غار کتله خور - زنجان
غار کتله خور
غار كتله‌خور، غاري است خشكي -آبي، واقع در استان زنجان و در ۸۰ كيلومتري جنوب خدابنده و ۱۷۳ كيلومتري شمال همدان و ۴۱۰ كيلومتري تهران و ۵ كيلومتري شهر كوچك گرماب واقع است. در بعضي ازمناطق غربي ايران به كوههاي كم ارتفاع كتل مي‌گويند و احتمالاً وجه تسميه غار نيز به همين علت باشد كه غار در يكي از اين كوهها قرارگرفته‌است و خورشيد از پشت آن طلوع مي‌كند و بجاي كتل خورشيد به آن كتل‌خور گويند.
اين غار قبل از سال ۱۳۰۰ ه.ش. كشف شده‌است و در سال ۱۳۳۰ توسط شخصي به نام جمالي زنجاني به ثبت رسيده‌است.
حدود سال ۱۳۴۳ ه.ش. كوهنوردان بعلت طولاني بودن دهليز ورودي و كوتاه‌بودن سقف آن و مشكلات عبور و مرور و فقدان جاذبه‌هاي، غارسنگي بي‌اهميت جلوه شد ولي در سال ۱۳۶۵ گروهي مجهز از غارنوردان زبده همدان بازديد مفصلي از غار انجام دادند و توانستند شكل‌گيري اين غار را به دوران ژوراسيك مربوط دارند يعني بيش از ۱۲۰ ميليون سال قبل.
ساختمان در زير كوه‌كتل خور قرار گرفته و از پائين دست دهانه آن رودشور كه از شعبات فرعي قزل‌‌اوزن است جاري مي‌شود غار درمنطقه مستطيلي شكلي به ابعاد ۲۰۰۰×۱۵۰۰ متر به‌وجود آمده‌است در محل ياد شده عملكرد هوازدگي مكانيكي و نيروهاي دروني به كمك يكديگر تعدادي ترك يا گسل متقاطع را در محدوده داخلي اين فضا به وجود آورده و به دليل فراهم شدن ساير شرايط، فرآيند غار زايشي شروع شده‌است دهانه غار در ارتفاع ۱۷۰۰ متري از سطح دريا قرار دارد و اختلاف ارتفاع آن با ارتفاع چشمه‌اي كه آبهاي فرورو حاصل از ريزش جوي غار را خارج مي‌كند و به رود شور مي‌ريزد ۵۰ متر است.
ورودي غار يك دهليز ۴۰۰۰ متري بوده با سقفي كوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهليز فرعي، پس از دهليز فرعي يك دالان وسيع ۹۵۰ متري با سربالايي‌هايي به ارتفاع ۲ متر و گودالهاي خشك قرار دارد كه با دوشاخه ۵۰ متري ادامه پيدا مي‌كند و پس از عبور از يك سربالايي به تالار وسيعي پوشيده از چكنده و چكيده و ستون مي‌رسد. در داخل تالار كوچك بلورين، كه به تالار ستونها چسبيده چاهي به عمق ۸ متر قرار دارد كه احتمالاً محل خروج آبهاي فرورو سازنده غار است.
در حال حاضر اين غار به سه بخش فرهنگي، تفريحي و ورزشي تقسيم شده‌است بخش ورزشي آن تنها مورد استفادة غارنوردان و صخره‌نوردان قرار مي‌گيرد حدود ۴ كيلومتر است كه البته هنوز انتهاي آن كشف نشده‌است. بخش تفريحي غار نيز كه جهت بازديد عموم مورد استفاده قرار مي‌گيرد حدود ۲ كيلومتر مسير مستقيم است كه گفته مي‌شود اين مسير تنها ۳/۱ كل غار است. بخش فرهنگي غار نيز در بخش جنوبي آن قرار دارد قسمت اصلي آن دالاني است طبيعي كه جهت برگزاري مراسم مختلف مورداستفاده قرار مي‌گيرد البته اين دالان هيچگونه راه خروجي به بيرون نداشته و راه خروجي آن به صورت مصنوعي كنده شده اما خود دالان تماماً طبيعي بوده‌است.
غاركتله‌خور از لحاظ كيفيت بلورها و قنديلها، زيبايي و تعدد طبقات اولين غار آهكي جهان شناخته شده‌است كه توسط سرمايه‌گذاري بخش خصوصي و هزينة شخصي به نام مهندس عالي كه مهندس عمران فرمانداري زنجان بودند در طول پنج سال آمادة بهره‌برداري گشت. از بهره‌برداري اولية اين غار چيزي حدود ۱۵ سال مي‌گذرد كه البته هنوز هم كاوش و فعاليت براي آماده‌سازي ساير قسمتهاي غار براي بازديد ادامه دارد.
