شاهان هخامنشی

[Mohamad]

داریوش بزرگ

داریوش (به پارسی باستان: ‎da‎‎a‎‎ra‎‎ya‎‎va‎‎u‎‎s ha‎)، پسر ویشتاسپ، ملقب به داریوش بزرگ یا داریوش اول، سومین پادشاه هخامنشی بود. وی با کمک دیگر نجبای پارسی با کشتن گئومات مغ که به عنوان بردیا فرزند کوروش بزرگ بر تخت نشسته بود سلطنت را به خاندان هخامنشی بازگرداند. پس از آن به فرونشاندن شورشهای داخلی پرداخت. نظام شاهنشاهی را استحکام بخشید و سرزمینهایی چند به شاهنشاهی الحاق کرد. آغاز ساخت پارسه (تخت جمشید) در زمان پادشاهی او بود. از دیگر کارهای او حفر ترعه‌ای بود که دریای سرخ را به رود نیل و از آن طریق به دریای مدیترانه پیوند می‌داد. مقبرهٔ او در دل کوه رحمت در مکانی به نام نقش رستم در مرودشت فارس (نزدیک شیراز) است. شهرت او در غرب به خاطر وقوع نبرد ناموفق ایرانیان با یونانیان در مکانی به نام ماراتن، در زمان اوست.

[Mohamad]

وقايع زمان داريوش بزرگ

مجلس بارعام داریوش اول؛ موزه خانه زینت الملوک در شیراز

داريوش در طول ۳۶ سال پادشاهی خود اقداماتی به شرح ذيل انجام داد.

۱- فرونشانی شورشيان داخلی و استحکام قدرت مرکزی: داريوش در طول ۷ سال و ۱۹ جنگ توانست شورشيان داخلی را فروبنشاند.از جمله شورشهای انجام گرفته می توان به شورش عيلام و شورش بابل اشاره نمود.

۲- ساماندهی تشکيلات داخلی کشور: داريوش اهتمام فراوانی از خود برای ساماندهی تشکيلات داخلی کشور به خرج داد به طوريکه نظام تشکيلاتی که وی بنيان نهاد مدتها بعد با اندک تغييری توسط ساير حکومتها از جمله سلوکيه ، ساسانيان و حتی اعراب دنبال گرديد.از جمله اقدامات داريوش در اين زمينه می توان به ايجاد راه شاهی که سارد پايتخت ليدی را به شوش پايتخت هخامنشيان وصل می کرد، ضرب سکه دريک ، تقسيم ****و شاهنشاهی به قسمت‌هايی به نام ساتراپ و ... اشاره نمود.

۳- لشگرکشی به سکستان: از جمله اقدامات داريوش لشگرکشی به سکستان بود که چندان توفيقی برای ايرانيان نداشت.

۴- نبرد با يونانيان : نبرد با يونانيان در مواقعی به نفع سپاه ايران بود ولی در نبرد با دولت آتن در محلی به نام ماراتن سپاه ايران مجبور به عقب نشينی گرديد.

۵- جنگیدن با اقوام سیت روی رود خانه دانوب ولشکر کشی به اروپا که برای مدتی طولانی دزدان سیت را فرونشاند.

[Mohamad]

ترجمه قسمتی از كتیبه‌های داریوش

* من داريوش،شاه بزرگ، شاه، شاه پارس، شاه سرزمين‌ها (كشورها)، پسر وشتاسب، نوه ارشام هخامنشی هستم. پدر من وشتاسب، پدر وشتاسب ارشام، پدرارشام اريارمن، پدر اريارمن چيش پيش و پدر چيش پيش هخامنش بود.
* ما بدليل اين كه از ديرگاهان از خاندانی اصيل و شاهانه بودیم هخامنشی خوانده شديم .۸ نفر از خاندان ما پيش از اين شاه بوده‌اند و من نهمین هستم. ما ۹ نفر پشت سر هم شاه بوده و هستيم. به خواست اهورامزدا من شاه هستم واو شاهی را به من هديه داد.
* ای که این نوشته‌ها و این نقش‌ها را که من تهیه کرده‌ام می‌بینی از آنها حفاظت و مراقبت کن.
* اگر تا زمانی که توانایی داری از این نوشته‌ها و نقش‌ها مراقبت کنی اهورامزدا یارت باد و دودمان و زندگیت بسیار باشد و همه کارهایت مورد قبول اهورامزدا باشد.
* امیدوارم اگر این نوشته‌ها و نقش‌ها رادر هنگام توانایی مراقبت و حفاظت نکنی اهورامزدا یارت نباشد و دودمانت تباه باشد و انچه می‌کنی اهورامزدا ضایع کند.

