مکان های دیدنی استان سمنان

موقعیت جغرافیایی استان سمنان http://www.iranortho.com/upload/iblo...Iranortho2.jpg
موقعیت :
مجاورت : شمال: استانهای خراسان شمالی، گلستان و مازندران جنوب:استان*های یزد و اصفهان شرق: استان خراسان رضوی غرب: استان*های تهران و قم
آب و هوا:
وسعــــت: ۹68۱۵ كيلومتر مربع
جمعـیــت: 579 هزار نفر
تقسیمات: ۴ شهرستان 16 شهر ۱2 بخش و ۲۸ دهستان
شهرستانها: سمنان، شاهرود، دامغان و گرمسار
مرکـــــز : سمنان

خانقاه سکاکیه - سمنان خانقاه سکاکیه سمنان از خانقاه*های معروف ایران به شمار می*رود که منسوب به شیخ ابوالحسن سکاک سمنانی عارف قرن پنجم هجری است.



شهرت و اهمیت این خانقاه به علت این است که شیخ علاء الدوله سمنانی عارف بزرگ قرن هشتم هجری پس از ترک خدمت دیوانی در این خانقاه به ریاضت پرداخته است. از خانقاه سکاکیه سمنان در حال حاضر اثر قابل توجهی باقی نیست و فقط محلی در نزدیکی مقبره پیر علم دار به نام «سکاکیه» نامیده می*شود که احتمال دارد خانقاه مورد بحث در آن محل قرار داشته است.

دروازه ارگ سمنان یکی از آثار تاریخی, با ارزش و زیبای سمنان، دروازه ارگ سمنان است که قدمت آن به دوره قاجاریه می رسد.



از شاهکارهای این بنای تاریخی، سر درب جالب توجه آن است که در آن تصویر تاریخی نبرد رستم و دیو سپید به طرزی خیره*کننده روی کاشی هفت رنگ منقوش شده است. این دروازه در تقاطع خیابان های آیت*الله طالقانی و شیخ فضل*الله نوری شهرسمنان واقع شده است. دروازه ارگ در گذشته درب شمالی ارگ دولتی بود که هنگام تخریب ارگ به سبب شکایت فرهنگ دوستان و پی گیری آنان از ویرانی این دروازه جلوگیری به عمل آمد. این دروازه دو نمای شمالی و جنوبی دارد که نمای شمالی آن به مراتب زیباتر و جذاب*تر از نمای جنوبی آن است. بنای اصلی دروازه از آجر به ارتفاع بیش از هفت متر ساخته شده و تاق اتاق اصلی به صورت گنبد کم*خیز است که از بیرون بنا دیده نمی*شود.دروازه ارگ در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و حکومت انوشیروان میرزا ضیاءالدوله فرزند محمدرحیم میرزا پسر دهم عباس میرزا نایب السطنه که از سال 1300 تا 1305 هجری قمری حاکم ایالت قومس بود، بنا شد. کتیبه*های این بنا از آثار هنرمند به نام سمنان در دوران قاجاریه؛ سیدمحمدباقر طباطبایی سمنانی است. درب های دروازه ارگ از الوار قطور با گل میخ*های آهنی است که هنوز به پیروی از زمان های گذشته، شب هنگام آن ها را می*بندند. این بنا که نماد تاریخی شهر محسوب می*شود، در بهترین نقطه شهر واقع شده و بعد از انقلاب اسلامی با مرمت و بازسازی آن از سوی سازمان میراث فرهنگی استان، قدمت تاریخی و معماری باستانی خود را حفظ کرده است.دروازه جنوبی ارگ سمنان در زمان ناصرالدین شاه ساخته شد و در محل ساختمان شهربانی سابق واقع شده که دروازه * جنوبی ارگ دولتی را تشکیل می*داد.ساختمان بالای دروازه جنوبی در دو طبقه ساخته شده است. در طرفین راهروی طبقه اول، اتاق*ها قرار دارند. در طبقه بالا نیز سه اتاق شمالی و جنوبی وجود دارد. درماه مبارک رمضان به عنوان نقاره*خانه از این ایوان استفاده می*شد


ساختمان بلدیه (موزه) - شاهرود ساختمان قدیمی بلدیه در ضلع شمالی شهرداری شاهرود واقع شده و معماری آن به دوره قاجاریه مربوط می شود.



این ساختمان در دو طبقه با مساحت 306 متر مربع زیربنا؛ ساخته شده که پس از بازسازی کلی و بنیادی به «موزه شاهرود» تبدیل شده است. این موزه در حال حاضر دارای دو بخش: باستان*شناسی و مردم*شناسی است. اشیاء کشف شده مربوط به منطقه و اشیاء نمودار زندگی مردم در این موزه به نمایش گذاشته شده و از قسمت*های مختلف: کشاورزی، دام داری، پوشاک، ابزار تدخین، اسناد، قباله*ها، پرده*داری و تعزیه*خوانی تشکیل شده است.


ساختمان دارالحکومه - سمنان ساختمان دارالحکومه سمنان یکی از آثاردوران قاجاریه است که در جنوب شهر و در میدان ابوذر غفاری (پاچنار) واقع شده است.



بنای دارالحکومه را به دوره فتح علی شاه قاجار و پیش از زمان حکومت حاجی بهمن میرزا بهاءالدوله پسر فتح علی شاه در سمنان نسبت می*دهند. قبل از این که ساختمان ارگ دولتی سمنان در شمال شهرساخته شود، دارالحکومه سمنان در جنوب شهر و در همین بنا که امروز به خانه کلانتر معروف است، واقع شده بود.

عمارت آغامحمدخان و فتح علی شاه قاجار - سمنان این دو ساختمان تقریباً در مقابل هم (یکی در خشکی و دیگری در داخل دریاچه چشمه علویان) واقع شده اند.



در قسمت شمال و در داخل دریاچه به فاصله حدود 500 متر از تپه*های آبده، ساختمانی دو طبقه وجود دارد که دارای ایوان محصور در آب است و فتح علی*شاه قاجار آن را ساخته بود. برای ورود به این بنا باید در ضلع*های شرقی و غربی از روی تخته*ای عبور کرد. درب طبقه پایینی و بالایی که ایوان دارد، از دو طرف باز است و هر کس در آن بنشیند از دو سو دریاچه را زیرنظر دارد.ایالت تومس در شهر دامغان مورد توجه اولین پادشاه قاجار بود و به همین جهت آغامحمدخان و فتح علی*شاه در چشمه علی دامغان ساختمان های زیبایی بنا کردند که در سال های اخیر سازمان میراث فرهنگی استان تا حدودی آن ها را بازپیرایی و مرمت کرده است.در فاصله حدود 10 متری از ضلع جنوبی دریاچه، ساختمانی متعلق به آغامحمدخان قاجار واقع شده است. ساختمان دارای یک طبقه و یک شاه* نشین فوقانی است این بنا هم از نظر معماری و هم از نظر مکان به زیبایی بنای فتح علی*شاه نیست، اما دارای قدمت تاریخی است. ساختمان آغامحمدخان قاجار نیز، در سال های اخیر از سوی سازمان میراث فرهنگی استان مرمت شده و هویت تاریخی خود را تا اندازه*ای بازیافته است.

عمارت دختر ناصرالدین شاه - دامغان در بخش امیرآباد دامغان در مقابل قلعه، عمارتی وجود دارد که نمای ظاهری آن با نقش و نگارهای آجری تزیین شده است.


اهالی منطقه، این بنا را به دختر ناصرالدین شاه قاجار نسبت می*دهند که زمانی به آن جا تبعید شده بود. نمای اصلی بنا دارای ایوان ورودی و دو ایوان طرفین و ایوان نشمین در بالای سر در با سقفی چوب نما است.

عمارت شکارگاه ملاده -سمنان در روستای سرسبز و خوش آب و هوای ملاده (در حدود 70 کیلومتری شمال سمنان) دو عمارت بزرگ و باستانی و زیبا وجود دارد که در دو سمت شرق و غرب به فاصله حدوداً 50 متر به موازات یک دیگر قرار گرفته*اند.



معماری ساختمان*های مذکور بسیار زیباست. معماری، نوع گچ*بری روی دیوارهای اتاق*ها و ایوان*ها، ساخت تاق*نماها روی دیوار و در برخی جاها نقاشی*های زیبای دیواری و نیز ایجاد شومینه*های کوچک، به آن جلوه*ای خاص داده است.مصالح اصلی بنا، خشت و آجر و نمای آن آجر و گچ است. هر یک از این دو نوع ساختمان دو طبقه و دارای تعداد زیادی اتاق و راهروی مربوط به اتاق*ها و طبقه بالایی است.این ساختمان که به خانه ابراهیم خان نیز معروف است, دارای یک حیاط بزرگ با درختان فراوان و متنوع است و سر در اصلی این ساختمان*ها از جنس چوب است. درهای این دو ساختمان به فاصله چند متر مقابل هم قرار دارند.این بناها در سال 1287 قمری به همت ابراهیم خان حاکم دودانگه و چهاردانگه برای سکونت شخصی احداث شد. پس از ابراهیم خان، پسرش اسماعیل*خان در آن زندگی می*کرد و به علت کشته شدن او، بازماندگان از آن محل کوچ کردند و خانه را غیرمسکونی باقی گذاشتند. در حال حاضر سرپرستی این ساختمان*ها به عنوان آثار باستانی به عهده سازمان میراث فرهنگی استان بوده و محل بازدید گردشگران است.
کیه آرادان - گرمسار تکیه آرادان، درکنار خیابان و کمی پایین*تر از بقعه متبرکه امام*زاده سلطان شاه نظر گرمسار واقع شده است.



این تکیه در دوره قاجاریه و برای نمایش تعزیه ساخته شده بود و دارای ارزش تاریخی است. تکیه دارای دو در ورودی است که در اصلی و بزرگ آن از سمت خیابان و در دیگر آن از سمت کوچه باز می*شود. تکیه از حجره*ها و تاق*نماها و اتاق*هایی تشکیل یافته و دارای یک صحن روباز و بزرگ است. در وسط این صحن، بلندگاهی به اندازه 4 4 متر ساخته شده که محل نمایش تعزیه (در ماه محرم) است. اهالی محل در این ماه به عزاداری می*پردازند و از سایر عزاداران پذیرایی می*کنند. این تکیه دارای دو ایوان غربی و شرقی است که ایوان غربی آن در واقع ورودی تکیه است. در ضلع غربی تکیه، مسجدی وجود دارد که برای برگزاری نماز جماعت افراد محل بنا شده است.

حمام قلی - سمنان حمام قلی در خیابان امام خمینی سمنان، پشت هتل کومش در کوچه معروف به ملا قزوینی واقع شده است.