غار كتله‌خور، غاري است آهكي كه در برخي نقاط آن گل‌رس و خاكهاي حاوي اكسيدآهن قابل مشاهده‌است. اين غار از نظر سني تقريباً هم‌سن غار عليصدر همدان است البته اين دو غار از دو جهت با هم تفاوت دارند. يكي اينكه غار عليصدر همدان غاريست كاملاً آبي اما غار كتله‌خور زنجان غاري است تقريباً خشكي. دوم اينكه آهكهاي غار كتله‌خور نسبت به آهكهاي غار عليصدر بسيار خالص‌تر هستند كه اين خود عاملي است جهت زيباترشدن غار، چراكه خالص بودن آهكها موجب شفافيت آنها و در نتيجه عبور نور از قنديلها مي‌شود.
يك نكته جالب توجه در رابطه با غار كتله‌خور اينست كه شواهد و بررسي‌هاي انجام شده مؤيد اين موضوع است كه اين غار در نهايت به غار عليصدر در همدان متصل مي‌شود. همچنين يكي ديگر از عجايب و زيبايي‌هاي اين غار تعدد طبقات آن است كه اينگونه غارها در جهان بسيار كم‌نظير هستند. گمان مي‌رود كه اين غار داراي ۷ طبقه باشد كه البته تاكنون تنها ۳ طبقة آن كشف شده است.
حدود ۷۰۰ متر اولية غار قطري حدود ۷۰ سانتيمتر داشته‌است به‌طوريكه رهنوردان اولية غار اين مسير ۷۰۰ متري را بصورت سينه‌خيز طي كرده و مسير خود را با علامتگذاري مشخص كرده‌اند. ۱۰۰ متر ابتداي غار محل زندگي انسانهاي نخستين بوده‌است كه اين موضوع را اسكلت ۸۰ انساني كه در اين محل پيداشده‌است تأييد مي‌كند. لازم به ذكر است كه اين اسكلت‌‌ها همچنان در اين محل نگهداري مي‌شوند. اين غار داراي بخش‌هاي ديگري است كه به ترتيب ميتوان ميدان شيرخوابيده، ميدان بيستون، ميدان چهل‌ستون، سه‌راهي كوهي، ميدان پنج‌شير، تالار عروس، تونل قنديلي، اتاق عقد، پاي فيل، شتر باجهاز، عروس و داماد، ميدان شمع، دوجادوگر، نخل سوخته، ميدان مريم مقدس و… را نام برد. كه تمامي اين بخش‌ها حاصل تجمع‌هاي مختلف آهكي است كه هركدام براساس شباهتي كه به يكي از اشياء اطراف ما داشته‌اند به اين اسامي خوانده مي‌شوند. از ويژگيهاي منحصر به فرد اين غار ميتوان وجود ستونهاي آهكي عظيم را نام برد كه حاصل به هم پيوستن استالاكتيت‌ها و استالاگميت‌هاي آهكي هستند كه باعث شده‌اند كه اين غار خود نگهدارندة خود باشد يعني اينكه اين ستونهاي عظيم نقش نگهدارنده‌هايي را بازي مي‌كنند كه مانع از فروريختن سقف غار مي‌شود.
اين غار در مراحل اولية تشكيل خود غاري آبي بوده است كه دراثر انحلال آبي گاهي اوقات توده‌هاي عظيمي از سنگها از تودة اصلي جدا شده‌اند. تشكيل طبقات متعدد اين غار باعث شده‌است كه آب به طبقات زيرين نفوذ كرده و عملاً غار تبديل به غاري خشكي گردد.از ديگر ويژگيهاي بارز اين غار ميتوان وجود قنديلهاي زيبا و شفاف آهكي و استالاكتيت‌هاي گُل‌كلمي را نام برد.
وجود چشمه‌هاي آب بسيار زلال در اطراف اين غار و حفره‌هاي متعدد طبيعي هم از ويژگيهاي منحصر به فرد اين غار است. علاوه بر تمامي اين مسائل در غار كتله‌خور همانطور كه در قبل آمد ميتوان تجمع‌هاي متفاوتي مشاهده كرد كه يكي از اين تجمع‌هاي زيبا و جالب‌توجه استالاگميت‌هايي است كه بسيار شبيه به عروس و داماد هستند و به همين اسم نامگذاري شده‌اند
اين غار درطول ۱۲۰ ميليون سالي كه از عمرش مي‌گذرد دستخوش تغيير و تحولات بسياري شده‌است كه برخي طبيعي و برخي هم مصنوعي بوده‌است. از تغييرات طبيعي اين غار ميتوان شكستگيهاي حاصل از زمين‌لرزه‌ها، گسل‌خوردگيها، لغزش‌ها و ريزش‌ها را نام برد.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)