ایـن روزهـا کمتر کسی پیدا می شود که نـام iPod پخش کننده موسیقی مشهور اپــل را نشنیده باشد. اما iPod در نگاه اول برای طرفداران لینوکس و نرم افزار های آزاد محصولی انحصاری و ضد آزادی کاربر است، چرا که iPod فقط با ویندوز و مک و نرم افزار iTunes سازگاری داشته و از سیستم DRM انحصاری با نام FairPlay استفاده می کند.[۱]
در بین محصولات رقیبان هم اوضاع چندان متفاوت نیست. روز به روز بر تعداد ابزارهایی که فقط با Windows Media Player ۱۰ و DRM انـحصـاری مایـکروسـافت[۲] سـازگاری دارند افـزوده می شود اما لااقل کاربران به پشتیبانی برخی از آنها از فرمت صـوتی آزاد OGG دل بـسته اند[۳]، فرمتی که با وجود درخواستهای بسیار هنـوز تـوسط “iPod "پـشتیبانی نـمی شود. قـصد نـدارم بیشتر از این بـه بررسی پخش کننده های موسیقی بپردازم. پس یکراست به دنبال بحث اصلی یعنی نصب لینوکس بر روی iPod می روم. آزمون و خطا من را به این نتیجه رسانده که منظورم را با چند سوال و جواب بهتر منتق می کنم، پس این شما و مطل اصلی:
● چرا لینوکس؟
قطعا اولین سوالی که برای هر کس پیش خواهد آمد این است که چرا باید لینوکس را بر روی" iPod "نصب کرد. شما با کمک لینوکس می توانید محدودیتهای “iPod” خود را از بین ببرید. به عنوان مثال شما می توانید قابلیت پـخش" FLAC "و در آینـده نزدیک OGG را به iPod خود اضافه کنید. با iPod ای که فقط توانایی پخش موسیقی دارد عکس مشاهده کنید و با همان iPod یا iPodهای جدیدتر که امکان نمایش عکس را هم دارند فیلم هم تماشا کنید! اگـر iPod با پشتیبانی از فیلم داشته باشید باز هم پشتیبانی از فرمتهای موسیقی بیشتـر و بـازیهایـی مانند شـطرنج و Doom برایـتان جـذاب خواهد بود.
نکته جالب این است که تقریبا تمام ویژگیهای فـوق با تمـام iPodهـا(غیـر از Shuffle) سـازگار است. هنوز برخی ناسازگاریها با نسل پنجم iPod یعنی iPod Video وجود دارد، بنابراین بهتر است ابتدا به Wiki رسمی iPodLinux مراجعه کنید.[۴]
● چرا ipod؟
ایـن هـم سوال غـیر منتظره ای نیست. چـرا “iPod "از میـان ایـن هـمه پـخش کـننده مـوسیقی شرکتهای مختلف انتخاب شده است؟ اول از همـه”iPod” بیشترین سهم بازار پخش کننده های موسیقی را در اختیار دارد. در ثانی هر iPod ی غـیر از shuffle گنجایش، صفحه نمایش و البته قدرت کافی برای چنین منظوری را دارد.
● کدام توزیع لینوکس؟
iPod" اینقدر قوی نیست که از پس یک توزیع کامل لینوکس بربیاید. برای این منظور از هسته “uClinux " که نسخه ای کوچک شده از هسته لینوکس است به علاوه محیط گرافیکی Podzilla که مخصوص iPod طراحی شده و از ClickWheel هم به خوبی پشتیبانی می کند استفاده می شود.
● با کمک چه سیستم عاملی می توان لینوکس را بر روی iPod نصب کرد؟
مطالب این راهنما تمام مراحل را در نسخه ۱۰.۴ سیستم عامل مکینتاش نمایش می دهد، اما اینکار با کمک لینوکس و ویندوز هم ممکن است.