در این حمام کتیبه*ای که حاکی از تاریخ بنای اولیه آن باشد, وجود ندارد ولی عده*ای تاریخ بنای آن را با آب انبار مقابل بنا هم زمان می*دانند و اگر چنین باشد می*توان حمام قلی را در زمره یکی از آثار قرن دهم به شمار آورد.حمام قلی شامل سه قسمت سربینه، رخت کن، گرم خانه و خزانه است. بخش اول یا سربینه به شکل مربعی است که چهار غرفه با تاق*های قوسی شکل در اطراف آن ساخته شده است. نور داخل سربینه از طریق روزنه*هایی که در وسط سقف و در اطراف آن ساخته شده است تأمین می*شود. قسمت دوم حمام گرم خانه است که برای ورود به آن باید از هشتی گذشت. قسمت اصلی آن دارای طرح مستطیل شکل و سقف ضربی با نورگیر است.در قسمت شمالی گرم خانه طرح هخامنشی ساخته شده که به اندازه 20 سانتی*متر از کف حمام بلندتر و در وسط آن حوضی قرار دارد. در قسمت باختر, گرم خانه خزانه و در بخش جنوب که به اندازه یک متر از سطح گرم خانه پایین*تر است، دوش*های آب گرم و سرد ایجاد شده است. این حمام، بدون در نظر گرفتن سقف گنبدی آن، به صورت بنایی جدید درآمده و تا حدودی از اصالت تاریخی خود خارج شده است.

حمام چهارسوق - شاهرود حمام چهارسوق به روایتی قدیمی ترین بنای حمام های منطقه شاهرود به شمار می رود.



این طور که پیداست این حمام هم زمان با بنای مسجد امام حسن(ع) ساخته شده و چندین بار تعمیر و بازسازی شده است. این بنا در محله چهار سوق و مجاور مسجد امام حسن(ع) واقع شده و قدمت آن به دوره صفویه بازمی گردد. ورودی حمام در جانب خاوری واز گذر چهار سوق است. بنای حمام؛ متشکل از دو قسمت اصلی سربینه (رخت*کن), گرم خانه و فضاهای وابسته به آن ها است. با توجه به نقشه بنا، فضاهای اصلی حمام از نظم و طرح خاص و منظمی برخوردار نیست که بخشی از آن می*تواند مربوط به بازسازی*های مکرر بنا باشد. حمام با پوشش*های طاق و گنبد مسقف شده و روزنه *هایی با جام*های شیشه*ای در بالای گنبد آن برای تأمین روشنایی فضای داخل تعبیه شده است. این بنا برخلاف دیگر حمام*های تاریخی شاهرود که در عمق زمین ساخته شده، تنها 1 متر با سطح گذر اختلاف دارد.

حمام ناسار - سمنان حمام ناسار دربازار عمومی شهر سمنان و جنوب خاوری تکیه ناسار واقع شده است و نزدیک سه قرن قدمت دارد و یکی از بناهای دوره صفویه به شمار می*آید.این حمام از معماری قدیمی و قابل توجهی برخوردار است.

حمام پهنه ( گرمابه حضرت) - سمنان حمام پهنه که پیشینه ساخت آن به قرن نهم هجری قمری می رسد, یکی از آثار قدیمی و ارزشمند سمنان است



در گوشه شمال باختری تکیه *پهنه سمنان، بین مسجد جامع, مسجد امام خمینی(ره) و امام*زاده یحیی قرار گرفته است. این حمام قدیمی در سال 856 هجری قمری در زمان سلطنت ابوالقاسم بابرخان پادشاه تیموری و به دستور وزیر وی خواجه غیاث*الدین بهرام سمنانی ساخته شده و به علت کم توجهی در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، کتیبه آن ربوده شد. در سال 1312 هجری قمری در زمان سلطنت مظفرالدین شاه؛ نسبت به تعمیر و تجدید بنای آن اقدام شد.ساختمان حمام از سه قسمت تشکیل یافته است: قسمت اول رخت کن یا سربینه است که به وسیله یک هشتی کوچک به قسمت دوم و سوم یعنی گرم خانه و خزانه متصل می*شود. یکی از قسمت*های جالب توجه این حمام سر در زیبا و کاشی کاری شده آن است. با این که در انجام کاشی کاری به اندازه کافی دقت نشده باز هم از جذابیت قابل توجهی برخوردار است. در طرفین درب ورودی که از چوب با گل میخ*های آهنی ساخته شده، دو نقش از یک افسر و فرمانده قاجار با شمشیر وجود دارد. حمام پهنه از موقوفات مسجد جامع است که در حال حاضر پس از باز پیرایی به عنوان موزه مردم*شناسی مورد استفاده قرار می گیرد. این حمام پهنه به جهت نزدیکی به بقعه حضرت یحیی بن موسی به گرمابه حضرت نیز شهرت دارد. این بنا با شماره 1022 به ثبت تاریخی رسیده است.


حمام امیریه - شاهرود حمام امیریه مربوط به دوره قاجاریه است و با سیصد و شصت متر مربع زیربنا در عمارت امیر اعظم قرار گرفته است.


این حمام قدیمی دارای دو سالن اصلی با دیوارهای سنگی و سقف*های گنبدی شکل آجری است که از یکی از آن ها به عنوان رخت کن استفاده می*شد. در هر سالن چهار ستون با سنگ*های مدور و سر ستون*های حجاری شده با نقوش گل و بوته وجود دارد. در سالن اصلی حمام؛ یک حوض سنگی سفیدرنگ به چشم می*خورد. سر درب و دالان ورودی این بنا با نقوش ویژه*ای تزیین شده است.

حمام بیدآباد - شاهرود بنای حمام بیدآباد به دوره قاجاریه مربوط می شود که در محله قدیمی بیدآباد شاهرود؛ در کنار تکیه و مدرسه بیدآباد, واقع شده و از آثار اوایل دوره قاجاریه به شمار می*آید.



این حمام از دو قسمت زنانه و مردانه تشکیل می*شود که یکی کوچک و دیگری بزرگ است. هر دو قسمت* یاد شده؛ از رخت*کن، گرم خانه و خزینه تشکیل شده است. خزینه* قسمت کوچک تر، امروزه پر شده و پوشش بخش*های اصلی بنا گنبدی بوده و در وسط هر گنبد روزنه*های نورگیری تعبیه شده است. مصالح اصلی بنا؛ خشت خام با ملات آهکی است و هم اکنون نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

حمام بازار - شاهرود این حمام به نام بازار نو نیز مشهور بوده و در دوره قاجاریه ساخته شده است. این حمام در مجموعه بازار شاهرود و تا حدودی متصل به «بالا خیابان» و فلکه مرکزی شهر، واقع شده است.



ورودی اصلی حمام از جانب بازار بزرگ و ورودی فرعی آن که ورودی قسمت زنانه است, از خیابان اصلی است. بنای قدیمی حمام تقریباً بدون دخل و تصرف و تعمیرات اساسی باقی و اصالت تاریخی بنا محفوظ مانده است. حمام بازار شاهرود چون دیگر حمام*های قدیمی ایران از دو بخش اصلی سربینه, گرم خانه و فضاهای وابسته به آن ها تشکیل شده است. سربینه یا رخت*کن حمام، فضایی به ابعاد 11 × 11 متر است که با نه پله به راسته بازار راه می*یابد. پوشش طاق و گنبد سربینه بر روی 4 ستون میانی و دیوارهای جانبی قرار گرفته است. سطح زیرین پوشش گنبدی این بخش با کاربندی تزیین شده است. در میانه سربینه حوضی ساخته شده و در سمت جنوبی سربینه, در امتداد ورودی اصلی، راهروی ورودی گرم خانه و فضاهای مجاور آن قرار گرفته است. گرم خانه نیز به شکل مربع و به ابعاد 10 × 10 متر است و با طاق و گنبد، بر روی 4 ستون میانی و دیوارهای جانبی، پوشش یافته است. در بخش شمالی گرم خانه خزینه*های آب گرم و سرد قرار دارد. مصالح اصلی به کار رفته در بنا؛ آجر با ملات ساروج است. این بنا به شماره 1942 به ثبت تاریخی رسیده است

حمام حاجی نقی - شاهرود حمام حاجی نقی از حمام های قدیمی شهرستان شاهرود است که در دوره قاجاریه ساخته شده و در ابتدای محله*ی «قلعه ولی*آباد» و مجاور خیابان شهید صدوقی قرار دارد.


ورودی حمام از خیابان شهیدصدوقی (مزار) است. این ورودی از طریق پله*هایی به فضای صلیبی شکل سربینه راه می*یابد. سربینه نیز از طریق درگاه های متعددی به گرم خانه و فضاهای اطراف راه می*یابد. گرم خانه، فضای صلیبی شکلی است و درگاه*های متعددی به اطراف و از جمله خزینه مربع شکل بنا دارد. فضاهای مختلف حمام با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و بر رأس پوشش*های گنبدی آن، روزنه*های نورگیری با جام*های شیشه تعبیه کرده*اند

حمام خوریا - دامغان بنای حمام خوریا که در تکیه خوریا و در نزدیکی مسجد جامع شهر دامغان واقع شده از آثار اواخر دوره* قاجاریه است.



حمام خوریا از دو قسمت زنانه و مردانه تشکیل شده است. قسمت زنانه از یک ورودی، سربینه 8 ضلعی، گرم خانه و قرینه با پوشش*های طاق و گنبد تشکیل شده و قسمت مردانه نیز دارای سربنیه*ای مربع شکل با 4 غرفه در هر ضلع و حوضی در میانه و گرم*خانه، با پوشش*های طاق گنبد است. روشنایی داخل حمام از طریق روزنه*های تعبیه شده در گنبدها فراهم می*شود.

بازار دامغان بازار دامغان مهم ترین بخش تجاری و داد وستد شهری را تشکیل می دهد. این بازار دو کاروان*سرا دارد که دارای کارکردهای ویژه تیمچه و قیصریه بوده و سراهای بازار را همین دو کاروان*سرا بر عهده دارند.



بازار دامغان بارها با زلزله و هجوم دشمنان خراب شده تا در نهایت به شکل کنونی*اش درآمده است. پیکره یا کالبد بازار پس از احداث خیابان شرقی و غربی مجاور آن نسبت به شکل اولیه بازار, دگرگونی*های مهمی یافته است.راه های ارتباطی کنونی میان بازار و خیابان، پیش تر محل عبور از بافت مسکونی و پرتراکم شمالی به بازار شهر بوده*اند و پیکره یا کالبد بازار دامغان، از جهات شرق و غرب به سمت میانه راه و قطع محل گذر ذوالفقاری، دارای شیب است. این شیب که اختلاف سطح آن درحدود دو متر است، در پوشش بازار محسوس نیست, اما پس از ساخت خیابانی به موازات آن در سمت شمال، فضای بازار را به ویژه در نزدیکی میدان امام خمینی تنوع بخشیده است. دکان*های بازار بیش تر از نظر عمق وگنجایش متفاوت*اند و دارای دهانه*های برابر هستند و تا پیش از احداث خیابان ها، فقط به اندازه دو برابر باز می*شده*اند. این بازار از دیدنی های شهر دامغان است که علاوه بر جاذبه های تاریخی و معماری مرکز خرید سوغاتی نیز است.

بازار سمنان بازار180 ساله سمنان از قدیمی ترین بازارهای منطقه است که در اوایل سلطنت سلسله قاجاریه ساخته شده است.



