برترین تحولات دنیای پزشکی در سال ۲۰۱۰ از دید نشریه تایم

[tina]

یک پزشک- نشریه «تایم»، امروز بنا به سنت هر ساله، شخصیت برتر سال را برگزید و فهرست‌های ده‌تایی از «ترین»‌های سال را هم منتشر کرد.
۱- داروهای ایدز، احتمال عفونت HIV را کاهش می‌دهند: ویروس HIV، در دسته رترو ویروس‌ها تقسیم‌بندی می‌شود. تا به حال از داروهای ضد رترو ویروس‌ها، تنها برای درمان بیماران استفاده می‌شد. اما یک پژوهش جدید نشان داده است که این داروها را در افراد سالم هم می‌توان برای کاهش احتمال ابتلا به بیماری ایدز مورد استفاده قرار داد.
در این پژوهش، ۲۵۰۰ فرد از شش کشور دنیا، که آلوده به HIV نبودند، اما به سبب «حم‌جنص‌گرا» بودن، در خطر ابتلا به این ویروس بودند، انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان داده شده که دادن یک داروی ترکیبی ضد رترو ویروسی به نام Truvada در مقایسه با دارونما، ۴۴ درصد احتمال ابتلا را کمتر می‌کند.

حتی وقتی پژوهشگران دقیق‌تر شدند و دسته‌ای از افراد مورد مطالعه را که در مصرف دارو منظم‌تر بودند و هر روز آن را مورد استفاده قرار می‌دادند، را بررسی کردند، متوجه شدند در این دسته ۷۳ درصد نسبت به گروهی که دارونما دریافت می‌کرد، احتمال ابتلا به عفونت کاهش یافته است.
واضح است که مطالعات بیشتری برای اطمینان حاصل کردن از فواید پیشگیرانه داروهای ضد رترو ویروسی مورد نیاز هستند و متخصصان بهداشت عمومی هشدار می‌دهند که حتی اگر این نتایج تأیید شوند، مصرف این داروها نمی‌تواند هیچگاه جای شیوه‌های خوب پیشگیری مثل، صکص مطمئن و استفاده دائمی از گاندوم را بگیرد.
باید توجه داشت که این داروها واکسن نیستند و اصولا مکانیسم پیشگیری آنها با واکسن‌ها متفاوت است. واکسن‌ها، با تقویت سیستم ایمنی، از عفونت جلوگیری می‌کنند، در حالی که این داروها، خودشان در مراحل اولیه آلودگی، ویروس‌ها را از بین می‌برند.
۲- سلول‌ مصنوعی: دکتر فرانکشتاین! حرکت کن و جایت را به همکار قرن ۲۱‌ام‌ ای‌ات -دکتر ونتر- بده!
دکتر کریک ونتر، محققی که ژنوم انسان را نقشه‌برداری کرد، در سال ۲۰۱۰، قدم دیگری به سوی خلق حیات آزمایشگاهی برداشت. او با در کنار هم نهادن مواد شیمیایی ایجاد کننده مولکول DNA، توانست ژنوم کامل یک باکتری را بسازد. سپس وی این ژنوم را در یک سلولی قرار داد، سلولی که در کمال شگفتی می‌توانست تقسیم شود.

با اینکه سلول مصنوعی دکتر ونتر، اصلا رفتار هراس‌انگیز هیولای «مِری شِلی» را ندارد، ولی به سبب اینکه وی حیات دست‌ساز را ممکن کرده است، بحث‌برانگیز است.
ونتر امیدوار است که نتایج حاصل از کار وی، نخستین گام در مسیر ساخت موجودات آزمایشگاهی باشد. دکتر ونتر، پیش از این با ترکیب مواد ژنتیکی، ارگانیسم‌هایی درست کرده بود که از آنها می‌شد به عنوان سوخت زیستی استفاده کرد، حتی با این شیوه می‌شود، تولید واکسن آنفلوآنزا را با در دسترس قرار دادن نسخه‌های مختلف سویه‌های آنفلوآنزا، تسریع کرد.
۳- تشخیص آلزایمر با آزمایش خون: با وجود اینکه پزشکان روش‌های تشخیصی پیچیده‌ای برای آلزایمر دارند، اما تا به حال با شیوه‌های تصویربرداری یا مولکولی، نمی‌توانستیم آلزایمر را «با قطعیت» تشخیص بدهیم.
این بیماری به‌زوال‌برنده قوای ذهنی، تنها با اتوپسی یعنی نمونه‌برداری از بافت جسدها، به طور قطعی تشخیص داده می‌شود. آسیب‌شناسان با مشاهده پلاک‌ها و کلافه‌هایی که شاه‌علامت این بیماری هستند، تشخیص را مسجل می‌کنند.