[Mohamad]

خشایارشای دوم

خشایارشاه دوم از پادشاهان هخامنشی بود.

به گفته تاریخ نویسان وی تنها پسر اردشیر یکم از ملکه داماسپیا بوده که پس از مرگ پدر به پادشاهی می‌‌رسد و چهل و پنج روز بعد توسط برادرش سغدیانوس که از همسر غير عقدي اردشير اول مي باشد به قتل می‌‌رسد. اما سغديانوس نيز به سلطنت نمي رسد بلکه برادر ديگر وي به نام « اخس » يا « وکاهه » به پادشاهي مي رسد و بعد ها داريوش دوم ناميده مي شود وي نيز فرزند اردشير اول از همسر غير عقدي وي مي باشد.

[Mohamad]

سغدیانوس

سغدیانوس از شاهزادگان هخامنشی و پسر نا مشروع اردشیر یکم است. وی، برادرش - خشایارشای دوم - را چهل و پنج روز بعد از به سلطنت رسیدن به قتل رساند و خود به دست برادر دیگر داریوش دوم به قتل رسید.

[Mohamad]

داریوش دوم

داریوش دوم (424 تا 404 پ.م) با نام اصلی وَهاوکا (به پارسی باستان) و اخس (به یونانی) فرزند نامشروع اردشیر یکم بود( رضايي، عبدالعظيم، تاريخ ده هزار ساله ايران ) که پس از شورش بر ضد برادرش سغدیانوس كه برادر خود خشايارشاي دوم پادشاه قانوني شاهنشاهي را به قتل رسانده بود در سال ۴24 (پیش از میلاد) به تخت نشست و نام داریوش را برای خود برگزید. این پادشاه هخامنشی که یونانیان به وی لقب حرامزاده داده بودند، نوزده سال بر ایران حکومت کرد. داریوش با خاله و به روايتي با خواهر خود به نام پریزاد كه يونانيان وي را پريستاتيس خوانده اند، ازدواج کرد (رضايي، عبدالعظيم، تاريخ ده هزار ساله ايران ) و پريزاد که زن سنگ دلي بود در دربار داريوش نقش مهمي را ايفا مي نمود.در زمان داريوش دربار هخامنشي به اوج انحطاط خود رسيد به طوريکه اداره امور به دست زنان و خواجه سرايان افتاد و پريزاد جنايتهاي بيشماري انجام داد. داريوش صاحب دو پسر به نامهای اردشیر و کورش بود و بعد از وی پسرش اردشیر دوم به سلطنت رسید.

[Mohamad]

جنگ با يونان

از ديگر وقايع زمان داريوش دوم جنگ شديد با يونان مي باشد که در اين جنگ ايران به دولت اسپارت که عليه دولت آتن مي جنگيد کمکهاي شاياني نمود و در اثر همين تحرکات بود که يونانيان آسياي صغير و برخي از جزاير يوناني نشين که از زمان صلح کالياس مستقل شده بودند دوباره فرمانبردار ايران گرديدند.

[Mohamad]

شورش مصر

در زمان داريوش دوم مصر اعلام شورش کرد که اقدامات داريوش در فرونشاندن شورش بي اثر بود.