● با اطلاعاتم چه کنم؟
با اینکه می توان لینوکس را در کنار سیستم عامل اصلی iPod نـصب کرد و اطلاعات موجود را حفظ کرد اما تهیه یک پشتیبان از تمام اطلاعات آن به خصوص در شرایطی که آهنگها و اطلاعات خاصی را فقط بر روی آن داشته باشید اقدامی ضروری است. برای این منظور iPod nano را به کامپیوتر متصل کنید، ابزار Disk Utility را اجـرا کـنید، “iPod” خـود را از لیست سمت چپ انتخاب کنید، بـر روی دکمه New image کلـیک کنید، از کشوی باز شده در جلوی Save as نـام مورد نظرتان برای فایل پشتیبان را وارد کنید، بـرای image Format گزینه iPod image را انتخاب کرده و با کلیک بر روی دکمه Save عملیات پشتیبان گیری آغاز خواهد شد.
● چطور نصب کنم؟
بـرای نـصب لینوکس باید حالت”Disk Use"را فعـال کـرده بـاشـید. برای این منظور در شرایطـی کـه iPod بـه دستگــاه متـصل اسـت “iTunes "را اجـرا کرده، وارد تنـظیمات آن شده، برگـه iPod را انتخاب کرده و در بین تنظیمات iPod گزینه Enable Fisk Use را تیک بزنید و OK را کلیک کنید.
حالا “iPod Linux installer” را از [۵] دریافت کنید. آرشیو فشرده را با دوبار کـلیک" extract "کنید و از پوشه جدیــد iPod Linux_installer_۰.۴_(alpha)” i ” برنـامه" iPod Linux installer” را اجـرا کنیـد. در ابـتدا با پیغام هشداری مواجه خواهید شد، بر روی دکمه i Agree کلیک کنید.
حالا از محیط برنامه بر روی Select an iPod کلیک کرده و از لیست iPod خود را انتخاب کنید، در صورتی که می خواهید لینوکس سیستم عامل پیشفرض iPod شما باشد گزینه Make Linux Default OS را تیک بزنید. سپس دکـمه “install "را فـشار دهید. در کشوی باز شده عملیات نصب نمایش داده خواهد شد، از جمله پشتیبان گیری از Firmware دستگاه(iPod) تا در صورت نیاز بتوانید لینوکس را از روی دستگاهتان حذف کنید.
اگر iPod nano یا نسل پنجم (Video) داشته باشید با پیغامی مبنی بر پشتیبانی نشدن رسمی iPod تان مواجه خواهید شد. دکمه Continue را فشار دهید تا عملیات نصب ادامه پیدا کند.
پس از پایان یافتن نصب با پیغامی مبنی بر موفقیت نصب مواجه خواهید شد. iPod را Eject کنید. صبر کنید تا iPod راه اندازی مجدد(reset) شود. اگر این اتفاق رخ نداد وقتی پیغام Do not disconnect از صفحه iPod تان محو شد دستگاه را از کامپیوتر جدا کنید و سپس خودتان iPod را reset کنید.
▪ برای این منظور:
ـ برای ipod های نسل اول تا سوم ، اینقدر دکمه های Menu و Play را نگهدارید تا reset شود.
ـ برای ipodهای جدیدتر دکمه های Menu و Select (دکمه وسط) را اینقدر نگهدارید تا reset شود.
پس از reset شدن دستگاه اگر قبلا " Make Linux Default OS” را تیک زده باشید iPod با لینوکس راه اندازی خواهـد شـد. در غـیر ایـن صـورت پـس از reset شـدن دستگاه بلافاصله پس از نمایش لوگوی سیب دکمه “Rewind " را نگهدارید تا دستگاه با لینوکس راه اندازی شود. بر عکس این روش هم درست است. یعنی اگر دستگاه به صورت پیشفرض با لینوکس راه اندازی می شود با نگهداشتن دکمه Rewind سیستم عامل اصلی iPod راه اندازی می شود.
● چطور ارتقا دهم؟
اگر دنبال دردسر نمی گردید این قسمت را نخوانید!
برای ارتقای هسته لینوکس ساده ترین روش جایگزین کردن هسته لینوکس در برنامه نصاب است. برای این منظور بر روی iPod Linux installer کلیک راست کرده و Show Package Contents را انتخاب کنید. سپس از پنجره جدید باز شده “Resources” را بـاز کـنـیـد. از [۶] جـدیدتـرین نسـخــه " kernel.bin "را دریــافت کنـیـد. Kernel.bin.gz را extract کـــــرده و نام آن را به linux.bin تغییر دهید و سـپس آن را با linux.bin موجود در پوشــه Resources جــایگزین کنید. از این به بعد iPod Linux installer هســته جدید مورد نظرتان را نـصب خواهد کرد.
