نقش ميوه ها ، سبزيها و فيتوكميكالها در پيشگيري از بيماري ها
مقدمه:
مطالعات نشان مي دهد که مصرف ميوه ها،سبزيها و حبوبات با کاهش شيوع بيماريهاي مزمن دوران کهولت مرتبط است.اين مواد غذايي شامل فيتوكميكال هايي هستند که شيوع بيماري هاي مزمن مثل بيماريهاي قلبي و بعضي سرطان ها را کاهش مي دهند.بسياري از فيتوكميكال ها رنگي هستند.
به مصرف کنندگان توصيه مي شود تا در طول روز از ميوه ها و سبزيهاي داراي رنگ هاي مختلف استفاده کنند. گروه بندي ميوه ها و سبزيها بر اساس رنگ بسيار ساده و مختصر بوده، روش مهمي در راهنمايي مصرف کنندگان در انتخاب مناسب غذا و ارتقا سطح سلامت مي باشد.ميوه ها و سبزيها حاوي مقادير زياد فيتوكميكال و فيبر و مقدار ناچيزي چربي میباشند.
بنابراين نه تنها بدليل دارا بودن آنتي اکسيدان هايي که نمي توانند با غذاهاي تهيه شده از روغن ، شکر، نمک و گوشت تامين شوند حائز اهميت اند بلکه به علت دارابودن فيبر بالا،چربي کم ، ويتامين ها و مواد معدني فوايد بسياري براي مصرف کننده به ارمغان مي آورند.بنابراين با استفاده از رژيمهاي غذايي حاوي مقادير كافي ميوه و سبزيها مي توان از بسياري از بيماريها از جمله بيماريهاي قلبي و سرطانها به ميزان قابل ملاحظه اي پيشگيري نمود.
پيشگيري از بيماريهاي قلبي:
مطالعات متعدد نشان مي دهد ارتباط قوي بين خوردن فيتوكميكالها و کاهش بيماريهاي قلبي وعروقي وجود دارد.فلاونويدها رابطه عکس با مرگ و مير ناشي از بيماريهاي عروق کرونر،کلسترول تام پلاسما و ليپوپروتئين با دانسيته پايين دارند.ليپوپروتئين با دانسيته پايين(ldl) اكسيد شده عامل تجمع چربي در ديواره عروق و ابتلا به بيماريهاي قلبي است. آنتي اکسيدان هاي ميوه ها و سبزيجات وارد ساختمان ليپوپروتئين ها شده و خودشان اکسيد مي شوند و از اکسيداسيون اسيدهاي چرب غيراشباع جلوگيري مي کنند.فيتوکميکال ها همچنين سبب کاهش تجمع پلاکت شده و سنتز کلسترول و جذب آن را تعديل کرده سبب کاهش فشار خون مي شوند.
اثرات ضدالتهابي:
سيتوکين ها،هورمون هاي پپتيدي مترشحه از سلول هاي التهابي هستند و علايمي براي تحريک رشد سلول هاي سرطاني مي باشند. چربي هاي حاوي اسيدهاي چرب امگا -۶ با تبديل به پروستاگلندينها از عوامل ايجاد كننده بيماريهاي التهابي مي باشند. اسيد چرب امگا-۳ با امگا-۶ براي رسيدن به جايگاه فعال آنزيمهاي سيکلواکسيژناز رقابت مي کند. دو ايزوفرم سيکلواکسيژناز يک و دو وجود دارد. ايزوفرم يک ، بطور مداوم در بسياري از بافتها عرضه مي شود . ايزوفرم دو در بافت هاي طبيعي پيدا نمي شود ولي در مواقع ا لتهاب و تحريک تقسيم سلولي يافت مي شود. شواهد متعدد وجود دارد که ايزوفرم دو ، در ايجاد سرطانزايي اهميت دارد. گياهان، غني از بازدارنده هاي سيکلواکسيژناز هستند. مطالعه روي حيوان نشان داد که ماده زردرنگ زردچوبه خاصيت پيشگيري از ابتلا به سرطان روده بزرگ و کارنيزول موجود در آکليل کوهي خاصيت پيشگيري از ابتلا به سرطان پوست و پستان دارد.
اثرات ضدسرطاني:
شواهد اثبات شده مرتبط با فوايد محافظتي ميوه و سبزيجات در برابر سرطان ريه، روده بزرگ، پستان، دهانه رحم، مري ، محوطه دهاني، معده، مثانه، پانکراس و تخمدان ها وجود دارد. سرطان يک بيماري ناشي از تغييرات ژنتيکي است و حدود صد ژن براي سرطانزايي يا توقف تومور کد گذاري شده اند. مطالعات اخير روي حيوانات نشان دادند که رشد تومور روده با آنتوسيانين هاي موجود در گيلاس متوقف مي شود. فيتوکميکا ل موجود در ميوه ها وسبزيجات قادر به پيشگيري از سرطان با چند مکانيزم مي باشند. راديکال هاي آزاد سبب صدمه به dna و شروع جهش و انقطاع و بي نظمي کروموزومي مي شوند. اين صدمه ممکن است توسط آنتي اکسيدانهاي موجود در ميوه وسبزي از طريق تعديل آنزيم هاي سم زدايي و جمع آوري عوامل اکسيداتيو، تحريک سيستم ايمني، تغيير متابوليزم هورمون و مهار تکثير سلولي محدود شود. عصاره گياهان ممکن است با بيش از يک مکانيزم فعاليت ضدسرطاني داشته باشند. به عنوان مثال ماده زرد رنگ زردچوبه با چندين مکانيزم اثرات ضد متاستازي در سلول هاي سرطاني کبد دارد.ليکوپن گوجه فرنگي در پيشگيري از سرطان پروستات و گلوکوسيانات هاي موجود در انواع کلم و مواد فعال موجود در سير،چاي سبز و سويا در مهار رشد سلول هاي سرطاني نقش دارند.
