روزه كودكان

[R A H A]

دنیای كودكان دنیایی سراسر رمز و راز است . آنان چون دانش كافی ندارند ، برای دریافت پیرامون خود به تخیل یا اندیشه هایی برخاسته از رویا دست می یازند و به پدیده ها از دریچه بهت و حیرت، و گاه شیفتگی و جذبه می نگرند . از این روست كه دنیای كودكان بی آلایش و پاك است . آنان یكپارچه از آرزوهای پاك و بلندپروازانه ساخته شده اند ،در دنیای كودكان شاید بی اغراق بزرگترین آرزو ، بزرگ شدن باشد. كودكان همواره در آرزوی بزرگ شدن و بالیدن هستند و برای نیل به این مقصود از والدین و اطرافیان بزرگسال خود تقلید می كنند. از زمانی كه كودكی نوپا پا در كفش پدر ، مادر یا بستگان خود می كند، از آن زمان كه دختر بچه ای كوچك چادر یا روسری به سر می كند یا پسر بچه ای در آینه پشت لبان خود را به امید دیدن تار مویی می كاود، همه و همه بزرگترین آرزوی كودكانه كودكان را می نمایاند . كودكان، كودكی خود را با یك آرزو سپری می كنند و آن بزرگ بودن و به شیوه بزرگسالان رفتاركردن است. گاه فعل و عملی در نظر كودكان یك كار بزرگ و پرجذبه است و گاه كار دیگری در نظر آنها كوچك و بی اهمیت .
روزه داشتن یكی از اعمال بزرگسالان است كه برای كودكان جاذبه بیشمار دارد. كودك حال روحانی والدین خود را به هنگام افطار كه لب باز نمی كنند تا دعایی را زیر لب زمزمه كنند، می بیند و بدان با دقت می نگرد . زمزمه های دعای سحر را در خواب و بیدار شبانه می شنود . همه اینها برای او راز بزرگی را در خود دارد و به تخیل و آمال كودك مجال جولان می دهد و برای آنكه سهمی از این بزرگی را نصیب خود سازد به اصرار از والدین خود می خواهد تا او را نیز در این كار مشاركت دهند.
در فرهنگ ما برای پاسخگویی به این نیاز و آرزوی كودكان روزه های «كله گنجشكی» یا روزه «پیوندی» معمول و متداول است و داستان یا داستان هایی مرتبط با آن به ذهن رویا پرداز كودكان پاسخ می دهد . در این نوع روزه ، والدین كودك را راضی می كنند كه از سحر تا اذان ظهر روزه بدارد و با اذان ظهر افطار كرده و دوباره تا اذان مغرب از خوردن و آشامیدن دست بشوید، بدین ترتیب روزه كودك، دو پاره می شود و والدین كودك با این داستان كه در آخر ماه رمضان استادی پینه دوز، یا ملائك آسمان، روزه های دو پاره را به هم دوخته و از آن یك روزه كامل می سازند، او را راضی و خشنود می كنند. و این خود نشان از آن دارد كه گذشتگان ما كه فرهنگ و آداب و رسوم ما به جای مانده از آنان است، به درستی و علی رغم كم دانشی خود، ضمیر خیال پرداز و بدون مرز كودكانه را می شناخته اند .
همین مردم عامی ساده دل نیز برای آنكه كودك از نخستین روزه خود خاطره خوشی به همراه داشته باشد در پایان هر روز و یا در روز عید فطر هدیه ای برای وی در نظر می گرفتند كه كاملاً با استطاعت خانواده هماهنگ بود . اگر خانواده كودك كشاورز یا دامدار بود، گوشه ای از باغ یا زمین كشاورزی، یا بره و گوسفندی را به وی هدیه می دادند كه كودك آن را مزد روزه خود تلقی می كرد و كلیه عواید حاصل از آن هدیه نیز به او تعلق داشت و والدین در این زمینه كاملاً استقلال كودك را به رسمیت می شناختند. این رسم در میان خانواده های شهرنشین با برآوردن یكی از نیازمندی های كودك همراه بود. به هر روی والدین در این تجربه كودك را به دادن هدیه ای دلشاد و خرسند می كردند .
