مرور کلی
گر چه حشرات زیادی با گزش انسان برای او مشکل ایجاد می کنند ولی حشراتی که با احتمال بیشتری باعث مشکلات پزشکی می شوند شامل زنبور عسل(Bee )، زنبورهای معمولی(Wasp) ،مورچه ها ( شامل مورچه آتشین یا (fire ant)است، که تمام اینها مربوط به خانواده غشاء بالان(Hymenoptera) می باشند و بعلت اینکه حشرات بصورت دست جمعی زندگی می کنند، اگر یکی از آنها شما را نیش بزند ممکن است شما توسط تعداد زیاد دیگری از این حشرات همزمان گزیده شوید و این مشکل را شدیدتر می کند.

خطرات ناشی از زنبور گزیدگی
سم زنبور باعث آسیب به بدن انسان می شود که این آسیب اکثراً محدود به ناحیه نزدیک گزش می باشد و گاهی باعث عوارض خطرناکی می شود که می تواند تهدید کننده حیات باشد که واکنشهای حساسیتی و آلرژیک از جمله این موارد است .
۱.خطرات ناشی از زنبور گزیدگی
واکنشهای آلرژیک ( حساسیتی ): این حالت باعث اکثر موارد مرگ و مشکلات وخیم در زنبور گزیدگی می شود و در افرادی رخ می دهد که سیستم ایمنی آنها به زهر زنبور حساس است و پس از گزش توسط زنبور بدن آنها واکنش شدیدی را به آن از خود نشان می دهد. این افراد مکرراً واکنشهای حساسیتی را در گزش توسط نوع خاصی از حشرات در گذشته گزارش می دهند .
- حداقل ۱۰۰ مورد مرگ در سال ناشی از واکنشهای حساسیتی گزش حشرات در آمریکا رخ می دهد( مقایسه کنید با کمتر از ۱۰ مورد مرگ در سال در اثر مار گزیدگی ) و واکنشهای مرگبار حساسیتی اغلب ( و نه همیشه ) در کسانی رخ می دهند که سابقه قبلی حساسیت به نیش حشره ای خاص را داشته اند.
- اگر چه گزشهای چندگانه خطر بیشتری برای واکنشهای آلرژیک تهدیدکننده حیات دارند ولی بیاد داشته باشید که واکنش مرگبار آلرژیک و مرگ حتی با یک گزش زنبور در شخصی که هیچ سابقه قبلی واکنش حساسیتی ندارد نیز می تواند رخ دهد.
اکثریت واکنشهای حساسیتی خطرناک و مرگبار و همچنین اکثریت موارد مرگ در ساعت اول پس از گزش رخ می دهد و برای همین مراقبتهای فردی و سریع پزشکی در فرد مشکوک به واکنشهای حساسیتی یک امر حیاتی است. در موارد نادری هم واکنشهای مرگبار و کشنده در ۴ ساعت اول پس از گزش اتفاق نمی افتد و با تاخیر خود را نشان می دهد پس در هر حال باید بیمار تحت مراقبت باشد.
۲.سایر عوارض:
در افراد غیر حساس به نیش زنبور، گرچه گزش زنبور دردناک است ولی باعث مسأله جدی نمی شود ولی در همین افراد نیز گزشهای چندگانه و زیاد باعث عوارض شدیدی مثل تخریب ماهیچه ای و یا نارسائی کلیوی و حتی در موارد نادر باعث مرگ می شود.
- این عوارض شدید خصوصاً در کودکان، افراد سالمند، بیمارانی که ضعیف هستند، بیشتر دیده می شود . این عوارض وخیم می تواند در چند ساعت اول پس از گزش دیده شود و یا چند روز تأخیر پس از گزش ایجاد شوند.
-توجه داشته باشید حتی یک گزش در ناحیه دهان یا گلو (خصوصاً در بچه ها)
می تواند ورمی ایجاد کند که باعث انسداد راه هوائی شود.
