آشنایی با کتابخانه های تهران

کتابخانه آیت الله حکیم

آدرس: خیابان باهنر، خیابان شهید سعیدی
کتاب‌خانه آیت‌الله حکیم که در واقع بخشی از منزل او است‌، درسال ۱۳۷۵ ، توسط آیت‌الله حاج سیدمحمدتقی حکیم تأسیس شد .او روحانی مسجد جامع حصار بوعلی‌، استاد دانشگاه تهران و اهل شوشتر است‌.
مساحت کتاب‌خانه ۱۱۶ متر مربع است که ۵۶ متر مربع مخزن کتاب و ۶۰ مترمربع قرائت خانه است‌.
این کتاب‌خانه در مهر سال ۱۳۷۹ ، زیر مجموعه آستان قدس رضوی شد و از آن پس آستان قدس رضوی مسئولیت اهدا و خرید کتاب را برعهده گرفته است‌.
کتاب‌خانه ۱۵۰۰۰ جلد کتاب در زمینه‌های مختلف دارد و مهم‌ترین ویژگی آن وجود کتاب‌های خطی نفیس‌، حدود ۱۰۷ جلد نسخه خطی و ۲۵۰ جلد کتاب‌های چاپ سنگی، با موضوعات دینی و ادبی است‌.
در این کتاب‌خانه روزنامه و مجله نیز محدود عرضه می‌شود.
وجود کتاب‌های درسی و کنکور در این کتاب‌خانه سبب شده مراجعه‌کنندگان بسیاری داشته باشد.

کتابخانه ابن سینا

آدرس: خیابان پیروزی‌، میدان چهارصد دستگاه
کتاب‌خانه ابن‌سینا در ۱۶ بهمن سال۱۳۷۲، با مساحت ۲۵۰۰ مترمربع تأسیس شد که اکنون به صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کند. کتاب‌خانه ابن‌سینا شامل بخش‌های مختلفی مثل مخزن‌، تازه‌های کتاب‌، کتب مرجع‌، نشریات و سالن مطالعه است‌. این کتاب‌خانه نزدیک به ۲۰۰۰۰ جلد کتاب با موضوعات متنوع دارد و به همین تعداد نیز عضو دارد.

کتابخانه استاد شهریار

آدرس: خیابان دولت‌، خیابان دیباجی جنوبی‌، پارک ارغوان
کتاب‌خانه عمومی استاد شهریار در بهمن سال۱۳۷۲ ، با مساحتی حدود ۴۰۰ متر مربع‌، از سوی شهرداری منطقه سه تأسیس شد.
تعداد عناوین کتاب‌خانه ۱۶۰۰۰ جلد در زمینه‌های عمومی است‌. تعداد چهار عنوان نشریه و هفت عنوان روزنامه نیز در کتاب‌خانه موجود است‌. تعداد مراجعه‌کنندگان در روز ۶۰۰ الی ۷۰۰ نفر است و ۲۱۵۴ عضو فعال دارد.
این کتاب‌خانه فاقد کتب خارجی است‌، ولی آرشیو مناسب آن مراجعان بسیاری دارد.

کتابخانه الکترونیک

آدرس: خیابان پیروزی‌، صد دستگاه‌، ساختمان شماره ۳۵۸ ،۳۶۰ ،۳۶۲
محل فعلی کتاب‌خانه قبلاً آموزشگاه کامپیوتر با زیر بنایی حدود ۲۰۰ مترمربع بود. در حال حاضر، آموزشگاه نظام‌الملک فقط آموزشگاه کامپیوتر نیست‌، بلکه اولین کتاب‌خانه الکترونیک در ایران است که در سال۱۳۸۰، با همت فرهاد مرادی و دوستانش‌، فعالیت خود را با مجوز هیئت امنای کتاب‌خانه‌های عمومی وزارت ارشاد آغاز کرد، و با حدود ۵۰۰۰ عنوان کتاب با موضوع‌های اسلامی‌، زبان‌انگلیسی‌، آموزشی‌، کامپیوتر و ادبی به مراجعه‌کنندگان خدماتی ارائه می‌کند. کتاب‌خانه الکترونیک تکنولوژی پیشرفته‌ای است که منابع را به صورت متن‌، صوتی و یا تصویری معرفی می‌کند. در بخش اینترانت Interanet کتاب‌خانه‌، اعضا قادرند از هر نقطه‌ای که مجهز به کامپیوتر، یک خط تلفن و مودم باشد بدون نیاز به اینترنت‌، در هر ساعت از شبانه‌روز ، از منابع کتاب‌خانه استفاده کنند. بخش آموزش از راه دور Elearning نیز بدون نیاز به حضور آموزش دهنده و آموزش گیرنده در محل آموزش‌، در هر محلی که مجهز به کامپیوتر، یک خط تلفن و مودم باشد، قادر است آموزش را به صورت مستقیم و دو طرفه (صوتی و تصویری‌) انجام‌دهد.
اینترنت کتاب‌خانه شامل دو بخش فارسی و انگلیسی است‌. در بخش انگلیسی‌ کتاب‌های تخصصی کامپیوتر به زبان اصلی و در بخش فارسی آثار ۶۰ شاعر بزرگ ایران‌، شاهنامه ، دیوان حافظ (صوتی تصویری‌) و همچنین ۷۹ تفسیر قرآن‌کریم به زبان‌های فارسی‌، عربی‌، انگلیسی (متنی‌) و احکام ۱۰ مرجع بزرگ شیعه و کتاب بحارالانوار (متنی‌) وجود دارد. همچنین، کتاب‌ها و ۹۰۰ ساعت سخنرانی خطیب‌های تهران مثل شهید مطهری و استاد الهی قمشه‌ای (صوتی تصویری‌) وجود دارد. در بخش آموزش‌، امکان مطالعه همراه آموزش تمام دروس راهنمایی‌، دبیرستان و پیش‌دانشگاهی (صوتی تصویری‌)، همچنین، آموزش همراه مطالعه کنکور در رشته‌های ریاضی و تجربی‌، آموزش زبان انگلیسی و آموزش آشپزی وجود دارد.
کتاب‌خانه در رشته‌های کامپیوتر و برق‌، تخصصی است‌. شاخص عمده این کتاب‌خانه وجود منابع فراوان (۸۵درصد) به زبان فارسی و به صورت صوتی تصویری است‌. همچنین، فهرست سایت‌های مفید موجود در اینترنت به تفکیک رشته و موضوع و تخصص در این مرکز دست یافتنی است.
علاقه‌مندان می‌توانند با نشانی پست الکترونیک Nezamolmolkel@hotmail.com با کتاب‌خانه در تماس باشند.

