ايران هفتمين كشور واردكننده مواد آرايشي در جهان است و تنها يك سوم مواد آرايشي زنان ايراني توليدات‌ ‌داخلي و بيش از دو سوم ديگر آن به صورت واردات، پشت ويترين هاي وسوسه انگيز خريد مي‌ ‌نشيند.


دكتر هانيه زايررضايي
ما هم گاهي اوقات ركورد مي‌زنيم‌:سومين كشور مصرف كننده مواد‌ ‌آرايشي بعد از هند و پاكستان در خاورميانه و هفتمين كشور پر و پا قرص در واردات‌ ‌اين مواد در جهان! به كجا مي‌رويم؟آيا تا به حال فكر كرده‌ايد كه چرا داريم برعكس عمل مي‌كنيم ؟
در تمام كشورهاي پيشرفته، آرايش مخصوص خانم‌هاي مسن است كه طراوت‌ ‌پوستشان با گذشت سال هاي جواني از دست رفته و البته گاهي هم راهي متداول بين زنان معلوم الحال‌.‌اما در ايران همه مرزهاي آرايش از بين رفته است.آرايش ديگر نه به سن خاصي تعلق دارد و نه به قشر و يا مكان و زمان خاصي.
در سال‌هاي اخير استفاده از مواد آرايشي و مواد محافظت كننده پوست و ساعت‌ها نشستن پاي‌ ‌آيينه براي تغيير چهره، به بخشي از امور روزانه خانم‌ها (و حتي برخي آقايان) بدل شده. زنان ايراني روزانه از عطر، مرطوب كننده ها، پاك‌كننده‌هاي پوستي، ضدآفتاب‌ها، ضدتعريق‌ها، رنگ‌ آرايشي و... استفاده مي‌كنند و اين امر برايشان بيشتر به شكل تفريح و سرگرمي درآمده است.

گرچه به دليل ضعف در جمع آوري آمار در ايران و نيز به علت نبود سيستم متداول‌ ‌براي ارزيابي و جمع آوري اطلاعات دقيق در خصوص ميزان مصرف و سرانه مصرف مواد آرايشي‌ ‌در ايران، آماري دقيق از اين مصرف در دست نيست، ولي بنا به آمارهاي جسته وگريخته كارشناسان،‌بيش از دو سوم زنان ايراني، آرايش مي‌كنند و‌ ‌يك سوم از اين قشر آرايش را جزء ‌لاينفك زندگي روزمره‌خود مي‌دانند. زيبايي غيراستاندارد، كه هيچ آموزش آكادميك و‌ ‌مشخصي براي بهبود‌ ‌و استاندارد كردن آن در كشور وجود ندارد.

ايران هفتمين كشور واردكننده مواد آرايشي در جهان است و تنها يك سوم مواد آرايشي زنان ايراني توليدات‌ ‌داخلي و بيش از دو سوم ديگر آن به صورت واردات، پشت ويترين هاي وسوسه انگيز خريد مي‌‌نشيند. وارداتي كه بنا به آمارهاي غيررسمي 25تا30 درصد كل آن از طريق قاچاق و تجارت چمداني وارد كشور مي‌شود، وارداتي تقلبي و غيراستاندارد كه نه تنها زيبايي را‌ ‌به پوست‌هاي ايراني هديه نمي‌دهد، كه زمينه ساز شيوع بيماري هاي پوستي است.

بحران در زيبايي
واكنش‌هاي پوستي به دنبال مصرف موادآرايشي - بهداشتي به اشكال مختلف‌ ‌بروز مي‌كنند: التهاب تماسي تحريكي، التهاب تماسي آلرژيك، كهير تماسي، واكنش‌هاي حساسيتي به نور خورشيد، ايجاد كومدون و آكنه كه شايع‌ترين انواع عوارض پوستي است و علائم آن به صورت احساس سوزش،خارش، قرمزي و تاول‌هاي‌ ‌ريز خارش‌دار بروز مي‌كند. هر‌ ‌كرم يا پماد چرب كننده‌اي به خصوص اگر به صورت چندلايه مصرف شود، به علت مسدودكردن‌ ‌منافذ پوستي و غدد چربي مي‌تواند باعث ايجاد يا تشديد ضايعات آكنه‌اي و جوش ‌زيرپوستي شود. گاهي با گذشت زمان پوسته‌ريزي و ترك‌هاي پوستي نيز ظاهر‌ ‌مي شوند‌.
از ديگر علائم اين زيبايي تقلبي مي توان به كهير، عفونت پوست،‌ ‌عفونت ريشه مو، تغيير رنگ پوست و تغيير رنگ و صدمه به ناخن و مو ، اشاره كرد.