ليکوپن گوجه فرنگي :
محصولات گوجه فرنگي مثل کچا پ، رب گوجه فرنگي و سس پيتزا منابع غني ليکوپن هستند و ¾ کل ليکوپني که مردم از طريق غذا جذب مي کنند از گوجه فرنگي و محصولات آن مي باشد. در مطالعات متعدد، مصرف گوجه فرنگي ومحصولات آن همراه با کاهش خطر ابتلا به سرطان و بيماري هاي قلبي و عروقي بوده است. فوايد مربوط به سلامتي ليکوپن مربوط به خواص آنتي اکسيداني آن مي باشد گرچه مکانيزمهاي ديگري نيز درباره عمل ليکوپن محتمل مي باشد از جمله تغييرات سيستم ايمني. در سلول هاي سرطاني پستان ليکوپن مي تواند با فاکتور رشد شبيه به انسولين که باعث تحريك تکثير سلول هاي توموري مي شود،مقابله كند. تحقيقات نشان مي دهد که تبديل گوجه فرنگي به سس،سوپ و رب سبب کاهش خواص حياتي مذكور نمي شود.
ايزوتيوسيانات گياهان چليپايي:
مصرف گياهان چليپايي همراه با کاهش خطر ابتلا به سرطان ريه، معده، روده بزرگ و راست روده مي باشد. فوايد مربوط به سلامتي اين گياهان مثل کلم، کلم دلمه اي و کلم پيچ مربوط به غلظت بالاي گلوکوسينولات آنها مي باشد. اثرات محافظتي ايندول-۳-کاربينول ،که از اجزاي اين سبزيجات است ، در پيشگيري از سرطان روده بزرگ موش نشان داده شده است. اين ترکيبات معمولا به قند متصل شده و پايدار مي ماند. با اين وجود وقتي سلول گياهي له شده يا جويده مي شود آنزيم ميروزيناز فعا ل شده و اين ساختار پايدار شيميايي را به ترکيبات فعال و فرار مثل ايزوتيوسيانات مي ***د. بدن معمولا خود را در دو مرحله سم زدايي مي کند و از شر ترکيبات فعال رها مي کند. آنزيمهاي فاز يک به ترکيب ،يک الکترون اضافه مي کنند و آنزيمهاي فاز دو واکنش اتصا ل به سولفا ت يا قند را در سم فعال کاتاليز کرده و آنرا به ماده قابل حل در آب تبديل و از راه ادرار دفع مي کنند. ايزوتيوسيانات ها از طريق القا آنزيمهاي فاز دو بخصوص گلوتاتيون اس ترانسفرازهاي (gst)به عنوان يك عامل ضدسرطان عمل مي كنند.
پلي فنل هاي چاي سبز:
چاي يکي از محبوب ترين نوشيدني ها در ايران ا ست و مصرف چاي همراه با کاهش خطر توسعه سرطان تخمدان، محوطه دهان، راست روده ، معده و پروستات مي باشد. اين اثرات مفيد به علت وجود فيتوكميكالي به نام کاتچين در چاي است که شامل اپي کاتچين ،اپي گالوکاتچين، اپي کاتچين گالات و اپي گالوکاتچين گالات مي باشد. فوايد بيولوژيک آنها به خاطر فعاليت آنتي اکسيداني ، جلوگيري از ساخته شدن عروق خوني ، مهارتکثير سلولي و تعديل متابوليزم مواد سرطانزا مي باشد. کاتچين ۱۶-۶% در برگ خشک چاي سبز وجود دارد.
آليسين سير:
سير حاوي سولفيد هاي آ ليل مي باشد که ايجادكننده بوي تند سير است. ترکيبات سولفور از تکثير سلول هاي سرطاني جلوگيري مي کند و فعاليت چرخه تقسيم سلولي را تعديل کرده و در فعاليت هورمون در سلول هاي سرطاني دخالت مي کند. آ ليسين از تركيبات عمده در سير له شده است که نشان داده شده تکثير سلول هاي پستان ، اندومتر و روده بزرگ را متوقف مي کند. جذب آليوم سبزيجات سبب تخفيف بيماري مزمن زخم معده با عامل هليکوباکتر پيلوري مي شود و اثرات قابل توجه ضد هليکوباکتر پيلوري روغن سير خالص، پودر سير و آ ليسين در آزمايشگاه نشان داده شده است که آنها ممکن است براي استفاده موارد باليني بر عليه بيماري با عامل هليکوباکتر پيلوري مفيد باشند.