کتابخانه امام‌خمینی (ره)


این کتابخانه در ۳ طبقه به مساحت ۱۵۰۰ مترمربع در خیابان ۱۷ شهریور، خیابان اقبال لاهوری ساخته شده است و دارای سالن مطالعه با گنجایش ۵۰۰ نفر و مخزن کتاب می‌باشد.

کتابخانه امامزاده زید


این کتابخانه که در سال ۱۳۷۱ ، تأسیس شده است دارای زیر بنایی بالغ بر ۷۲۳ مترمربع و ۱۰۰۵۴ کتاب است. مساحت سالن کتابخانه ۶۷۵ مترمربع و در جاده ساوه واقع می‌باشد.

کتابخانه پیروزی


این کتابخانه که در سال ۱۳۷۰ ، تأسیس شده است دارای زیربنایی بالغ بر ۱۱۶ مترمربع و ۱۰۲۷۷ کتاب می‌باشد. مساحت سالن کتابخانه ۸۷ مترمربع و در خیابان پیروزی، میدان شهید کلاهدوز واقع شده است.

کتابخانه تخصصی معماری و شهرسازی

آدرس: باغ فردوس‌، خیابان قلمستان
کتاب‌خانه تخصصی معماری و شهرسازی زیرنظر سازمان مشاور فنی مهندسی شهر تهران و به منظور دادن اطلاعات تخصصی در سال ۱۳۷۰ ، تأسیس شد. این کتاب‌خانه با گرایش معماری و شهرسازی‌، مقاله ها، گزارش‌ها، پایان نامه‌ها و کتاب‌های تخصصی را گردآوری کرده است که عبارتند از:
مقاله های معماری و عمران با ۳۰۰۰۰ عنوان گردآوری شده‌; تمام مجلات معماری و شهرسازی با ۱۰۰ عنوان و به زبان‌های فارسی‌، آلمانی‌، ایتالیایی و فرانسوی‌; کاتالوگ و رزومه و نقشه با ۵۰ عنوان که کاتالوگ‌ها از شرکت‌های مختلف گرفته می‌شود و رزومه‌ها نیز خارجی‌است‌.
سیستم کتاب‌خانه کامپیوتری و با نرم‌افزار پارس آذرخش فعال است‌. حداکثر مراجعه‌کنندگان به کتاب‌خانه ۱۰۰ نفر است‌.
پرسنل کتاب‌خانه ۱۵ نفرند که هفت نفر با تخصص کتاب‌داری و یا معماری و شهرسازی مشغول هستند. ساعت کار کتاب‌خانه ۸ الی ۱۷ و پنج‌شنبه‌ها تا ساعت ۱۳ است‌. از این کتاب‌خانه فقط ، دانشجویان رشته‌های مربوطه و کارمندان سازمان فنی می‌توانند استفاده کنند.

کتابخانه خیام

آدرس: میدان امام‌حسین‌، خیابان ۱۷ شهریور، خیابان خشکبارچی
کتاب‌خانه خیام در سال ۱۳۴۴، در زمینی به مساحت ۱۰۵ مترمربع ساخته شده است‌. این مرکز در ابتدا ، بنیاد کتاب‌خانه‌های عمومی شهر تهران نام داشت و در حال حاضر ، آیت‌الله طالقانی نام دارد. این کتاب‌خانه ۱۶۰۰۰ جلد کتاب در موضوع های مختلف و بخش مرجع دارد.

کتابخانه دانشجو


این کتابخانه که در سال ۱۳۷۲ ، تأسیس شده است زیر بنایی بالغ بر ۳۳۳ مترمربع و ۶۸۲۴ کتاب دارد. مساحت سالن این کتابخانه ۶۰ مترمربع می‌باشد.

