نور، رازهاي انرژي تاريك را بر ملا مي*كند

sirius z
بهبود فناوري آشكارسازهاي نوري در پروژه اكسس، دانشمندان را به تعيين روشنايي دقيق پرنورترين ستارگان آسمان نزديك كرده است تا بتوان به درك دقيق*تري از روشنايي ستارگان و تغييرات آن در طول زمان دست يافت.


محبوبه عميدي: نور پايه نجوم است و اين*كه هنوز ستاره*شناسان نتوانسته*اند به راه حلي دقيق براي اندازه*گيري ميزان درخشش ستارگان برسند، كمي دور از ذهن به نظر مي*رسد. اما واقعيت اين است كه علم اخترشناسي گذشته موفقي داشته و با اين حال، اين روزها مي*رود كه با يك جهش بزرگ علاوه بر نورسنجي بهتر سيارات به پاسخ دقيق*تري براي ماهيت انرژي تاريك نيز دست پيدا كند.
به گزارش نيوساينتيست، بيش از دوهزار سال پيش، ابرخوس، منجم و رياضي*دان شهير يوناني روشي هوشمندانه را براي درجه*بندي درخشندگي يا «قدر ظاهري» ستارگان گوناگون پيشنهاد كرد كه هنوز هم مورد استناد ستاره*شناسان است و روشي مشابه آن و بر مبناي اندازه*گيري درخشش نسبي ستارگان در مقايسه با تعدادي از ستارگان مرجع براي اين دسته*بندي*ها مورد استفاده قرار مي*گيرد.
مشكل اينجاست كه مقياس درخشندگي ستارگان مرجع از دقت چنداني برخوردار نيست و هنوز اين بخش از ستاره*شناسي نتوانسته همگام با ساير پيشرفت*ها در فناوري آشكارساز*ها رو به جلو حركت كند. به عنوان مثال، دقيق*ترين سنجش براي تخمين قدر ظاهري ستاره روشن «نسر واقع»، يكي از درخشان*ترين ستارگان آسمان به دهه 1970 برمي*گردد. گري برنشتاين از دانشگاه پنسيلوانيا در فيلادلفيا مي*گويد: «اين حيرت*انگيز است. در دو دهه گذشته نيز تنها شاهد پژوهش**هاي اندكي در اين بخش از علم نجوم بوده*ايم».
yb big dog paranal cc
به منظور جبران كاستي*هاي مربوط سال*هاي اخير، تيمي متشكل از محققان دانشگاه جانز هاپكينز در بالتيمور، مريلند به رهبري دكتر مري*اليزابت كايزر، تصميم دارد با استفاده از يك موشك حامل تلسكوپ، دقيق*ترين سنجش ممكن از قدر ظاهري ستارگان مرجع را طي سال*هاي اخير به انجام برساند. اين پروژه كه اكسس يا «پروژه درجه*بندي مطلق طيف در ستارگان مرجع» نام دارد، مأموريتي است كه توسط ناسا تأمين اعتبار شده و احتمالا ظرف يكي، دوسال آينده به نتيجه خواهيد رسيد. اين مأموريت فضايي شامل چهار پرواز هم*زمان به فضاي مياني مدار زمين است كه براي اجتناب از انحراف نور، هر يك كمي بالاتر از جو زمين صورت خواهد گرفت. اين پروازهاي هم*زمان تنها چند دقيقه به طول خواهند انجاميد.
پروژه اكسس در طول اين پروازهاي كوتاه به سنجش درخشش چهار عدد از شناخته*شده*ترين ستارگان مرجع آسمان خواهد پرداخت. اكسس درخشش شعراي يماني و نسر واقع، دو ستاره از روشن*ترين ستارگان آسمان را در كنار يك*جفت از كم*نور*ترين ستارگان با دقتي حدود 1 درصد يا بهتر از آن اندازه*گيري خواهد كرد. محققان اين پروژه دستيابي به دقت پيش**بيني*شده را كه دو برابر دقت سنجش*هاي كنوني است، مديون بهبود فناوري آشكارسازها در تلسكوپ*هاي جديد و كاليبره*شدن آنها توسط نور مصنوعي پيش از آغاز اين مأموريت هستند.
نتايج حاصل از اين پژوهش مي*تواند در ايجاد استانداردهاي جديد براي كاليبراسيون مشاهدات ساير تلسكوپ*ها نيز به*كار گرفته شود. علاوه بر اين امكان سنجش دقيق*تر درخشش ابرنواخترها و ديگر اجرام آسماني نيز فراهم خواهد شد. چنين دقتي در سنجش درخشش ستارگان مي*تواند پرده از راز گسترش بي*پايان جهان هستي يا ماهيت انرژي تاريك نيز بردارد. وجود اين انرژي حدود 12 سال پيش و به دليل مشاهده كاهش روشنايي ابرنواخترهاي دوردست كه در نتيجه دور شدن پيوسته آنها از كهكشان راه شيري بود، توسط ستاره*شناسان مورد توجه قرار گرفت.
هنوز ستاره*شناسان از منشاء انرژي تاريك چيزي نمي*دانند. اين انرژي مي*تواند محصول يك نيروي بنيادي ناشناخته باشد؛ شايد هم نشاني است از عدم درك صحيح ما از نيروي گرانش و اثرات آن. محققان براي درك بهتر اين پديده به بررسي روند گسترش كيهان و مشاهده تغييرات جزئي در آهنگ گسترش آن در طول زمان روي آورده*اند و اين مطالعه مستلزم بهره*گيري از ابزارهايي با دقت بالاتر براي سنجش درخشش ابرنواخترها در دوره*هاي گوناگون كيهاني است.
آدام ريس از دانشگاه جانز هاپكينز و يكي از اعضاي پروژه اكسس و از جويندگان انرژي تاريك، در گفتگوي با نيوساينتيست مي*گويد: «استفاده از اطلاعات سنجش نور دريافت*شده توسط چندين تلسكوپ به شكل هم*زمان و ادغام آنها در هم مي*تواند احتمال اشتباهات جزئي را خصوصا در درك ماهيت شتاب توسط ستاره*شناسان به نحو چشم*گيري كاهش دهد. آنچه كه ما به عنوان تغييرات انرژي تاريك در بازه*هاي گوناگون زماني يا شتابي متفاوت مي*دانيم مي*تواند تنها يك فريب و نتيجه مشاهداتي باشد كه همگي مرجع مشتركي را به كار نگرفته*اند. نتايج حاصل از مأموريت اكسس مي*تواند ستارهشناسان را از دام اين ترديدها برهاند و باعث شود علم درك بهتري از انرژي تاريك داشته باشد».