دیوان اشعار سعدی

[sorna]

تو مپندار کز این در به ملامت بروم

دلم این جاست بده تا به سلامت بروم


ترک سر گفتم از آن پیش که بنهادم پای

نه به زرق آمده‌ام تا به ملامت بروم


من هوادار قدیمم بدهم جان عزیز

نو ارادت نه که از پیش غرامت بروم


گر رسد از تو به گوشم که بمیر ای سعدی

تا لب گور به اعزاز و کرامت بروم


ور بدانم به در مرگ که حشرم با توست

از لحد رقص کنان تا به قیامت بروم

[sorna]

به تو مشغول و با تو همراهم

وز تو بخشایش تو می‌خواهم


همه بیگانگان چنین دانند

که منت آشنای درگاهم


ترسم ای میوه درخت بلند

که نیایی به دست کوتاهم


تا مرا از تو آگهی دادند

به وجودت گر از خود آگاهم


همه درخورد رای و قیمت خویش

از تو خواهند و من تو را خواهم


بلبل بوستان حسن توام

چون نیفتد سخن در افواهم


می‌کشندم که ترک عشق بگو

می‌زنندم که بیدق شاهم


ور به صد پاره‌ام کنی زین رنگ

بنگردم که صبغه اللهم


سعدیا در قفای دوست مرو

چه کنم می‌برد به اکراهم


میل از این جانب اختیاری نیست

کهربا را بگو که من کاهم

[sorna]

امشب آن نیست که در خواب رود چشم ندیم

خواب در روضه رضوان نکند اهل نعیم


خاک را زنده کند تربیت باد بهار

سنگ باشد که دلش زنده نگردد به نسیم


بوی پیراهن گم کرده خود می‌شنوم

گر بگویم همه گویند ضلالیست قدیم


عاشق آن گوش ندارد که نصیحت شنود

درد ما نیک نباشد به مداوای حکیم


توبه گویندم از اندیشه معشوق بکن

هرگز این توبه نباشد که گناهیست عظیم


ای رفیقان سفر دست بدارید از ما

که بخواهیم نشستن به در دوست مقیم


ای برادر غم عشق آتش نمرود انگار

بر من این شعله چنانست که بر ابراهیم


مرده از خاک لحد رقص کنان برخیزد

گر تو بالای عظامش گذری وهی رمیم


طمع وصل تو می‌دارم و اندیشه هجر

دیگر از هر چه جهانم نه امیدست و نه بیم


عجب از کشته نباشد به در خیمه دوست

عجب از زنده که چون جان به درآورد سلیم


سعدیا عشق نیامیزد و شهوت با هم

پیش تسبیح ملایک نرود دیو رجیم

[sorna]

ما دگر کس نگرفتیم به جای تو ندیم

الله الله تو فراموش مکن عهد قدیم


هر یک از دایره جمع به راهی رفتند

ما بماندیم و خیال تو به یک جای مقیم


باغبان گر نگشاید در درویش به باغ

آخر از باغ بیاید بر درویش نسیم


گر نسیم سحر از خلق تو بویی آرد

جان فشانیم به سوغات نسیم تو نه سیم


بوی محبوب که بر خاک احبا گذرد

نه عجب دارم اگر زنده کند عظم رمیم


ای به حسن تو صنم چشم فلک نادیده

وی به مثل تو ولد مادر ایام عقیم


حال درویش چنانست که خال تو سیاه

جسم دل ریش چنانست که چشم تو سقیم


چشم جادوی تو بی واسطه کحل کحیل

طاق ابروی تو بی شائبه وسمه و سیم


ای که دلداری اگر جان منت می‌باید

چاره‌ای نیست در این مسله الا تسلیم


عشقبازی نه طریق حکما بود ولی

چشم بیمار تو دل می‌برد از دست حکیم


سعدیا عشق نیامیزد و عفت با هم

چند پنهان کنی آواز دهل زیر گلیم

[sorna]

ما به روی دوستان از بوستان آسوده‌ایم

گر بهار آید وگر باد خزان آسوده‌ایم


سروبالایی که مقصودست اگر حاصل شود

سرو اگر هرگز نباشد در جهان آسوده‌ایم


گر به صحرا دیگران از بهر عشرت می‌روند

ما به خلوت با تو ای آرام جان آسوده‌ایم


هر چه از دنیا و عقبی راحت و آسایشست

گر تو با ما خوش درآیی ما از آن آسوده‌ایم


برق نوروزی گر آتش می‌زند در شاخسار

ور گل افشان می‌کند در بوستان آسوده‌ایم


باغبان را گو اگر در گلستان آلاله‌ایست

دیگری را ده که ما با دلستان آسوده‌ایم


گر سیاست می‌کند سلطان و قاضی حاکمند

ور ملامت می‌کند پیر و جوان آسوده‌ایم


موج اگر کشتی برآرد تا به اوج آفتاب

یا به قعر اندربرد ما بر کران آسوده‌ایم


رنج‌ها بردیم و آسایش نبود اندر جهان

ترک آسایش گرفتیم این زمان آسوده‌ایم


سعدیا سرمایه داران از خلل ترسند و ما

گر برآید بانگ دزد از کاروان آسوده‌ایم

[sorna]