اما یک تست آزمایشگاهی تازه، می‌تواند تشخیص را در مراحل اولیه بیماری ممکن کند و به پزشکان این امکان را بدهد که حتی قبل از ظهور نخستین علایم بیماری، از زوال عقلی و دمانس جلوگیری کنند.
در شیوه جدید، دو جین پروتئین مختلف در خون آزمایش می‌شوند. صحت تشخیصی این شیوه، ۸۰ درصد است.
البته پیش از این هم شیوه‌های دیگری هم برای تشخیص بیماری، ابداع شده‌ بودند. اما با میسر شدن تشخیص‌زودهنگام، بیماران می‌توانند با مداخله‌های رفتاری، مثل فعال نگاه داشتن ذهن -با حفظ تماس‌های اجتماعی و یادگیری چیزهای تازه- از سرعت پیشرفت بیماری بکاهند.


۴- تأیید استفاده از بوتکس در درمان میگرن، از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا FDA : چه کسی تصورش را می‌کرد که هوس عده‌ای برای جوان نشان دادن چهره‌شان، به کشف شیوه‌ای تازه برای درمان درد، منتهی شود؟!
بعد از اینکه تعدادی از کسانی که برای از بین بردن چین و چروک پیشانی‌شان بوتکس تزریق کرده بودند، اظهار کردند که میگرن‌شان هم کمتر شده است، پژوهشگران، به خصوص آنهایی که در کارخانه سازنده بوتکس یعنی Allergan کار می‌کردند، در صدد برآمدند که در این مورد تحقیق کنند.

بر اساس اطلاعاتی که از دو پژوهش بزرگ با بررسی هزار بیمار، به دست آمد، این شرکت موفق شد که سازمان غذا و داروهای آمریکا FDA را متقاعد کند که دسته‌ای از بیماران که در ناحیه پیشانی بوتکس دریافت می‌کنند، نسبت به آنهایی که این تزریق فلج‌کننده عضلانی را نداشته‌اند، روزهای کمتری از ماه، گرفتار درد میگرن می‌شوند.
تأیید FDA به این معنی است که سازمان‌های بیمه‌گر، از این به بعد ممکن است،‌ هزینه تزریق بوتکس را، در مبتلایان به میگرن، متقبل شوند. این هزینه ممکن است به چند هزار دلار برای چند ماه، بالغ شود.
هنوز پیشبینی این مطلب که کدام دسته از بیماران مبتلا به سردرد، بیشتر از این شیوه تازه منفعت می‌برند، دشوار است، اما فایده این تحول این است که دیگر بیماران مبتلا به میگرن، مجبور نیستند که مخفیانه مورد ویزیت جراحان پلاستیک قرار بگیرند یا از جیب خود هزینه درمان را بپردازند.


۵- احیای ورای CPR: به مدت پنجاه سال، یعنی از سال ۱۹۶۰، زمانی که برای اولین بار احیای قلبی ریوی یا CPR، تعریف شد، برای احیای بیماران، به صورت توأم از تنفس دهان به دهان و ماساژ قلبی استفاده می‌شد. اما اطلاعات جدید نشان می‌دهند که ماساژ قلبی تنها، به اندازه احیای قلبی ریوی به روش مرسوم مؤثر است. به همین علت انجمن قلب امریکا AHA تصمیم گرفت که در مقررات جدید CPR، تأکید بیشتری بر ماساژ قلبی کند و حتی در مواردی، احیای با ترکیب ماساژ و تنفس، را محدود کند.

