كربن در همه اركان زندگي ما اثر مستقيمي دارد. ما از كربن ساخته شده‌ايم، كربن مي‌خوريم و تمدن‌مان، اقتصادمان، خانه‌هايمان و اساس حمل و نقل روزانه‌مان همه و همه بر پايه كربن بنا شده‌اند.
ما به كربن احتياج داريم و بدون آن پايه‌هاي حيات و زندگي روزانه‌اي كه مي‌شناسيم از هم خواهد پاشيد، اما اين سكه روي ديگري نيز دارد كه اين روزها با عنوان گرمايش جهاني از آن ياد مي‌شود. كربن امروزه مقصر شماره يك گرمايش جهاني شناخته مي‌شود.
كربن، چهارمين عنصر جهان هستي براساس ميزان موجودي در كل كائنات است. بيشتر كربن موجود در سياره زمين كه تخمين زده مي‌شود حدود 500/65 ميليارد تن باشد در سنگ‌ها ذخيره شده‌اند.
بقيه آنها در اقيانوس، جو زمين، گياهان، خاك و سوخت‌هاي فسيلي پنهان شده‌اند. كربن موجود در سياره ما از بين نمي‌رود، بلكه از يك منبع ذخيره‌سازي به منبع ديگر تغيير مكان مي‌دهد. تغيير منبع كربن را اصطلاحا چرخه كربن مي‌نامند كه به 2 گروه چرخه كربني سريع و كند تقسيم مي‌شوند.
چرخه‌هاي كربني به نوعي علل ايجاد تعادل در سياره زمين هستند. اگر كربن زيادي به اتمسفر تزريق شود، به مرور سياره زمين گرم و گرم‌تر مي‌شود تا جايي كه مانند سياره خواهر خود ـ ناهيد ـ تبديل به كوره‌اي سوزان شود.
ذخيره بيش از حد كربن در سنگ‌ها نيز باعث مي‌شود زمين پتوي گرمي را از دست دهد و كم‌كم بسان برادر كوچك‌تر خود يعني سیاره بهرام، سرد و غيرقابل سكونت شود. تعادل در چرخه كربني همچون ترموستاتي عظيم عمل كرده، دمای متعادل را براي زمينیان به ارمغان مي‌آورد.
اين ترموستات براي صدها هزار سال در قالب چرخه كربني آرام عمل كرده است. در این چرخه، کربن موجود در جو زمین یا ذخیره‌شده در سنگ و خاک دائما جایشان را با هم عوض کرده اند تا در دوره‌هاي زماني 10 تا 100 هزار ساله و در محدوده قابل تحملی، باعث نوسان دماي زمين شوند و بدین سان چرخه کربنی در کنار سایر عوامل توانسته است که دمای سياره پوياي ما را بين سرماي وحشتناك عصرهاي يخبندان تا گرماي طاقت‌فرساي دوره‌هاي داغ و خشك، بالا و پايين برد،ولي هیچگاه شرایط دمایی باعث نابودی حیات نشده است.
اما به نظر مي‌رسد اين روزها انسان با مداخله بيش از حد خود در چرخه‌هاي كربني باعث اختلال در عملكرد اين ترموستات طبیعی زمین شده است.
مطالعه نقطه آغازین چرخه کند کربنی را در واقع می توان از بارش باران شروع کرد. جایی که باران دی‌اکسیدکربن موجود در اتمسفر را شسته و با خود به اعماق زمین یا دل دریاها می‌برد.
دی‌اکسیدکربن حل شده در آب باران، تولید اسیدکربنیک رقیقی می‌کند که سنگ‌های سطح زمین و کف اقیانوس‌ها را در خود حل کرده و این‌گونه وارد چرخه حیات ابتدایی دریاها شده و در نهایت در اعماق زمین ذخیره می‌گردد.
هر از چند گاهی آتشفشان‌ها یا حرکات صفحات تکتونیکی زمین باعث آزاد شدن حجم بزرگی از این کربن‌های ذخیره‌شده می‌شوند و بدین سان بخشی از کربن ذخیره‌شده در چرخه کند کربنی زمین وارد چرخه سریع می‌شود.
چرخه کند کربنی را می‌توان حساب پس‌انداز بلندمدت زمین برای دوره‌های یخبندان و چرخه سریع را مانند حساب جاری این سیاره پویا برای گذران روند عادی زندگی حساب کرد، اما انباشت ذخایر در حساب جاری خطرات مشابهی در علم اقتصاد و زمین شناسی دارد.
حتما با اثرات تورمی و خطر سرقت و نابودی سرمایه و پول در اثر افزایش حجم نقدینگی جاری در زندگی روزمره خود آشنا هستید. درست عین همین مشکلات را نیز می‌توان در بررسی تاریخ چرخه‌های کربن زمین مشاهده كرد.
چرخه سریع کربنی را می‌توان با تقریب خوبی، چرخه ارگانیک کربن نیز نامید. معمولا این گیاهان هستند که نقش شماره یک را در این چرخه بازی می‌کنند. گیاهان با جذب دی اکسید کربن موجود در جو زمین و با استفاده از انرژی خورشیدی، معجزه‌ای هر روزه را در تولید غذای مورد نیاز همه حیوانات زمین رقم می‌زنند.