[Mohamad]

اردشیر دوم

اردشیر دوم پادشاه هخامنشی، پسر بزرگ داریوش دوم و پریزا بود که پس از مرگ پدر به سلطنت رسید. پس از استواری جایگاه اردشیر دوم، گرچه وی نگران مصر بود، ولی چندین سال از آن پرهیز کرد چراکه درگیری هایی در آسیای کهتر و آداک های (جزیره های) دریای مدیترانه رخ داد که مهم‌ترنی انها قرس بود. حمله ی دوباره به مصر در حدود سال 174 هخامنشی انجام گرفت که فرجامی نداشت چراکه مصر با شورشیان آسیای کهتر و قبرس متحد بود. آنگونه که پلوتارک می نویسد کادوسیان در روزگار اردشیر دوم سر به شورش گذاشتند در نتیجه شاهنشاه خود برای فرونشاندن آن بدان سرزمین شتافت(175 هخامنشی). ارتش در ان سرزمین کوهستانی دچار کمبود شد و سرانجام اردشیر با دادن امتیازهایی، کادوسیان را به فرمان در آورد. پس از سرکوبی شورش در آسیای کهتر و قبرس، اردشیر دیگرباره در صدد بازپسگیری مصر برآمد. اردشیر فرناباذ را فرمانده کرد، وی پایگاه لجستیکی خود را در فلسطین نهاد و در آنجا به گردآوری نیروی دریایی پرداخت. در سال 186 هخامنشی نیروی ایران به سوی مصر روانه شد. مصریان که منتظر حمله ی فرناباذ بودند، دلتا را بسیار مستحکم کرده بودند، ا این حال فرناباذ با جنگ سختی به درون مصر درآمد. پس از آن وی در جای خود ماند تا کشتی های دیگری به نیروی دریایی برسد. مصری ها از کندی حرکت ارتش بهره برده و ممفیس را مستحکم نمودند. از سوی دیگر درگیری هایی نیز در گرفت. این احوال تا طغیان نیل ادامه داشت، پس از آن دولت مرکزی که بیم داشت ارتش در مصر درگیر جنگی فرسایشی شود، دستور بازگشت ارتش را داد. پس از آن تا پایان شاهنشاهی اردشیر دوم نبرد بزرگی میان مصر و دولت ایران روی نداد، هرچند دوطرف در نوار مرزی در آماده باش به سر می بردند. در برخی کشورهای خوربری (غربی) شورش هایی در ااخر لشکرکشی به مصر روی داد. هرچند که این شورش ها با تسلیم و یا جنگ سرکوب شد، ب این همه نشان دهنده ی ضعف پدید آمده در شاهنشاهی ایران بود. با این همه سراسر جهان یونانی از خود یونان تا سیسیل و ایتالیا زیر فرمان اردشیر بود و با وجود مشکل درجاهای دیگر اردشیر حکم عالی همه ی یونانیان به شمار می رفت. اردشیر آپادانایی در اکباتان ساخته، همچنین آپادانای داریوش در شوش را که در روزگار اردشیر یکم، بر اثر آتش سوزی از میان رفته بود، بازسازی کرد. وی نخستین کسی است که فرمان داد گورش را در کوه مهر (رحمت) که پارسه به آن تکیه داشت، بسازند؛ جانشینانش نیز از وی پیروی کردند. اردشیر دوم در نبشته های خود در کنار نام اهورامزدا دوفرشته را نام می برد. نبشته ای که بازسازی آپادانای داریوش را یاد کرده چنین می گوید: " به یاری اهورامزدا، آناهیتا و میترا(ناهید و مهر) فرمان دادم این آپادانا ساخته شود." اردشیر سوم هم در نبشته ای از تخت جمشید می گوید: : باشد که اهورامزدا و بغ میترا (مهر) مرا، سرزمینم و هرآنچه من ساخته ام بپایاد" آشکار است که یک تجدد و بدعت مذهبی در روزگار اردشیر دوم روی داده است. بروسوس به نقل از کمنس الکسندرین گفته که از روزگار اردشیر دوم ، پرستشگاه های در همدان و شوش و بابل پدید امد که در آن پیکره هایی از آناهیتا برپاکردند. چنین بر می اید که این کار اگر به راستی انجام شده، تحت تأثیر عادت کلی مردم آسیای علیا ( یعنی بت پرستی) بوده و برپارکردن پیکره ی آناهیتا از روی نمونه های بابلی انجام شده است. بخش هایی از یشت پنجم اوستای کنونی که درباره ی آناهیتا سخن می گیود از دید زبان شناسی در حدود