در چند سال اخیر، چند تحقیق نشان داده‌اند که همراهان آموزش‌ندیده بیماران، می‌توانند احیای بیماران را ماساژ قلبی تنها و بدون استفاده از تنفس دهان به دهان، بسیار راحت‌تر انجام دهند، به علاوه مشخص شده است که کسانی که تنها مورد ماساژ قلبی می‌گیرند، به اندازه آنهایی که احیای قلبی ریوی کامل دریافت می‌کنند، شانس بقا دارند.
مطالعات دیگری هم نشان داده‌اند که تنها ۳۰ درصد کسانی که به احیای قلبی ریوی نیاز دارند، مورد احیا قرار می‌گیرند. این مطلب به خاطر آن است که همراهان آموزش ندیده از انجام کار پیچیده احیای قلبی ریوی، اکراه دارند. همین مطلب باعث شد که انجمن قلب آمریکا، در رهنمودهای CPR تجدیدنظر کند.
متخصصان انجمن قلب آمریکا، اعتقاد دارند که اولویت کسانی که قلبشان متوقف شده، برقرار کردن مجدد پمپاژ خون است تا میزان آسیب ناشی از توقف قلب به حداقل برسد. بر اساس توصیه‌های جدید، همه احیاگران، حتی پرسنل آموزش‌دیده فوریت‌های پزشکی، باید بر خلاف توصیه‌های قلبی که نخست بر برقرار کردن راه هوایی تأکید می‌کرد، با ماساژهای قلبی محکم، عملیات احیا را شروع کنند.


۶- سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از داروی «آواندیا» را محدود کرد: یازده سال پس از ورود داروی آواندیا یا رزیگلیتازون که یک داروی کنترل‌کننده قند خون است، سازمان غذا و داروی امریکا استفاده از آن را محدود کرد.
این دارو در بیماران دیابتی نوع دو، استفاده می‌شود و تنها می‌تواند توسط پزشکانی نسخه شود که آگاهی آنها از همراهی افزایش خطر حملات قلبی و مصرف این دارو، ثبت شده باشد. این دارو، تنها در صورتی استفاده می‌شود که داروهای دیابتی دیگر مؤثر نبوده باشند و همه روش‌های درمانی دیگر مورد استفاده قرار گرفته باشد، به علاوه خود بیماران هم باید از عوارض این دارو مطلع شوند.

البته تصمیم تازه FDA به اعتقاد متخصصان با تأخیر زیاد، گرفت شد، جرا که نخستین بار در سال ۲۰۰۷، پژوهشگران متوجه افزایش حملات قلبی در مصرف‌کنندگان داوری آواندیا شده بودند.
در حال حاضر FDA، روی برچسب دارو، به بیماران در مورد عوارض احتمالی هشدار می‌دهد. جالب است که بررسی‌های دولتی، نشان داده‌اند که شرکت سازنده این دارو یعنی GlaxoSmithKline، مدت کوتاهی بعد از به بازار امدن این دارو در سال ۱۹۹۹، متوجه عوارض آن شده بود.
خبر خوب برای بیمارانی که به این داور خوب پاسخ داده اند، اما محدودیت‌های جدید مانع نسخه شدن مجدد این دارو برای آنها می‌شود، این است که داروی مشابعی به نام آکتوز Actos یا پیوگلیتازون، عوارض جانبی مشابه ندارد.


۷- آزمایش خونی برای بیماری قلبی: مطمئن‌ترین شیوه برای کسب اطلاع از وضعیت عروق قلب، آنژیوگرافی است، اما این شیوه تهاجمی است و لازمه آن وارد کردن لوله‌ای از طریق رگ‌های پا است.
پزشکان با گرفتن شرح‌حال، شامل علایم، درد قفسه سینه و سابقه خانوادگی بیماران، به بیمارانی که خطر بالای حمله قلبی دارند، هشدار می‌دهند که تغییر سبک زندگی شامل تغییر عادات و رژیم غذایی، از بروز حمله قلبی پیشگیری کنند.

اما به تازگی مشخص شده است که با استفاده از تست‌های ژنتیکی خاصی که ژنوم ترشح‌کننده پروتئین‌های خونی را مشخص می‌کنند، می‌توان بر میزان صحت طبقه‌بندی مزبور، افزود. در حقیقت اگر در کنار شرح حال بالینی، از آزمایش ژنتیکی هم استفاده شود، به میزان شانزده درصد بر میزان درستی تقسیم‌بندی بیماران به دو دسته کم‌خطر و پرخطر افزوده می‌شود.


