غزلیات خواجوی کرمانی

[sorna]

چگونه سرو روان گویمت که عین روانی

نه محض جوهر روحی که روح جوهر جانی

کدام سرو که گویم براستی بتو ماند

که باغ سرو روانی و سرو باغ روانی


تو آن نئی که توانی که خستگان بلا را

بکام دل برسانی و جان بلب نرسانی


چه جرم رفت که رفتی و در غمم بنشاندی

چه خیزد ار بنشینی و آتشم بنشانی


برون نمی‌روی از دل که حال دیده ببینی

نمی‌کشی مگر از درد و حسرتم برهانی


ز هر که دل برباید تو دل رباتر ازوئی

ز هر چه جان بفزاید تو جان فزاتر از آنی


نهاده‌ام سر خدمت بر آستان ارادت

گرم بلطف بخوانی و گر بقهر برانی


اگر امان ندهد عمر و بخت باز نگردد

کجا بصبر میسر شود حصول امانی


مکن ملامت خواجو بعشقبازی و مستی

که بر کناری و دانم که حال غرقه ندانی

[sorna]

سقی الله ایام وصل الغوانی

علی غفلة من صروف الزمان

فلما مررنا بربع الکواعب

جنانی تربع روض الجنان


خوشا طرف بستان و فصل بهاران

رخ دوستان و می‌دوستگانی


گل و گلشن و نغمه ارغنونی

صبح و صبوح و می ارغوانی


سلیمی اتت بالحمیا صبوحا

و تسقی علی شیم برق یمانی


و فیها نظرت و قد زل رجلی

و فی زلة الرجل مالی یدان


گلی بود نورسته از باغ خوبی

ولی ایمن از تند باد خزانی


چو مه در بقلطاق گلریز چرخی

چو خورشید در قرطه‌ی آسمانی


تغنی الحمامة فی جنح لیل

و تحکی الصبا حسن صوت الاغانی


اشم روایح نور الخزامی

واصبوا الی‌الرند والاقحوان


روان بر فشان خواجو از آنکه شعرت

ببرد آب آب حیات از روانی


غنیمت شمر عیش را با جوانان

که چون شد دگر باز ناید جوانی

[sorna]

اروض الخلدام مغنی الغوانی

اضؤ الخد ام برق یمانی


رخست از آفتاب عالم افروز

درفشان در نقاب آسمانی


خدود الغید تحت الصدغ ضاهت

حدایق طرزت بالضیمران


چو آن هندو ندیدم هیچ کافر

سزاوار بهشت جاودانی


نشق الجیب من نشر الخرامی

نحط الرجل فی ربع الغوانی


چه باشد گر دمی در منزل دوست

بر آساید غریبی کاروانی


اری فی وجنتیها کل یوم

جنانی طار فی روض الجنان


نباشد شکری را این حلاوت

نباشد صورتی را این معانی


یغرد فی‌المغارید المغنی

سلام الله ما تلی المثانی


ز خواجو بگذران جامی که مستست

ز چشم ساقی و لحن اغانی

[sorna]

بدینسان که از ما جهانی جهانی

که با کس نمانی و با کس نمانی

تو آن شهریاری و آن شهره‌یاری

که خسرو نشانی و خسرو نشانی


تو آنی که قتلم توانی و دانم

که هر دم برآنی که خونم برانی


خوشا طرف بستان و دستان مستان

می ارغوانی به روی غوانی


دل یاغی باغیم باغ و دائم

تو در باغ بانی و در باغبانی


ندانم کدامی که دامی دلم را

ز نسل کیانی که اصل کیانی


چو ماهی که ماهیتت کس نداند

چه کانی که از لعل گوهر چکانی


تو جان و جهانی و جان جهانی

تو نور جنانی و حور جنانی


سزد کاردوان رخ نهد پیش اسبت

اگر باز داری سمند ار دوانی


ترا نار پستان به از نار بستان

که سیب از ترنجت کند بوستانی


تو ترخان و ترخون ز جور تو خواجو

دل از خون چو خانی و رخ زر خانی

[sorna]

نه آخر تو آنی که ما را زیانی

نه آخر توانی که ما را زیانی

مگر زین بسودی که ما را بسودی

وزین بر زیانی که ما را زیانی


چو ما را بهشتی چه ما را بهشتی

چو ما را جهانی چه ما را جهانی


تو پروا نداری که پروانه داری

تو پیمان ندانی که پیمانه دانی


چراغ چه راغی و سرو چه باغی

که دل را امانی و جانرا امانی


نه خورشید بامی که خورشید بامی

نه عین روانی که عین روانی


تو آن کاردانی که آن کاردانی

که از دلستانی ز دل دل ستانی


تو آتش نشانی و خواهی که ما را

بتش نشانی بر آتش نشانی


تو چشمی و چشم از جفای تو چشمه

تو جانی و جان بی‌وفای تو جانی


تو ماه و مرا پیکر از دیده ماهی

تو خان و مرا خانه از گریه خانی


تو در کار و در کار خواجو نبینی

تو بر خوان و هرگز بخوانم نخوانی

[sorna]