روزگار اردشیر دوم پدید آمده است. ویژگی های اردشیر دوم اردشیر مردی زیرک و همچنین بزرگوار بود. آیین دربار چنین بود که شاه با مادر و وزنش بر سر میز خوراک می نشست، بدین گونه که در بالا مادر شاه و پس از آن خود شاه و پس از اوهم همسرش می نشست؛ با این همه، اردشیر برادرانش را نیز بر سر میز می نشانید. با آنکه بیشتر شاهبانوان در تخت روان پوشش دار جابجا می شدند، همسر وی استاتیرا بر تخت روان رو باز می نشست. پلوتارک می نویسد وی به کارهای مردم رسیدگی می کرد و به سخنان آنها گوش فرا می داد. اردشیر به نام وکردار نیایش اردشری یکم رشک می برد و می خواست مانند او رفتار کند. اوکوچک‌ترین هدیه را با شادی می پذیرفت. در یکی از سفرها، هنگامی که همه به او چیزی تقدیم می کردند، پیشه ور تهی دستی چون چیزی نداشت، به سوی رود دوید و دودست خود را پر از آب کرده نزد او آورد. اردشیر را این کار بسیار خوش امد و جامی برای او فرستاد که پراز هزار دریک بود. اردشیر سه پسراز استاتیرا داشت که داریوش، آریاسپ و وهوک نام داشتند، وی از زنان دیگر نیز پسرانی داشت که آرشام یکی از آنها بود. داریوش که از همه بزرگ‌تر بود به جانشینی برگزیده شد و تیار پارسی که نمادی از پادشاهی بود بر سر می گذارد. جانشینی اردشیر دوم روایت پلوتارک درباره ی جانشینی اردشیر دوم رمانتیسمی بی اندازه دارد و داستان آن کلیشه ای می نماید، با این همه نمی توان همه ی ان را مانند نوشته های کتزیاس دروغ پنداشت. روزگار شاهنشاهی اردشیر دوم بیش از همه کس از دید شاهزاده داریوش پنجاه ساله پایان ناپذیر می نمود؛ وی سرانجام در سال پایانی اردشیر دوم به تحریک گروهی ازدرباریان در صدد رسیدن به شاهنشاهی و کشتن پدرش برآمد. اردشیر را خواجه ای از این کنکاش آگاهاند. اردشیر دید که نه می تواند آن را نادیده گیرد چراکه جانش در خطر بود و نه بی درنگ باور کند توطئه این گونه بود که شبانه به خوابگاه شاه درآیند و او را بکشند؛ اردشیر دستور داد تا پشت تختخوابش دری باز کنند و روی آن را با پرده بپوشند. در ساعت معهود توطئه گران به خوابگاه درآمدند اردشیر آنها را شناخت و از در بیرون رفته پاسداران را خواست. پس از آن دایوش و کنکاشیان بازداشت شدند. به فرمان شاه دادگاهی از دادوران(قضات) انجمن شاهی تشکیل گردید و دادستان هایی برگزیده شد. اردشیر دستور داد تا منشی های دادگاه رای دادوران را نوشته نزد او آورند. دادوران همه به اعدام رای دادند در نتیجه داریوش به کشتن رفت. پس از ان اردشیر آریاسپ را جانشین خود کرد. مردم وی را از روی خوش خویی و نرمی رفتار دوست می داشتند. سپس وهوک به‌وسیله ی درباریان به آریاسپ چنین وانمود کردند که اردشیر نسبت به او هم بدبین شده و آهنگ آن دارد که او را هم اعدام کند، در نتیجه آریاسپ پیش دستی کرده خودکشی کرد. اردشیر دوم پس از 45 سال شاهنشاهی در آذر سال 201 هخامنشی در حالی که بیش از 90 سال داشت درگذشت و پسرش وهوک با نام اردشیر(سوم) به جای اونشست.

[Mohamad]

اردشیر سوم

نام نخست اردشیر سوم اُخُس بوده که تصور می‌کنند یونانی شده وهوک است، ولی وی پس از اینکه به تخت نشست، خود را در سنگ‌نبشته تخت جمشید ارتَ خْشثَر یا اردشیر نامید. چنین نوشته‌اند:،

نویسندگان یونانی دیودور و آریان،نام او را آرتاکسرک سس یا آرتاسس‌سس نوشته اند. ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه وی را اردشیر سوم و اُخُس نامیده. اما در برخی نوشته‌های تاریخی این شاه با اردشیر یکم اشتباه گشته‌اند.