این بازار به سبک معماری سنتی ایران با سقف*های خشتی و آجری، متناسب با وضعیت آب و هوای خاص منطقه کویری ساخته شده و بزرگ*ترین مرکز خرید و فروش کالاهای تجارتی است.بازار عمومی شهر سمنان از راسته بازار و بازار شیخ علاءالدوله (بازار مرده*ها) تشکیل شده است. بازار عمومی به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شده است: بازار شمالی حدود 5/1 کیلومتر درازا دارد و به نام قدیمی خود راسته بازار خوانده می*شود. این قسمت از بازار از تقاطع خیابان های نظامی و یغما (شهدا) آغاز می*شود و تا خیابان امام خمینی ادامه پیدا می کند. این بازار، دارای سقف و تاق ضربی است که روی تاق*های جناغی استوار شده است. پنجره*های شیشه*ای بزرگ بر بام آن نصب شده است که نور داخل بازار را تأمین می*کند. در این بازار, سه حمام, پنج مسجد, چهار کاروان* سرا و یک تکیه بزرگ به نام ناسار وجود دارد.بازار جنوبی در امتداد راسته بازار است و بازار حضرت خوانده می*شود. بازار حضرت به درازای تقریبی 200 متر از خیابان امام خمینی شروع شده و به تکیه * بزرگ پهنه که در محل اسفنجان قرار دارد، ختم می*شود. در شمال بازار حضرت؛ سر در جالب توجهی بنا شده که به سر در جنوبی راسته بازار شباهت دارد.هر دو قسمت بازار سمنان طوری ساخته شده که در تابستان*ها خنک و در زمستان*ها گرم است. در سال های اخیر در این بازار تعمیراتی صورت گرفته و برای استحکام و زیبایی آن در پایه*ها تا ارتفاع تقریباً یک متر و نیم از سیمان و در قسمت بالای آن تا زیر تاق*های ضربی از آجر قرمز استفاده شده است.

بازار شیخ* علاءالدوله - سمنان بازار شیخ علاءالدوله قرن هشتم هجری قمری ساخته شده است



از جنوب خیابان امام خمینی سمنان؛ شروع شده و در دو کیلومتری؛ اندکی به شمال متمایل می*شود و در شمال خیابان امام خمینی و متصل به آن تا گورستان قدیمی علم دار ادامه می*یابد. بعد از ساخت این خیابان، بازار به دو قسمت تقسیم شده است. بازار در قرن هشتم به همت شیخ علاءالدوله سمنانی عارف مشهور ایران هم زمان با بنای شبستان شیخ علاءالدوله ساخته شد، مرکز خرید و فروش کالا و مایحتاج مردم بود. بازار یاد شده در دوره قاجاریه تعمیر و مرمت شد ولی به مرور زمان اهمیت خود را از دست داد.بازار شیخ علاءالدوله را به این علت که در مسیر انتقال اموات برای دفن در گورستان علم دار بود، بازار مرده*ها نیز می*نامند. در سال های اخیر، با تعمیر و مرمت مسجد جامع، قسمتی از این بازار نیز با تلاش سازمان ملی حفاظت آثار باستانی بازسازی شد. علاوه بر این، بازارهای دیگری نیز در سطح استان وجود دارند که مهم ترین آن ها؛ بازار آرادان در روستای آرادان، بازار گرمسار در شهرستان گرمسار و بازار جلوخان سمنان هستند که هم زمان با دوره قاجاریه ساخته شده*اند

بازار شاهرود بازار شاهرود مهم ترین مرکز تجاری شهر به شمار می*آید و در کنار آن بناهای تاریخی دیگری چون مسجد شیخ علی*اکبر، آب انبار مدرسه قلعه، مسجد آقا و تکیه بازار قرار گرفته است.


مجموعه تاریخی بازار شاهرود به طورتقریبی در مرکز شهر و مجاور خیابان*های 22 بهمن و شهیدصدوقی واقع شده و جهت آن خاوری– باختری است. آثار معماری موجود در بازار, معرف معماری دوره قاجاریه است که با ساخت و سازهای دوره اخیر متحمل صدمات و تغییرات بسیاری شده است.کلنل موات که در دوره قاجار از شاهرود دیدن کرده است، در خصوص ایجاد بازار شاهرود می*نویسد: «در شهر شاهرود آقا ابوالقاسم تاجر استرآبادی بازاری با یکصد باب دکان بنا نموده است» لرد کرزن نیز که در سال 1889 میلادی از بازار شاهرود بازدید کرده؛ از بزرگی بازار و رونق آن یاد کرده است. مجموعه بازار کنونی شاهرود از یک راسته اصلی و چندین راسته فرعی مسقف تشکیل شده و در اطراف آن تعدادی کاروان *سرا و انبار بزرگ کالا ساخته شده است. پوشش بازار نیز با آجر و گچ , به شیوه تاق و گنبد اجرا شده است. بازار شاهرود در سال های اخیر تعمیر و مرمت شده و به شماره 2285 به ثبت تاریخی رسیده است. بخشی از بازار که دارای پوشش نامناسب بوده در سال های اخیر با پوشش طاق و گنبد مناسب جایگزین شده و مغازه*های بازار به صورت مستطیل شکل و در یک طبقه ساخته شده است

برج چهل دختران - سمنان در اواسط خیابان حکیم الهی و بر سر راه شهر به محلات ثلاث (کوشمغان، زاوغان و کدیور) و بین محله کوشمغان و زاوغان سمنان، برج کهنه و قدیمی و نیمه مخروبه*ای وجود دارد که به نام برج چهل دختر یا چهل دختران نامیده می*شود.



وجه تسمیه این برج چنین است: عده*ای از مردم سمنان معتقدند برج مذکور را چهل دختر که دست از تعلقات دنیوی کشیده و تارک دنیا شده بودند، با گل و خشت ساخته*اند.قدر مسلم این است که تاریخ بنای برج یا آتشکده به زمان قبل از اسلام برمی*گردد و همان طور که از نام کوش مغان (کوشک مغان) و زاوغان (زاویه مغان) که در نزدیکی برج قرار دارد، برمی*آید و با توجه به مقام مغ که پیشوای زردشتیان بود، می*توان اطمینان داشت که برج مذکور زمانی آتشکده و یکی از اماکن متبرکه زردشتیان بوده است.این بنا به صورت برج هشت ضلعی که هر ضلع آن در خارج 5/4 و در داخل 80/2 متر است، ارتفاع برج در بعضی قسمت*ها 10 متر و در قسمت*های نسبتاً سالم دیگر به 12 متر می*رسد. ضخامت دیوار تقریباً 50 تا 60 سانتی*متر است. هم* اکنون برج مذکور به دلیل توسعه شهری و احداث مدرسه، داخل حیاط مدرسه قرار گرفته و کماکان ارزش تاریخی خود را حفظ کرده است.

برج های مخروبه - سمنان درسه کیلومتری جنوب قوشه دامغان، در پیرامون روستای امروان نقاره*خانه و در میان تپه*ها و خرابه*های متعدد، بنای ویرانه*ای از خشت خام بر جای مانده است.


عده*ای معتقدند این بنا بقایای شهر تاریخی قومس یا کومش یا صد دروازه است ولی در صحت آن اطمینان زیادی وجود ندارد. در اطراف این ویرانه ها، تپه*ها و خرابه*هایی به چشم می*خورد که دارای برج*های دیده*بانی مخروبه هستند

برج کاشانه بسطام - شاهرود در جنوب شهر بسطام شاهرود و هم چنین در جنوب خاوری مسجد جامع، برجی بلند و زیبا وجود دارد که به نام کاشانه معروف است.



ارتفاع این برج از داخل 24 متر و از بیرون به ارتفاع تقریبی 20 متر و شکل خارجی ان چند ضلعی منتظم سی ضلعی است. در بالای برج، دو حاشیه از آجرهای بزرگ وجود دارد که روی آن مطالبی نوشته شده است. در ضلع جنوب خاوری این برج روی یک آجر کلمه بسم*الله الرحمن الرحیم با خط ثلث بسیار زیبایی خوانده می*شود.از تاریخ بنای این برج اطلاع صحیحی در دست نیست. به عقیده اهالی بسطام، این برج قبل از اسلام آتشکده زرتشتیان بوده است. برخی از خاورشناسان از جمله گدار بر این عقیده*اند که این بنا از آثار غازان خان مغول است و اسم اصلی آن غازانه بوده و به مرور زمان و بدون توجه به اصل آن کاشانه نامیده شده است.گویا در دوره*های بعد از اسلام، از این برج برای دیده*بانی بسطام استفاده می*شد. با توجه به اسلوب ساختمان و عوامل دیگر به نظر می*رسد؛ این بنا به رصدخانه بسیار شبیه است. این ساختمان که نمای خارجی آن دارای جلوه و شکوه خاصی است, از بناهای در خور اهمیت خطه قومس بوده و نمای خارجی آن نیز دارای جلوه و شکوه خاصی است.

برج پیر علمدار - دامغان این برج در شرق شهر دامغان در محله خوریا نزدیک مسجد جامع و مدرسه حاج فتح علی*بیگ (حوزه علمیه دامغان) واقع شده است.


این مقبره در سال 417 هجری قمری به صورت برج مدور آجری با گنبد مخروطی پیازی شکل ساخته شد. ارتفاع این بنا 13 متر، قطر داخلی آن 5/4 متر و شهرت آن به دلیل کتیبه*ای زیبا با خط کوفی مشبک است. این ساختمان به سبک بنای چهل دختران ولی نه به ظرافت و زیبایی آن ساخته شده است. ساختمان مذکور مقبره محمد بن ابراهیم، پدر ابوحرب بختیار، ممدوح منوچهری دامغانی است. گنبد مذکور سابقاً ایوانی داشت که امروزه اثری از آن باقی نمانده است.

برج طغرل - دامغان برج آجری طغرل که به برج معصوم زاده نیز مشهور است, در جنوب روستای مهمان دوست در 20 کیلومتری شمال شرقی دامغان واقع شده و در قرن پنجم هجری قمری در نزدیکی آبادی امام*زاده ساخته شده است.


شعاع داخلی این برج 92/7 متر و ارتفاع آن 12 متر است. ارتفاع اصلی برج در گذشته بیش تر بوده و بعدها به علت فرو ریختن گنبد مخروطی شکل و زیبای این بنا از ارتفاع آن کاسته شده است. این برج آجری که مشهور به برج معصوم*زاده است، دارای تاق*نماهای بلند و مقرنس*کاری*های زیبای آجری است. دو کتیبه در بالای برج به خطوط کوفی و بنایی وجود دارد. تاریخ بنا با زمان سلطان سنجر سلجوقی مطابقت دارد و مردم محل آن را امام*زاده قاسم می*گویند

تیمچه سلطانی پهنه - سمنان در سمت شرقی تکیه پهنه متصل به مسجد سلطانی سمنان؛ کاروان سرایی وجود دارد که یک در آن در تکیه مزبور و در دیگرش در کنار بازار جلوخان مسجد سلطانی باز می*شود


این تیمچه که دارای دو دالان بسیار بلند و طاق*ها و سقف آجری بسیار زیبا و سر در بزرگی از دو طرف است, در زمان فتح علی*شاه قاجار از محل اموال ذوالفقار خان سمنانی (سنگسری) حاکم ایالت قومس بنا شده است.درهای بزرگ تیمچه از الوارهای قطور با گل میخ*های آهنی درشت ساخته شده و در بالای در ورودی آن پنجره بزرگ چوبین قهوه*ای رنگ دیده می*شود. سطح تیمچه بیش از 5/0 متر از سطح تکیه پهنه؛ پایین*تر است. از تزیینات مهم تیمچه سلطانی, پشت بغل*های کاشی*کاری و زیبای طرفین سردر و غرفه*های موزون طبقه دوم آن جااست که با هنرمندی ویژه ای ساخته شده است.

آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی - شاهرود ?آرامگاه عارف نامی شیخ ابوالحسن خرقانی در 24 کیلومتری شاهرود در شمال روستای خرقان روی تپه*ای قرار گرفته و فضای سبز اطراف آن به آرامگاه؛ قداست خاصی بخشیده است.



روی قبر شیخ خرقانی، یک قطعه سنگ مرمر قرار گرفته که اشعاری روی آن حک شده است. در کنار این مقبره؛ مسجدی وجود داشت که گنبدی مخروطی شکل و مزین به کاشی کاری*های زیبا داشت. در حال حاضر از مسجد و گنبد یاد شده فقط محراب آن باقی مانده که برخلاف مسجدهای دیگر این نواحی رو به باختر است. محراب یاد شده دارای گچ بری*های زیبا و استادانه است. اخیراً برای حفاظت بیش تر این محراب قاب بزرگ شیشه*دار، مانند ویترین نصب شده است.

آرامگاه شیخ حسن جوری - شاهرود آرامگاه شیخ حسن جوری در 150 کیلومتری شاهرود، واقع در روستای کلاته میرعلم فیروزآباد حوالی روستای فرومد است.



این آرامگاه که متشکل از یک اتاق 3  4 و گنبد مدور روی آن است، در قسمت شمالی شهر قدیمی جور قرار دارد و از خشت خام ساخته شده و عاری از هرگونه پیرایه و تشریفات ظاهری است.شیخ حسن جوری که در زمان خود در عقل و درایت شناخته شده بود, یکی از رهبران قیام سربه داران واز شاگردان شیخ خلیفه و از رهبران سیاسی مذهبی قرن هفتم هجری قمری بود که به دست وجی*الدین مسعود در سال 745 به شهادت رسید و در این منطقه دفن شد. در حوالی مقبره شیخ حسن جوری، بازمانده*های شهر جور قرار دارد که آثار قلعه*ها و برج و باروی آن ها، حکایت از عظمت گذشته این شهر با پیشینه*ای در حدود 700 سال دارد.

آرامگاه شیخ علاءالدوله سمنانی - سمنان ساختمان قدیمی این آرامگاه در روستای صوفی آباد سمنان واقع شده و متعلق به قرن هفتم و اوایل قرن هشتم است.



این ساختمان در آغاز بنایی رفیع و با عظمت بوده که به دستور عمادالدین جمال*الدین عبدالوهاب وزیر سلطان محمد خدابنده از خشت خام ساخته شد. سپس شیخ علاء الدوله سمنانی، خانقاهی بر آن افزود و در آن جا به ریاضت پرداخت و پس از مرگ در آن جا به خاک سپرده شد.بنای خانقاه و آرامگاه این عارف مشهور که بازمانده معماری اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم است، به علت نداشتن استحکام و بی*توجهی رو به ویرانی نهاده و امروزه به جز دو ستون ایوان، بقیه بنا منهدم شده است که قسمت هایی از آن توسط سازمان میراث فرهنگی بازسازی شده است.ساختمان فعلی آرامگاه دارای دو قسمت است. قسمت اول و اصلی آرامگاه، محوطه * مربع شکلی به ضلع هفت متر است که گنبد عظیم بقعه، بالای آن قرار دارد و در چهار طرف این محوطه راهروها و اتاق*های متعدد ساخته شده است. مزار بانی این بنا در داخل این قسمت قرار دارد.قسمت دوم، ایوان رفیع و بلند آرامگاه است که رو به مشرق قرار دارد و از آجر ساخته شده و عبارت از دو جرز آجری بلند به ارتفاع تقریباً 5/8 متر است که مشتمل بر دو تاق*نمای تیزه*دار آجری بدون تزیین است. مزار شیخ که در بیرون ایوان و بر صفحه*ای بزرگ واقع شده است؛ نیز دارای 60/1 متر طول و 10/1 متر عرض و 70 سانتی*متر بلندی مشتمل بر دو سنگ قبر است و اشعاری بر سنگ مزار حجاری شده است. روی قبر، نرده*ای آهنین و سقف*دار برپا شده که قبر را نسبتاً از اشعه سوزان آفتاب کویر حفاظت می*کند.

آرامگاه شیخ علاءالدوله سمنانی - سمنان ساختمان قدیمی این آرامگاه در روستای صوفی آباد سمنان واقع شده و متعلق به قرن هفتم و اوایل قرن هشتم است.



این ساختمان در آغاز بنایی رفیع و با عظمت بوده که به دستور عمادالدین جمال*الدین عبدالوهاب وزیر سلطان محمد خدابنده از خشت خام ساخته شد. سپس شیخ علاء الدوله سمنانی، خانقاهی بر آن افزود و در آن جا به ریاضت پرداخت و پس از مرگ در آن جا به خاک سپرده شد.بنای خانقاه و آرامگاه این عارف مشهور که بازمانده معماری اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم است، به علت نداشتن استحکام و بی*توجهی رو به ویرانی نهاده و امروزه به جز دو ستون ایوان، بقیه بنا منهدم شده است که قسمت هایی از آن توسط سازمان میراث فرهنگی بازسازی شده است.ساختمان فعلی آرامگاه دارای دو قسمت است. قسمت اول و اصلی آرامگاه، محوطه * مربع شکلی به ضلع هفت متر است که گنبد عظیم بقعه، بالای آن قرار دارد و در چهار طرف این محوطه راهروها و اتاق*های متعدد ساخته شده است. مزار بانی این بنا در داخل این قسمت قرار دارد.قسمت دوم، ایوان رفیع و بلند آرامگاه است که رو به مشرق قرار دارد و از آجر ساخته شده و عبارت از دو جرز آجری بلند به ارتفاع تقریباً 5/8 متر است که مشتمل بر دو تاق*نمای تیزه*دار آجری بدون تزیین است. مزار شیخ که در بیرون ایوان و بر صفحه*ای بزرگ واقع شده است؛ نیز دارای 60/1 متر طول و 10/1 متر عرض و 70 سانتی*متر بلندی مشتمل بر دو سنگ قبر است و اشعاری بر سنگ مزار حجاری شده است. روی قبر، نرده*ای آهنین و سقف*دار برپا شده که قبر را نسبتاً از اشعه سوزان آفتاب کویر حفاظت می*کند.

آرامگاه شیخ عمادالدین - شاهرود در شش کیلومتری شاهرود، بقعه مخروبه*ای معروف به بقعه شیخ عمادالدین به شکل متساوی*الاضلاع وجود دارد که دارای هشت تاق مشتمل بر چهار تاق از خشت خام و چهار تاق دیگر از آجر است.



در حوالی بقعه، آثار ساختمانی دیده می*شود که متعلق به بقعه بوده است. در شرق آن نیز آثار دو گنبد کوچکتر دیده می*شود که بخشی از بدنه*ها و تاق*های آن باقی مانده است.

ارگ علاء - سمنان ارگ علاء در 9 کیلومتری جنوب شرقی سمنان و کنار جاده سمنان به پایگاه هوایی در بخش علاء واقع شده است و یکی از آثار تاریخی اواسط قاجاریه به شمار می*رود که به ثبت آثار تاریخی رسیده است.



مساحت تقریبی آن در حدود 100 متر و دارای زیربنایی در حدود 120 متر است. ارتفاع آن، حدود 5/4 متر، با اضافه شدن طبقه * دوم به حدود 8 متر می*رسد.بنای ارگ به شکل شش ضلعی و ساختمان آن در دو طبقه ساخته شده است که ظاهراً محل حکومت محلی نیز بود. مصالح به کار رفته در آن خشت و گل و روی آن اندود گاهگل با تزیینی شمشه گچی است. ساختمان آن در مقیاس کوچکتر مشابه عمارت هشت بهشت اصفهان است. مدخل*های (راهروهای) ارگ به قدری کوتاه بود که رهگذران برای عبور از آن باید خم می*شدند. علت این نقیصه، توده خاکی بود که در سال های متمادی از ویرانی بنا روی هم انباشته شده بود.


بقعه یحیی بن موسی - سمنان در انتهای بازار جنوبی سمنان و در گوشه جنوب غربی تکیه معروف پهنه، بقعه*ای با بارگاه رفیع و مجلل به نام حضرت یحیی(ع) وجود دارد.


حضرت یحیی*بن موسی(ع) فرزند حضرت موسی بن جعفر(ع) و یکی از مرشدان راه حق و حقیقت بود. در سال 198 هجری قمری، حضرت علی بن موسی الرضا(ع) برای ارشاد مردم این سامان، برادر خویش حضرت یحیی بن موسی(ع) را در سمنان، مأمور این امر مهم فرمودند. بعد از شهادت حضرت امام رضا(ع) به تحریک مأموران خلیفه عباسی، حضرت یحیی(ع) نیز به شهادت رسید و در محل کنونی به خاک سپرده شد.در این زمان حاکم سمنان شخصی به نام سیاه *گوش بود. بقعه؛ دارای گنبد عظیم و ایوان کاشی*کاری شده, حرم و صحن است. گنبد آن نزدیک به ششصد سال پیش احداث و در سال 1348 مرمت و کاشی*کاری شده و قدمت آن به قرن هشتم و دوران مغول مربوط می شود.نمای خارجی بقعه به صورت مکعب مستطیل است که تمامی آن از آجر و خشت ساخته شده است. ایوان آرامگاه که متصل به بقعه و رو به مشرق واقع است، تقریباً پنج متر بلندی و به اندازه ارتفاع بقعه است. قوس ایوان به صورت نیم دایره و دارای پشت بغل*های ساده گچی است. حرم به صورت اتاقی مربع شکل به درازا و پهنای پنج متر است که در وسط آن ضریح چوبین نسبتاً قدیمی روی قبر گچی قرار دارد.بر دو قسمت شمالی و شرقی درهایی وجود دارد که به طرف نمای داخلی باز می*شود. در بالای حرم و در چهارگوش آن، چهار فیل پوش به وجود آمده که قسمت بالای آن به داخل محوطه حرم انحنا یافته و به کمک تاق* نماهای مثلث شکل به طرح دایره*ای و مدور تبدیل شده و گنبد روی آن بنا شده است.نمای خارجی گنبد مخروطی شکل با کاشی*های فیروزه*ای لعاب داده شده و در میان آن عبارت یا الله یا لا اله الا الله و یا علی ادرکنی بر روی کاشی*های سفید زینت*بخش گنبد است. تزیینات خارجی بقعه، به جز گنبد، منحصر به کتیبه*ای از کاشی لاجوردی است که بر فراز در ورودی شمالی بقعه به خط ثلث به چشم می*خورد. از مضمون این کتیبه برمی*آید که امام*زاده پیر حسین علم دار از فرزندان امام چهارم شیعیان است.

istta.ir
قعه *پیغمیران - سمنان بقعه پیغمبران در 18 کیلومتری شمال شرقی سمنان بر فراز کوهی بلند قرار گرفته است.



