پرخاشگری یك رفتار طبیعی در سگ وگربه است.حیواناتی كه درد دارند،تحت استرس هستند یا با اكراه یا از روی اجبار كاری را انجام می دهند، بیشتر از سایر حیوانات می توانند پرخاشگر و یا بد اخلاق باشند. سگ و گربه های عصبی وپرخاشگر هم برای خود و هم برای افراد و حیوانات دیگر می توانند خطر ساز و موجب خجالت صاحبانشان گردند.صاحبان حیوانات بد اخلاق و پرخاشگر چه از نظر قانونی و چه از نظر اخلاقی مسئول تمام رفتارهای انها می باشند.باید بدانید كه پرخاشگری در سگ و گربه یك رفتاری اكتسابی نیز می تواند باشد.این حیوانات به طور ناخود آگاه یاد میگیرند تا در برابر بعضی از موقعیتها از خود رفتار خشونت آمیز نشان دهند.دقیقا به همین علت است كه درمان با دارو به تنهایی، ندرتا باعث بهبود رفتار این حیوانات میشود.

پرخاشگری در سگ:
از نظر علم رفتار شناسی ، بسته به عامل به وجود اورنده(محرك) چندین نوع مختلف پرخاشگری در سگ وجود دارد :
پرخاشگری به علت سلطه طلبی ، معمولا در بین سگهای یک خانه یا بین سگ و افراد و یا حیوانات تازه وارد به خانه ایجاد میشود.سگها در طبیعت در اجتماعی كاملا سلسله مراتبی زندگی میكنند.سگ قوی تر رئیس وسگهای ضعیف تر فرمانبردار میشوند،در خانه نیز دقیقا همین اصل مصداق دارد.سگها برای تعیین موقعیت و مقام خود در خانه باهم می توانند پرخاشگر شوند.این نوع پرخاشگری می تواند بین دو سگ ،فرد تازه وارد ، فرد غریبه و شبیه به اینها نیز ایجاد گردد.
محافظت از اموال و متعلقات از قبیل خانه ،اسباب بازی مورد علاقه،صاحب و غیره نیز یکی دیگر علل پرخاشگری سگ شود.
پرخاشگری به علت ترس نیز از انواع پرخاشگری است كه میتواند گهگاه غیر قابل پیش بینی باشد.سگها در بیشتر موارد ترس بدون دادن هیچ نوع هشداری عكس العمل نشان داده و قبل از گاز گرفتن، پارس و یا تهدید نمیكنند.
پرخاشگری بر سر غذا یا صید نیز یك رفتار طبیعی و فطری در سگ است كه تنها اندكی قابل تغییر است.این نوع پرخاشگری میتواند بر سرغذا ، متوجه دیگر حیوانات و یا حتی افراد خانه باشد.طبیعت سگ برای صید كردن در مواقعی میتواند باعث در خطر افتادن و صدمه دیدن (مثل دنبال كردن ماشین در حال حركت)شود.علت حمله به حیوانات كوچكتر و بچه ها نیز همین نوع پر خاشگری است.


پرخاشگری در گربه:
در گربه ها اصلی ترین علت پر خاشگری ، دعوا و نزاع بین آنهاست .آوردن گربه ای جدید به خانه و یا وارد شدن گربه غریبه به قلمرو و محدوده گربه دیگر معمولا باعث ایجاد این نوع پرخاشگری می شود.
اما از علل دیگر پرخاشگری گربه میتوان به حفاظت از اسباب بازی ، ظرف غذا ، حسادت و ترس نیز اشاره كرد. بعضی از گربه ها اگر از چیز دیگری ناراحت یا عصبی اند میتوانند پرخاشگری شان را بر سر هر شخص سومی دیگری که در ان نزدیکی هاست خالی كنند . از این نوع پرخاشگری میتوان به پریدن و زخمی كردن به پای صاحبشان به علت ترس و جنگ با دیگر گربه ها اشاره نمود.
بعضی از گربه ها نیز در اثر ناز و نوازش بیش از حد میتوانند پرخاشگر و عصبانی شوند. علت این نوع پر خاشگری به خوبی فهمیده نشده و تنها درمان آن عدم ناز و نوازش زیاد گربه است.
پرخاشگری در هنگام بازی كردن نیز در گربه های جوان و بچه گربه هایی كه از مادر خود زود هنگام جدا شده اند دیده میشوند.در هنگام بازی كردن با گربه می بایست به او یاد داد تا از گاز گرفتن یا چنگ زدن پرهیز كند . اگر بازی كردن به صورت صحیح به انها اموزش داده نشود، گربه می تواند سریعا در هنگام بازی پرخاشگر و عصبی شود.