خطرات ناشی از زنبور گزیدگی
شدت علائم زنبور گزیدگی به چند عامل بستگی دارد که شامل: نوع زنبور، محل گزش، تعداد گزش، حساسیت فرد گزیده شده به سم حشره است.
مشکلات پزشکی ناشی از زنبور گزیدگی به دو دسته بزرگ تقسیم می شود.
الف - واکنشهای موضعی که ناحیه نزدیک به محل گزش را درگیر می کند:
- درد، قرمزی، تورم، خارش در محل گزش
- گاهی واکنشهای بزرگی (بزرگتر از cm۱۰) در طول ۳۶-۱۲ ساعت پس از گزش اتفاق
می افتد.
- عفونت باکتریائی پوست گر چه شایع است ولی در طول ۳۶-۱۲ ساعت اول پس از گزش و گاهی حتی پس از چند روز اتفاق می افتد.
ب -واکنشهای حساسیتی و غیر موضعی ( که قسمتهای مختلف بدن را که دور از محل گزش قرار دارند، گرفتار می کند.)
- کهیر ( تورم خارش دار در روی سطح پوست )
- ورم در ناحیه گلو و دهان یا هر دو
-تنفس مشکل و صدا دار
- تهوع و استفراغ
-اضطراب
- درد در قفسه سینه
- کاهش فشار خون ( حالت ضعف و بی حالی)
- در موارد شدید کاهش هوشیاری فرد و تنفس بسیار مشکل و حتی مرگ.
· چه موقع باید به دنبال مراقبتهای پزشکی بود
همانطور که بعداً در قسمت درمان خواهیم گفت، اکثر موارد زنبور زدگی در منزل درمان
می شوند و فقط بعضی از آنها نیاز به مراقبتهای پزشکی دارند که این موارد شامل :
- وجود یک واکنش موضعی بزرگ ( بزرگتر از cm ۲۵ )
- وجود شواهد عفونت( افزایش درد، ورم، قرمزی و خروج چرک از محل و یا تب) در محل گزش.
- ادامه یافتن علائم برای بیش از ۲-۱ روز
- وجود شک به واکنشهای خطرناک حساسیتی که در این صورت باید سریعاً با اورژانس تماس گرفت تا فرد به مرکز اورژانس برده شود ( خود فرد نباید با وسیله نقلیه خود بطرف مرکز اورژانس برود زیرا اگر مبتلا به واکنشهای حساسیتی باشد ممکن است دچار کاهش هوشیاری شده و باعث تصادف شود.)
اما علائمی که در صورت وجود آنها باید به واکنشهای حساسیتی شک کرد شامل موارد زیر است:
-تنفس مشکل
- اختلال در تکلم
- التهاب دهان یا حلق
-بثورات و لکه های جوش مانند در سراسر بدن
-کاهش سطح هوشیاری و غش کردن (faintness)
-اگر بیش از ۲۰-۱۰ گزش خصوصاً توسط زنبورهای معمولی ( Wasp) و یا گزش در
بچه ها و یا سالمندان و یا بیمارانی که دچار یک بیماری زمینه ای دیگری بوده رخ داده باشد.
-اگر گزش در دهان یا حلق خصوصاً در کودکان رخ دهد و یا بیش از یک گزش در در این نواحی رخ دهد.
- اگر گزش مستقیماً کره چشم را درگیر کند.
- اگر بیمار گزیده شده توسط همان حشره ای که قبلاً گزیده شده واکنش حساسیتی داده است، مجدداً گزیده شود، حتی اگر در گزش فعلی علائم حساسیتی نداشته باشد بهتر است این بیمار در مرکز اورژانس درمان شود زیرا ممکن است این افراد بطور ناگهانی بطرف واکنشهای حساسیتی شدید سوق پیدا کنند.
- اگر یک واکنش موضعی بزرگ (بزرگتر از cm ۲۵)ایجاد شود و یا شواهد در محل گزش ایجاد شود. (مثل درد، ترشح چرک، تب و …) بهتر است به یک مرکز درمانی مراجعه کنید.