دیوان اشعار سعدی

[sorna]

حکایت از لب شیرین دهان سیم اندام

تفاوتی نکند گر دعاست یا دشنام


حریف دوست که از خویشتن خبر دارد

شراب صرف محبت نخوردست تمام


اگر ملول شوی یا ملامتم گویی

اسیر عشق نیندیشد از ملال و ملام


من آن نیم که به جور از مراد بگریزم

به آستین نرود مرغ پای بسته به دام


بسی نماند که پنجاه ساله عاقل را

به پنج روز به دیوانگی برآید نام


مرا که با توام از هر که هست باکی نیست

حریف خاص نیندیشد از ملامت عام


شب دراز نخفتم که دوستان گویند

به سرزنش عجبا للمحب کیف ینام


تو در کنار من آیی من این طمع نکنم

که می‌نیایدت از حسن وصف در اوهام


ضرورتست که روزی بسوزد این اوراق

که تاب آتش سعدی نیاورد اقلام

[sorna]

زهی سعادت من که‌م تو آمدی به سلام

خوش آمدی و علیک السلام و الاکرام


قیام خواستمت کرد عقل می‌گوید

مکن که شرط ادب نیست پیش سرو قیام


اگر کساد شکر بایدت دهن بگشای

ورت خجالت سرو آرزو کند بخرام


تو آفتاب منیری و دیگران انجم

تو روح پاکی و ابنای روزگار اجسام


اگر تو آدمیی اعتقاد من اینست

که دیگران همه نقشند بر در حمام


تنک مپوش که اندام‌های سیمینت

درون جامه پدیدست چون گلاب از جام


از اتفاق چه خوشتر بود میان دو دوست

درون پیرهنی چون دو مغز یک بادام


سماع اهل دل آواز ناله سعدیست

چه جای زمزمه عندلیب و سجع حمام


در این سماع همه ساقیان شاهدروی

بر این شراب همه صوفیان دردآشام

[sorna]

ساقیا می ده که مرغ صبح بام

رخ نمود از بیضه زنگارفام


در دماغ می پرستان بازکش

آتش سودا به آب چشم جام


یا رب از فردوس کی رفت این نسیم

یا رب از جنت که آورد این پیام


خاطر سعدی و بار عشق تو

راکبی تندست و مرکوبی جمام


جان ما و دل غلام روی توست

ساتکینی ساتکینی ای غلام

[sorna]

شمع بخواهد نشست بازنشین ای غلام

روی تو دیدن به صبح روز نماید تمام


مطرب یاران برفت ساقی مستان بخفت

شاهد ما برقرار مجلس ما بردوام


بلبل باغ سرای صبح نشان می‌دهد

وز در ایوان بخاست بانگ خروسان بام


ما به تو پرداختیم خانه و هرچ اندر اوست

هر چه پسند شماست بر همه عالم حرام


خواهیم آزاد کن خواه قویتر ببند

مثل تو صیاد را کس نگریزد ز دام


هر که در آتش نرفت بی‌خبر از سوز ماست

سوخته داند که چیست پختن سودای خام


اولم اندیشه بود تا نشود نام زشت

فارغم اکنون ز سنگ چون بشکستند جام


سعدی اگر نام و ننگ در سر او شد چه شد

مرد ره عشق نیست کش غم ننگست و نام

[sorna]

ماه چنین کس ندید خوش سخن و کش خرام

ماه مبارک طلوع سرو قیامت قیام


سرو درآید ز پای گر تو بجنبی ز جای

ماه بیفتد به زیر گر تو برآیی به بام


تا دل از آن تو شد دیده فرودوختم

هر چه پسند شماست بر همه عالم حرام


گوش دلم بر درست تا چه بیاید خبر

چشم امیدم به راه تا که بیارد پیام


دعوت بی شمع را هیچ نباشد فروغ

مجلس بی دوست را هیچ نباشد نظام


در همه عمرم شبی بی‌خبر از در درآی

تا شب درویش را صبح برآید به شام


بار غمت می‌کشم وز همه عالم خوشم

گر نکند التفات یا نکند احترام


رای خداوند راست حاکم و فرمانرواست

گر بکشد بنده‌ایم ور بنوازد غلام


ای که ملامت کنی عارف دیوانه را

شاهد ما حاضرست گر تو ندانی کدام


گو به سلام من آی با همه تندی و جور

وز من بی‌دل ستان جان به جواب سلام


سعدی اگر طالبی راه رو و رنج بر

یا برسد جان به حلق یا برسد دل به کام

[sorna]