ما در خلوت به روی خلق ببستیم

از همه بازآمدیم و با تو نشستیم


هر چه نه پیوند یار بود بریدیم

وان چه نه پیمان دوست بود شکستیم


مردم هشیار از این معامله دورند

شاید اگر عیب ما کنند که مستیم


مالک خود را همیشه غصه گدازد

ملک پری پیکری شدیم و برستیم


شاکر نعمت به هر طریق که بودیم

داعی دولت به هر مقام که هستیم


در همه چشمی عزیز و نزد تو خواریم

در همه عالم بلند و پیش تو پستیم


ای بت صاحب دلان مشاهده بنمای

تا تو ببینیم و خویشتن نپرستیم


دیده نگه داشتیم تا نرود دل

با همه عیاری از کمند نجستیم


تا تو اجازت دهی که در قدمم ریز

جان گرامی نهاده بر کف دستیم


دوستی آنست سعدیا که بماند

عهد وفا هم بر این قرار که بستیم

[sorna]

ای سروبالای سهی کز صورت حال آگهی

وز هر که در عالم بهی ما نیز هم بد نیستیم


گفتی به رنگ من گلی هرگز نبیند بلبلی

آری نکو گفتی ولی ما نیز هم بد نیستیم


تا چند گویی ما و بس کوته کن ای رعنا و بس

نه خود تویی زیبا و بس ما نیز هم بد نیستیم


ای شاهد هر مجلسی و آرام جان هر کسی

گر دوستان داری بسی ما نیز هم بد نیستیم


گفتی که چون من در زمی دیگر نباشد آدمی

ای جان لطف و مردمی ما نیز هم بد نیستیم


گر گلشن خوش بو تویی ور بلبل خوشگو تویی

ور در جهان نیکو تویی ما نیز هم بد نیستیم


گویی چه شد کان سروبن با ما نمی‌گوید سخن

گو بی‌وفایی پر مکن ما نیز هم بد نیستیم


گر تو به حسن افسانه‌ای یا گوهر یک دانه‌ای

از ما چرا بیگانه‌ای ما نیز هم بد نیستیم


ای در دل ما داغ تو تا کی فریب و لاغ تو

گر به بود در باغ تو ما نیز هم بد نیستیم


باری غرور از سر بنه و انصاف درد من بده

ای باغ شفتالو و به ما نیز هم بد نیستیم


گفتم تو ما را دیده‌ای وز حال ما پرسیده‌ای

پس چون ز ما رنجیده‌ای ما نیز هم بد نیستیم


گفتی به از من در چگل صورت نبندد آب و گل

ای سست مهر سخت دل ما نیز هم بد نیستیم


سعدی گر آن زیباقرین بگزید بر ما همنشین

گو هر که خواهی برگزین ما نیز هم بد نیستیم

[sorna]

عمرها در پی مقصود به جان گردیدیم

دوست در خانه و ما گرد جهان گردیدیم


خود سراپرده قدرش ز مکان بیرون بود

آن که ما در طلبش جمله مکان گردیدیم


همچو بلبل همه شب نعره زنان تا خورشید

روی بنمود چو خفاش نهان گردیدیم


گفته بودیم به خوبان که نباید نگریست

دل ببردند و ضرورت نگران گردیدیم


صفت یوسف نادیده بیان می‌کردند

با میان آمد و بی نام و نشان گردیدیم


رفته بودیم به خلوت که دگر می‌نخوریم

ساقیا باده بده کز سر آن گردیدیم


تا همه شهر بیایند و ببینند که ما

پیر بودیم و دگرباره جوان گردیدیم


سعدیا لشکر خوبان به شکار دل ما

گو میایید که ما صید فلان گردیدیم

[sorna]

بگذار تا مقابل روی تو بگذریم

دزدیده در شمایل خوب تو بنگریم


شوقست در جدایی و جورست در نظر

هم جور به که طاقت شوقت نیاوریم


روی ار به روی ما نکنی حکم از آن توست

بازآ که روی در قدمانت بگستریم


ما را سریست با تو که گر خلق روزگار

دشمن شوند و سر برود هم بر آن سریم


گفتی ز خاک بیشترند اهل عشق من

از خاک بیشتر نه که از خاک کمتریم


ما با توایم و با تو نه‌ایم اینت بلعجب

در حلقه‌ایم با تو و چون حلقه بر دریم


نه بوی مهر می‌شنویم از تو ای عجب

نه روی آن که مهر دگر کس بپروریم


از دشمنان برند شکایت به دوستان

چون دوست دشمنست شکایت کجا بریم


ما خود نمی‌رویم دوان در قفای کس

آن می‌برد که ما به کمند وی اندریم


سعدی تو کیستی که در این حلقه کمند

چندان فتاده‌اند که ما صید لاغریم

[sorna]

ما دل دوستان به جان بخریم

ور جهان دشمنست غم نخوریم


گر به شمشیر می‌زند معشوق

گو بزن جان من که ما سپریم


آن که صبر از جمال او نبود

به ضرورت جفای او ببریم


گر به خشمست و گر به عین رضا

نگهی بازکن که منتظریم


یک نظر بر جمال طلعت دوست

گر به جان می‌دهند تا بخریم


گر تو گویی خلاف عقلست این

عاقلان دیگرند و ما دگریم


باش تا خون ما همی‌ریزند

ما در آن دست و قبضه می‌نگریم


گر برانند و گر ببخشایند

ما بر این در گدای یک نظریم


دوست چندان که می‌کشد ما را

ما به فضل خدای زنده تریم


سعدیا زهر قاتل از دستش

گو بیاور که چون شکر بخوریم


ای نسیم صبا ز روضه انس

برگذر پیش از آن که درگذریم


تو خداوندگار باکرمی

گر چه ما بندگان بی هنریم