نه آخر تو آنی که ما را زیانی

نه آخر توانی که ما را زیانی

مگر زین بسودی که ما را بسودی

وزین بر زیانی که ما را زیانی


چو ما را بهشتی چه ما را بهشتی

چو ما را جهانی چه ما را جهانی


تو پروا نداری که پروانه داری

تو پیمان ندانی که پیمانه دانی


چراغ چه راغی و سرو چه باغی

که دل را امانی و جانرا امانی


نه خورشید بامی که خورشید بامی

نه عین روانی که عین روانی


تو آن کاردانی که آن کاردانی

که از دلستانی ز دل دل ستانی


تو آتش نشانی و خواهی که ما را

بتش نشانی بر آتش نشانی


تو چشمی و چشم از جفای تو چشمه

تو جانی و جان بی‌وفای تو جانی


تو ماه و مرا پیکر از دیده ماهی

تو خان و مرا خانه از گریه خانی


تو در کار و در کار خواجو نبینی

تو بر خوان و هرگز بخوانم نخوانی

[sorna]

مگر بدیده مجنون نظر کنی ورنی

چگونه در نظر آید جمال طلعت لیلی

حدیث حسنت و ادراک هر کسی بحقیقت

جمال یوسف مصریست پیش دیده‌ی اعمی


مقیم طور محبت ز شوق باز نداند

شعاع آتش مهر از فروغ نور تجلی


کمال معجزه‌ی حسن بین که غایت سحرست

شکنج زلف چو ثعبان نهاده بر کف موسی


حکایتیست ز حسنت جمال لعبت چینی

نمونه‌ئیست ز نقشت نگارخانه‌ی مانی


رخ منور و خال سیاهت آتش و هندو

خط معنبر و زلف کژت زمرد و افعی


کجا بصورت و معنی بچشم عقل درآئی

که هست حسن و جمالت ورای صورت و معنی


چو حسن منظر و بالای دلفریب تو بینند

که التفات نماید بحور و جنت و طوبی


بجام باده صافی بشوی جامه‌ی صوفی

چرا که باده نشاند غبار توبه و تقوی


چو چشم مست تو فتوی دهد که باده حلالست

بریز خون صراحی چه حاجتست بفتوی


بیاد لعل تو خواجو چو در محاوره آید

کند بمنطق شیرین بیان معجز عیسی

[sorna]

در باز جان گر آرزوی جان طلب کنی

بگذر ز سر اگر سر و سامان طلب کنی

در تنگنای کفر فرو مانده‌ئی هنوز

وانگه فضای عالم ایمان طلب کنی


زخمی نخوردی از چه کنی مرهم التماس

دردی نیافتی ز چه درمان طلب کنی


در مرتبت بپایه‌ی دربان نمی‌رسی

وین طرفه‌تر که ملکت سلطان طلب کنی


خرمن بباد بر دهی از بهر گندمی

وینم عجب که روضه‌ی رضوان طلب کنی


یکشب بکنج کلبه‌ی احزان نکرده روز

از باد بوی یوسف کنعان طلب کنی


هر چوب کان ز دست شبانی در اوفتد

زان معجزات موسی عمران طلب کنی


آئی بدیر و روی بگردانی از حرم

و انفاس عیسی از دم رهبان طلب کنی


همچون خضر ز تیرگی نفس در گذر

گر زانکه آب چشمه‌ی حیوان طلب کنی


خواجو چو وصل یار پریچهره یافتی

دیوی مگر که ملک سلیمان طلب کنی

[sorna]

ای دل اگر دیو نئی ملک سلیمان چکنی

با رخ آن جان جهان آرزوی جان چکنی

آن گل رخسار نگر نام گلستان چه بری

وان قد و رفتار نگر سرو خرامان چکنی


باده خور و شاد بزی انده گیتی چه خوری

حکمت یونان به طلب ملکت یونان چکنی


از سر هستی بگذر از سر مستی چه روی

دست بدار از سر و زر این همه دستان چکنی


در گذر از ظلمت دل غرق سیاهی چه شوی

واب خور از مشرب جان چشمه‌ی حیوان چکنی


بی‌سببی ترک من ای ترک پریرخ چه دهی

بی‌گنهی قصد من ای خسرو خوبان چکنی


عارض گلگون بنما دم ز گلستان چه زنی

سنبل مشکین بگشا دسته‌ی ریحان چکنی


گر نزنی بر صف دل خنجر مژگان چه کشی

ور نشوی قلب شکن بر سر میدان چکنی


کوی تو شد قبله‌ی جان روی به بطحا چه نهی

روی تو شد کعبه‌ی دل قطع بیابان چکنی


گر تو نئی رنج روان خون ضعیفان چه خوری

ور تو نئی گنج روان در دل ویران چکنی


چون همه جمعیت من در سر سودای تو شد

کار دلم همچو سر زلف پریشان چکنی


خیز و در میکده زن خیمه بصحرا چه زنی

نغمه‌ی خواجو بشنو مرغ خوش‌الحان چکنی

[sorna]

شاید آنزلف شکن بر شکن ار می‌شکنی

دل ما را مشکن بیش بپیمان شکنی

کار زلف سیه ار سر ز خطت برگیرد

چشم بر هم نزنی تا همه بر هم نزنی


گر چه سر بر خط هندوی تو دارد دایم

ای بسا کار سر زلف که در پا فکنی


از چه در تاب شو دهر نفسی گر بخطا

نسبت زلف تو کردند بمشک ختنی


وصف بالای بلندت بسخن ناید راست

راستی دست تو بالاست ز سرو چمنی


چون لب لعل تو در چشم من آید چه عجب

گرم از چشم بیفتاد عقیق یمنی


گر چه تلخست جواب از لب شورانگیزت

آب شیرین برود از تو بشکر دهنی


هر شبم آه جگر سوز کند همنفسی

هر دمم کلک سیه روی کند همسخنی


چشم خواجو چو سر درج گهر بگشاید

از حیا آب شود رسته‌ی در عدنی