معرفی وسایل آزمایشگاه شیمی

[Sara12]

در این تاپیک تلاش بر این شده آشنایی بیشتر با وسایل آزمایشگاه شیمی

[Sara12]

هاون چيني:
هاون چيني شبيه كپسول چيني است كه ضخامت بدنه آن بيشتر است و لبه آن ممكن است صاف باشد. اين ابزار داراي دسته اي است كه آن هم از جنس چيني مي باشد و از آن براي خرد كردن و نرم كردن مواد استفاده مي شود.
كاربرد:
اجسـام و مواد بسـيار سـخت با عمل ساييدن در هاون به صورت كاملاً نرم و پودر شده درمي آيند.
طرز كار:
ضمن كار كردن با هاون بايد آن را با دست چپ محكم نگهداشت و با دست راست دسته آن را به صورت چرخشي در هاون گرداند و فشار به آن وارد كرد تا در اثر چرخيدن مواد، ساييده و نرم شوند.
در پايان آزمايش، پس از پودر كردن مواد، بايد هاون و دسته آن را كاملاً تميز و خشك كرد. براي اين كار از لوله شـوي بايد استفاده كرد. اگر مواد چسبيده به هاون از طريق شست و شوي با آب جدا نشد، مي توان از اسيد رقيق براي تميز كردن هاون استفاده كرد. پس از پاك كردن فوري بايد هاون را آب كشيد و با دستمال تميز آن را خشك كرد و در جاي مطمئني قرار داد.
دسته هاون را نبايد روي ميز كار گذاشت. زيرا اين عمل سبب لغزيدن آن مي شود و در صورت افتادن و ضربه خوردن مي شكند. دسته هاون را هميشه بايد داخل هاون گذاشت. در مواقع ضروري اگر ناچار به برداشتن آن شديد، بايد آن را در جاي مطمئني قرار دهيد كه احتمال لغزيدن افتادن و شكستن آن وجود نداشته باشد.

[Sara12]

شيشه ساعت:
شيشه ساعت ابزاري است و همان طور كه از نامش پيداست شبيه شيشه ساعت است و در اندازه هاي مختلف ساخته مي شود.
كاربرد:
از شيشه ساعت براي تبخير سريع مايع ها و محلول ها استفاده مي شود.
طرز استفاده:
شيشه ساعت را مانند ابزار شيشه اي ديگر، بايد شست و شو داد و در صورت لزوم آن را با دستمال خشك كرد.
گاهي براي سرعت بخشيدن به عمل تبخير، شيشه ساعت را در دهانه بشر قرار مي دهند تا با جوشاندن آب درون بشر و گرم شدن شيشه ساعت با بخار آب جوش، عمل تبخير و تبلور سريعتر انجام گيرد.

[Sara12]

قطره چكان:
وسيله اي شيشه اي يا پلاستيكي است كه يك طرف آن داراي حباب لاستيكي قابل ارتجاع و طرف ديگر آن يك ميله شيشه اي (يا پلاستيكي) با نوك بسيار باريك است طول لوله قطره چكان با ارتفاع دهانه ظرف محتواي مايع مورد استفاده متناسب مي باشد و از چند سانتي متر تجاوز نمي كند.
كاربرد:
معمولاً از قطره چكان براي ريختن معرفها (فنل فتالئين، تورنسل، هليانتين) و يا برداشتن محلول هايي كه بخار سـمي توليد مي كنند (مانند: اسيد كلريدريك غليظ، آب برم، آمونياك و…) و يا محلول هايي كه احتمال خطر آنها هنگام ريختن به دست و لباس زياد است (مانند: محلول اسيد سولفوريك غليظ يا اسيد نيتريك غليظ) استفاده مي كنند.
* در ظرف هاي قطره چكاني تيره رنگ، معمولاً بايد موادي را ريخت كه در اثر جذب نور تجزيه و يا تغيير مي كنند (مانند: پرمنگنات پتاسيم، پراكسيدهيدروژن، اسيد نيتريك غليظ و…)
* در ظرف هاي قطره چكاني يا ظرف هاي درپوش ديگر، هيچ گاه نبايد محلول سود يا پتاس ريخت، زيرا از نوع مواد، هنگام تبخير و خشك شدن درِ ظروف را مسدود مي كنند و جدا كردن آنها بسيار دشوار خواهد بود.
طرز كار:
هنگام كار كردن با قطره چكان ابتدا با فشار دادن به لاستيك، هواي درون ميله شيشه اي را بايد خالي كرد و آن را به داخل مايع قرار داد. سپس با برداشتن فشار از روي لاستيك، مايع را به طرف ميله شيشه اي كشيد. پس از بالا كشيدن مايع، از مايع داخل آن، براي آزمايش استفاده كرد.