برخي مواد ذاتاً تحريك كننده پوست هستند و چنانچه غلظت كافي داشته باشند، مي‌توانند باعث بروز علائم فوق شوند. صابون ها، پودرهاي رختشويي، مواد ضد تعريق،‌ ‌موادآرايشي چشم، مرطوب كننده‌ها، محلول‌هاي فردائمي مو و شامپوها شايع ترين مواد‌ ‌آزاردهنده پوست هستند و در غلظت كافي و مدت تماس طولاني اگزماي تماسي تحريكي ايجاد‌ ‌خواهند كرد‌.
‌برخي افراد به صورت ارثي به برخي از مواد موجود در محصولات آرايشي حساسيت دارند و‌ ‌دچار قرمزي، خارش و پوسته ريزي مي شوند. اما حساس شدن برخي افراد مي‌تواند تدريجي باشد، يعني‌ ‌اينكه مدتي محصول را بدون مشكل خاصي مصرف كنند، ولي از مقطع زماني خاصي به بعد پس از‌ ‌هر بار مصرف، مجدداً دچار التهاب پوستي شوند‌.

‌بعضي از مواد آرايشي وقتي روي پوست قرار مي گيرند، اثرات‌ ‌سمي نور خورشيد را تشديد مي‌كنند؛ بنابراين احتمال عوارضي مانند آفتاب سوختگي،‌ ‌لك‌هاي تيره پوستي، عرق سوز شدن و كهيرهاي آفتابي را افزايش مي‌دهند. شايع‌ترين‌ ‌موادي كه باعث تشديد عوارض سمي نور آفتاب مي‌شود، عطر موجود در لوازم و كرم‌هاي بهداشتي - آرايشي است.
عطرها معمولاً در بيشتر مواد آرايشي‌ ‌استفاده مي‌شوند و خوشبو كننده‌هاي اين لوازم هستند كه عارضه‌هاي پوستي را به ارمغان‌ ‌مي‌آورند.

مواد نگهدارنده نيز به عنوان دومين علت حساسيت‌هاي پوستي شناخته شده اند،‌ ‌موادي كه براي جلوگيري از رشد قارچ‌ها و باكتري ها و تجزيه شدن محصول در محصولات‌ ‌آرايشي استفاده مي‌شود، نرم كننده‌ها كه به صورت لوسيون و كرم استفاده مي‌شوند، مي‌توانند تحريك خفيف و گاهي واكنش‌هاي حساسيتي را ايجاد كنند و اما ضدآفتاب‌ها كه به‌ ‌دليل وجود پابا، پوست هاي حساس را با خطر روبرو مي كند.
و اما رنگ موها هم به‌ ‌عنوان پرطرفدارترين لوازم آرايشي هم مي‌توانند حساسيت‌زا باشند. ريزش مو در اثر رنگ‌ ‌موهاي غيرمجاز تقريباً تبديل به پديده‌اي رايج شده است. در برخي موارد گزارش شده كه‌ ‌فرد استفاده كننده از مواد رنگ موي غيرمجاز به سبب مصرف اين مواد پياز موي سرش سوخته و باعث طاسي غيرقابل بازگشت شده است.

