غزنویان از ابتدا تا انتها

[sorna]

دیوان استیفا و خراج در عهد غزنوی



مستوفی که صاحب دیوان استیفا و خراج محسوب می‏شد، نظارت بر جمیع اموال دیوانی، ضبط کل دخل و خرج تمام مملکت را بر عهده داشت.

از این رو، متصدی آن از بین معتمدان و خاصان دیوان انتخاب می‏شد که لزوماً شایستگی در این امر معیار انتخاب سلطان برای این پُست مهم نبود.

چنان که در زمان مسعود غزنوی و پس از فوت خواجه میمندی، هنگامی که سلطان برای انتخاب صاحب دیوان استیفا با بزرگان دربار به مشورت پرداخت، همگی شخصی به نام طاهر مستوفی را پیشنهاد کردند، در حالی که سلطان فرد شایسته‏تری از او را سراغ داشت، ولی با این وصف او را برای این مقام انتخاب نکرد تا این که عاقبت طاهر ستونی که فردی معتمد در دربار بود، برای این پست حساس برگزیده شد.

[sorna]

آیاغزنویان مروج آیین اسلام بودند؟



به این ترتیب دولت بزرگی که توسط یمین الدوله محمود در نواحی شرقی ایران به وجود آمد و وارث قسمتی از قلمرو آل سامان شد، دولتی فارسی زبان، نظامی و اسلامی بود که خاستگاه نژادی و ملی خاصی نداشت.

ولی در طول مدت استیلای خود که بیش از نیم قرن ***** نکرد، به عنوان مروج و مبلغ آیین اسلام در بین «کفار» هند و همچنین به منزله مدافع مذهب اهل سنت در مقابل تمایلات شیعی و ضد خلافت مورد توجه و تأیید خلیفه بغداد، و تا حدی نیز مقبول و محبوب متشرعه اهل سنت در تمام خراسان قرار گرفت. تشویق و حمایت از شعر و ادب پارسی و حتی عربی، بخشی از میراث فرهنگی سامانیان بود که بر دوش این دولت افتاد.

دستگاه فرمانروایی غزنویان در تمام دوران اعتلای خویش، مدیون ماشین جنگی و تعرضی و همچنین انضباط دیوانی فوق العاده‏ای بود که محمود آن را همچون میراثی عزیز از سامانیان پاس می‏داشت.

در واقع تا زمانی که این ماشین نظامی در حال تعرض و تهاجم بود، اگر چه نتیجه آن، قتل و غارت، چپاول مردمان و گنج اندوزی سلاطین غزنوی بود، اما توانست تا در هدفهای نظامی و جنگی خویش همواره پیشرفت و پیروزی داشته باشد.

گو این که انگیزه اصلی «غزوات» سلاطین غزنه، بیش از آن که بر پایه رواج دین و مذهب باشد، بر پایه چپاول معابد هندوان بود که در راه رسیدن به این هدف از این که از اسلام، چهره‏ای خشن، ستیزه جو، غیر منعطف و ویرانگر تصویر شود نیز هیچ ابایی نداشتند.

از طرفی در اسلام آوردن این دسته از «کفار» نیز پیشرفتی حاصل نکردند. بلکه تنها نتیجه به دست آمده ایجاد کینه‏ای عمیق و تاریخی بین مسلمانان و هندوان بود که طی سده‏های بعد حتی تا به امروز گریبانگر جامعه هندوان و مسلمانان است که بارها به جنگهای فومن، قتل عامهای فجیع و جدایی سازش ناپذیری این دو قوم منجر شده است.