[Sara12]

اسپاتول:
ابزار چيني يا فلزي است كه داراي 2 قسمت مي باشد، يكي دسته و ديگري تيغه. كه كمي پهن تر است. از اسپاتول براي نرم كردن مواد جامد و برداشتن آن استفاده مي شود. لازم است يادآوري كنيم كه مواد شيميايي را نبايد با دست برداشت. براي برداشتن مواد ابزاري مانند: اسپاتول، انواع قاشق هاي چيني و پلاستيكي و يا فلزي را بايد به كار برد.

[Sara12]

بشر:
بشر يا ليوان آزمايشگاهي وسيله استوانه اي شكل است كه در اندازه هاي مختلف از شيشه و يا پلاستيك ساخته مي شود.
كاربرد:
بشـر ممكن است ساده يا مدرج باشـد. از بشر مدرج اغلب براي برداشتن حجم معيني از مايع ها هم استفاده مي شود. از بشر مدرج يا ساده، براي برداشتن مايع ها، گرم كردن محلول ها (از جنس شيشه اي) تهيه‌ محلول، حل كردن مواد، انتقال محلول، رسوب گيري، تهيه مواد و غيره استفاده مي شود.
طرز كار:
پيش از هر كاري بايد بشر را شست. براي شستن بشر بايد با لوله شوي جداره داخلي و خارجي بشـر را ساييد تا مواد چسبنده به آن جدا شود، سپس آن را با آب معمولي شست. بسته به نوع كار مي توان بشر را مانند بورت يا پيپت شست و شو داد (يعني شستن، آب كشيدن با آب معمولي، كُر دادن با آب مقطر، كر دادن با محلول موردنظر كه بايد در بشر ريخته شود)
بيرون بشـر را پس از شست و شـو بايد با دسـتمال تميز خشك كرد، براي خشك كردن داخل آن مي توان از اين روش استفاده كرد:
- بشر را روي سه پايه و توري نسوز گذاشت و شعله چراغ گاز را دور تا دور گرداند. (شعله را نبايد داخل بشر برد زيرا اين عمل سبب شكستگي آن مي شود) تا كاملاً داخل آن خشك شود. بشر را تا مدتي به همان حال بايد باقي گذاشت تا سرد شود.

[Sara12]

بوته چيني (كروزه چيني):

بوته آزمايشگاهي ظرف مخروطي (مخروط ناقص) شبيه انگشتانه است كه ليه هاي آن كاملاً صاف و جداره هاي داخلي و خارجي آن صاف و صيقلي است. اگرچه بوته آزمايشگاهي را از جنس فلز (بويژه از نيكل). گرافيت و سفال (بوته گلي يا سفالي) نيز مي سازند اما اين بوته ها عمدتاً از جنس چيني تهيه مي شود و معمولاً داراي سرپوش است.
كاربرد:
از بوته در آزمايشـگاه معمولي براي اندازه گيري آب تبلور كات كـبود يا سولفات مس Пبه فرمول H2O 5 CuSO4 .، زاج سبز يا سولفات آهن П به فرمول H2O7 . FeSO4 و نمك قليا يا كربنات سديم به فرمول H2O10 . Na2CO3 و همچنين براي ذوب قند، پارافين جامد و… استفاده مي شود. چون بوته چيني در برابر گرما (تا حدودْ1200C) مقاوم است، از آن در آزمايشگاه هاي شيمي تجزيه براي خشك كردن رسوب كردن رسوب و پختن رسوب در كوره الكتريكي استفاده مي شود.
طرز كار:
هنگام گرم كردن بوته بايد آن را با گيره ويژه اي (گيره بوته) برداشت و در حفره مثلث نسوز مناسب، قرار داد. مثلث نسوز طبق شكل، به شكل مثلث است كه از يك مثلث فلزي با سه قطعه روكش چيني نسوز ساخته شده است و از آن عمدتاً براي نگهداشتن بوته، به هنگام گرما دادن آن استفاده مي شود. يك مثلث نسوز هنگامي براي يك بوته مناسب است كه⅔ بوته در حفره آن قرار گيرد، در غير اين صورت حالت نامتعادلي پيدا مي كند و در اثر ضربه كوچكي ممكن است بشكند.