این روزها با حجم بسیار اطلاعاتی كه رسانه ها و صدا و سیما در زمینه تربیت كودكان، یا روان شناسی آنان در اختیار مردم می گذارند، بر كسی پوشیده نیست كه تشویق از اهمیتی به سزا در تربیت كودك برخوردار است. تشویق نه تنها دركودكان، كه حتی در بزرگسالان و جوامع نیز می تواند برانگیزاننده رفتاری درست و اصولی، یا بر حذردارنده از فعلی نادرست و غیراصولی باشد . تشویق بر جوهره وجود آدمی -كه همواره مطلوب بودن را دوست می دارد و می پسندد - استوار است .گفتن «آفرین» یا حتی نگاهی از سر تحسین، می تواند در فاعل بزرگترین حق شناسی ها را ایجاد كند، و هر چه فاعل معصوم تر و پاك نهادتر، تشویق در او كاری تر و كارسازتر. كودكی را همگان سنین شكل گیری شخصیت آدمی می دانند گاه حتی برخی از روان شناسان چنان در این زمینه پیش می روند كه شخصیت كودك 5 ساله را آیینه تمام نمای بزرگسالی وی می دانند . به هر روی اگر این نظر را اندكی اغراق آمیز بدانیم با این حالنمی توانیم منكر تأثیر كودكی بر رفتار بزرگسالی افراد باشیم.
والدین به دفعات برای نهادینه كردن رفتاری در كودك خود دست به تشویق می گشایند یا با خرید هدایایی انجام عملی را ازسوی وی تضمین می كنند . درآموزه های دینی ما نیز به دفعات بر تشویق كودكان به ویژه در امور دینی تأكید شده است .برای تشویق و ترغیب كودك یا نوجوان به انجام فرایض دینی، بهترین راه دادن هدایا یا انجام اعمالی است كه مورد توجه اوست . " اگر می خواهید اشتیاق به انجام كاری را در كودك خود ایجاد كنید، كاری كنید كه كه آن كار از نظر او تجربه ای موفق و لذت بخش باشد " تحسین و تشویق یكی از راه های ایجاد احساس لذت بخش در كودك است. در حین انجام فرایض دینی وقتی كودك یا نوجوان درانجام این اعمال احساس خوشایندی نسبت به خود داشته باشد در عمل به فرایض دینی ثابت قدم و استوار خواهد شد .
ماه رمضان آغاز شده است و بی شك شماری از دختران و پسران در این سال به تكلیف رسیده اند و روزه گرفتن برآنها واجب شده است . مادران و پدران نیز در عین اینكه نگران سلامت جسمانی فرزند خود هستند ، در تلاشند با تمهیداتی سلامت روحانی و ایمانی او را نیز فراهم آورند. والدین عزیز می توانند با ابتكار عمل، روزه داری را برای كودك یا نوجوان خود تجربه ای خوشایند كنند . به عنوان مثال برای روز عید فطر او هدیه ای شایسته در نظر بگیرند . برای افطار، كودك یا نوجوان را به اماكن مورد علاقه او ببرند . درانجام فرایض به هیچ وجه راه خشونت و شدت عمل نپیمایند بلكه همواره ملایمت ، نرمش و محبت را پیشه سازند . به هنگام سحر كودك را با نوازش از خواب بیدار كنند ، غذاهای مورد علاقه وی را آماده كنند و كارهایی دیگر كه مطمئناً والدین عزیز با ذكاوت و تیزهوشی بدانها دست خواهند یافت .
البته در عین انجام كارهای تشویق آمیز، در نظر داشته باشند كه انجام فرایض دینی آنگاه ارزشمند است كه از روی آگاهی كامل و ایمان قلبی انجام گیرد . و بدین منظور با تهیه كتب و منابعی كه فلسفه روزه را به زبان ساده توضیح داده است بر معرفت دینی كودك و نوجوان خود بیافزایند.