براساس اعتقادات مردم سمنان و هم چنین طبق مفاد کتیبه موجود، صاحبان بقعه از فرزندان نوح پیغمبرهستند که به نام*های سام*النبی و لام*النبی مشهورند. برخی احتمال می*دهند که بقعه مربوط به آیین مهر در مذهب اشکانیان باشد ولی تردیدی نیست که این مقبره یکی از معابد ایرانیان دوران باستان به خصوص اشکانیان بوده است.بارگاه پیغمبران شامل حرم، گنبد، ایوان و صحن است. محوطه حرم چهار گوشه است، در وسط آن، زیر گنبد و روی قبر، صندوق مشبک چوبین قرار دارد. گنبد مخروطی بقعه، یک لایه و فاقد پوشش است. دو ایوان پیغمبران رو به جنوب و شرق است و دو طرف دیگر بقعه پرتگاه است.

istta.ir بقعه پیر علم دار - سمنان در خیابان حکیم الهی و نزدیک میدان امام خمینی(ره) سمنان، مقبره*ای وجود دارد که به پیر علم دار مشهور است.



در مورد نسب و تاریخ زندگانی مدفون این آرامگاه اطلاع کافی در دست نیست. عده*ای معتقدند که در هنگام مسافرت حضرت رضا از مدینه به مرو، در سال 198 هجری قمری، پیر علم دار نیز جزو همراهان رکاب ایشان بود و وقتی به سمنان می*رسند پیر حسین علمدار فوت می*کند و در محل کنونی دفن می*شود. عده*ای دیگر اعتقاد دارند که علم دار یکی از مجاهدان و سرداران ملی سمنان در موقع حمله مغول به شهر سمنان بوده که در راه ساخته شده است. ارتفاع ایوان این بقعه در حدود 10 متر است و در طرفین ایوان، دو ستون مدور و قطور و نیمه ویران جلب توجه می*کند که احتمالاً بنای منارهای آن را تشکیل می*داده*اند. دهنه ایوان 60/8 متر است و در ضلع رو به قبله آن یک فرو رفتگی در دیوار به عنوان محراب به چشم می*خورد.در آرامگاه درویش محمود، هیچ*گونه کتیبه و سنگ نوشته*ای که بیان کننده تاریخ اولیه باشد، وجود ندارد. اما می*توان آن را در زمره بناهای تاریخی قرن هشتم به شمار آورد. بقعه درویش، بیش تر شبیه خانقاه امام محمد غزالی است و معماری آن بیشرتر به دوران ایلخانی شبیه است. داخل آرامگاه فاقد هرگونه تزیینات و کاشی*کاری است. در وسط مقبره و زیرگنبد، یک چاه آب وجود دارد که آب شرب زایرین بقعه و مراجعین را تأمین می*کند. صحن آرامگاه مخروبه و به عنوان گورستان روستا از آن استفاده شده است

قعه سی*سر - سمنان زیارتگاه سی*سر، در جنوب میدان شهیدبهشتی شهر سمنان و در کنار خیابان علاءالدوله واقع شده است. مردم سمنان درباره * دفن*شدگان بقعه سی*سر داستانی شنیدنی نقل می*کنند.


گویند در زمان خلافت مأمون یکی از سادات علوی مورد تعقیب عمال بنی عباس قرار گرفت و از ترس جان به سمنان گریخت. در سمنان نیز چون مأموران خلیقه را در تعقیب خود دید، راه فرار خود را از بیرانه به طرف شمال سمنان ادامه داد و بر حسب تصادف به دهکده درجزین رسید. در یکی از باغ *های خارج درجزین، عده*ای به زراعت مشغول بودند. وی به آنان پناه برد و جریان تعقیب خود را از طرف عمال بنی عباس شرح داد. چون مردم در جزین شیعه اثنی*عشری بودند، مقدم او را گرامی داشتند و برای نجات وی راهی یافتند. از آن جا که هر آن انتظار می*رفت مأموران برای دستگیری او از راه برسند، فوراً او را بین خود جای داده و به لباس دهقانان درآوردند. پس از انجام این کار، عمال بنی عباس از راه رسیدند و به جست و جو پرداختند. دهقانان از وجود چنین شخصی اظهار بی*اطلاعی کردند. بالاخره سربازان خلیفه همه آنان را که جمعاً 40 نفر بودند به قتل رساندند و سر آنان را در آب رودخانه گل رودبار که از دهکده در جزین عبور می*کند، انداختند. سی*سر از چهل سر به آب انداخته شده، در محله جنیدان به دست آمد و در بقعه سی سر دفن شد 9 سر در محله * ناسار از آب گرفته شده و سر بعدی در جریان آب ناپدید شد. درحال حاضردردهکده درجزین محلی به نام چهل تن وجود دارد که تا اندازه*ای مؤید این گفتار است.

بازار جلوخان - سمنان

بازار کوچک جلوخان که در زمان فتح علی شاه قاجار هم زمان با مسجد و تیمچه سلطانی ساخته شده؛ از بازار حضرت منشعب می*شود. این بازار د سقف و طاق*های مضربی زیبای است.

کاروان سرای دهکده قوشه - دامغان دهکده قوشه در 30 کیلومتری جنوب غربی دامغان قرار گرفته و دارای کاروان سرای قدیمی و زیبای چهار ایوانی است.



این کاروان سرا از بناهای مهم جاده قدیم ری به خراسان است که در دوره صفویه ساخته شده است. از ویژه گی های بنای کاروان سرا این است که از خارج به شکل مربع و از داخل به صورت هشت ضلعی بوده و در مقابل کاروان سرا نیز آب انباری برای تأمین آب موردنیاز مسافران ساخته شده است. در حال حاضر کاروان سرای قوشه در کنار جاده شوسه سمنان به دامغان به چشم می*خورد.

گنبد چهل دختر - دامغان در مرکز شهر دامغان، در خیابان فلاحی و در ضلع آستانه مبارکه حضرت امام*زاده جعفر(ع) برج مدور و زیبایی وجود دارد که مشهور به چهل دختران است.



این برج از بناهای دوره سلجوقی به شمار می*رود. بنای مذکور در سال 446 هجری از آجر ساخته شده است.محیط خارجی این برج 2380 متر، قطر داخلی آن 5/5 متر و ارتفاع آن حدود 15 متر است و در بالای آن نزدیک به گنبد، کتیبه*ای به خط کوفی با تزیینات زیبای آجری و قطار بندی های جالب مشاهده می*شود. درب چوبی این برج که دارای ابعاد 210  100 سانتی*متر است، اخیراً ساخته و نصب شده است و از طرف جنوب شرقی باز می*شود. بر بالای این درب کتیبه دیگری به خط کوفی وجود دارد.

گنبد زنگوله - دامغان گنبد زنگوله در قرن هفتم هجری قمری در جنوب غربی شهر دامغان ساخته شده است.



این گنبد بنایی از خشت خام ساخته شده است که در حال حاضر از گنبد آن اثری نمانده است. این بنا از ارتفاعی در حدود شش متر برخوردار است که از تاق*نماهای مقرنس بهره*مند است.

آب انبار - سرخه آب انبار باستانی سرخه که در خیابان عاشورا در شهر سرخه قرار دارد.



بزرگ*ترین، زیباترین و مهم ترین آب انبار این شهر است که براساس معماری سنتی خاص ناحیه کویری با گنبد عظیم مخروطی بر بالای منبع آن به صورت پله*های مدوری ساخته شده است. بر بالای گنبد آن بادگیر کوچکی برای عبور جریان هوا به چشم می*خورد. از مدخل ورودی آب انبار که اکنون بسته است، تا شیرهای آب بیش از چهل پله وجود دارد. قدمت این آب انبار را بیش از چهار قرن تخمین زده*اند.


آب انبار ناسار - سمنان

یکی از مهم ترین و عمیق*ترین آب انبارهای سمنان، آب انبار ناسار است که در دوران قاجاریه ساخته شده است.

این آب انبار دارای سر درب بزرگی است که روی دو جرز مشتمل بر دو سپر آجری استوار شده است. بر بالای مدخل ورودی آب انبار نیز لوحه*ای سنگی نصب شده که اشعاری بر آن حجاری شده است. آب انبار ناسار، دارای پله*های سنگی پهن و بلند است. سقف پایین آب انبار مشتمل بر ایوانی به صورت دایره است و به وسیله راهرویی که در سمت راست آب انبار قرار دارد به قسمت اصلی راه می*یابد. سقف بلند آن، گنبدی و دارای سوراخی بزرگ است که نور داخل آب انبار را تأمین می*کند

آرامگاه فانی - سمنان در فاصله یک صد متری آرامگاه پیر نجم*الدین، مقبره زیبای شاعر آزاده سمنان و سیدابوطالب حسنی، سردار ملی سمنان در کمیته نهضت مشروطه، قرار دارد.



این آرامگاه به دلیل قدمت کم جزو آثار تاریخی به شمار نمی*آید، ولی از آن جا که مزار یکی از شاعران به نام است و نیز نمای جالبی دارد, از نقاط دیدنی سمنان به شمار می آید.آرامگاه فانی شامل گنبد, حرم, صحن و فاقد ایوان است، نمای خارجی آرامگاه به صورت مکعب مستطیل آجری است که دو در اصلی طرفین بنا، حیاط را به بیرون متصل می*کنند. بر بالای پنجره*های شمالی آرامگاه، کتیبه و کاشی لاجوردی وجود دارد که اشعاری به خط سفید بر آن نقش بسته است. در بالای نمای جنوبی بقعه مشرف به حیاط کتیبه*ای دیگر به خط ثلث با زمینه لاجوردی رنگ وجود دارد که صلوات بر چهارده معصوم روی آن نوشته شده است.

آرامگاه ابن یمین فریومدی - سمنان در روستای فرومد، ساختمان زیبایی دیده می شود که آرامگاه ابن یمین (تولد: سال 685 هجری قمری و درگذشت: سال 769 هجری قمری) شاعر معروف و قطعه*سرای زبان فارسی است


این ساختمان که به هیچ وجه با بافت روستا تطابق ندارد، شش گوش است و زوایای زیبایی دارد. سنگ قبر این آرامگاه, دارای شش ضلع کوچک است که روی آن نوشته*هایی وجود دارد. دیوان کامل او در جنگ سربه داران از بین رفته و دیوان دیگری تنظیم کرده که از وی به جا مانده است.

