قرآن چیست؟
قرآن كریم، كلام اعجاز آمیز خداوند بزرگ است كه برای هدایت بشر به رسول گرامی اسلام وحی شد. همزمان با نزول این وحی الهی بر رسول گرامی اسلام، به وسیله یاران آن وجود مقدس، نوشته می شد و در مصحف ها نگهداری می گردید. این گونه نیست كه فقط رسول گرامی اسلام آن را برای نسلهای بعدی نقل كرده باشد. بلكه بسیاری از یاران بزرگوار آن وجود مقدس، برای نسل های بعد نقل كردند كه این كتاب از ناحیه خدا بر رسولش نازل گردید.
همان گونه كه خود وحی منزل و كلام منیر برای عرب آن روزگار تازگی داشت، نامگذاری آن نیز مقرون به تازگی بود. دلیل این امر روشن بود؛ زیرا رسول گرامی اسلام از همان آغاز تولد تا بعثت و بعد از آن هجرت، دارای سلوك و مشیی متفاوت با اعراب آن روزگار بود.
بنابراین اگر حتی نامگذاری این مصحف شریف نیز یك نامگذاری منحصر به فرد و جدید باشد جای تعجّب نیست. زیرا بنای رسول گرامی اسلام بر این بود كه « طریقه ای جدید » در آن برهوت فرهنگی ایجاد نماید.
این گونه است كه خدای بزرگ به وسیله « معجزه ختمیه » اصطلاحاتی خلق می كند كه برای اعراب جاهلی تازگی داشت. دلیل این كار نیز روشن بود.
چرا كه كلمات شایع و مورد استفاده اعراب جاهلی توانایی حمل معانی اسلامی كه به وسیله این الفاظ برای بشر نازل می گردید، نداشت. زیرا آن كلمات شایع و متعارف، محصول فكر و اندیشه، فرهنگ جاهلی بود و اسلام، مخالف فرهنگ جاهلی بود.
از طرفی، ایجاد اصطلاحات خاص اسلامی از دیده ای دیگر نیز حكایت داشت و آن دیده، دین بود كه خدای بزرگ بدین وسیله می خواست، طبع اعراب را دچار تغییر و تحول نماید. نیز این كار باعث فرق گذاری بین فرهنگ اسلام و دیگر فرهنگ ها می گردید.
لذاست كه خداوند چه برای مجموعه وحی خود و چه برای بخش های مختلف آن مانند « سوره و آیه » نامهای جدیدی برمی گزیند كه با نامهایی كه اعراب برای كلام خود به كار می برند، فرق دارد. انتخاب به این نامها بی ضابطه نبوده و میان این نامها و ریشه هایی كه این نامها به آن برمی گردد، رموز و قواعد خاصی مراعات گردیده است.
برای این « مصحف شریف » نامهای زیادی ذكر شده است. همه این نامها نیز از سوی خداوند بزرگ به رسولش وحی شده است. اما از مجموع این نامها دو نام شهرت یافته است: یكی « قرآن »و دیگری « كتاب ».
هر دو نام قرآن و كتاب ریشه در زبان آرامی دارد.
در زبان « آرامی » كتابن به معنای نگاشتن حروف و قرائت به معنای خواندن است.
کلمه « القرآن » پنجاه بار به كار رفته كه در همه موارد منظور همین كتاب شریف است.
کلمه « الكتاب » نیز در چهل و هفت مورد در قرآن اطلاق شده است. مع ذلك نامیدن این مجموعه وحی، به این دو نام متفاوت، كاملاً طبیعی است. زیرا وحی محمدی در همه مراحل تاریخش، مفاد این دو تعبیر را در بر داشته و نصوص و تعالیم آن هم در خط و سطور نقش بسته و هم با خواندن و حفظ كردن در سینه ها ضبط گردیده است.
برای نامگذاری این مصحف شریف به « كتاب و قرآن » وجوهی توسط دانشمندان اسلامی ذكر شده است كه به بعضی از آنها اشاره می كنیم:
1. انتخاب این نام (قرآن) برای این كتاب بدین لحاظ است كه مردم پیوسته متوجه خواندن آن باشند و نباید آن را متروك بگذارند.
2. این كتاب، مرتبه ای از كلام، بلكه علم الهی است و مقام حقیقی آن بسی بالاتر از آن است كه به صورت الفاظ درآید. ولی خداوند متعال بر مردم منّت نهاد و آن را چندان تنزل داد تا به صورت الفاظ خواندنی درآمد و این نام برای آگاهی دادن به این مطلب است.
3. این وصف _ قرآن _ بدان جهت است كه این كتاب را خدای متعال برای پیغمبر خوانده است. چنان كه در سوره قیامت آیه 18، می فرماید:
« فاذا قرأناه فاتّبع قرآنه »
« پس آن گاه كه آن را خواندیم ، خواندنش را پی گیر.»