کتابخانه دکتر حسابی

آدرس: خیابان ابوذر
کتاب‌خانه دکتر حسابی در دو طبقه شامل سالن مطالعه برادران و سالن مطالعه خواهران‌، فضاهای اداری مجهز به سیستم کامپیوتری و اطفای حریق‌، مخزن کتاب‌، سالن مطالعه نشریات‌، کلاس‌های آموزشی و با مساحتی حدود ۲۵۰۰ مترمربع‌، در سال ۱۳۷۱ ، آغاز به کار کرد. وجود این کتابخانه در منطقه ابوذر که منطقه‌ای محروم است‌ نیاز جوانان را به کتاب تا حدی برطرف کرده است‌.

کتابخانه رسالت


این کتابخانه که در سال ۱۳۷۱ ، تأسیس شده است زیر بنایی بالغ بر ۲۱۸ مترمربع و ۱۲۸۵۲ کتاب دارد. مساحت سالن کتابخانه ۶۲ مترمربع و در پل سیدخندان واقع می‌باشد.

کتابخانه زکریای رازی شهرری


این کتابخانه که در سال ۱۳۴۶ ، تأسیس شده است دارای زیر بنای ۲۰۰ مترمربع و ۲۶۹۴۲ کتاب می باشد. مساحت سالن کتابخانه ۱۸۰ مترمربع است و در خیابان فدائیان اسلام واقع می‌باشد.

کتابخانه سیدمرتضی


این کتابخانه که در سال ۱۳۶۶ ، تأسیس شده است دارای زیر بنایی بالغ بر ۱۷۰۰ مترمربع و ۲۳۱۷۷ کتاب می‌باشد. مساحت سالن این کتابخانه ۲۲۰ مترمربع و در خیابان مولوی واقع می‌باشد.

کتابخانه شهید آیت


این کتابخانه که در سال ۱۳۴۸ ، تأسیس شده است دارای زیر بنایی بالغ بر ۳۲۳ مترمربع و ۲۳۲۷۸ کتاب می‌باشد. مساحت سالن این کتابخانه ۶۴ مترمربع و در خیابان زرکش واقع می‌باشد.

کتابخانه شهید بهشتی

آدرس: خیابان شریعتی‌، خیابان قهلک‌، جنب پارک کودک
کتاب‌خانه شهید بهشتی در سال ۱۳۴۴ ، تأسیس شده و در حال حاضر ، وابسته به اداره کل ارشاد استان تهران است‌.
کتاب‌خانه مساحتی حدود ۱۴۴ متر مربع و دو سالن مخزن مطالعه دارد. کتاب‌خانه شهید بهشتی با ۱۷۰۰۰ جلد کتاب و ۳۰۰۰ عضو فعال کتاب‌خانه بومی و مرکزی برای گذران اوقات فراغت اهالی قهلک و زرگنده است‌.

کتابخانه شهید چمران


این کتابخانه که در سال ۱۳۴۵ ، تأسیس شده است دارای زیر بنای ۳۰۰ مترمربع و ۱۳۳۵۵ کتاب می‌باشد. مساحت سالن کتابخانه ۷۵ مترمربع می‌باشد و در تقاطع جلال ‌آل ‌احمد، شیخ‌ فضل‌الله نوری واقع می‌باشد.

کتابخانه شهید دستغیب


این کتابخانه که در سال ۱۳۴۶ ، تأسیس شده است دارای زیر بنایی بالغ بر ۲۰۶ مترمربع و ۱۴۸۵۸ کتاب است. مساحت سالن کتابخانه ۱۵۴ مترمربع و در خیابان اسد آبادی واقع می‌باشد.

کتابخانه شهید رجایی


این کتابخانه که در سال ۱۳۴۴ ، تأسیس شده است دارای زیر بنایی بالغ بر ۲۲۰ مترمربع و ۲۶۰۷۴ کتاب می‌باشد. مساحت سالن این کتابخانه ۱۰۰ مترمربع و در خیابان گلبرگ واقع می‌باشد.

کتابخانه شهید مطهری نازی‌آباد


این کتابخانه که در سال ۱۳۴۴ ، تأسیس شده است دارای زیر بنای ۳۵۰ مترمربع و ۲۷۰۴۷ کتاب می‌باشد. مساحت سالن کتابخانه ۱۵۰ مترمربع است و در محله نازی‌آباد « بازار دوم » واقع می‌باشد.

کتابخانه طالقانی

آدرس: خیابان انقلاب‌، پیچ‌شمیران
کتاب‌خانه آیت الله طالقانی در منزل ۲۵۰ متری مسکونی ایشان ،که شهرداری آن را خریداری کرد، دایر است‌. کتاب‌خانه دارای ۵۰۰۰ جلد کتاب‌های کودکان و حدود ۱۵۰۰۰ جلد کتاب‌های دیگر و حدود ۴۰۰۰ عضو فعال است و دارای کلاس‌های آموزشی مانند طراحی‌، نقاشی‌، خوش‌نویسی‌، کامپیوتر و... است‌.