آرامگاه بایزید بسطامی - سمنان آرامگاه عارف شهیر بایزید بسطامی در منطقه بسطام و شمال آرامگاه امام*زاده محمد(ع) واقع است.



آرامگاه این عارف نامی، هیچ گونه تزیینی ندارد و گفته می شود که این مسئه نمادی از بی*اعتنایی این به مادیات و گریز از تجمل به نظر می*رسد. وارستگی و بی*نیازی بایزید بسطامی حتی بعد از مرگ وی و گذشت یازده قرن، در مرقدش نیز دیده می*شود. آرامگاه بایزید بسطامی دارای یک پنجره مسقف آهنی است. روی قبر، یک سنگ مرمر قرار دارد که کلماتی از مناجات مشهور حضرت علی بن ابی طالب(ع) بر آن حک شده است. به طوری که از مفاد این سنگ نبشته برمی*آید، این سنگ متعلق به شخصی به نام قاضی ملک است که احتمال می*رود یکی از حکام ایالت قومس بوده باشد، ولی معلوم نیست به چه علت آن را روی آرامگاه بایزید نصب کرده*اند.طیفور ابن عیسی ابن آدم ابن سروشان، مشهور به بایزید بسطامی، از مشایخ بزرگ صوفیه و از مشهورترین عرفای ایران است. زندگی نامه وی با افسانه**ها درآمیخته است. جدش گبر و از بزرگان بسطام بوده و بعد ها مسلمان شده است. بایزید بعد از مدت*ها سیاحت و ریاضت کشیدن، به بسطام بازآمد، بیش تر عمر خود را در آن جا گذرانید و در همان جا در گذشت. مقبره*اش زیارت گاه صوفیان و مردان خدا است. وی شخصاً اثری از خود به جا نگذاشت، اما سخنان او را پیروان و مریدانش گرد آورده*اند که در مراجع مختلف: طبقات الصوفیه و تذکره الاولیاء نقل است. در تذکره الاولیاء شیخ فریدالدین عطار، فصلی درباره بایزید بسطامی و نقل سخنان او هست.

آرامگاه حکیم الهی - سمنان این آرامگاه در نزدیکی میدان امام خمینی(ره) سمنان و در کنار خیابان حکیم الهی مقابل دبیرستان دهخدا واقع شده و مدفن یکی از چهره*های تابناک فلسفه و حکمت و یکی از مفاخر سمنان است.



بنای آرامگاه را ایوان و چند سالن و اتاق تو در تو تشکیل می*دهد. بر پیشانی ایوان که مشرف به خیابان است و نزدیک به پنج متر ارتفاع دارد، کتیبه*ای از کاشی دیده می*شود. بر بالای سر در ورودی آرامگاه، دو نقش از کاشی لاجوردی مزین به نگاره وجود دارد که بر نقش بالا آرامگاه حاج ملاعلی حکیم الهی و بر نقش پایین، دعای اهل قبور نوشته شده است. در اطراف و پیشانی سردر، تزیینات زیبای آجری دیده می*شود.

مناره سمنان مناره سمنان که در زمره زیباترین منارهای تاریخی دوره سلجوقی است، در گوشه شمال شرقی مسجد جامع سمنان و در کنار شبستان شرقی واقع شده و به منار مسجد جامع نیز معروف است.


ارتفاع منار کنونی از سطح قاعده 20/31 متر و از روی بام 75/25 متر است که به علت وجود شبستان شرقی در پای منار 5/5 متری، قسمت تحتانی آن دیده
نمی*شود. محیط مناره هم جوار بام مسجد بیش از پنج متر است. در بالای تزیینات آجری زیبای منار، کتیبه*ای به خط کوفی وجود دارد که نام ابوحرب بختیار و تاریخ بنای منار بر آن نقش بسته است. تاج یا کلاهک منار که به شکل هشت ضعلی است، دارای مقرنس*های آجری با پشت بغل*های کوچک کاشی*کاری شده به رنگ فیروزه**ای است. در اطراف مأذنه منار، نرده*های مشبک چوبین زیبایی به رنگ سبز نصب شده است. این مناره دارای 91 پله مارپیچ است که تا اول مأذنه بالا می*رود و فضای داخل آن از طریق چند منفذ که از خارج نور می*گیرد، روشن می*شود.

میدان باستانی و تپه های دلازیان - سمنان این میدان در هشت کیلومتری جنوب خاوری شهر سمنان و در پانصد متری خم رودخانه گیناب واقع شده است.



در انتهای زمین های کشاورزی نمای هشت تپه نزدیک به هم دیده می*شود. هر چند جاگیری تپه*ها در کنار هم شکل هندسی ویژه*ای ندارد، اما از هر سو که بدان*ها بنگریم همواره هشت برجستگی از دور پیداست. بلندی این تپه*ها یکسان نیست ولی تفاوت زیادی هم ندارند. فاصله بین دامنه*های پشت تپه جنوبی تا دامنه*های پایین تپه شمالی بالغ بر 230 متر و فاصله مشابه تپه خاوری تا تپه باختری معادل 300 متر است. وسعت دامنه*های هر یک از تپه*ها متفاوت است و تپه*های کوچکتر نیز بر دامنه و کنار تپه*های بلند جای دارند. با توجه به نوع معماری و ابعاد خشت*ها، قدمت این تپه*ها به اوایل هزاره اول می*رسد. این تپه*ها توسط افراد سودجو مورد کند و کاو قرار گرفته و به وسیله ماشین*های سنگین تخریب شده است.

مجموعه قصرهای سیاه کوه - گرمسار در دامنه شمالی ارتفاعات سیاه کوه در جنوب گرمسار، بناهای متروکی دیده می*شوند که بومی ها به آن قصر می*گویند.



این مجموعه از قصرهای شاه عباس, عین الرشید و حرم سرا تشکیل شده است. این قصرها نمایان گر قدرت معماری و عظمت و شکوه گذشته این دیار بوده و مهم ترین و بزرگ ترین آن ها قصر شاه عباس نام دارد.

مسجد امام خمینی - سمنان مسجد امام خمینی (سلطانی سابق) در مرکز شهرسمنان واقع شده و یکی از مهم ترین و زیباترین بناهای سمنان است که نمازجمعه نیز در آن برگزار می*شود.



این مسجد دارای چهار در بزرگ ورودی از شمال، جنوب، خاور و شمال باختراست. درب شمال باختری به دالان درازی باز می*شود که در انتهای آن تکیه پهنه است. درب های شمال، جنوب و خاور دارای هشتی، دالان و دهلیز هستند. بالای درب های شمالی و خاوری تزیینات مقرنس*کاری گچی زیبا با دو گوشواره دو طبقه در طرفین با پشت بغل*های کاشی*کاری شده وجود دارد.درب هشتی*های شمالی، جنوبی و خاوری تاق*های آجری گنبددار با تاق*نماهای متعدد با لچکی کاشی*کاری شده؛ مشاهده می*شوند. چهار ایوان در چهار سمت واقع شده و در طرفین ایوان*ها چهار مهتابی که باعث زیبایی مسجد شده, وجود دارد. زیر مهتابی*ها شبستان است و در پشت آن حجره*های متعددی ساخته شده است. در صحن مسجد یک حوض بزرگ و چهار باغچه وجود دارد. از چهار ایوان موجود، دو ایوان خاوری و باختری فوق*العاده زیبا و بزرگ هستند.پشت ایوان غربی گچ بری*های زیبایی دارد و در دو طرف مقصوره ایوان غربی تاریخ ختم بنا آورده شده است. در همین مقصوره و در زیر گنبد، منبری از سنگ مرمر با یازده پله در کنار محراب وجود دارد. ایوان غربی دارای ارتفاع 5/19 متر و بلندی مقصوره داخل ایوان غربی 21 متر است. بالای مقصوره ایوان غربی، گنبدی کوچک است که به کاشی*های آبی رنگ مزین شده و کتیبه *دور ایوان غربی که به خط ثلث عالی است سوره * مبارکه لااقسم به رنگ سفید در متن لاجوردی نوشته است

مسجد بایزید بسطامی - شاهرود مسجد با یزید بسطامی در شهر بسطام واقع شده و از بناهای قابل توجه این شهر است.



این مسجد شامل دو قسمت یکی برای نیایش مردان و دیگری مختص نماز و عبادت زنان بوده است. محراب مسجد بایزید بسطامی دارای سه حاشیه گچ*بری شده است و مطالبی بر روی آن نوشته شده است. ورودی صحن این مسجد, وسیع بوده و درب ورودی آن سه لنگه است که دو لنگه آن به هم چسبیده و درب سوم مجزا است. بر روی سه لنگه درب مذکور, منبت*کاری بسیار هنرمندانه و ظریفی به چشم می*خورد و بالای سر این درب با آجرهای مخصوص مطالبی به خط کوفی نوشته شده است.در داخل مسجد؛ گچ*بری*های بسیار زیبایی به چشم می*خورد. چند حاشیه گچ*بری روی ستون*های مسجد باقی مانده و چنین به نظر می*رسد که سقف سابق این مسجد خراب شده و بعد سقف دیگری برای آن ساخته*اند. در جلوی مسجد بایزید دالان سرپوشیده*ای هست که دو راه به بیرون دارد: یکی به کوچه پشت مسجد و دیگری به رواق حرم امام*زاده محمد. بر روی درب طرف کوچه منبت*کاری زیبایی به چشم می*خورد ولی ظرافت آن به منبت*کاری درب سه لنگه*ای مسجد نمی*رسد.

مسجد تاریخانه - دامغان مسجد تاریخانه در دامغان واقع شده است و یکی از با عظمت ترین مسجد های این منطقه به شمار می رود.



