کشتیسازی
فرهنگ فنی و مهندسیایرانیان از دیدگاه دریانوردی و کشتیسازی بسیار غنی و پربار است. آبهاینیلگون دریای پارس، دریای مکران (عمان)، و اقیانوس هند، همچنینرودخانههای جنوبغربی ایران، از دیرباز پهنه دریانوردی و دریاپوییایرانیان بوده است. در شاهنامه فردوسی، چندین بار، از کشتیسازی وکشتیرانی ایرانیان، سخن رانده شده است. قدمت و پیشینه این رشته از دانش وفن مهندسی ایرانیان را از سرودههای فردوسی میتوان دریافت. فردوسی ازجمشید، پادشاه پیشدادی، به عنوان نخستین انسانی که هنر غواصی و صنعتکشتیسازی و دریانوردی را به دیگران آموخت، نام برده است. میتوان دریافتکه دانشمندان ایرانی در دوره تابندگی نژاد آریا که در شاهنامه فردوسی بهنام دوره پادشاهی جمشید نام برده شده است، موفق به اختراع کشتی و فنوندریانوردی و دریاپویی شدهاند.
گذرکرد زان پس به کشتی بر آب
ز کشور به کشور برآمد شتاب
کشتیرانیدر آبهای ایران از دیرباز انجام میشده و با توجه به این سنت دریانوردی،نیاز به کشتیسازی و سودجستن از ابزارهای دریانوردی در ایران وجود داشتهاست. نخستین کشتیهایی که در رودخانههای میانرودان آمدوشد میکردند، بهشکلهای گوناگون ساخته میشدند و ابزار حرکت دادن آنها پارو بوده است.
نبردناوهایایرانی در زمان هخامنشیان، بزرگترین کشتیهای جنگی زمان خود بودند که سهردیف پارو زن و بادبان داشتند و با سرعت 80 میل دریایی در روز حرکتمیکردند. هر نبردناو شامل 200 جنگجو بود که 30 نفر از آنها سربازان زبدهفارسی، تکاور، بودهاند. نیروی دریایی ایران در زمان ساسانیان نیز، قدرتمطلق در دریای پارس و اقیانوس هند بوده که زیر بنای فرهنگ دریانوردی ودریاپویی مسلمانان را تشکیل داد.
استرلاب
استرلاب astrolabe ، ابزاری بوده که در جهان باستان برای تعیین وضعیت ستارگان نسبتبه کره زمین به کار میرفته است. استرلاب، در سه گونه استرلاب خطی،استرلاب صفحهای و استرلاب کروی ساخته میشده است. قطعههای استرلاب نسبتبه یکدیگر حرکت کرده و میتوانستند جهت ستارگان، ارتفاع جغرافیایی آنها وفاصلههای نسبی را مشخص نمایند. استرلاب در دریانوردی، برای جهتیابی بهکار میرفته است. استرلابهای ایرانی از برنج و آلیاژهای دیگر مس ساختهمیشدهاند. هرچند پارهای مورخان اختراع اولیه استرلاب را به یونانیان وفنیقیان نسبت میدهند، اما سهم اندیشورزان ایرانی در اختراع انواعگوناگون استرلاب و تکامل و افزودن بخشهای مختلف آن، انکارناپذیر بوده واز سوی تمامی تاریخنگاران ثبت شده است.
نقشهبرداری
ازدورانهای پیشین در ایرانزمین کارهای مهندسی با سودجستن از ابزارهایمساحی و پیاده کردن نقشه انجام میگرفته است. نقشهبرداری از سواحل وتعیین مسیرهای ایمن دریایی، به ویژه در نقاط کمعمق، از کارهای نیرویدریایی ایران بوده است.
ابزارهای اندازهگیری
تراز (تئودولیت)
ترازشاهینی، که نخستین نوع تئودولیت به شمار میآید توسط «کرجی» مخترع ودانشمند ایرانی، اختراع شده است. این دستگاه شامل صفحهای مدرج بوده که بهوسیله زنجیری از میلهای آویزان میشده است. با تعیین امتداد افقی میتوانمستقیم اختلاف ارتفاع بین دو نقطه را از روی درجهبندی آن تعیین نمود.
شاخص خورشیدی
پیشینهتعیین تغییر زمان از طریق اندازهگیری سایه آفتاب به زمان باستانبرمیگردد. در آغاز، شاخصهای خورشیدی، ویژه اندازهگیری زمان و حرکتخورشید، از سایه ساختمانها و درختان تشکیل میشده است. بهتدریج، با گذشتزمان از ابزارهایی که به صورت شاخص قائم بر روی صفحهای قرار داده میشدهساخته شدند. شاخصهای آفتابی معمولا ارتفاع خورشید و عرض جغرافیایی روزانهرا مشخص مینمودند. علاوه بر این شاخصها شواهدی هم در دست است کهایرانیان از ابزارهای آفتابی دیگری برای مشخص نمودن طول جغرافیایی و جهتسود میجستند.
در دوران اسلامی، دریانوردان ایرانی، برای مشخص نمودنجهت مکه، جهت انجام وظایف مذهبی روزانه، در هر نقطه شاخصهایی ساختهبودند. در این ابزار یک شاخص آفتابی قائم نصب شده که زمان را مشخص میکردهو آنگاه با گرداندن آن ابزار در امتداد مدار، جهت مکه کاملا مشخص میشدهاست.
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)