مکان های دیدنی لرستان

موقعیت : غرب ایران
مجاورت : شمال: استانهای مرکزی و همدان جنوب: استان خوزستان شرق: استان اصفهان غرب: استانهای کرمانشاه و ایلام
آب و هوا:
وسعــــت: 28559 کیلومتر مربع
جمعـیــت:
تقسیمات: 9 شهرستان، 10 شهر، 20 بخش، ه81 دهستان و 2842 آبادی دارای سکنه
شهرستانها: خرم آباد، بروجرد ، الیگودرز ، دورود ، ازنا ، کوهدشت ، دلفان ، سلسله و پلدختر
مرکـــــز : خرم آباد

غار میر ملاس - کوهدشت این غار در کوه «سرسرخن» در فاصله حدود 30 کیلومتری شهر کوهدشت واقع شده است.



غار «میرملاس» به مرور زمان درهم ریخته و در حال حاضر سایبانی بیش، از آن باقی نمانده است. نقاشی هایی در دو طرف جنوب و شمال غار روی دیوار سایبان نقش بسته که در معرض عوامل طبیعی و انسانی قرار دارند. بیش تر نقاشی ها، صحنه هایی از شکارگاه یا رزمگاه را مجسم می سازند. برخی نیز، نقش حیواناتی هستند که نمی توان نوع آن ها را تشخیص داد.

غار کلماکره - پل*دختر کلماکره» به زبان محلی به معنی جایگاه بز (کل کوهی) و انجیر است. این غار در 20 کیلومتری شمال باختری شهرستان «پل دختر» واقع شده و از جنبه های طبیعی و فرهنگی، در زمره غارهای با ارزش کشور است.



«کلماکره» در یک منطقه باستانی، در ارتفاعات معروف به کوه مهله و در یکی از دره باغ ها واقع شده است. این غار از نظر ساختار، در سازندهای آهکی دوره کرتاسه به وجود آمده و با توجه به ته نشست های رسوبی و آهکی فراوان، حاوی استالاگتیت (چکنده ها) و استالاگمیت (چکیده های) بسیار زیبا ست. وجود همین ساختارهای طبیعی، عظمت و زیبایی خاصی به آن داده است. تالارها، حفره ها و شکاف های متعدد ایجاد شده در غار، فضایی اسرار آمیز به آن داده و بیننده را به تحسین و اعجاب وادار می کند.غار کلماکره از دیدگاه ارزش فرهنگی و باستان شناختی نیز غاری با اهمیت و با ارزش محسوب می شود و از نظر آثار تمدن های باستانی نیز بسیار غنی است. ارتفاعات کوه مهله قاعده یک مثلث فرضی را می سازند که دو ضلع آن از رودخانه سیمره و کشگان تشکیل شده است. این مثلث از نظر تجمع و تعداد مراکز سکونتی انسان های پیشین، و وجود تپه ها و محوطه های باستانی و تاریخی، غنایی فوق العاده دارد و در ادوار پیش از تاریخ و در دوره های تاریخی به ویژه ایلامی، پارتی و ساسانی رونق و اعتبار فراوان داشته است. چنان که در قسمت مدخل تالار و ورودی غار، آثار و بقایای حیوانی و انسانی به وفور دیده می شود که حاکی از سکونت گاه و بی گاه انسان ها در این غار است.در حال حاضر غار فاقد راه های ورودی به نظر می آمده اجبارا باید از شیوه های کوه نوردی و سنگ نوردی برای رسیدن به آن استفاده کرد. راه ورود به غار در گذشته ها آسان تر بوده، اما به نظر می رسد بر اثر فرسایش کوه یا وقوع زلزله، رابطه آن با بیرون قطع شده است. آثار این حادثه طبیعی در داخل غار نیز آشکارا دیده می شود. دهانه و بخشی از تالار اولی غار را، سنگ هایی که از سقف آن فرو ریخته، فرا گرفته اند. سفال ها و قطعات پراکنده در داخل غار، هیچ اشاره ای به سکونت های دوره پیش از تاریخ و عصرهای غار نشینی ندارند. شاید آثار مربوط به این دوره ها در اعماق لایه های کهن تر، در زیر لایه های ناشی از رسوبات کربنات کلسیم واقع شده و یا در زیر سقف و دیواره های تالارهای دوم، سوم، چهارم و پنجم غار و یا در زیر لایه های فرو ریخته، مدفون شده باشند.اما آثار زیستی و سطحی موجود، همه گی اشاره به رد پای تمدن های تاریخی ایران به ویژه تمدن های پارتی و ساسانی دارند. سفال های پراکنده در سطح غار و خمره های بزرگی که قشری از رسوب های آهکی آن ها را سفید پوش کرده است، در مقاسیه با سفال های مشابه و هم دوره خود می توانند تاریخ تقریبی و زمان سازندگان هنرمند خود را نشان دهند. بیش تر خمره ها از نوع نقش افزوده و یا «استامپی » دوره پارتی و ساسانی اند که با سفال های تپه گیان نهاوند و بعضی سفال های منقوش به دست آمده از شوش شباهت دارند. برخی از آن ها نیز، سفال های ساده دوره ایلام جدید هستند.به هر حال، این غار با توجه به وضعیت آن، نمی توانسته است در دوره های تاریخی، پیوسته به صورت مسکونی مورد استفاده بوده باشد. به نظر می رسد این غار در هنگام حمله و جنگ، به صورت پناهگاه و مامن، مورد استفاده ساکنان دامنه های کوه «مهله» و کناره های «سیمره» و کشگان قرار می گرفته است. ظاهرا در برخی دوره ها نیز، مخالفان و یاغیان، علیه نظام موجود و حکومت های مرکزی، از آن استفاده می کرده اند.