این بنا به دلیل سبک خاص معماری آن که تلفیق سبک اسلامی – ساسانی است از اهمیت زیادی برخوردار بوده و آن را متعلق به سال های قبل از 200 هجری قمری می دانند. احتمالاً تاریخانه در زمان تسلط اعراب بر ایران، آتشکده یا معبدی مذهبی بوده که بعدها به مسجد تبدیل شده است. بنای مسجد تاریخانه کهن ترین و قدیمی ترین بنای اسلامی است که تا کنون در این منطقه پا برجا بوده است.طرح اصلی ساختمان مسجد به سبک حیاط اندرونی است که یک صحن بزرگ تقریباً چهارگوش به طول 27 متر و عرض 26 متر را در برگرفته است و در گرداگرد آن رواق*هایی با تاق ضربی آجری روی پایه*های گرد و قطور به بلندی 5/3 متر و قطر 5/1 تا دو متر وجود دارد. یکی از این تاق*نماها که عمیق*تر و عریض*تر از بقیه است, جای مقصوره بوده و به همین جهت مواجه با قبله است. در دیوار عقب این مقصوره، محراب را ساخته*اند که جهت قبله را معلوم می*کند و در مجاورت محراب نیز منبر موعظه قرار دارد.در مورد معماری داخلی این بنا باید گفت: تاق*هایی که بدون مجاورت دیوار، روی ستون*ها ساخته شده*اند، معماری عهد ساسانی را به یاد انسان می*آورد وستون*های تاریخانه دارای تاق*های ضربی وسیع و موازی با نماها هستند که از طرف صحن مسجد، مانند ایوان*های زمان ساسانیان باز و گشوده*اند. از نظر معماری قطر و اندازه ستون*های کاخ تپه حصار دامغان که به جای مانده از دوره ساسانیان است، برابر با اندازه و قطر ستون*های تاریخانه* (که کم تر از حد نیاز بناست) است که این نشان دهنده استمرار و تداوم معماری ساسانیان در دوره* اسلامی است.طرح کلی بنای تاریخانه اگرچه به خاطر برآوردن نیازهای عبادی بوده است، ولی احساسی از شکوه و زیبایی معماری کهن در بناهای اسلامی را عرضه می*دارد که بی*شک، مظهر عظمت و در عین حال فروتنی است.ساختمان مسجد از نظر معماری و مصالح، کاملاً ساسانی است و حتی آجرچینی شعاعی و ابعاد آجرهای قرمز (به مساحت 35 سانتی*متر مربع و قطر 75 میلی*متر) و خود ستون*ها، شبیه طرح*های کاخ ساسانی است و تنها تفاوت جزیی آن با سبک ساسانی، نوک تیز بودن بعضی از قوس**های آن است که برای اولین بار در ایران، با مقیاس بزرگ به چشم می*خورد. این مسجد در عین حال از ساده*ترین و حتی از نظر محاسبات سازه*ای یکی از دقیق*ترین بناهای مساجد صدر اسلام است. این بنا در کل از دیواره*ها و تاق*های خشتی با مقدار کمی آجر و چوب ساخته شده و از این حیث، یکی از مهم ترین بناهای تاریخی است.
مسجد جامع - سمنان مسجد جامع سمنان را می*توان در زمره کهن*ترین و قدیمی*ترین آثار اسلامی شهر سمنان به شمار آورد



گمانه*زنی*ها و حفاری*های اخیر نشان دادند که این مسجد در قرن اول هجری روی خرابه*های یک آتشکده بنا شده، ولی در طول زمان، تعمیرات و تغییراتی در آن داده شده است. در حال حاضر در بنای کنونی مسجد، آثاری از دوره مغول و تیموری دیده می*شود. ایوان آجری رفیع و بلند آن به ارتفاع بیش از 21 متر در قسمت باخترصحن قرار دارد که در زمان سلطنت شاهرخ تیموری و به همت وزیر خواجه شمس*الدین علی بالیجه سمنانی و گنبد آن به وسیله خواجه ابوسعید در عهد سلطنت سلطان سنجر ساخته شده است.در قسمت بالایی ایوان و بر سه بدنه * آن، کتیبه*ای از کاشی وجود دارد که از ضلع شمالی ایوان شروع شده و پس از گذشتن از ضلع غربی تا انتهای جنوبی ادامه می*یابد. در پایین این کتیبه چند لوحه سنگی بزرگ دیده می*شود. مهم ترین آن ها دو لوحی است مشتمل بر فرمان*های پادشاه صفویه که برای اطلاع همه اهالی سمنان در ایوان نصب کرده*اند.در گوشه شمال خاوری شبستان، منار سلجوقی به ارتفاع 20/31 متر قرار دارد که در ورودی آن به این شبستان باز می*شود. درهای غربی شبستان از چوب گردو و در قسمت بالایی هلالی شکل و به ابعاد پهنا و درازای تاق است. شبستان جنوبی مشتمل بر 16 ستون مدور در وسط و هشت و نیم ستون در طرف دیوار شرقی است که پایه*های 27 تاق شبستان را تشکیل می*دهد.این شبستان در زمان ارغون*خان و به همت وزیرش شیخ علاءالدوله سمنانی ساخته شد و در عهد سلطنت فتح علی*شاه قاجار توسط ذوالفقار سمنانی حاکم سمنان، دامغان، شاهرود و بسطام نسبت به تعمیر آن اقدام شد.

مسجد جامع بسطام - شاهرود این مسجد در سال 706 هجری قمری ساخته شده است.


صحن مسجد دارای محرابی است که با گچ بری*های بسیار زیبا و هنرمندانه تزیین شده است. صحن مسجد مربع و فضای آن باز است. محراب یاد شده نیز دارای سه حاشیه گچ بری شده از آیات قرآن است. این مسجد دارای دو کتیبه است که در یکی زمان احداث بنا و نام بانی آن نوشته شده و در دیگری نیز تاریخ تعمیر آن در زمان فتح علی *شاه قاجار نوشته شده است.

مسجد جامع زاوغان - سمنان مسجد زاوغان در شمال محله زاوغان سمنان و در میان باغ*های سرسبز واقع شده است.


این مسجد که از بناهای قرن دوم هجری و مربوط به دوره تسلط علویان در این سرزمین است، به همت سیدضیاءالدین محمد، فرزند وجانشین سید زین*الدین علی صالح پسر عبیدالله بن حسین اصغر بن امام زین*العابدین(ع) بنا شده است.مصالح ساختمانی که در این مسجد به کار رفته آجر، گچ، سنگ و خشت خام است. مسجد جامع زاوغان شامل ایوانی بلند است که ارتفاع آن بیش از ده متر است و رو به مشرق قرار دارد. در طرفین ایوان، دو گوشواره دو طبقه ساخته شده که سقف گوشواره زیرین دست چپ ایوان، فرو ریخته است. در سمت راست ایوان، دو ستون خشتی بلند، قطور و مخروبه به چشم می*خورد. آن چه از این مسجد باقی مانده یکی هم قوس بلند ایوان است که دارای تزیینات آجری به صورت مربع*های کوچک و بزرگ و تو در تو است. آثار خرابه این مسجد هم اکنون در سمت غربی نهر میان زاوغان نمودار است.

چشمه علی - دامغان چشمه علی هم چنین نام چشمه ای نیز است که در 35 کیلومتری شمال دامغان قرار دارد و از روزگاران گذشته یکی از نقاط پر جاذبه بوده است.



چشمه علی سبب به وجود آمدن طبیعت زیبا و منحصر به فردی در اطراف خود شده است. این محل با صفا در گذشته گردشگاه فرمان روایان و سلاطین بوده و توجه پادشاهان وقت را به خود معطوف کرده بود. به همین جهت آغا محمد خان و فتح علی شاه قاجار در محل چشمه، ساختمان های زیبایی بنا کردند که توضیحات معماری آن ها در عمارت های دامغان آمده است. به هر روی چشمه علی و عمارت زیبای آن تلفیق جاذبه های طبیعی و تاریخی است که همواره مورد توجه بوده است.

مقبره درویش محمد - سمنان در روستای مؤمن*آباد و در 11 کیلومتری شمال غربی سمنان، بین راه شوسه سمنان به فیروزکوه، مقبره*ای به نام درویش محمد وجود دارد.



به طوری که گفته شده، این مقبره مدفن یکی از عارفان قرن هشتم و از پیروان عارف جلیل*القدر شیخ علاءالدوله سمنانی بود. برخی نیز احتمال می*دهند که مقبره تقی*الدین علی دوستی سمنانی شاگرد معروف شیخ باشد. درویش محمد به علت وارستگی و کرامتی که داشت مورد توجه و احترام مردم سمنان و نواحی اطراف آن بود و به همین جهت، درویش مؤمن آباد نیز نامیده شده است.ساختمان مقبره درویش محمد در محوطه بزرگ و مربع شکلی به ضلع 60/8 متر واقع شده که در چهارطرف آن چهار درگاه بلند با قوس جناغی مربع شکل آن هفت متر است که در وسط آن، ضریح فلزی زیبا و ارزشمندی وجود دارد که در سال 1369 به همت هیأت امناء ساخته شده است. تزیینات حرم منحصر به ازاره کاشی*کاری آن است که با کاشی خشت*های سفید که دارای گل*های لاجوردی است, انجام شده است. گنبد عظیم بقعه که بر بالای حرم و روی چهار فیل*پوش استوار است، پیازی شکل است و نمای خارجی آن را از کاشی*های فیروزه*ای پوشانده*اند.این بقعه در حال حاضر محل دفن شهدای سمنان است و در طول سال و در ایام مختلف، انبوهی مراجعه*کننده و زایر از دور و نزدیک به این محل می*آیند.

مقبره پیر نجم*الدین - سمنان مقبره پیر نجم*الدین منسوب به پیر نجم*الدین دادبخش یا تاج* بخش در گورستانی به همین نام در سمنان واقع شده است و مربوط به دوره مغول است.


از شجره*نامه مدفون این آرامگاه اطلاع صحیحی در دست نیست، ولی عده*ای وی را یکی از سرداران ملی سمنان در حمله * مغول می*دانند.احتمالاً می*توان شیخ نجم*الدین دادبخش را یکی از شاگردان شیخ نجم*الدین خوارزمی به حساب آورد که به دستور وی برای مقابله با سپاه مغول به وطن و زادگاه خود سمنان آمد. مقبره پیر نجم*الدین که یکی از آثار دوره * مغول است، شامل ایوان، حرم و گنبد است و به علت این که قبلاً در وسط گورستان قرار داشته و اکنون در خیابان قرار گرفته، فاقد صحن است. ایوان؛ رو به جنوب و متصل به بقعه ساخته شده و هفت متر ارتفاع و 5/3 متر دهنه دارد. در ایوان دو در چوبین ساده به چشم می*خورد. کف اتاق بقعه، تقریباً 30 سانتی*متر از سطح ایوان پایین*تر است و قبر ساده گچی در وسط آن و در زیر گنبد قرار دارد. پوشش روی مرقد را صندوق مشبک و چوبین به طول 60/2 متر، عرض 35/1 متر و ارتفاع 3/1 متر تشکیل می*دهد. روبه روی آرامگاه دو ستون خشتی بسیار بزرگ از خشت خام قرار دارد که برخی از مردم آن را مقبره فرزندان امیر تیمور گورگانی می*دانند.

مقبره چهل تن دربند - سمنان در 9 کیلومتری شمال سمنان وپانصد متری غرب راه شوسه سمنان به سنگسر (مهدی*شهر) در روستای خوش آب و هوای درجزین؛ بقعه*ای مشهور به چهل تن وجود دارد که محل دفن چهل تن از علویان است.



گفته می شود که این چهل تن در قرن سوم هجری توسط عمال عباسیان در آن جا کشته شده و سر آن ها را در آب جاری درجزین انداخته*اند که 9 سر آن در محله ناسار و سی سر آن در محله سی سر سمنان بدست آمده و در آن جا نیز مقبره*ای ساخته*اند. بنای این بقعه شامل اتاقی بزرگ و مربع شکل است که با دو در بزرگ چوبین به بیرون راه دارد. داخل بقعه را به وسیله پارچه*های سبز و چند قاب عکس زینت داده*اند. بر بالای دو سر در شمالی و شرقی آن، تزیینات بسیار زیبا از آجر به صورت ستاره*های شش پرمتشکل از لوزی*های به هم چسبیده دیده می*شود. نمای خارجی گنبد از کاه گل پوشیده شده و می*توان آن را فقط یک برآمدگی کوتاه تصور کرد. مجموعه بقعه نزدیک یک متر و نیم از کف خیابان مجاور بلندتر است و با سه پله بلند به خیابان متصل می*شود.