حیوانات گیاهخوار، بخشی از کربن ذخیره‌شده توسط گیاهان را از راه بازدم و دفع مواد زاید به اتمسفر و زمین باز می‌گردانند، اما بخشی از آن نیز صرف تولید ماهیچه‌های خوشمزه‌ای می‌شود که حیوانات گوشتخوار برای دستیابی به تکه‌ای از آن لحظه شماری می‌کنند.
مرگ گیاهان و حیوانات اعم از گوشتخوار و گیاهخوار باعث رهاسازی کربن در سطح زمین و اتمسفر می‌گردد و بدینسان حجم قابل توجه‌ای از کربن که حدود یکهزار تا صد هزار میلیون تن تخمین زده می‌شود، هر روز راهی را از برگ گیاهان آغاز و بخشی از آن طی یک دوره چند ساله دوباره به جو زمین باز می‌گردد.
کمبود حاصله را نیز آتشفشان‌ها و گازهای زیر زمینی جبران می‌کنند. چرخه کربنی سریع از آنجا که به فعالیت ارگانیک‌های زنده وابسته است با تغییر فصل نوسان می‌کند. اوج کاهش ذخایر کربنی این چرخه در اواسط تابستان اندازه‌گیری شده است.
با آغاز زمستان و اتمام پاییز تمام منابع کربنی ذخیره‌شده در ارگانیک‌های زنده و بخصوص گیاهی مرده، تجزیه می‌شوند و دوباره به جو زمین باز می‌گردند.
حال که به اختصار با مفاهیم چرخه‌های سریع و کند کربنی آشنا شده اید، اجازه دهید براي روشن شدن مطلب به يك مثال ساده اشاره كنیم. موز و زغال‌سنگ هر دو حاوي كربن و انرژي هستند.
هر دو هم انرژي خود را از خورشيد دريافت كرده‌اند. ما موز را مي‌خوريم و بدنمان از انرژي ذخيره‌شده در آن استفاده مي‌كند، پس از چند ساعتي بخشی از كربن ذخيره‌شده در موز به اشكال گوناگون از بدن ما دفع مي‌شود كه مهم‌ترينشان گاز CO2 خارج شده از راه بازدم است. زغال‌سنگ سوزانده مي‌شود تا از انرژي آن براي به حركت درآوردن چرخ‌هاي صنعت استفاده شود.
آنجا هم مقاديري كربن به اتمسفر زمين اضافه مي‌شود، اما تفاوت عمده اين دو نوع آزادسازي كربن در جو زمين به چرخه‌هاي متفاوت كربني آنها ربط دارد.
كربن موجود در موز تازه و جوان است و طي چند ماه گذشته از زمين و هوا گرفته شده و حالا ما آن را دوباره به زمين و هوا برمي‌گردانيم. در صورتي كه كربن موجود در يك تكه زغال‌سنگ از ميليون‌ها سال پيش از چرخه كربني سياره زمين جدا شده و در جايي در اعماق زمين به دام افتاده است.
حال ما با سوزاندن مقادير عظيمي از اين سوخت فسيلي يا ساير انواع آنها، اين كربن زنداني را از سلول تنگ و تاريك چند ميليون ساله خود بيرون مي‌آوريم و به جو زمين مي‌فرستيم.
توجه به شرایط موجود زمین و بحث‌های فراوانی که درباره گرمایش اقلیمی وجود دارد، باعث شده است که جنبشی بزرگ برای دور نگه داشتن حرص و طمع انسان به ذخایر فسیلی در سرتاسر زمین به راه افتد. شاید به همین دلیل باشد که امروزه خبرهای زیادی درباره مزیت استفاده از سوخت‌های گیاهی مانند روغن دانه کامولینا می‌شنویم.
کار تا جایی پیش رفته است که توجه به چرخه کربنی، دامان صنعت هوانوردی را نیز گرفته و در خبرها خواندیم که هواپیماهایی که روغن گیاهی می‌سوزانند در راه هستند. شايد بشر براي آينده‌اي بهتر،لازم باشد منابع انرژي خود را از چرخه كند كربني به چرخه سريع يا ارگانيك آن منتقل كند.
انباشت ميلياردها تن گاز جديد CO2 در اتمسفر زمين مانند يك پتوي ضخيم، سياره زمين را داغ‌تر و داغ‌تر مي‌كند و مسلما روند كنوني به نابودي خيلي از پديده‌هايي كه ما مي‌شناسيم منجر خواهد شد.
خواندن تاريخ چند ميليارد ساله زمين نشان مي‌دهد كه حیات همواره توانسته است سر از آشوب و گرفتاري بيرون آورده و راهی براي ریشه دواندن مجدد در خاكستر رويدادي وحشتناك پیدا کند، اما مطمئنا آينده‌ای اینچنین سخت و ناآشنا و غیر قابل پیش‌‌بینی، فردايي نيست كه بشر آرزوي آن را داشته باشد.
تنها راه نجات زمين از اين مسير يكطرفه که امروزه به نظر می رسد گرفتارش شده است، توجه بيشتر نوع بشر به پرهیز از سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي است. سوخت هایی كه از دلشان كربن‌هاي قديمي بيرون آمده و آينده ما را سياه خواهند كرد.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (بوک مارک ها)