۸- پیشبینی میزان موفقیت IVF: لقاح داخل لوله آزمایش یا IVF، حتی در بهترین شرایط، تنها در ۳۰ درصد موارد به تولد نوزاد زنده منتهی می‌شود. پژوهشگران دانشگاه استنفورد موفق شده‌اند که روش تازه‌ای برای انتخاب قوی‌ترین رویان‌هایی که با احتمال بیشتری می‌توانند مراحل حاملگی را سپری کنند، پیدا کنند.
در این روش آنها از فعالیت رویان‌ها، در چند ساعت اول بعد از لقاح، فیلمبرداری می‌کنند. دانشمندان با استفاده از شاخص‌هایی که در فیلم‌ها مشاهده می‌کنند، می‌توانند پیشبینی کنند که کدام رویان‌های بیشتر احتمال بقا دارند.

فاصله زمانی بین لقاح و نخستین تقسیم سلولی رویان و همچنین مدت زمانی که نخستین تقسیم سلولی طول می‌کشد، از جمله این شاخص‌ها هستند.
به زودی این شیوه در کلینیک‌های درمان ناباروری مورد استفاده قرار می‌گیرد تا مشخص شود که عملا تا چه میزان بر تعداد تولد‌های زنده خواهد افزود.


۹- تخمدان مصنوعی: اما خبر خوب دیگر در درمان ناباروری است است که دانشمندان موفق شده‌اند، تخمدان مصنوعی بسازند که در آینده خواهد توانست تخمک‌های انسان را در بیرون از بدن، پرورش دهد.
پژوهشگران دانشگاه براون موفق شدند، با استفاده از سه سلول ابتدایی تخمدان، یک ساختمان سه‌بعدی شبیه تخمدان بسازند. این سلول‌های می‌توانند با هم تعامل کنند تا در نهایت بافتی بسازند که توانایی ساخت تخمک انسان را از مراحل ابتدایی تا فولیکول و شکل تکامل‌یافته‌اش دارد.

تخمدان مصنوعی می‌تواند بر میزان موفقیت IVF بیفزاید. در حال حاضر هنگانی که یک زن تخمک اهدا می‌کند، ترکیبی از تخمک‌های بالغ و نابالغ از او استحصال می‌شود، با استفاده از شیوه جدید می‌توان تخمک‌های نابالغ را پرورش داد و از آنها استفاده کرد. به علاوه این شیوه به زنانی که اصلا توانایی تولید تخمک بالغ را ندارند، کمک می‌کند.


۱۰- تولید ایمن‌تر و سریع‌تر سلول‌های چندظرفیتی القایی : هنوز با زمانی که درمان با سلول‌های بنیادی به یک شیوه درمانی معمول تبدیل شود، فاصله داریم، اما دانشمندان قدم‌های بزرگی به سمت عملی کردن این مطلب، برداشته‌اند.ک شیوه درمانی معمول تبدیل شود، فاصله داریم، اما دانشمندان قدم‌های بزرگی به سمت عملی کردن این مطلب، برداشته‌اند.
سلول‌های چندظرفیتی القایی iPS که از بافت پوست به دست می‌آیند، نیاز پژوهشگران را به بافت رویانی از بین برده است.
اما به تازگی پژوهشگران بیمارستان اطفال بوستون، موفق شده‌اند که بر مانع عمده‌ای که در مسیر استفاده گسترده از سلول‌های چندظرفیتی القایی بود، غلبه کنند. مشکل عمده این بود که برای به دست آوردن این سلول‌ها، تا حالا پزشکان مجبور بودند که پوست بیماران را در معرض ویروس‌ها و ژن‌های مولد سرطان قرار بدهند، تا با برنامه‌ریزی مجدد آنها، آنها را تدبیل به سلول رویانی کنند.

اما دانشمندان موفق شده‌اند که با اضافه کردن ژن‌های RNA به این سلول‌ها که نیازی به مواجهه با ویروس یا ژن‌های مولد سرطان ندارد، این مشکل را برطرف کنند. مزیت دیگر این روش این است که این شیوه صد برابر از شیوه قبلی سریع‌تر است.
این یافته، تحول عمده‌ای به حساب می‌آید و ما را امیدوار می‌کند که سرانجام روزی بتوانیم از سلول‌های بنیادی به عنوان منبعی از سلول‌های سالم و تازه استفاده کنیم و آنها را جایگزین سلول‌های تخریب‌شده کنیم.