مرا دو دیده به راه و دو گوش بر پیغام

تو مستریح و به افسوس می‌رود ایام


شبی نپرسی و روزی که دوستدارانم

چگونه شب به سحر می‌برند و روز به شام


ببردی از دل من مهر هر کجا صنمیست

مرا که قبله گرفتم چه کار با اصنام


به کام دل نفسی با تو التماس منست

بسا نفس که فرورفت و برنیامد کام


مرا نه دولت وصل و نه احتمال فراق

نه پای رفتن از این ناحیت نه جای مقام


چه دشمنی تو که از عشق دست و شمشیرت

مطاوعت به گریزم نمی‌کنند اقدام


ملامتم نکند هر که معرفت دارد

که عشق می‌بستاند ز دست عقل زمام


مرا که با تو سخن گویم و سخن شنوم

نه گوش فهم بماند نه هوش استفهام


اگر زبان مرا روزگار دربندد

به عشق در سخن آیند ریزه‌های عظام


بر آتش غم سعدی کدام دل که نسوخت

گر این سخن برود در جهان نماند خام

[sorna]

روزگاریست که سودازده روی توام

خوابگه نیست مگر خاک سر کوی توام


به دو چشم تو که شوریده‌تر از بخت منست

که به روی تو من آشفته‌تر از موی توام


نقد هر عقل که در کیسه پندارم بود

کمتر از هیچ برآمد به ترازوی توام


همدمی نیست که گوید سخنی پیش منت

محرمی نیست که آرد خبری سوی توام


چشم بر هم نزنم گر تو به تیرم بزنی

لیک ترسم که بدوزد نظر از روی توام


زین سبب خلق جهانند مرید سخنم

که ریاضت کش محراب دو ابروی توام


دست موتم نکند میخ سراپرده عمر

گر سعادت بزند خیمه به پهلوی توام


تو مپندار کز این در به ملامت بروم

که گرم تیغ زنی بنده بازوی توام


سعدی از پرده عشاق چه خوش می‌گوید

ترک من پرده برانداز که هندوی توام

[sorna]

من اندر خود نمی‌یابم که روی از دوست برتابم

بدار ای دوست دست از من که طاقت رفت و پایابم


تنم فرسود و عقلم رفت و عشقم همچنان باقی

و گر جانم دریغ آید نه مشتاقم که کذابم


بیا ای لعبت ساقی نگویم چند پیمانه

که گر جیحون بپیمایی نخواهی یافت سیرابم


مرا روی تو محرابست در شهر مسلمانان

و گر جنگ مغل باشد نگردانی ز محرابم


مرا از دنیی و عقبی همینم بود و دیگر نه

که پیش از رفتن از دنیا دمی با دوست دریابم


سر از بیچارگی گفتم نهم شوریده در عالم

دگر ره پای می‌بندد وفای عهد اصحابم


نگفتی بی‌وفا یارا که دلداری کنی ما را

الا ار دست می‌گیری بیا کز سر گذشت آبم


زمستانست و بی برگی بیا ای باد نوروزم

بیابانست و تاریکی بیا ای قرص مهتابم


حیات سعدی آن باشد که بر خاک درت میرد

دری دیگر نمی‌دانم مکن محروم از این بابم

[sorna]

به خاک پای عزیزت که عهد نشکستم

ز من بریدی و با هیچ کس نپیوستم


کجا روم که بمیرم بر آستان امید

اگر به دامن وصلت نمی‌رسد دستم


شگفت مانده‌ام از بامداد روز وداع

که برنخاست قیامت چو بی تو بنشستم


بلای عشق تو نگذاشت پارسا در پارس

یکی منم که ندانم نماز چون بستم


نماز کردم و از بیخودی ندانستم

که در خیال تو عقد نماز چون بستم


نماز مست شریعت روا نمی‌دارد

نماز من که پذیرد که روز و شب مستم


چنین که دست خیالت گرفت دامن من

چه بودی ار برسیدی به دامنت دستم


من از کجا و تمنای وصل تو ز کجا

اگر چه آب حیاتی هلاک خود جستم


اگر خلاف تو بودست در دلم همه عمر

نه نیک رفت خطا کردم و ندانستم


بکش چنان که توانی که سعدی آن کس نیست

که با وجود تو دعوی کند که من هستم

[sorna]

گو خلق بدانند که من عاشق و مستم

آوازه درستست که من توبه شکستم


گر دشمنم ایذا کند و دوست ملامت

من فارغم از هر چه بگویند که هستم


ای نفس که مطلوب تو ناموس و ریا بود

از بند تو برخاستم و خوش بنشستم


از روی نگارین تو بیزارم اگر من

تا روی تو دیدم به دگر کس نگرستم


زین پیش برآمیختمی با همه مردم

تا یار بدیدم در اغیار ببستم


ای ساقی از آن پیش که مستم کنی از می

من خود ز نظر در قد و بالای تو مستم


شب‌ها گذرد بر من از اندیشه رویت

تا روز نه من خفته نه همسایه ز دستم


حیفست سخن گفتن با هر کس از آن لب

دشنام به من ده که درودت بفرستم


دیریست که سعدی به دل از عشق تو می‌گفت

این بت نه عجب باشد اگر من بپرستم


بند همه غم‌های جهان بر دل من بود

دربند تو افتادم و از جمله برستم