غار کنجی - خرم آباد غار کنجی در چهار کیلومتری جنوب شهر خرم*آباد در کمرکش یک کوه قرار گرفته است.



دسترسی به این غار، از طریق یک مسیر دره ای امکان پذیر است که در فصل بهار، از دامنه های آن، چشمه های آب جاری می*شود. این غار یکی از منظم ترین غارها از لحاظ سطوح داخلی است. مساحت آن بیش از 200 متر مربع است. کف غار خاکی است و در کاوش های انجام شده، چند گور مربوط به پیش از تاریخ همراه با اسکلت های متعدد از آن به دست آمده است. در دامنه و چشم انداز این غار، دشتی وسیع با تپه های مصنوعی وجود دارد


غار کوگان - خرم آباد این غار یکی از معدود غارهای مصنوعی استان است که به دست انسان در دل کوهستان به وجود آمده است.



موقعیت مکانی غار 8 کیلومتری جاده خرم آباد- کرمانشاه به سمت چپ در کوه موسوم به کوگان است. غار کوگان جزو غارهای چند طبقه است که دسترسی بسیار سختی دارد و رسیدن به آن بدون تجهیز به امکانات و وسایل کوه نوردی و غار نوردی ممکن نیست. این غار دژ مانند، به استناد سکه هایی که در اطراف آن به دست آمده است، به دوره اشکانیان تعلق دارد و طی قرون متمادی به عنوان یک محل سکونت دایمی مورد استفاده قرار گرفته است.

غار بت*خانه - کوهدشت این غار در 18 کیلومتری جنوب خاوری شهر کوهدشت، در کوه «دمچهر» قرار دارد


قسمتی از دهانه غار به علل طبیعی بسته شده است، اما قسمتی از آن باقی است که باید به شکل خزیده از آن گذشت و به غار وارد شد. درازای دهانه غار، 18 متر و ارتفاع سقف آن نزدیک به 20 متر است. سراسر سقف و دیواره آن به علت نفوذ آب از لایه های آهکی، سفید شده است. غار، شامل دو قسمت جنوبی و شمالی است که قسمت شمالی آن وسیع تر است. وجود سنگ چخماق و سفال های شکسته سیاه و منقوش، موید زندگی غار نشینی در این ناحیه است. آثار دوره های مختلف تمدن های گذشته در این غار یافت شده و به نظر می رسد که در آن آثار پالئولتیک نیز وجود داشته است. درازای غار نزدیک به 200 متر و پهنای آن به طور متوسط 20 متر است. اشکال زیبای استالاگمیت های متعدد این غار که ارتفاع برخی از آن ها به 50 متر می رسد، موجب شده است که این غار را «بت خانه» بنامند.

غار دوشه - خرم آباد غار دوشه یکی از غارهای تاریخی استان است که در روستای کرشوراب از توابع بخش چگنی خرم آباد واقع شده و حاوی نقاشی ها و کتیبه های تاریخی متعدد و جالب توجه است.



