هدف از بهداشت دهان و دندان، رعایت اصول خاص بهداشتی و تمیز کردن دهان و دندان جهت حفظ سلامت بافتهای دندانی و دهانی است. ساده‌ترین وسیله جهت تمیز کردن دهان و دندان در منزل مسواک است. باید توجه داشت که رعایت بهداشت دهان و دندان باید از همان ابتدای تولد آغاز گردد. پاک کردن لثه‌های کودک توسط یک گاز یا لیف مرطوب در این دوران توصیه می‌شود. با رویش اولین دندانهای شیری، که در حدود ۶ ماهگی آْغاز می‌شود، تمیز کردن دندانها اهمیت بیشتری می‌یابد.
مسواک
از آنجا که پاک کردن و از بین بردن پلاک دندانی در سطوح مختلف دندانها اولین قدم برای پیشگیری از پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه‌ای است و این عمل تنها بطور مؤثر بوسیله مسواک انجام می‌گیرد. انتخاب مسواک که عمل فوق را بخوبی انجام دهد خیلی مهم می‌باشد.
مشخصات مسواک طبی
* دسته مسواک باید به راحتی در دست جای گرفته و مواد تشکیل دهنده آن بی‌ضرر باشد.
* طول قسمت موئی آن در حدود ۳ سانتیمتر و عرض آن یک سانتیمتر باشد.
* نوک موهای مسواک بایستی پخ باشد (نباید نوک تیز و ساینده باشد).
* تعداد کلافهای موئی و یا نایلونی آن در حدود ۲۰ تا ۴۰ کلاف برحسب کوچکی و یا بزرگی مسواک باشد.
* تعداد رشته‌های نایلونی و یا موئی در هر کلاف در حدود ۲۰ تا ۴۰ رشته برحسب نرمی و زبری موهای مسواک می‌باشد که این تعداد رشته‌ها در مسواکهای نرم بیشتر از مسواکهای زبر است.
آزمایشات مختلف نشان داده‌اند که چنانچه قسمت موئی مسواک به شکل ۸ باشد (یعنی قسمت جلوی مسواک یک کلاف و بعد بتدریج مانند مثلث کلافهایی قرار گیرند)، امکان پاک کردن پلاک میکروبی و بقایای غذا از بین دندانها بیشتر است. به هر حال باید توجه داشت که در هنگام مسواک زدن کلیه سطوح قابل دسترس دندانها بخوبی مسواک زده شوند،‌ به نحوی که پس از خاتمه مسواک تمام سطوح دندانها از توده لعابی میکروبی پاک شده و هیچ نوع خرده و باقیمانده غذا در بین دندانها و سطوح مختلف آن باقی نمانده باشد. عمل فوق امکان پذیر نیست مگر با روش صحیح مسواک زدن.
با رویش دندانهای خلفی، استفاده از مسواک توسط والدین برای کودک توصیه می‌شود. وظیفه مسواک زدن حداقل تا زمان ورود کودک به مدرسه به عهده والدین می‌باشد. مسواک توصیه شده برای کودکان مسواکی است استاندارد که سر آن نرم و کوچک باشد. معمولا دو بار مسواک زدن در روز برای کودک توصیه می‌شود که یک نوبت آن حتما باید به هنگام شب قبل از خواب باشد. زمان کافی جهت مسواک زدن حدود ۳-۲ دقیقه است.
در کودک روش مسواک زدن افقی است. در این روش مسواک به موازات سطح افق روی دندانها قرار گرفته و با حرکت مالشی به سمت جلو و عقب رانده می‌شود. سطح جونده دندانها را نیز حتما باید با حرکت جلو و عقب مسواک تمیز کرد. غالبا مصرف خمیر دندان فلوراید دار از ۲ تا ۳ سالگی توصیه می‌شود. در ابتدا مقدار خمیردندان به اندازه یک نخود کوچک کافی است، که با افزایش سن کودک می‌توان این مقدار را افزایش داد.