کتابخانه عظیمی

آدرس: خیابان شریعتی‌، بالاتر از بزرگ‌راه صدر
کتاب‌خانه عمومی عظیمی درسال ۱۳۷۴ ، در باغ اندیشه روبه‌روی مجتمع ورزشی شهید چمران‌، با مساحتی حدود ۴۳۰ مترمربع تأسیس شد. تعداد کتاب‌های موجود در حدود ۱۵۲۰۰ جلد و با موضوعات عمومی است‌. همچنین ، روزنامه‌ها و مجله ها نیز عرضه می‌شود. کتاب‌خانه دارای دو سالن مطالعه برای خانم‌ها و آقایان به صورت جداگانه است و روزانه حدود ۲۰۰ نفر مراجعه‌کننده دارد.
کتاب‌خانه شبانه‌روزی در خدمت مراجعه‌کنندگان است‌.

کتابخانه علامه جعفری

آدرس: فلکه دوم صادقیه، ‌بلوار آیت الله کاشانی، ‌نرسیده به میدان نور،‌ خیابان حسن آباد جنوبی،‌ کوچه چهارم ‌، پلاک ۲۳
این کتابخانه در آبان ماه سال ۱۳۷۸ مصادف بااولین سالگرد درگذشت استاد علامه محمد تقی جعفری در منزل شخصی ایشان در مساحت ۵۴۰ متر مربع افتتاح شد. این کتابخانه دارای ۸۱۸۲جلد کتاب و سالن مطالعه با ظرفیت ۹۰ نفر می باشد. تعدادکل اعضای این کتابخانه ۷۶۰۳ نفر و تعداد اعضای فعال آن ۱۵۲۰ نفر می باشد.

کتابخانه علامه دهخدا


این کتابخانه که در سال ۱۳۷۱ ، تأسیس شده است دارای زیر بنایی بالغ بر ۳۲۵ مترمربع و ۷۷۵۲ کتاب می‌باشد. مساحت سالن کتابخانه ۸۰ مترمربع و در بزرگراه رسالت، خیابان شمس‌آباد واقع می‌باشد.

کتابخانه علامه طباطبایی


این کتابخانه که در سال ۱۳۷۱ ، تأسیس شده است دارای زیر بنایی بالغ بر ۲۵۰ مترمربع و ۷۵۵۴ کتاب می‌باشد. مساحت سالن کتابخانه ۱۸۰ مترمربع و در بزرگراه رسالت واقع می‌باشد.

کتابخانه عمومی باهنر

آدرس: خیابان ولی‌عصر، خیابان باغ فردوس
این مکان ابتدا، گل‌خانه شهرداری تهران بود و سپس در سال ۱۳۴۳، به وسیله وزارت فرهنگ و هنر به کتاب‌خانه تبدیل شد. مساحت آن ۲۵۰ مترمربع و به شکل دایره ساخته شده است‌. تعداد کتاب‌ها ۱۵۰۰۰ جلد و موضوع های آن عمومی است و تمام زمینه‌های تحقیقاتی را در بر می‌گیرد. کتاب‌خانه باغ فردوس قدیمی‌ترین و نیز تنها کتاب‌خانه در منطقه شمیران است‌. به دلیل کوچک بودن فضای کتاب‌خانه‌، خواهران روزهای زوج و برادران روزهای فرد از آن استفاده می‌کنند. در این کتاب‌خانه مجله ها و روزنامه‌ها نیز در دسترس مراجعه‌کنندگان است‌.

کتابخانه عمومی مرکزی

آدرس: خیابان بهشت‌، جنوب غربی پارک شهر
کتاب‌خانه عمومی مرکزی در ۱۶ مهر ماه سال ۱۳۴۰، در محل سفره خانه سنتی‌، در محوطه پارک شهر تهران افتتاح شد و در آبان ماه سال ۱۳۵۰ ، به ساختمان کنونی‌، در ضلع جنوبی پارک شهر انتقال یافت‌.
کتاب‌خانه در زمینی به مساحت ۲۸۳۰ متر مربع‌، در دو طبقه به وسیله شهرداری تهران ساخته شده است‌.
این کتاب‌خانه به عنوان اولین کتاب‌خانه عمومی به منظور پاسخ گویی به نیازهای اقشار مختلف مردم در تمامی زمینه های موضوعی و اعتلای فرهنگ کتاب خوانی و پر کردن اوقات فراغت آنان تأسیس گردیده است‌.
کتابخانه هم اکنون، ۵۹۹۱۱ جلد کتاب با موضوع‌ها و زبان‌های مختلف دارد که شامل ۴۷۷۲۳ جلد فارسی‌، ۴۴۹۸ جلد عربی و ۷۶۹۰ جلد به دیگر زبان های خارجی است‌. بخش مرجع در محل زیرزمین کتابخانه به صورت مستقل و جدا از بخش امانت قرار دارد، که دارای ۳۷۳۸ جلد کتاب فارسی‌، ۴۷۷۸ جلد کتاب انگلیسی‌، ۲۳۰۵ جلد کتاب فرانسه و تعداد ۴۱۱۶ جلد کتاب عربی است‌. در این بخش کتاب‌های چاپ سنگی و نفیس نیز نگه داری می‌شوند. علاوه بر منابع فوق‌، این بخش مجهز به کامپیوتر است و علاقه‌مندان می‌توانند از لوح‌های فشرده موجود اطلاعات استفاده‌کنند.
بخش نشریات در سال۱۳۶۰ ، فعالیت خود را آغاز کرده و در حال حاضر، ۶۵۰ عنوان مجله و ۱۶ عنوان روزنامه در دسترس اعضا و مراجعان قرار می‌دهد و آرشیو کاملی از نشریات ادواری از سال۱۳۶۰ ، به بعد را نگه داری می‌کند.
کتابخانه ایثارگران نیز در سال ۱۳۶۹ ، به منظور خدمات کتاب رسانی به جانبازان عزیز سراسر کشور، با همکاری بنیاد مستضفان و جانبازان تأسیس شد و شروع به فعالیت کرد، جانبازان محترم می‌توانند به وسیله تلفن‌، مکاتبه و یا مراجعه حضوری به صورت افتخاری به عضویت کتاب‌خانه در آیند و با بهره‌گیری از کتاب نامه‌ای که در واقع گلچینی از کتاب‌های موجود در کتاب‌خانه مرکزی است‌، نیاز خود را اعلام کنند تا به وسیله پست برایشان ارسال شود.
پیک فرهنگ این کتابخانه به منظور توسعه کتاب‌خوانی وتشویق اقشار مختلف مردم به مطالعه‌، در آذرماه سال۱۳۷۳ ، تأسیس شد و شروع به فعالیت کرد. حوزه فعالیت این کتاب‌خانه محدود به استان تهران است که علاقه‌مندان می‌توانند با واریز مبلغ ۴۳۱۰۰ ریال برای مدت یک سال از خدمات ارسال کتاب به وسیله پست بهره مند شوند. هم اکنون ، کتابخانه ۲۵۰۰ عضودارد.
کتابخانه ‌ کودک نیز برای پاسخ‌گویی به نیاز کودکان و نوجوانان شروع به فعالیت کرده و با برخورداری از ۶۰۰۰ جلد کتاب در موضوع های گوناگون آماده پذیرش نوباوگان است‌.