تركيبات بيماري زا
آفلاتوكسين‌ها موادي هستند كه توسط قارچ‌ها توليد مي‌شوند و براي‌ ‌حيوانات و انسان سمي هستند. آفلاتوكسينb شايع‌ترين نوع موجود و يكي از قوي‌ترين مواد سرطان‌زا براي انسان محسوب مي‌شود. مصرف اين ماده توسط انسان مي‌تواند منجر به صدمات كبدي حاد شود. آزمايش‌هاي صورت گرفته بر روي مواد آرايشي غيرمجاز‌ ‌نشان‌دهنده اين است كه ميزان اين ماده سمي دراين مواد بسيار بالاتر از حد مجاز است و‌ ‌اين ماده به راحتي از روي پوست جذب بدن مي شود.
پارابن‌ها‌ و فتلاتزها‌ هم دو ماده ديگر سرطان زا هستند و آنها را در آزمايش‌20‌‌نوع از تومورهاي پستان كشف كرده‌اند. موادي كه سازنده‌‌هاي اصلي اغلب لوازم‌ ‌آرايش هستند! متخصصان خارجي كشف كرده‌اند كه لوازم آرايشي با مالش روي پوست به سرعت جذب مويرگ‌ها شده و جذب خون مي‌شوند، آنها معتقدند و تا‡كيد دارند كه زناني كه آرايش‌ ‌مي‌كنند، بيشتر به سرطان پستان مبتلا مي‌شوند.
فراموش نكنيد كه از هر‌ 8‌ ‌زن ايراني، يك نفر به سرطان سينه مبتلاست و اين افراد بيشتر در سنين‌ پايين و‌ ‌ميانسال قرار دارند، افرادي كه گرايش ويژه‌اي به آرايش و استفاده از مواد آرايشي‌ ‌داشته اند.
لاك‌ها و مواد محافظ ناخن ها‌ ‌هم حساسيت زا هستند. تركيباتي كه براي رنگ دادن يا بهتر چسبيدن و براق كردن در لاك‌‌ها به كار مي‌روند، عاملان اصلي اين حساسيت هستند. گاهي واكنش به اين مواد صرفاً‌ ‌در ناخن ديده نمي‌شود و در تمام قسمت هاي بدن كه دست با آنها تماس دارد، ايجاد حساسيت‌ مي‌كند، محل‌هايي همچون پلك‌ها، صورت، گردن و‌....
‌همه اينها شواهد محكم وعلمي هستند اما گويا براي پايين آوردن سرانه مصرف لوازم‌ ‌آرايشي در بين زنان و دختران كافي نيستند. جامعه شناسان، روانپزشكان و روانشناسان‌ ‌مباحث گوناگوني را به عنوان علل اين افراط عنوان مي كنند.

چرا اين همه افراط
جامعه شناسان‌ ‌معتقدند آرايش كردن، ديگر يك خواسته فردي نيست، بلكه با افزايش و روند رو به رشد آن‌ ‌در بين دختران و زنان تبديل به يك خواست اجتماعي شده است. دختران و زنان از آرايش به عنوان ابزاري براي كسب قدرت اجتماعي، لجبازي و‌ ‌اعلام مخالفت استفاده مي كنند.
روانشناسان نيز مي‌گويند، آرايش‌هاي تند، نشانه اعتماد به نفس پايين است. افراد خجالتي و كساني كه‌ ‌هنوز به خودباوري اجتماعي و شخصي نرسيده اند از آرايشي استفاده مي‌كنند كه به تصور‌ ‌خودشان برايشان شخصيت مي‌آورد. آرايش هاي خشن و زاويه‌دار مشخصه زنان بي‌اعتماد به‌ ‌نفس است كه نيازمند باور جامعه هستند، استفاده از رنگ‌هاي تند و استعمال آنها و نيز‌ ‌طرح دادن به آرايش‌ها همگي دليلي است بر اين معلول‌.
‌اين عدم اعتماد به نفس تا‌ ‌جايي است كه آنها تصور مي‌كنند، آرايش پوشاننده نقص عضو آنهاست. اين افراد صورت خود‌ ‌را هر چند بي‌عيب باشد، داراي معايب‌بزرگ مي‌دانند
. روانپزشكان اعتقاد دارند‌ ‌زماني كه آرايش داشتن و نداشتن موجب اضطراب و افسردگي يا رفع آن شود و احساس نياز‌ ‌به آرايش، فرد را اندوهگين كند يا خلل اجتماعي و شخصيتي براي او ايجاد‌كند، مي‌تواند تلنگر يك مشكل رواني باشد. به اعتقاد روانپزشكان، انواع اختلالات شخصيتي از جمله،‌ ‌اختلالات شخصيت وسواسي، وابسته، ضداجتماعي و مرزي را مي توان در گرايش اين‌ ‌بيماري به آرايش‌هاي غليظ و ناهنجار دخيل دانست.