برای ارتــقـای podzilla ۰ (نسخه ای که توسط برنامه نصاب نصب می شود) آخرین نسخه را از [۶] دریافت کرده، آن را extract کرده و جایگزین podzilla اصلی نصب شده در iPod تان کنید. Podzilla در مسیر /bin/ یا /sbin/ در ipod شــما قرار دارد. برای اطمینان خاطر از نصب صحیح، برنامه Terminal را اجرا کرده و داخل آن تایپ کنید chmod +x و یک فاصله(space)، سپــس فایـــل podzilla را از داخـل iPod خود بکشید و بر روی Terminal رها کنید تا مسیر و نام فایل خود به خود تایپ شود، در نهایت Enter را بزنید تا دستور اجرا شود.
▪ مانند نمونه زیر:
chmod +x /Volumes/iPod nano/sbin/podzlla
Podzilla۲ هم در حال ساخت است که در [۷] درباره آن اطلاعات بیشتر را می توانید بدست آورید. از آنجایی که هنوز ناپایدار و پر از اشکال است از توضیح آن در این مقاله پرهیز کردم. اگـــر علاقه مند به بازی هستید محیط FloydZilla هم گزینه مناسبی خواهد بود.[۸]
● چطور از امکانات آن استفاده کنم؟
ابتدا لازم است به”Settings "رفته، “Backlight Timer” را فعال کنید و در صورت نیاز تنظیمات “Wheel” و ظاهر podzilla را هم ویرایش کنید و در نهایت فراموش نکنید که save را انتخاب کنید.
podzilla حاوی یک File Browser است که می توانید آهنگها، عکسها و فیلمها را از طریق آن مشاهده کنید. می توانید بازی iDoom را از [۹] دریافت کنید. این بازی که نسخه کامل منتقل شده Doom برای iPod است برای مدتی شما و اطرافیانتان را شگفتزده خواهد کرد. فراموش نکنید که در صورت نیاز به خروج از بازی یکبار Hold را فعال و غیر فعال کنید تا menu بازی ظاهر گشته و با انتخاب آخرین گزینه از بازی خارج می شوید. در جوابد پرسشی کــه قبـل از خروج می پرسد دکمه “menu "را فشار دهید. اگر علاقه مند به بازی هستید و "FloydZilla" را نــصب نـکـرده ایـد از وجود iBoy که شــبیه ساز دستگاه بازی GameBoy اســت بی خبرید. با استفاده از این شبیه سـاز و ROM هــای بازیهای GameBoy می توانید با iPod بازیهای Gameboy را هم اجرا کنید! [۱۰]
● چطور فایلهای ویدئویی سازگار با Video Player لینوکس بسازم؟
در حال حاضر فقط از فایلهای AVi فشرده نشده پشتیبانی می شود. برای تبدیل فایلهایتان به این نوع باید ffmpeg و mplayer را نصب کرده باشید.
▪ سپس در Terminal مشابه دستور زیر را وارد کنید:
ffmpeg vcodec rawvideo acodec pcm_s۱۶le r ۱۵ i input.avi s ۲۲۰x۱۷۶ aspect ۴:۳ output.avi
دستور بالا صدای فایل input.avi را به نوع سازگار و غیر فشرده تبدیل می کند، سپس output.avi که نتیجه کار است را برای تغییر codec تصویری دوباره تبدیل می کنیم:
۲,expand=۱۷۶:۱۳۲,format=bgr۱۶ output.avi o ipodready.avi
دستور بالا فایل ipodready.avi را از output.avi بدست می آورد. این فایل در iPodهای دارای صفحه نمایش رنگی قابل مشاهده خواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر و راهنمای مربوط به مدلهای قدیمیتر به [۱۱] مراجعه کنید. متاسفانه نسخه های فعلی mencoder برای Mac OS X چه نسخه آماده و چه نسخه ای که خودتان از CVS دریافــت و کامپایل کنید دارای بـاگی هستند که فایل حاصل از دستور بالا بــا رنگ مغشوش سـاخته مـی شود. متـاسفانـه در حال حاضر راه حلی جز استفاده از لینوکس و ویندوز بــرای تهیه فایلهای ویدیویی سالم نیست.