کتابخانه فردوس

آدرس: میدان صادقیه ،‌بلوار فردوس بعد از چهارراه مخابرات
این کتابخانه با نام فردوس ،به عنوان بزرگترین کتابخانه منطقه، شامل ۲ سالن در طبقات همکف و طبقه دوم ،‌ساختمان با مساحت جمعا ۱۴۰۰ متر مربع که حدود ۳۶۰ متر مربع آن مخزن و ۹۰۰ متر مربع دیگر مربوط به سالن مطالعه و بخش های امانت، مرجع ،‌کودکان و نشریات می باشد. مخزن کتابخانه حاوی بیش از ۱۱۵۰۰ جلد کتاب می باشد ،‌تعداد ۳۰۰ صندلی جهت سالن قرائتخانه در نظر گرفته شده است. ساعت کار کتابخانه از ۸ صبح الی ۲۱ می باشد.

کتابخانه فرزانگان

آدرس: خیابان وحیدیه‌، میدان تسلیحات
کتابخانه فرزانگان در سال ۱۳۷۵، با مساحت ۲۵۰ مترمربع برای کودکان ۸ تا ۱۶ سال ساخته شد و تقریباً می‌توان گفت کتابخانه ‌ای تخصصی است‌. در این کتابخانه ۱۴۰۰۰ جلد کتاب موجود است و مراجعه‌ کنندگان می‌توانند به راحتی کتاب مورد علاقه خود را انتخاب و از بخش مرجع نیز استفاده کنند.

کتابخانه فیروزکوهی

آدرس: خیابان جمهوری‌، خیابان شیخ هادی
کتابخانه فیروز کوهی در قسمتی از زمین هایی قرار گرفته است که شادروان میرزا سعید کریم خان منتظم الدوله «سردار مکرم فیروزکوهی‌»، بانی و مؤسس اولین مدرسه خیریه ایتام در تهران‌، به جا گذاشته‌ .
این کتابخانه حدود ۵۰۰۰ جلد کتاب دارد، و دارای عضو رسمی نیست و هر کس بخواهد می‌تواند با مراجعه‌ به کتابخانه کتاب مورد نظر را مطالعه کند.
کتاب‌های این کتاب‌خانه شامل کتاب‌هایی با موضوعات تاریخ‌، هنر، ادبیات‌، پزشکی و روان‌شناسی است‌.

