباره تاریخچه این روش درمانی می گوید: استفاده از چنین روش درمانی حداقل از ۵ سال پیش به صورت آزمایشی شروع شد. با استفاده از روش های تحقیقی مدرن قابل اطمینان بودن آن محرز شده است.
در حال حاضر پژوهش هایی در زمینه ساده تر کردن تکنیک درمان و مقایسه درازمدت نتایج این نوع درمان با درمان های کلاسیک ایمپلنت در حال انجام است.
به گفته دکتر پیوندی به طور کلی این روش درمانی را می توان به این صورت خلاصه کرد که بیماری که دارای یک یا هر دو فک کاملا بی دندان است، برای جراحی ایمپلنت مورد ارزیابی بالینی و رادیوگرافی قرار می گیرد.
معمولا جهت انجام درمان ایمپلنت باید محیط دهان کاملا آماده و عاری از هرگونه بیماری حادی باشد. جراحی ایمپلنت بسیار ساده و معمولا برای هر فک کمتر از یک ساعت طول خواهد کشید.
طی جراحی تعداد مورد نیاز ایمپلنت ها در حفراتی که داخل استخوان برایشان تعبیه می شود، قرار داده شده و بلافاصله قالب فک و ایمپلنت ها گرفته می شود.
به این ترتیب جهت قالب گیری و مراحل پروتز نیازی به جلسه جداگانه ای نیست. در صورت نیاز بعد از جراحی به لثه بیمار بخیه زده می شود.
پس از جراحی بیمار استراحت کوتاهی نموده تا کادر درمانی خود را برای ادامه درمان آماده نمایند.
سپس روابط بین فکی بیمار ثبت می شود و در این مرحله بیمار مرخص می گردد.
تمامی فرآیند فوق الذکر به طور طبیعی در طول یک صبح صورت می پذیرد. بقیه مراحل آماده سازی پروتز یا دندان های آینده بیمار در لابراتوار اختصاصی پروتزهای دندانی طی می شود.
معمولا برای اطمینان بیشتر بعدازظهر روز جراحی پروتز بیمار را می توان در دهانش امتحان نمود و تنظیم های مورد نیاز را انجام داد.
در صورتی که دندان ها قبل از تحویل نهایی یک با در دهان امتحان شوند معمولا یک روز پس از جراحی آماده تحویل به بیمار خواهند بود، اما اگر نیازی به امتحان دندان ها در دهان بیمار نباشد، بعدازظهر روز جراحی دندان ها آماده تحویل به بیمار خواهند بود. این دندان ها توسط پیچ های ظریفی روی ایمپلنت ها قرار داده می شوند و به این ترتیب بصورت ثابت درمی آیند.
وی می افزاید: به بیمار دستورات لازم جهت رعایت بهداشت و رژیم غذایی نرم داده می شود. معمولا بیمار برای کشیدن بخیه ها یا کنترل بعد از درمان یک هفته بعد از جراحی مراجعه می کند. لازم به ذکر است که این روش برای بیمارانی که یک یا تعداد محدودی از دندان ها را از دست داده اند نیز قابل استفاده می باشد.
به گفته دکتر پیوندی این تکنیک با توجه به مقبولیت علمی و کلینیکی آن در بسیاری از کشورهای پیشرفته اروپایی، آمریکایی و آسیای جنوب شرقی در حال استفاده می باشد.
با توجه به کاهش زمان و هزینه درمان نقش بسزایی در جایگزینی دندان های از دست رفته بسیاری از بیماران خواهد داشت.
طی ۳ سال اخیر بیش از ۲۰۰ عنوان مقاله در نشریات معتبر علمی در این زمینه به چاپ رسیده است و نتایج درخشان این گونه درمان ها در کشورمان بزودی منتشر خواهد شد.
با توجه به بنیان های علمی قوی که پشتیبان این تکنیک درمانی هستند، به نظر می رسد آینده ایمپلنت های دندانی به سمتی هدایت خواهد شد که با حداقل هزینه و زمان، بهترین سرویس درمانی به بیماران ارائه شود.
دکتر پیوندی در ادامه تاکید می کند: در تلاش هستیم با آموزش این روش به همکاران دندانپزشک، تعداد بیشتری از دندان پزشکان کشور را با این گونه روش های مدرن و به روز شده آشنا نماییم و در ضمن فرصت استفاده از چنین درمان هایی را برای تعداد بیشتری از هموطنان فراهم نماییم.