زندگی كردن با سگ وگربه عصبی و پرخاشگر:
· همیشه می بایست دو مورد حیاتی را در مورد حیوانات پرخاشگر مد نظر داشته باشید:1-متعادل كردن رفتار بد آنها 2- حفظ ایمنی و جلوگیری از صدمه خود و دیگران
· تعدیل رفتاری میتواند چندین نوع باشد.1- اجتناب یا حذف عواملی كه باعث ایجاد حالت های پرخاشگری میشود2-تعلیم و آموزش رفتارهای جایگزین مناسب و ایجاد سرگرمیهای ذهنی و بدنی (مثل ورزش كردن)

· حذف یا اجتناب از عوامل و موقعیت هایی كه عامل پرخاشگری هستند می تواند به راحتی باعث كاهش خطرات متوجه حیوانات دیگر و یا صاحب حیوان شود.
· تعلیم و اموزش دستورات ساده (مثل بیا، بشین،بخواب ،آرام باش) می تواند باعث چهار چوب بخشیدن به رابطه بین حیوان و صاحبش شده و موجب برخوردهای مثبت شود.این دستورات به حیوان می فهماند كه شما چه انتظاراتی از او دارید.
· سلامت ذهن و بدن حیوان میتواند باعث كاهش رفتارهای پرخاشگرانه شود.برای سگ یا گربه خود در وقتهایی كه عصبی و بد اخلاق نیستند سرگرمیهای ذهنی و بدنی مناسب مهیا كنید.
اگر حیوان شما عصبی و پرخاشگر شده ،مسولیت عواقب اعمالش با شماست. اگر زندگی با سگ یا گربه بد اخلاق را انتخاب كردید بدانید تمام مسئولیت گاز گرفتن خودتان و یا دیگران بر عهده شما می باشد.


درمان پرخاشگری:
تنها راه حل و درمان خشونت و پرخاشگری ، تعلیم و آموزش بجا و مناسب سگ یا گربه تان است.هیچ دارویی به تنهایی باعث درمان رفتارهای ناشایست سگ و گربه شما نمی شود.اگر دارویی برای درمان اختلالات رفتاری به كار برود می بایست همراه با آموزش و تربیت رفتاری تجویز شود. در كشورهای پیشرفته رشته های رفتار شناسی و تربیت سگ و گربه با اعطای مدارك معتبر وجود دارد . فردی كه در این رشته ها فارغ التحصیل میشود می تواند آموزش های لازم را برای تربیت و اموزش رفتارهای مناسب و حذف رفتارهای نامناسب را به سگ و یا گربه شما بدهد. بعضی از دامپزشكان شخصا علاقه به این رشته داشته و می توانند كمكهای لازم را برای تربیت سگ و گربه و یا درمان اختلالات رفتاری انها به شما ارائه دهند.با این حال عموما وظیفه دامپزشك تربیت سگ و گربه و درمان اختلالات رفتاری انها نیست .اصولا چه دردوره عمومی دامپزشکی وچه در دوره تخصصی دام كوچك به دامپزشكان واحدهای مرتبط به رفتار شناسی ارائه نمیشود.دامپزشك اگر علاقه مند به این رشته باشد میتواند به مطالعه کتب رفتارشناسی پرداخته و یا در دوره های تخصصی رفتار شناسی سگ وگربه (در خارج از كشور) ادامه تحصیل دهد.