غوطه ور در بيماري ها
به هر حال اين گروه از مصرف كنندگان در جامعه كه رقم كمي را هم به‌ ‌خود اختصاص نداده‌اند، در بحران به سر مي‌برند. در بحران ابتلا‌ به انواع بيماري‌هاي‌ ‌حساسيتي، كچلي و حتي جنون گاوي، ايدز و هپاتيت و... كه در انواع لوازم آرايشي تقلبي يافت‌ ‌مي‌شود، بيماري‌هايي كه با هزينه‌هاي گران از سوي علاقه‌مندان به زيبايي‌هاي تقلبي‌ ‌خريداري مي‌شود و از كشورهاي تايلند، سوريه، پاكستان و افغانستان و تركيه به بازار‌ وارد مي‌شود. لوازمي كه گاهي با انواع مارك‌هاي معروف در گوشه پايتخت و يا‌ ‌شهرهاي مرزي كشور به صورت تقلبي پر مي‌شود و جان بازار را مي‌گيرد و به‌ ‌دليل گستردگي زياد هيچ مقام مسئولي ياراي جمع آوري و يا نظارت دقيق بر بازار پرفروش‌ ‌و پررونقش را ندارد.

كارشناسان چه مي‌گويند؟
اولين اصل اين است كه مواد آرايشي بايد از‌ ‌جايي تهيه شود كه شناخته شده باشد. مواد خام خوب، علم و تجربه افرادي‌ ‌كه مواد آرايشي را تهيه مي‌كنند و كنترل قسمت‌هاي مختلف، غلظت مواد، درجه گرماي‌ ‌مناسب، كارخانه مجهز و ... از عوامل ايجاد لوازم آرايشي استاندارد هستند.
سعي كنيد فقط از لوازم آرايشي و بهداشتي كه داراي برچسب فارسي و توضيحات مربوط به تاريخ توليد‌ ‌و انقضاء هستند، استفاده كنيد.
محصولات آرايشي‌ ‌استاندارد و مارك‌هاي معتبر را فقط از مراكز مطمئن خريداري كنيد تا حداقل از ضرر و زيان ‌مواد تقلبي محصولات آرايشي بهداشتي جلوگيري شود‌.‌ يادتان نرود كه با انقضاي تاريخ مصرف، بعضي مواد موجود در اين محصولات آرايشي تجزيه و باعث آزار پوستي مي‌شود.
مهم‌ترين علامت اجناس تقلبي، طرز بسته بندي وكيفيت آن است زيرا اگرچه‌ ‌بسته‌بندي محصولات تقلبي با مهارت انجام مي‌شود، اما به دليل آنكه مي‌خواهند توليد چنين‌ ‌محصولاتي كم هزينه باشد قوطي بسته بندي آن از كيفيت بسيار پايين برخوردار است و‌ ‌روي بسته بندي مواردي نوشته شده كه حتي در كاتالوگ داخلي آن نوشته نشده است‌.
اجناسي كه به صورت تقلبي وارد مي‌شود، معمولاً مارك‌هاي‌ ‌معروف و معتبر دارند. بيشتر اجناس از افغانستان، پاكستان و كشورهاي حوزه خليج‌ ‌فارس وارد مي‌شود. برخي از محصولات از رده‌ ‌توليد خارج شده‌اند و اصل آن وجود ندارد، مثل محصولات <ياردلي> كه الان بعد از فروش‌ ‌كارخانه با مارك <بانداستريت> عرضه مي شود و اين موضوع را فقط افرادي كه كاملاً از‌ ‌بازار آگاهند، مي دانند.

چند نكته
‌‌ عطر و‌ ‌ادكلن باعث حساس شدن پوست به نور آفتاب مي‌شود بنابراين آنها را فقط به‌ ‌لباستان بزنيد و مستقيما براي پوست بكار نبريد.
بهتر است هر بار‌ ‌قبل از استفاده از رنگ مو حتي در‌ ‌ مورد رنگ مويي كه قبلا استفاده شده ، آزمايش تست حساسيت روي بازو انجام شود. چنانچه بعد از48 ساعت مشكل خاصي ايجاد نشد، مي‌توان از رنگ مو استفاده كرد .
به علت آسيب ناشي از رنگ مو به ساقه‌ ‌مو توصيه مي‌شود فاصله رنگ كردن موها حداقل 6 ماه يكبار‌ ‌باشد. توصيه مي‌شود كه لاك ناخن را به دليل انتقال‌ ‌ماده حساسيت زا به ساير قسمت‌هاي پوست و آسيبي كه به ناخن وارد مي كند، به مدت طولاني مورد استفاده قرار ندهيد