برای ورود به غار باید از باختر تنگه دوشه به بالای کوه صعود کرد. ارتفاع سقف تا کف غار در حدود پنج متر و داخل آن به شکل دایره منظم است که انحنای قسمتی از دیواره های آن، به علت پیش آمدگی دیواره کوه، به هم پیوسته است. بر دیواره های مسطح این غار، در حدود یک*صد و ده نقش با رنگ سیاه نقاشی شده است. بر دیواره باختری آن نیز به جز نقش های یاد شده، دو کتیبه وجود داشته که یکی به کلی بین رفته و نیمی از دیگری نیز محو شده است. مهم ترین علت سالم ماندن نقوش کتیبه، دوری از عوارض طبیعی است. در دهانه حفره های انتهایی غار، استخوان های انسان و حیوان و سفال های شکسته یافت شده است.



این غار در دره آرش «الشتر» واقع شده و در گویش محلی به «مرسمسا» مشهور است. این غار در دره آرش «الشتر» واقع شده و در گویش محلی به «مرسمسا» مشهور است.



درازای غار نزدیک به 70 متر، *پهنای دهانه آن 6 متر، پهنای داخل آن 7 متر و بلندی دهانه آن 70/3 متر است. در کف این غار، تعدادی سنگ چخماق دیده شده است. این غار در بالای محلی قرار دارد که از آن جا سنگ های تراش خورده ای را برای ساختمان سازی آورده اند که نشان می دهد، بیش تر سنگ های بناها و آثار مهم الشتر و سنگ قبرها را از این مکان تهیه کرده اند.

غار عالی آباد - کوهدشت این غار در منطقه کوهدشت واقع شده و یکی از محل های سکونت انسان های پیش از تاریخ بوده است.


غار پس از یک فرود 6 متری تا عمق 420 متری ادامه می یابد. برای بازدید کامل از این غار، وسایل فنی کامل مورد نیاز است.


دره سرطرهان - کوهدشت دره ای طولانی و وسیع است که در باختر بخش کونانی کوهدشت واقع شده است.



این دره، از جنوب به کوه «گور» که مانند دیواری آن را احاطه کرده است، محدود می شود. در این دره، دو طایفه به نام های «کوشکی» و «کراوند» زندگی می کنند. قسمت باختری سرطرهان به رودخانه سیمره منتهی می شود. منطقه باختری سرطرهان کوهستانی و راه های آن مال رو است. در دره سرطرهان، انبوهی تپه باستانی دیده می شود. از جمله اشیای به دست آمده از سرطرهان، یک بت سنگی است که شاید به دوره ایلامی ها مربوط باشد.

دره شهنشاه (گوشه) - خرم آباد در جنوب خرم آباد، یک دره مصفا وجود دارد که از باغ های انار و انگور پوشیده شده و به دره گوشه یا شهنشاه معروف است.



بقعه شجاع الدین خورشید، نخستین اتابک «لر کوچک» نیز در این محل قرار دارد و به همین علت نیز «شهنشاه» نامیده می شود. این گردشگاه در حدود 20 کیلومتری خرم آباد قرار دارد و بر سینه کوه «هشتاد پهلو» قرار گرفته است و چشم انداز های وسیع دشت «کره گاه» و «دره خرم آباد» و پیچ و خم های رودخانه و دامنه های «سفید کوه» و «کوه یافته» جلوه های زیبای شگفت آوری به آن بخشیده اند.


ه شوی - دورود دره زیبای شوی در حاشیه خاوری رودخانه سزار در باختر کوه سالن قرار گرفته و یکی از مناطق تاریخی استان به شمار می رود.



آبشار شوی که زیباترین آبشار ایران محسوب می شود؛ در این دره جاری است. این دره غار تاریخی، زیارتگاه محلی، قلعه و دیگر آثار تاریخی را همراه با روستای تاریخی شوی در خود جای داده است.


دریا چه گهر (گل گهر) - دورود علاوه بر همه زیبایی های اشتران*کوه دریاچه*ی گهر گوهر دیگری است که در زمره*ی دریاچه های کوهستانی و مرتفع این منطقه به شمار می آید.



