آزولا میهمان ناخوانده ( شیطان سبز )

آیا تا کنون درمورد این گیاه چیزی شنیده اید؟ ریشه کلمه آزولا یونانی است به معنی «در خشکی مردن».

وجه تسمیه آن هم شاید به خاطر محل زندگی این گیاه باشد چرا که آزولا وابسته به آب است و به طور کلی مرطوب پسند.
این گیاه در همزیستی با جلبکی سبز- آبی به نام آنابینا توانایی جذب ازت مولکولی هوا را پیدا می کند. زادگاه اولیه این سرخس، آمریکای شمالی است .

آزولا نوعی سرخس است با برگ‌های کوچک به رنگ سبز تیره تا قرمز قهوه‌ای. طول این گیاه نهایتا به ۵/۲ سانتی متر می‌رسد.
این گیاه برای اولین بار در سال ۱۸۷۳ میلادی شناسایی شد و تاکنون هفت گونه از این گیاه در جهان به ثبت رسیده است.
آزولا در هم‌زیستی با جلبک سبز، آبی قابلیت جذب نیتروژن هوا را به دست می‌آوردکه وظیفه تامین مواد غذایی جلبک به عهده آزولا است و جلبک نیز در مقابل ازت مورد نیاز آزولا را فراهم می‌کند.

آزولا در شرایط مناسب روزانه می‌تواند ۲ تا ۴ کیلوگرم ازت به هر هکتار مزرعه ارایه کند که معادل ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم سولفات آمونیوم است
امروزه دردنیا به سرخس آزولا به چشم یک علف هرز نگریسته نمی شود، بلکه آن را یک گیاه مفید و منبع غذایی به حساب می آورند جالب است بدانید که یکی از دلایل شکست آمریکا در ویتنام کشت آزولا در مزارع برنج ویتنام بود.
چون این گیاه با رشد سریع خود هم غذای مردم ویتنام را فراهم می آورد، هم غذای دام و طیور آنها را.

آزولا گیاه سرشار از پروتئین بوده و بتاکاروتن آن از هویج بیشتر است.

آزولا درایران

جلبک آزولا یکی از گونه های گیاهی وارداتی است که در دهه اخیر تمام و یا اکثر مردابها و شالیزارها و برکه های شمالی را به سلطه خود در آورده است .

در مدت زمان بسیار کمی از طریق کانال‌های آبیاری، رودخانه‌ها، گسترش پیدا میکند. به طوری‌که یک توده کوچک آزولا در عرض ۳ روز به دو برابر افزایش پیدا میکند .

حتماً کسانی که در تابستان به شمال ایران مسافرت نموده اند وسری به این مناطق زده اند فرشی زیبایی را مشاهده می کنند سبزرنگ که اکوسیستم شمال را تحت اثر سوء قرارداده است .

آزولادراواخر سال ۱۳۶۳متناسب سازگاری با مناطق شالیکاری باهدف تولید کود ازته به صورت طبیعی برای مناطق برنج خیز از کشور فیلیپین وارد ایران شده است.

اما پس از مدت کوتاهی همه متوجه مشکلی بزرگتر شدند که گریبان این مناطق را گرفته. این سرخس، ظرف مدتی کوتاه از طریق کانال های آبیاری و رودخانه در محدوده ای وسیع پراکنده شده و به تمام آب های سطحی شمال کشور به خصوص گیلان ، مازندران وگلستان راه پیدا کرد.

این گیاه با برگ های ریز و رشدسریع، سطح آبها را می پوشاند و مانع رسیدن نور خورشید و اکسیژن به درون آب می شود.

علاوه بر این با مصرف اکسیژن و مواد غذایی و بالا بردن اسیدیته آب، این زیستگاه ها را تضعیف کرده تا جایی که رفته رفته تنوع گیاهی و جانوری زیستگاه به نابودی کشیده می شود.

وبه خاطرنداشتن دشمن طبیعی و شرایط خوب زیستی به یک گیاه مهاجم و مرگ‌آور تبدیل شد.

 جلبک آزولا دارای خصوصیاتی منحصر بفرد بوده ، بطوریکه توانائی سازگاری آن با محیط بسیار اعجاب آور است و براحتی و با سرعت زیاد با هر محیطی مانوس میشود.


ریشه های آویزان و معلق در آب این گیاه ، براحتی این امکان را بآن میدهد که تغییر مکان داده و با جریان آب بسهولت جابجا گردد و یکی از علل پراکندگی سریع آن نیز همین موضوع است.

 آزولا ، بمجرد ثابت شدن در یک مکان ، شروع به تکثیر میکند و ظرف مدت کوتاهی ، تمام سطح آب را می پوشاند، بطوریکه هیچ روزنه ای برای ورود نور خورشید به درون آب، وجود نخواهد داشت.

ریشه های معلق جلبک ، تمام و یا اکثر املاح آب را جذب و صرف رشد و تکثیر خود میکند. طبیعی است ، وقتی نور بدرون آب نفوذ نکند و مواد مغذی هم که نباشد ( یا کم باشد ) دیگر از رشد گیاهان آبزی دیگر و همچنین دیگر آبزیان مثل فیتوپلانگتونها و… خبری نیست .

با توقف و یا کند شدن رشد این آبزیان مفید ، در داخل آب اکسیژن تولید نخواهد شد و بهمین دلیل جانوران آبزی مثل ماهیها و موجودات ذره بینی قادر به رشد و تکثیر نبوده و سیر نابودی را در پیش میگیرند.

در عوض سیستمهای غیر هوازی شروع به فعالیت کرده و مرداب یا برکه را تدریجا به سیاهچاله هائی بد بو و غیر قابل زیست ، تبدیل میکند.از آنطرف هم موقعی که مردابها خالی از موجودات آبزی گردند، دیگر مکان مناسبی برای پرندگان مهاجر نخواهد بود .

 با این وصف ، بهمین سادگی اکوسیستم منظم چندین هزار ساله موجود بهم ریخته و رو به نابودی خواهد رفت و ما هم در حال نظاره و تماشا نشسته ایم.

این جلبک در شالیزارها هم بعنوان یک رقیب جدی برنج در استفاده از املاح معدنی و مواد مغذی آب ، قرار گرفته و از رشد مناسب برنج جلوگیری کرده و قطعاً در صورت صحت این امر ، هزینه کشت برنج را بخاطر استفاده بیشتری که باید از کود شیمیائی بشود، بالا میبرد.

علاوه بر آنکه روند افزایشی استفاده از کود شیمیائی در طولانی مدت هزینه های سرمایه ای فوق العاده ای را بر مهمترین منبع حیات بشر یعنی خاک ، تحمیل میکند که اصلا جبران پذیر نمیباشد.

 کارشناسان شیلات معتقدند رشد شناور و سرطانی آزولا در سطح تالابها مردابها وشالیزارهای شمال باعث شده است تا اکثر گیاهان بومی منطقه به دلیل خفگی نابود شوند و نفس زندگی این اکوسیستم چندین هزار ساله به شماره افتد. هر چه هست آزولا زیستگاه‌های آبی شمال کشور به خصوص گیلان ومازندران را شدیدا تحت فشار قرار‌داده است و اگر روند رشد این گیاه به همین صورت ادامه یابد معلوم نیست بر سر این اکوسیستم منحصر به فرد جهانی چه خواهد آمد.

و اینگونه شد که آزولا در مدت زمانی اندک پوشش یکپارچه و در هم تنیده‌ای را روی منابع آبی شمال کشور گستراند.