خمیر دندان
امروزه جهت بهتر تمیز کردن سطوح دندانها در هنگام مسواک زدن از خمیر دندان استفاده می‌شود. مواد عمده و اصلی تشکیل دهنده خمیر دندانها عبارتند از :
* مواد ساینده برای پاک و تمیزکردن دندان. یکی از اجزاء مهم خمیر دندان مواد ساینده آن می‌باشد. زیرا اگر مواد ساینده و پاک کننده ضعیف و نرم و ملایم باشد دندانها خوب پاک نمی‌شوند و عمل تمیزکنندگی بخوبی انجام نمی‌گیرد. از طرفی اگر قوی و زبر و ساینده باشد سبب فرسایش و سپس حساسیت دندانها می‌گردد.
* مواد صابونی برای تمیزکردن دندان بوسیله ایجاد کف و همچنین سهولت حرکت مسواک.
* اسانس و مزه‌های مختلف برای خوش طعم کردن آن که معمولاً نعنا و پونه است.
* رنگ، باعث تنوع در رنگ خمیر دندانها می‌شود.
* مواد داروئی مختلف مانند فلوراید کلروفیل، هگزاکلروفن و غیره.
* مواد روغنی مانند گلیسیرین و بالاخره مواد غلیظ کننده که موجب غلظت مناسب و حالت خمیری می‌گردد.
انواع خمیر دندان
بر اساس مواد تشکیل دهنده خمیر دندان و مورد مصرف آن خمیر دندانها به سه گروه اصلی تقسیم می‌گردند:
خمیردندانهای فلوراید دار
این خمیر دندانها اثر کاهش دهندگی پوسیدگی دندانها را بعهده دارند. طبق مطالعات متعدد مصرف این خمیر دندانها بمدت طولانی و از دوران کودکی تا ۴۴ درصد از میزان پوسیدگی می‌کاهد و در نتیجه کمک بزرگی به پیشگیری از پوسیدگی دندانها می‌نماید. (باید توجه داشت که در این نوع خمیردندانها معمولاً فرمول آن و یا کلمه فلورایددار را به زبان کشور سازنده در روی لوله آن می‌نویسند).
خمیر دندانهای سفید کننده
اینگونه خمیر دندانها دارای مواد ساینده و پاک کننده صابونی و قوی هستند که باعث تمیزی و سفیدی و شفافیت دندانها می‌شوند. این خمیر دندانها برای دندانهای سالم و قوی مناسب (با نظر دندانپزشک) ولی برای دندانهایی که دارای پوسیدگیهای متعدد و مینای ضعیف هستند، نامناسب می‌باشد.
خمیر دندانهای کم کننده حساسیت دندان
این خمیر دندانها در کم کردن حساسیت دندانها بخصوص حساسیت طوق دندانها مؤثر می‌باشد. مصرف آنها برای اخذ نتیجه مطلوب، باید طولانی باشد و برای تهیه نوع مناسب حتماً با دندانپزشک مشورت نمائید. ماده مؤثر این خمیر دندانها معمولاً نیترات پتاسیم و یا استرانسیوم و غیره می‌باشد.
بنابراین هنگام خرید خمیر دندان بر اساس احتیاج دندانها و یا دستور خاص که دندانپزشک می‌دهد خمیر دندان مناسب را باید انتخاب کرد. چنانچه منظور تمیز کردن دندانها باشد، از خمیر دندانهای سفید کننده و اگر هدف کاهش پوسیدگی‌ باشد، از خمیر دندانهای حاوی فلوراید و بالاخره در مواردی که حساسیت شدید دندانها را بخواهیم برطرف کنیم باید از خمیر دندانهای ضد حساسیت استفاده کنیم.
نخ دندان
استفاده از نخ دندان نیز پس از بسته شدن فضاهای بین دندانی از ۳ تا ۴ سالگی به بعد توسط والدین توصیه می‌شود. این وظیفه تا حدود ۹ سالگی بر عهده والدین خواهد بود.