کتابخانه مجلس شورای اسلامی

آدرس: میدان بهارستان
کتابخانه مجلس شورای اسلامی یکی از نهادهای فرهنگی و تاریخی کشور است که قدمت آن به سال۱۳۰۴ ه.ش ، می‌رسد. دوران حیات کتابخانه را می‌توان به چهار دوره تقسیم کرد. دوره اول‌، دوره‌ای است که کتابخانه در ساختمان قدیم با شرایط ساده و متناسب با امکانات آن روز تأسیس شد. این دوره از نظر زمانی از زمان پیشنهاد تأسیس کتاب‌خانه در اوایل مجلس دوم‌، در سال۱۳۲۷ ه.ق‌، تا افتتاح رسمی آن در ساختمان قدیم ، واقع در قسمت شرقی مجلس‌، در سال ۱۳۴۴ه.ق، را شامل می‌شود. دوره دوم از افتتاح و آغاز کار رسمی در سال ۱۳۰۴، تا انتقال آن به ساختمان فعلی‌، دوره سوم از افتتاح کتابخانه در ساختمان جدید و گشایش آن در ۱۷ بهمن سال۱۳۴۱ ، تا انقلاب اسلامی است و دوره چهارم از شروع انقلاب تا زمان حال است‌. طرح کتابخانه نیز از ارباب کیخسرو شاهرخ است‌.
در آغاز، پیش از افتتاح در مکان جدید، کتاب‌هایی که به صورت خریداری یا اهدا برای مجلس می‌رسید، در دو اتاق کوچک و تودرتو در قسمت شرق حوض خانه نگه‌داری و در چند قفسه چوبی چیده می‌شد. درسال ۱۳۰۲، کتابخانه از جایگاه موقت خود (حوض خانه‌) به ساختمانی در قسمت شرقی مجلس انتقال یافت و در سال ۱۳۰۴، زیر نظر یوسف اعتصام‌الملک آشتیانی گشایش یافت‌. ساختمان قبلی کتابخانه شامل قرائت خانه‌، دفتر مدیر و کارکنان و سه اتاق کوچک مخزن کتاب‌ها بود. بعدها به دستور رئیس وقت مجلس‌، سردار فاخر حکمت‌، در قسمت جنوبی باغ بهارستان‌ زمینی به مساحت ۱۲۰۰ مترمربع در نظر گرفته شد.
نخستین دفترهای ثبت نشان می‌دهد که علاوه بر تعدادی کتاب که به صورت پراکنده خریداری شد و یا به وسیله ناشران و مؤلفان از داخل و خارج کشور به کتابخانه اهدا گردید، ۲۰۲ جلد از کتاب‌های میرزا ابوالحسن جلوه و ۱۰۱۹ جلد از کتاب‌های احتشام‌السلطنه محمود علامیر، رئیس دوره‌های اول و دوم مجلس‌، نخستین کتاب‌های کتابخانه را تشکیل داده‌ است‌.
در حال حاضر، در قسمت جنوبی باغ بهارستان‌، زمینی به مساحت ۱۲۰۰ مترمربع به کتابخانه اختصاص داده شده است که ساختمانی مجهز به تمام وسایل و چهار طبقه است‌. این ساختمان پنج مخزن کتاب با گنجایش بیش از ۱۰۰۰۰۰ کتاب‌، و سالن مطالعه‌، سالن نمایشگاه‌، پنج اتاق برای کارمندان و سالنی برای دایره میکرو فیلم دارد. مخزن شرقی خاص کتب لاتین و مخزن غربی خاص انتشارات سازمان ملل است‌. طبقه دوم ( همکف) شامل سالن مطالعه و اتاق تحقیق و مخزن کتب خطی و مجموعه‌های اهدایی است‌. طبقه سوم نیز شامل مخزن کتب چاپی فارسی و عربی است و طبقه چهارم مخزن نشریات ادواری و سالن نمایشگاه است‌.
کتابخانه در حال حاضر، با ۱۶۵۰۰ کتاب خطی و ۱۵۷۰۰۰ کتاب چاپی و مجموعه نسبتاً کاملی از نشریات ادواری‌، یکی از کتابخانه ‌های معتبر و مهم ایران به شمار می‌رود. قدیمی‌ترین نسخه خطی کتابخانه‌، قرآن‌مجید مربوط به قرن سوم یا چهارم هجری و به خط نسخ است‌. نسخه‌های بسیاری نیز از قرن‌های پنجم و ششم در کتابخانه موجود است‌. مجموعه انتشارات ادواری در نوع خود بی‌نظیر است و در بردارنده اولین نشریات منتشر شده از عهد ناصری‌، نشریات دوران انقلاب مشروطه و شب نامه‌ها و نشریه های دوران انقلاب اسلامی است‌. از مجموعه‌های نفیس این بخش‌، مجموعه شب نامه‌های سال ۱۳۲۸ ه.ق، و مجموعه‌های اهدایی احتشام‌السلطنه‌، پارسیان هند، سیدمحمد طباطبایی‌، نجم‌الدوله فیروز لالانی‌، اسدآبادی‌، امام‌جمعه خویی‌، دکتر متین دفتری‌، تقوی‌، رهی معیری‌، جعفر سلطان‌القرایی‌، هلاکو رامبد، نورالدین امامی‌، محتشم نوری‌، غلامحسین سرود، نورالدین مدرسی چهاردهی‌، کریم کشاورز، علی‌اکبر پروانه‌، عبدالحمید معرفت و خاندان معزی دزفولی است‌. اسناد تاریخی شامل نامه‌ها، فرمان‌ها، قراردادها، اسناد مالی‌، قباله‌ها، وقف‌نامه‌ها و بایگانی‌های مجلس از دوره دوم تا دوره بیست و چهارم مصوبات مجلس است‌. همچنین‌، ۱۶۸ تابلوی نقاشی‌، از جمله ۲۵ تابلو از آثار کمال‌الملک و ۲۲ تابلو از شاگرد او میرزا اسماعیل آشتیانی و ۴۰ تابلو از آثار محمود اولیا، وجود دارد.
پس از تشکیل سازمان ملل در ماه مه ۱۹۴۸، تمام انتشارات این سازمان به سه زبان عربی‌، انگلیسی و فرانسه به این کتابخانه ارسال می‌شود. خدمات و تجهیزات کتابخانه شامل تهیه عکس‌، فیلم یا فتوکپی برای مراجعان از نسخ چاپی نادر و اسناد تاریخی در ۲۰۰۰۰ حلقه فیلم با موضوعات مختلف است‌. مرکز مرمت کتب خطی و چاپی‌، مرکز مرمت کتب خطی و اسناد تاریخی و صحافی نیز در کتابخانه وجود دارد.