● اگر به مشکل برخوردم؟
اگر iPod nano دارید و پس از پشتیبانگیری از Firmware بـه مشکل برخورد کردید توصیه من دریافت نسخه قدیمیتر ۰.۴ alpha از [۱۲] است.
اگر در هنگام کار با لینوکس برنامه متوقف شد عموما با reset کردن iPod مشکل خواهد شد. اگر این مشکل باقـی است یا پس از نصب لینوکس iPod غیر قابل استفاده شده است آن را به کامپیوترتان متـصل کرده و “iPod Linux installer” را اجــرا کنید. سـپس iPod خود را از لیست انتخاب کرده و دکـمـه Uninstall را کلیک کنید. اگر ایـن روش بی فایده بـود " iPod Updater “(موجود در پوشه Utilities در صورت نصب بودن نرم افزار همراه iPod) را اجرا کرده و بر روی Restore کلیک کنید.(هشدار: با این روش اطلاعات iPod کاملا پاک خواهد شد، به همین دلایل است که پشتیبان گرفتن از اطلاعاتتان را نباید پشت گوش بیاندازید.)
اگر پشتیبان گرفته اید جای نگرانی نیست. کافی است”Disk Utility" را اجرا کرده، از گزینه های سمت چپ iPod nano را انـــتــخاب کــرده و از زبــانه های سمت راست بـــر روی Restore کلیک کنید. حالا در قسمت Source فایــل پــشتیبــانـی کـه قـبـلا تـهیه کـرده بـودیـد را بکشیـد و رها کنید(Drag & Drop) و در قسمت Destination هم iPod nano را بکشید و رها کنید. بر روی دکمه Restore کلیک کنید و صبر کنید تا عملیات بازگردندن اطلاعات به پایان برسد. iPod را eject کنید، احتمالا با یک reset، دوباره iPod شما به وضعیت قبل از نصب لینوکس باز می گردد.
اگر هیچ کدام از این روشها عمل نکرد و حتی iPod توسط کامپیوتر شما شناسایی نشد تنها راه باقیمانده راه اندازی iPod شما در Disk Mode است. برای اطلاعات بیشتر به [۱۳] مراجعه کنید. اگر با کمک این روش iPod توسط کامپیوتر شما شناسایی شد می توانید دوباره روشهای بالا را امتحان کنید، به این امید که اینبار با موفقیت iPod را بهبود بخشید. اما توجه داشته باشید که به هر حال نصب لینوکس بر روی iPod می تواند خطرناک باشد و هیچکس مسئول اطلاعات از دست رفته شما نخواهد بود.
● منبع؟ مرجع؟
گرچه مقاله های خوب و کامـلـی به زبان انگلیسـی ایـن عملیات را از داخل محیــط ویندوز[۱۴]، مک[۱۵] و لینوکس[۱۶] توضیح داده اند سعی کردم مقاله ای مستقل و با تکیه بر سادگی عملیات تهیه کنم، در نتیجه این مقاله تقریبا یک مقاله تالیفی است.
زمانی که این مطلب را تهیه می کردم گمان می کردم تنها مطلب فارســی در ایـن مورد اسـت، امــا این اواخر فهمیدم ماه آبان سال گذشته در وبلاگ خودکار آبی مقاله ای فارسی[۱۷] اینکار را از داخل ویندوز آموزش می دهد. خوشبختانه اکثر موضوعات بررسی شده در این مقاله بــا مــوضوعات بررسی شده در وبـلاگ مذکور مـتـفاوت است و خواندن هردوی این مقاله ها ضرری نخواهد داشت. فقط توجه داشته باشید که iPod های جدید مانند mini, nano و video امکان ضبط صدا را ندارند.
نشریه لینوکس ایران
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)