ايزوفلاونهاي سويا:
پروتئين سويا در بين پروتئين هاي گياهي بالاترين كيفيت را دارد و ⅔ مردم جهان از آن استفاده مي کنند. سويا حاوي فيتواستروژنهاي، جنيستين، ديادزين مي باشد. در بعضي بافتها (استخوان و مغز) سويا بعنوان يک پرواستروژن ملايم عمل مي کند اما در پستان و رحم بعنوان يک آنتي استروژن عمل مي کند. مطالعات كشت سلولي انساني و حيواني نشان داده كه سويا خاصيت پيشگيري كننده از سرطان داردهمچنين شيوع سرطان در جمعيت هايي سويا دريافت مي كنند ،كمتر از جمعيت هايي است كه به ندرت سويا مي خورند.از آنجا كه رژيم غذايي جمعيت هايي كه پروتئين سوياي بيشتري دريافت مي كنند،حاوي مقادير بيشتري ميوه،سبزي و غلات است،نمي توان اثرات ضدسرطاني رژيم هاي غذايي حاوي سويا را تنها به سويا نسبت داد.همچنين شواهد نشان مي دهد مصرف سويا خطر بيماريهاي قلبي را در زنان كاهش مي دهد
اثرات هم افزايي فيتوکميکا ل هاي متفاوت:
فيتوکميکا ل هاي گياهان مختلف مي توانند در توقف رشد سلول هاي سرطاني ،اثرات همديگر را تقويت كنند(مثل ايزوفلاون هاي سويا و کاتچين هاي چاي سبز). اثرات مطلوب ضدسرطاني و آنتي اكسيداني فيتوكميكالها با مصرف انواع ميوه ها و سبزيها حاصل مي شود.. هيچ آنتي اکسيداني بصورت انفرادي نمي تواند جايگزين ترکيب طبيعي هزاران فيتوکميکا ل موجود در غذاها باشد . ميزان دقيق ميوه وسبزي مورد نياز در هر روز جهت به حداقل رساندن خطر ابتلا به سرطان معلوم نيست و نياز به تحقيقات تکميلي مي باشد.
انتخاب غذا از روي رنگ:
انسان و بعضي پريمات ها بينايي سه رنگي دارند که قادرند قرمز را از سبز تفريق دهند. بقيه پستانداران بينايي دو رنگي دارند و نمي توانند اين دو رنگ را از هم تفريق کنند. نظريه تکامل تدريجي قدرت بينايي بيان مي دارد که مزيت اين قدرت پريمات ها تشخيص ميوه هاي قرمز از زمينه سبز برگ درختان جنگل مي باشد. امروزه رنگ ها هنوز درانتخاب غذا موثرند و رنگ يکي از فاکتورهاي مهم در انتخاب غذا است. بيشتر مردم روزي فقط ۲تا۳ وعده ميوه وسبزي بدون توجه به محتويات فيتوکميکا ل غذاي خورده شده ، مصرف مي کنند.
فيتوکميکا ل هاي معين به سبزيجات و ميوه ها رنگ و نقش فيزيولوژيک منحصر به فرد مي دهند.
تمام فيتوکميکا ل هاي رنگي که نور در طيف قابل مشاهده جذب مي کنند داراي خواص آنتي اکسيداني هستند.ويتامين ث و ويتامين ئي اثرات هم افزايي با آنتي اکسيدانها دارند.
انتخاب غذا با هدف ارتقا سلامت:
اقتصاد نقش مهمي درانتخاب غذاي انسان و الگوي رژيم غذايي دارد و الگوي تغذيه بيشتر تحت تاثير مزه ، قيمت و راحتي بوده وکمتر تحت تاثير ارزش تغذيه اي و سلامتي مي باشد..متاسفانه توليدکنندگان نيز در فرايند توليد به غذاها نگهدارنده اضافه مي کنند تا به مناطق دور ارسال كنند.توليدکنندگان به ماندگاري و طعم خوراکيها بيشتر از ارزش غذايي آنها اهميت مي دهند.با اين حال نگراني از ابتلا به بيماريهاي دوران کهولت، توجه مردم را به اتخاذ روش هاي پيشگيرانه معطوف نموده است. برنامه پيشگيري از اين بيماريها ،طولاني مدت و براساس تغذيه مناسب مي باشد. روش انتخاب ميوه ها و سبزيها براساس رنگ آنها، روش پيشنهادي متخصصان علم تغذيه مي باشد.در اين روش به مردم پيشنهاد مي شود تا هرروز از تمامي ميوه ها و سبزيهاي داراي رنگ هاي سفيد-سبز(خانواده سير و پياز)،قرمز(گوجه فرنگي)،سبز(سبزيها) و ميوه ها با رنگ هاي متنوع مصرف نمايند.بدون شک مصرف خوراکيهاي سرشار از آنتي اکسيدان در کنار غذاهاي روزمره به ارتقا سلامت افراد کمک چشمگيري خواهد نمود.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)