کتابخانه محقق حلی


این کتابخانه که در سال ۱۳۴۱ ، تأسیس شده است دارای زیر بنایی بالغ بر ۱۷۰۰ مترمربع و ۲۱۸۲۱ کتاب است. مساحت سالن کتابخانه ۳۵۰ مترمربع و در میدان قیام واقع می‌باشد.

کتابخانه ملک

آدرس: باغ ملی
ورودی زیبا و باشکوه باغ ملی‌، همراه معماری سنتی‌، شما را با دنیایی از آثار باستانی ایران آشنا می‌کند. در سمت راست باغ‌، موزه پست با عظمت و شکوه خود و ساختمان شهربانی سابق با معماری زیبای دوره هخامنشیان که در حال تخصص یافتن به سالن تشریفات وزارت خارجه است‌، جلوه خاصی به آن بخشیده است‌. سمت چپ باغ‌، موزه ملک با در چوبی و طاق کاشی کاری شده به رنگ آبی فیروزه‌ای قرار دارد که نمادی از دوران صفوی است‌.
حاج حسین آقا ملک‌، فرزند حاج محمد کاظم ملک التجار، در نهم ربیع الاول سال ۱۲۹۳ ه.ق ، در تهران متولد شد. دروس فارسی و عربی را ابتدا ، خدمت حاج شیخ مسیح طالقانی و سپس ، نزد میرزا ابوالحسن جلوه فراگرفت‌. ملک از ابتدای عمر به مطالعه و جمع آوری کتاب علاقه مند بود و این خود مقدمه تأسیس تدریجی کتابخانه و موزه گران‌قدری شد که امروزه شهرت جهانی دارد.
مرحوم ملک همراه وقف کتابخانه و موزه‌، املاک فراوانی را در سال ۱۳۱۶ ، به آستان قدس رضوی واگذار کرد تا از این رهگذر مخارج اداره و توسعه کتابخانه و موزه تأمین گردد.
ایشان پس از گذراندن عمری در حدود ۱۰۰ سال‌ سرانجام در تیر ماه ۱۳۵۱ ، به دار بقا پیوست و در جوار حرم مقدس رضوی مدفون شد.
کتابخانه و موزه ملی ملک از مراکز مهم علمی - فرهنگی و وابسته به آستان قدس رضوی است‌. این مجموعه از دیرباز کعبه آمال اهل تحقیق و قبله اقبال صاحبان تدقیق بوده است‌، چنان که به همه خواسته های پژوهشگران پاسخ مثبت می‌دهد. طبق ادعای محققان‌ بعضی از کتب خطی این کتابخانه در جهان منحصر به فرد است‌.
این موزه دارای سه طبقه است‌. طبقه اول آن متشکل از موزه سکه‌، حاوی قدیمی ترین مسکوکات عصر هخامنشی‌، اشکانی‌، ساسانی و دوره اسلامی به ویژه سکه ولایت عهدی حضرت رضا (ع‌) است‌. سالن آثار هنری شامل بهترین تابلوهای نقاشی از کمال الملک و دیگر هنرمندان جهان‌، ابزار نجومی‌، هنرهای سنتی (چوبی‌، فلزی و سنگی‌) قلمدان و مینیاتور. دو عدد گلدان قدیمی از شاه کارهای کارخانه سور فرانسه ***ور به مهر قصر تویلری‌، میز و صندلی‌های آبنوس و فوفل کار هنرمندان هندوستان و سوریه به ترتیب مربوط به ۱۷۰ سال و ۵۱۸ سال قبل است‌.
در طبقه زیرین آن می‌توان از موزه فرش‌ که در بردارنده بهترین بافته‌های عمو اوغلی‌، حاج عبدل‌، صابر و مشیری از مشهد، صیرفی از اصفهان و حبیبیان از نائین است‌ دیدن کرد.
همچنین، موزه تمبر شامل قدیمی‌ترین تمبرها از ۱۸۳ کشور جهان و انواع تمبرهای نفیس مانند سری اول باتری‌، ویکتور کاسیتن‌، تیمه‌، تت بش‌، دپلاسه‌، و ... است‌.
طبقه سوم آن کتابخانه است که داری ۱۹۰۰۰ عنوان کتاب و رساله نفیس خطی از قرن های اولیه اسلامی تا به امروز و بیش از ۴۲۰۰۰ جلد کتاب چاپی‌، سنگی و سربی‌، در علوم مختلف به ویژه ادبیات‌، فقه و اصول ، عرفان ، فلسفه‌، کلام ، تفسیر، حدیث و تاریخ است که بسیاری از آنها در نوع خود بی نظیر ومنحصر به فرد است‌.
از کتاب‌های چاپی این کتابخانه حدود ۴۶۰۰ جلد به زبان های فرانسه‌، انگلیسی‌، ایتالیایی‌، آلمانی و ... است‌.
این ساختمان مجلل و با شکوه در زمینی بامساحت بیش از ۵۰۰۰ مترمربع و زیر بنایی بالغ بر ۹۰۰۰ متر مربع با تلفیق معماری سنتی و هنر اسلامی ایرانی به‌ وسیله متخصصان آستان قدس رضوی بنا شده است‌.