چند نکته درباره بوته چيني

- اسيدها بر بوته اثر ندارند اما بازها سبب خوردگي بوته مي شوند. براي پاك كردن بوته تا حد امكان نبايد از اسيدها هم استفاده كرد.
- بوته هاي شكسـته را نبايد دور ريخـت زيرا از خرده هاي آنها براي آب گيري الكل و تهيه اتيلن مي توان استفاده كرد. (بوته شكسته را مي توان خرد كرده، به عنوان ماده آبگير مورد استفاده قرار داد)
- هنگامي كه از بوته براي سنجش هاي وزني استفاده مي شود نخست بايد بوته خالي را چندين بار در كوره الكتريكي در دماي معين (دماي لازم براي پختن رسوب) قرار داد و پس از سرد كردن، وزن كرد تا به وزن ثابت رسيد. اين كارها، يعني: گرم كردن، سرد كردن و وزن كردن بوته تا رسيدن به وزن ثابت پيش از پختن هر رسوب الزامي است.

[Sara12]

قیف شیشهای

ابزار مخروطی شکل است که در قسمت پایین آن لوله باریک و بلندی قراردارد. نوک این لوله مورب است. شیشه بدنه قیف معمولاً 60 درجه است.
کاربرد: از قیفبرای انتقال محلول از ظرفی به ظرف دیگر استفاده می شود (به عنوان مثال برای انتقالمحلول از ظرفی به بورت، استوانه مدرج، بالن پیمانه ای، قیف شیردار، ارلن و… از قیفاستفاده می شود) برای این کار، محلول موردنظر را نخست در بشـر ریخته سپس به کمک قیفتمـیز به ظرف دلخواه منتقل می شود.
از قیف برای جدا کردن مایع از جامد نیز میتوان استفاده کرد. این کار در شیمی تجزیه وزنی برای صاف کردن رسوبها از اهمیت ویژهای برخوردار است.
طرزکار: برای این کار نخست باید قیف را شسته و خشک کردسپس کاغذ صافی متناسب با قیف و با ذره های رسوب برگزید (کاغذ صافی با قیف مناسب استکه پس از قرار دادن در قیف حدود5/0تا 5/1 سانتی متر از لبه قیف پایینتر باشد) و زمانی متناسب با ذره های رسوب است که آب زیر صافی کاملاً زلال باشد.
برایگذاشتن کاغذ صافی در قیف ابتدا باید آن را چندین با تا کرد، به شکل قیف درآورد و درآن گذاشت. برای این که کاغذ به قیف بچسبد باید آن را خیس کرد و با انگشت تمیز کاغذصافی را کاملاً به جداره قیف چسباند. اگر کاغذ صافی کاملاً به قیف نچسبد و حبابهایهوا بین کاغذ و جداره داخلی قیف بماند عمل صاف کردن کند می شود

[Sara12]

بورت

بورت لوله شیشه‌ای مدرج و طویلی است که در انتهای آن یک شیر جهت کنترل خروج محلولاز آن نصب شده است. چون از بورت برای برداشتن حجمهای مختلفی از محلولهای مخصوصتیتراسیون استفاده می‌شود، لذا به قسمتهای کوچکی درجه بندی شده است. درتیتراسیونهایمعمولی از بورتی که دقت آن 0.1میلی لیتر است استفاده می‌شود.
معمولا این بورتها گنجایش 50 تا 100 میلیلیتر را دارند.در تیتراسیونهای حساس از بورتهای 10 میلی لیتری که تا 0.01 یا 0.02میلی لیتر مدرج استفاده شده می‌شود.زمانیکه نیاز به تکرار مداوم تیتراسیون باشدازبورتهای اتوماتیک استفاده می‌شود. در این حالت محلول در ظرف پائینی بورت اتوماتیکریخته شده و توسط کیسه هوایی که به آن وصل شده است بورت مرتبا پر می‌شود.

[Sara12]

ارلن ماير

ظرفي است براي حرارت دادن و يا انجام بعضي از واکنشهايشيميايي استفاده مي شود و در برابر حرارت مقاوم است. درجاتي که روي ارلن و بشرنوشته شده تقريبي هستندو حجم تقريبي محلول را نشان مي دهند و قابل اطمينان نيستند.