قصر عین*الرشید - گرمسار قصر عین*الرشید گرمسار در دو کیلومتری شمال قصر شاه عباسی(قصر بهرام) و در قسمت میانی فاصله دریاچه نمک و کویر بزرگ قرار گرفته است


یک چشمه بزرگ که پر از آب شیرین است، بین کاروان*سرا و پست نگهبانی شکارگاه واقع شده که آب آن از طریق جویی که هنوز هم آثار آن باقی است به باغ درون حصار کاخ می*رفته تا درختان و گل*ها را سیرآب کند.تاریخ بنای این قصر به درستی مشخص نیست. بنای عین*الرشید از خارج 86 متر طول و حداکثر 47 متر عرض دارد و مشتمل بر دو حیاط بزرگ است که حیاط اصلی 5/52 متر طول و 47 متر عرض دارد. معبر ورودی به حیاط اصلی به شکل ایوانی به طول 7/9 و عرض 4/5 متر در جبهه جنوبی حیاط اصلی بنا شده است.در دو طرف ایوان ورودی دو تالار وجود دارد که هر یک پنج در به حیاط قصر دارند. ارتفاع هر دو تالار 20/5 متر است. در باریکه کناری هر دو تالار، دو اتاق مستطیل شکل قرار دارد که این دو اتاق به تالارها راه ندارند و مخصوص خدمه بوده*اند. نظیر این اتاق*ها، در جبهه جنوبی حیاط نیز وجود دارد که به تالارهای جنوبی راه دارند.در وسط حیاط کاخ؛ یک حوض بزرگ ساخته شده که شش متر طول، پنج متر عرض و دو متر عمق دارد. تالار غربی ایوان 5/18 متر طول و 1/5 متر عرض و 25/5 متر ارتفاع دارد و بزرگ*ترین تالار کاخ است. در تالار شرقی تورفتگی*های دیوارهای آن تنگ*تر و هلال تاق*های آن نیز کوچکتر است.سه اتاق و یک شبه ایوان به طرف حیاط که در آن پلکانی به بام ساخته شده در گوشه شمال شرقی ضلع شمالی حیاط دیده می*شود. این اتاق*ها که اجاق*های بزرگ دارند، مطبخ و انبار مواد غذایی بودند. نمای داخلی حیاط و سر درها از داخل و خارج کاملاً شبیه به نمادهای زمان صفویه است. احتمالاً این کاخ از بناهای وابسته به جاده سلطنتی اصفهان، فرح*آباد و بهشهر است.

قصر حرم سرا - گرمسار در یک کیلومتری جنوب شرقی قصر شاه عباسی یا قصر بهرام در گرمسار یک بنای دیگر صفوی به چشم می*خورد که حرم سرا نامیده می*شود



ظاهراً در هنگام مسافرت خاندان سلطنتی، حرم سرا و در سایر مواقع محل سکونت شکارچیان سلطنتی بوده است.آب آشامیدنی این بنا، از چشمه*های واقع در دامنه سیاه*کوه، توسط یک کانال, پس از عبور از یک دره به استخری در بیرون جبهه جنوبی حرم سرا می*رسید و پس از پر کردن آن از طریق کانالی دیگر به حوضی در داخل حرم سرا منتقل می*شد. استخر بیرون حرم سرا 60/9 متر طول، 8 متر عرض و حداقل 40/1 متر عمق دارد. کانال آب از وسط استخر به طرف در ورودی و از آن جا به حیاط و بالاخره پس از عبور از حوض داخل حیاط حرم سرا به طرف عباس*آباد و سیاه*کوه می*رفت که آثار کانال هنوز در بعضی از نقاط دیده می*شود.ایوان ورودی از طرف شرق به طول 5/4 متر و عرض 10/3 متر راه دارد و از آن جا به تالاری بزرگ به طول 50/12 متر و عرض 3/4 متر که با تاقچه و بخاری دیواری دودکش*دار تزیین شده؛ مربوط می*شود. درطرف غرب ایوان ورودی نیز یک تالار بسته به طول 70/15 و عرض 30/4 متر ساخته شده که در آن سه در به ایوان و دو در به خارج باز می*شود.در نیمه جنوبی قسمت غربی حرم سرا، یک تالار بزرگ و در شمال این تالار دو ایوان وجود دارد. در شمال ایوان*ها دو اتاق بنا شده که ابتدا وجود نداشته، ولی بعدها به بنا افزوده شده است. تالارهای موجود در ضلع شمالی کاملاً منهدم شده*اند و چنین به نظر می*رسد که زلزله*ای شدید باعث انهدام آن ها شده است.

قلعه* های روستای ماریان - دامغان روستای ماریان در شش کیلومتری دامغان و دو کیلومتری جنوب راه شوسه تهران – مشهد واقع است.



این روستا دارای سه قلعه به نام*های قلعه بالا، قلعه پایین و قلعه حرم است. قلعه*های بالا و پایین مسکونی است و در بیرون این دو قلعه هم انبوهی از خانه های روستاییان قرار گرفته است. قلعه حرم که به شکل مخروبه است، در جنوب آبادی قرار گرفته و دراطراف همین قلعه؛ خرابه*های زیادی مشاهده می*شود, ضمن آن که در همین جا باغ*ها و زمین*های زراعتی زیادی وجود دارند.قدیمی*ترین قلعه میان این سه قلعه، قلعه بالا است. این قلعه که هنوز دیواره*های آن با گذشت هفتصد سال پابرجاست، به شکل مربع و دارای چهار برج به ارتفاع هشت متر است که سه برج آن نیمه خراب است. تکیه (حسینیه) با تاق نماها و اتاق*ها در داخل همین قلعه است و در ده روز اول محرم در آن مراسم عزاداری و شبیه*خوانی برپا می*شود.به فاصله دو هزار متر مستقیم از قلعه بالا، قلعه پایین واقع شده است این قلعه مستطیل شکل است و دیوارها و برج*های آن به مراتب کم تر آسیب*دیده و به شکل مستطیل است. باغی در ضلع شمالی داخل قلعه وجود دارد که آن را شترخان می*نامند. پشت دیوار شمالی آن اراضی زراعتی وزیرآباد است و به قلعه حرم منتهی می*شود.قلعه حرم مستطیل شکل است و دو ضلع شمالی و جنوبی آن درازتر است. در ورودی قلعه به طرف جنوب است. جلو درب، زمین زراعی وسیعی است که میدان نامیده می شود. این قلعه دارای شش برج به ارتفاع هشت متر است. با سفر به روستای ماریان می توان از هر سه قلعه در فضایی کاملا روستایی بازدید کرد.

قلعه بیار (قلعه ملحدو) - شاهرود قلعه بیار (قلعه ملحدو) در 69 کیلومتری شاهرود در وسط جاده شاهرود به سبزوار در روستای زیدر قراردارد.


سرمای این محل مشهور است و محلی ها جای سرد و پرباد را به «دهنه * زیدر» تشبیه می کنند. در 42 کیلومتر زیدر به طرف جنوب، یعنی به طرف داخل کویر، آبادی «بیار» واقع شده است. این نام اغلب با نام روستای دیگر یعنی «جومند» یکجا ذکر می*شوند. ترکیب این دو اسم به شکل*های بیاروجومند و «بیارجمند» ثبت شده است.رشته کوهی با امتداد خاوری و باختری در جنوب بیار وجود دارد که با رشته*های فرعی جنوب دامغان پیوستگی دارد. در دامنه این رشته از خاور به باختر آبادی*های قلعه احمد، قلعه بالا، گیور، و دزیان قرار دارند. آبادی دزیان از شمال به خان خودی و از جنوب به کوه «تیره» منتهی می*شود. آبادی دزیان از روستای «بیار» سه فرسخ فاصله دارد. دزیان در دامنه کوه «تیره» و ارتفاع محل از سطح دریا 1275 متر است. خرابه*های اطراف و آثاری از قبیل سنگ عصاری و سنگ آسیاب که در دامنه شمالی دیده می*شود, حکایت کننده آبادانی این نقاط است. از سوی دیگر نام*های «بازارو» نزدیک آسیاب بالا و «لشکرگاه» نزدیک قلعه بالا را که اثری از بازار و لشکر در آن جا نیست را می*توان دلیلی بر آبادی و پیشینه این نقاط دانست. این قلعه از نظر موقعیت جغرافیایی جزو دژهای رشته کوه*های البرز نیست. ولی از آن جا که آخرین قلعه*ای است که در این ناحیه به دست اسماعیلیان بوده؛ اهمیت زیادی دارد.

قلعه پارت*ها - شاهرود بنای قلعه پارت*ها در 60 کیلومتری روستای شاهرود واقع شده است که در درون این قلعه بقایای کوره آجرپزی و سفالینه*های مربوط به آن دوران وجود دارد.


پیشینه این قلعه به عهده پارت*ها و ساسانیان مربوط می شود و آثار مربوط به به بیش از دو هزار سال قبل در شاهرود کشف و شناسایی شده است. قلعه یاد شده که مستطیل شکل است، 15 متر از سطح زمین ارتفاع دارد و در چهار طرف آن تاق*های فرو ریخته قوسی شکل مشاهده می*شود. این قلعه که احتمال می*رود در ابتدا سه طبقه بوده، از ویژگی*های معماری دوران پارت*ها برخوردار است.
قلعه میامی - سمنان در جنوب میامی خرابه*ای هست که طبق عقیده اهالی این خرابه در گذشته مرکز قصبه میامی بود و در زمان فتنه مغول خراب شد.



قلعه اراکی چهاربرجی نیز در قصبه میامی در بالای کوه میامی است که دروازه آن را از آجر ساخته*اند و یک آب انبار بزرگ در میان آن است. درجلو این قلعه که نزدیک به یکی از قله*ها است، آثار حدود دویست خانه دیده می*شود. همه راه*های بین این قلعه و کوه مذکور را با سنگ بسته*اند که کسی نتواند خود را به آن محل برساند.

مسجد جامع - دامغان مسجد جامع دامغان از دیگر مسجد های مهم شهر است که روبه روی مدرسه حاج فتح علی*بیگ که به آن مدرسه پامنار نیز می*گویند, قرار گرفته است.


این مسجد دارای 35 متر طول , 18 متر عرض و دو ردیف ستون است که روی ستون*ها سقف*های مدور آجری کار شده است و فواصل آجرها نیز با گچ بند*کشی شده است. دالان ورودی به صحن مسجد که دارای 38 متر درازا و 36 متر پهنا است, منتهی می*شود. ضلع جنوبی صحن دارای سه ایوان است که ایوان وسط آن مرتفع*تر و عریض*تر از ایوان*های طرفین است. محراب در همین ایوان واقع شده است. دهانه این ایوان هفت متر و درازای زیر سقف 16 متر است.این مسجد در ضلع غربی و شرقی خود دو شبستان دارد که چند سال پیش مرمت و بازسازی شده است.