ریشه تاریخی نام های پارسی
گشتاسب
این نام که در پارسی باستان به صورت ویشتاسپَ Vištāspa آمده به معنی«دارنده ی اسب آماده و چموش» است. گشتاسپ پدر داریوش هخامنشی می باشد.(کنت،1953،ص209)
ویشتاسپ را در یونانی یشتاسپس Yštāspas می گفتند. این واژه مرکب از دو جزء است. višta به معنی از کارافتاده یا محجوب و جزء دوم aspa که همان اسب می باشد. در عربی «بشتاسف» و «بشتاسب» نیز گویند.(معین،1377،ص1705)
او فرزند لهراسب و نبیره ی کیکاووس است . در گزیده های زاداسپرم آمده است که زرتشت از زاغ و گشتاسب از نوذر بود (رستگار فسایی،1388،ص891). در بندهشن نیز گشتاسپ و زریر پسران کی لهراسب معرفی شده اند که لهراسب نیز از زادگان کیقباد بوده است.(فرنبغ دادگی،1385،ص151)
در کتب دینی مزدیسنا بیش از شاهان دیگر کیانی، از کی گشتاسب سخن رفته است .برای اینکه پیغمبر ایران، اشو زرتشت اسپیتمان، در عهد او و پدرش ظهور نموده و او دوست و پشتیبان و مروج دین زرتشتی بوده است. کی گشتاسب 120 سال پادشاهی کرد . سال سی ام سلطنت بود که زرتشت دین خود را بر او آشکار ساخت .
این نام را زرتشت در گات ها چهار بار به عنوان دوست و پشتیبان خود معرفی می کند. در سایر قسمت های اوستا غالباً به اسم این پادشاه معاصر پیغمبر بر می خوریم . یکی از قطعات اوستا منسوب به خود گشتاسب «ویشتاسپ یشت» است که دارای هشت فرگرد یا فصل می باشد.(پورداود،1377،ص 271-267)
همچنین می توانیم از یادگار زریران بگوییم که شرح جنگ میان کی گشتاسب با کافران است وکتاب این چنین آغاز گشته: « این را یادگار زریران خوانند ، بدانگاه نوشته شد که گشتاسب شاه با پسران ، برادران، خاصان اُ همالان خویش ، این دین ویژه ی مزدیسنان را ، از هرمزد پذیرفت».(ماهیار نوابی،1374،ص43)
در شاهنامه گشتاسب پسر لهراسب است که چون پدر به تخت شاهی می نشیند به او بی اعتنایی می کند. او چند بار پدر را به دلیل بی مهری اش نسبت به خویش ترک می کند و دست آخر به روم می رود . آنجا با کتایون دختر قیصر روم ازدواج می کند و مدتی نزد قیصر می ماند تا اینکه زریر او را می گوید که لهراسب راضی شده تا تاج و تخت بدو سپارد .(در اوستا نام همسر گشتاسب هوتُس است، به نظر می رسد نام کتایون تنها در شاهنامه همسر وی گفته شده است.)
پس گشتاسب به همراهی کتایون و زریر به ایران بازمی گردد و لهراسب تخت شاهی را با او عطا می کند. گشتاسب از کتایون دو پسر دارد ؛ اسفندیار و پشوتن . در آن زمان کارش بسیار بالا می گیرد . همه باجگزار وی هستند، مگر ارجاسب که در برابرش مقاومت می کند. در همین دوران است که زرتشت ظهورمی کند و گشتاسب به دین اومی گروَد وآتشگاه ها می سازد. نخست آذر مهر برزین را بنا می کند .او بسیار مردم را به دین زرتشت فرا می خواند، اما همچنان با ارجاسب تورانی بر سر جدال است تا اینکه با هم از سر ستیز بر می آیند. پس از نبردی طولانی مدت و کشته شدن 37 تن از فرزندان گشتاسب و زریر ، اسفندیار ارجاسب را از پا درمی آورد .
گشتاسب با اینکه قول تاج و تختش را به اسفندیار داده بود، اما راضی بدین کار نبود و چون از خردمندان شنیده بود که پسرش به دست رستم کشته خواهد شد، او را نزد رستم فرستاد تا او را دست بسته به نزدش بیاورد . این چنین شد که اسفندیار در مقابل رستم قرار گرفت و رستم نیز با کمک زال و سیمرغ ، اسفندیار جوان را کشت. از آن پس اگر چه گشتاسب در سوگ پدر نشست، اما همه ی بزرگان او را مقصر دانستند و پشوتن نیز او را نفرین کرد . حتا دختران گشتاسب ، پدر را سرزنش کردند.
جاماسب طبق پیش بینی اش دانست بهمن پسر اسفندیار وارث تاج و تخت خواهد بود . پس گشتاسب به گناه خویش اعتراف کرد و پس از 120 سال پادشاهی خویش را به بهمن همراه با تمامی گنج ها و دارایی های خویش سپرد. برخی از القاب گشتاسب در شاهنامه؛ گرد گشتاسب شاه زمین، گزین و مهین پور لهراسب، جهنگیر شاه کیان، شاه شاهان، شه خسروان، کی نامور، کدخدای جهان، فرخنده شاه و ...(رستگار فسایی،همان،ص901-891)
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)