بهترین راه حل مشكلات رفتاری سگ و گربه ،استفاده از افراد متخصص وخبره است .هیچ گاه بنابر ادعا یا توصیه یك فرد، حیوان خود را برای تربیت به او نسپارید.
توصیه ای مهم برای افرادی كه خود میخواهند رفتارهای نا به جای حیوانات خانگی شان را تصحیح کنند این است که، با اینكه نیت شما خیر است اما می توانید كاری را دانسته یا ندانسته انجام دهید كه باعث تشدید رفتارهای پرخاشگرانه حیوانتان شوید ،بنابراین كمك گرفتن از افراد متخصص وكاردان امری بسیار حیاتی است.
اگر فرد متخصص ایرادات و اشكالات حیوانتان را به شما میگوید از دست او ناراحت و دلزده نشوید .او نمی خواهد در مورد کارهای حیوان شما قضاوت كند بلكه تنها می خواهد راه حلهای موجود را برای كاهش احتمال خشونت و اسیبهای احتمالی حاصل ازآن را در اختیار شما بگذارد.این افراد به اقتضای شغلشان می بایست بسیار مهربان ،فهمیده و شدیدا زیرك و مطلع باشند.

با گربه هایی كه در هنگام بازی پر خاشگر وعصبی می شوند می بایست سریعا بازی را قطع و از كنارشان دور شوید ،مدتی زمان به گربه داده و دوباره بازی راشروع نکنید . آنها با این رفتاری كه شما از خود نشان میدهید می آموزند تا در هنگام بازی گاز نگیرند و چنگ نكشند.برای سرگرم نمودن حیوانات خود از اسباب بازیهای فكری و فعالیت مناسب بدنی استفاده كنید.هیچ گاه پرخاشگری و خشونت سگ و گربه را با خشونت پاسخ ندهید با این كار یا خود را در خطر صدمه خوردن قرار داده یا حیوان را جسورتر مینمایید.از قلاده های خار دار ،قلاده های شوك دهنده ،قلاده های ضد پارس یا هر وسیله ای كه باعث اذیت و آزار حیوان شود استفاده نكنید.استفاده از این نوع وسایل در نظر حیوان همانند كتك و تنبیه بدنی تعبیر می شود،تنبیه از هر نوعش كه باشد در اكثر موارد به جای اینكه سازنده باشد،مخرب است.
پاسخ شما به پرخاشگری حیوانتان می بایست دور كردن عامل به وجود آورنده و پرت كردن حواس حیوان از موضوع باشد.ثبات و سختگیری منطقی و به جا در رفتار با حیوان به همراه تربیت صحیح بسیار موثرتر از تربیت های ناقص و ناتمام است. تربیت نیمه كاره و ناتمام اغلب باعث می شود حیوان رفتارهای ناشایست دیگری را به جای رفتار ناشایست كنونی انجام دهد.مثلا ممكن است سگ دیگر گاز نگیرد اما در عوض یكدفعه حمله كند.
همانطور كه اشاره شد ، صاحبان سگ یا گربه های بد اخلاق و پرخاشگر هیچ وقت نباید از دیگران توقع داشته باشند كه اشنایان و دوستان رفتارشان را نسبت به سگ یا گربه بداخلاق شما عوض کنند یا با آنها طوری كه شما دوست دارید رفتار كنند. اگر تصمیم به داشتن یك سگ یا گربه بد اخلاق و عصبی گرفته اید،باید بدانید تنها شما مسئول اعمال و جراحات به وجود آمده توسط حیوانتان می باشید .
تهیه وتنظیم :امیررضا عامری نایینی
منبع :دامپزشکان