کتابخانه ملی

آدرس: خیابان امام خمینی‌، خیابان ۳۰ تیر
کتابخانه ملی ایران رسما در سال ۱۳۱۶ ه.ش‌، در ساختمان نسبتاً کوچکی تاسیس شد که در اصل برای کتابخانه موزه ایران باستان در نظر گرفته شده بود. ولی پیش از آن‌، کتابخانه های دیگری وجود داشتند که همین وظیفه را غیر رسمی انجام می دادند. نخستین آنها دارالفنون بود که هم‌زمان با افتتاح این مدرسه عالی در سال ۱۲۶۸ ه.ق‌، گشایش یافت‌. در سال ۱۳۱۶ ه.ق‌، کتابخانه دیگری به نام کتابخانه ملی ،در جنب کتابخانه دارالفنون، ایجاد شد که در سال ۱۳۲۶ه.ق، این دو در هم ادغام شدند و با نام کتابخانه عمومی معارف شروع به کار کردند.
ساختمان اصلی کتابخانه ملی ایران در سال ۱۳۱۶ ه.ش، شروع و در سال ۱۳۱۹ ه.ش، رسما افتتاح شد. مجموعه کتاب‌های مدرسه دارالفنون‌، مجموعه کتابخانه معارف با ۱۴۰۰۰ جلد کتاب چاپی و ۳۰۰ نسخه خطی جمع آوری شد. کتاب‌های اهدایی در جشن هزاره فردوسی (از جمله کتاب‌های اهدایی شرق شناسان‌) و ۹۸۰۰ جلد کتاب تکراری کتابخانه سلطنتی‌ هسته اولیه مجموعه کتابخانه ملی را تشکیل دادند. اولین مجموعه خصوصی که در تشکیل این هسته نقش داشت کتابخانه شخصی عزیز خان ندمایی بود.
کتابخانه ملی چهار شعبه دارد که در مجموع شامل مجموعه کتاب های چاپی فارسی و عربی‌، مجموعه نشریه های ادواری فارسی و عربی‌، مجموعه نشریه های ادواری غیر فارسی و عربی‌، مجموعه مواد خطی‌، مجموعه کتاب‌های نادر و نفیس‌، مجموعه کانون ایران شناسی‌، اسلام‌شناسی‌، مجموعه کانون کتاب‌شناسی و مجموعه مواد غیر کتابی است‌. بعد از انقلاب‌، کتاب‌های کتابخانه از طریق ارسال دو نسخه از کتب منتشر شده از سراسر کشور و از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تأمین می‌شود.
در حال حاضر ، ساختمان جدیدی در زمینی به وسعت ۶۲۰۰۰ متر مربع در اراضی عباس آباد، شمال بزرگ راه همت‌ در حال ساخت است‌. این ساختمان ۹۰۰۰۰ متر مربع زیر بنا دارد و هشت واحد در آن پیش‌بینی شده است‌.
کتابخانه در شرایط عادی تا چهار میلیون و در قفسه بندی فشرده تا هفت میلیون جلد کتاب و نشریه را در خود جای می‌دهد. دیگر کتاب‌های گردآوری شده در کتابخانه ملی از محل‌های زیر به دست آمده است‌:
کتاب‌های کتابخانه دربار قاجار، کتاب‌های کتاب خانه بانک استقراض روس‌، کتاب‌های دانش سرای عالی و کتاب‌های اهدایی دولت آلمان و کشورهای دیگر.
کتاب خانه ملی دارای ۱۹۰۰۰۰ جلد کتاب به زبان انگلیسی‌، روسی‌، فرانسه و ۲۰۰۰ جلد به زبان‌های دیگر است مجله های خارجی ۲۶۰ عنوان‌، مجله های داخلی ۱۷۷۰ عنوان‌، نسخ خطی ۱۲۰۰۰ جلد و روزنامه ۱۶ عنوان موجود است‌. کتابخانه ملی ایران زیر نظر مستقیم ریاست جمهوری و طبق مقررات اساس نامه‌ای کتابخانه ملی اداره می‌شود.

کتابخانه هفده شهریور


این کتابخانه که در سال ۱۳۴۸ ، تأسیس شده است دارای زیر بنایی بالغ بر ۵۰۰ مترمربع و ۱۹۲۲۷ کتاب است. مساحت سالن کتابخانه ۳۳۰ مترمربع و در خیابان شهریور واقع می‌باشد.

کتابخانه ولیعصر تهران


این کتابخانه که در سال ۱۳۷۱ ، تأسیس شده است دارای زیر بنایی بالغ بر ۱۶۰ مترمربع و ۹۳۳۳ کتاب می‌باشد. مساحت سالن کتابخانه ده مترمربع و در انتهای خیابان فرجام تقاطع آذر و فردوس واقع می‌باشد.