در دامنه اشترانکوه، دریاچه های دایمی*و شیرین «گهر بالا» و «گهر پایین» گسترده شده اند. این دریاچه از ذوب برف های اشتران*کوه، و انباشت آب آن در پشت سد یا آب بندی که از ریزش کوه پدید آمده، به وجود آمده است.فراوانی نسبی آب های ورودی به این دریاچه باعث می شود، سرزیر آب به دریاچه پایینی (بزرگ) بریزد. درازای دریاچه اصلی گهر را 5/1 کیلومتر و پهنای متوسط آن را 600 متر بر آورده کرده اند. بیش ترین عمق دریاچه 28 متر و مساحت آن در حدود 100 هکتار است. دریاچه گهر مانند آبگیری است که از چشمه ها، آبشارها و سراب های اشتران*کوه پرشده و آب آن در تابستان و زمستان ثابت است. بیش تر سطح دریاچه گهر در زمستان یخ می بندد. انواع بوته*ها، درختان تنومند بید، گیاهان و گل های زیبای پیرامونی، اطراف دریاچه را به صورت یک پارک طبیعی شگفت*انگیز در آورده است. زیبایی خیره کننده و چشم انداز های بدیع دریاچه سبب شده است هر ساله، با وجود سختی راه، انبوهی از مردم لرستان، استان های اطراف و دیگر نقاط کشور، با پای پیاده یا سواره به دیدن دریاچه و زیبایی های آن بروند و چند روزی از اوقات فراغت خود را درآن جا سپری کنند.


دریاچه کیو (کی یو) - خرم آباد دریاچه کیو در کنار پارکی در خرم آباد واقع شده است و آب آن از چشمه تامین می شود.



این دریاچه، زیبایی خاصی به شهر بخشیده است. مساحت آن هفت هکتار و عمق آن بین سه تا هفت متر است. این دریاچه از ارزش های گردشگری درون شهری برخوردار است.

سراب چنگالی - خرم آباد نيلوفر های آبی اين سراب از جمله ديدنی های شهرستان خرم آباد است.



گل های نيلوفر آن از گردشگاه نيلوفر کرمانشاه به اين سراب انتقال يافته پرورش داده شده است.


سراب کيو - خرم آباد اين سراب شامل درياچه، جنگل های مصنوعی و امکانات تفريحی برای کودکان است.



چشمه آن تقريبا 9 ماه از سال آبدهی دارد و از اواخر اسفند آبدهی آن آغاز می شود. آب اين چشمه قيفی شکل که نزديک به پنج متر ژرفا دارد، به رنگ کبود يا آبی تيره ديده می شود و از همين رو آن را «کيو» يا «کبود آب» می گويند

غالیه کوه - الیگودرز یکی از مرتفع*ترین کوه های جنوب باختری ایران است که با 4110 متر ارتفاع در فاصله 80 کیلومتری الیگودرز واقع شده است و مرز طبیعی شهرستان الیگودرز و دزفول است.



دامنه های این کوه بسیار زیبا و مفرح و پر از گیاهان و گل های معطر است صعود به این قله از طریق روستای چقا گرگ که در فاصله 48 کیلومتری جنوب باختری الیگودرز واقع شده است صورت می گیرد. مسیر صعود این کوه عبارت است از: روستای چقا گرگ، روستای دردایی، گردنه نصیر مرده، روستای شاه آباد، روستای باغ ناحیه تخت رز، گردنه آخورا، دره دنده سان، قله دال بازی، غالیه کوه


غار قمری - خرم آباد این غار در باختر دره خرم آباد و در سینه کوهی مشرف به این شهر واقع شده است.


دهانه غار به سوی جنوب کوه قرار دارد و سطح داخل دهانه آن بیش از 200 متر است. درازای راهرو غار، باریک و طولانی است و تا کنون انتهای آن کشف نشده است. درباره این غار افسانه های بسیاری زبان*زد مردم محلی است.

غار قاژه یا مغار - خرم آباد در جنوب خاوری «کوه یافته»، در بخش چگنی خرم آباد غاری است به نام «قاژه» یا «مغار» که در داخل آن، تعدادی «استالاگتیت» و «استالاگمیت» دیده می شود.



دهانه غار به سوی خاور است و در داخل غار، حوضچه ای نسبتا بزرگ پر از آب سرد به وجود آمده که بیش از 5/1 متر عمق دارد. در قسمت باختری دهانه غار، یک راه باریک وجود دارد که با سنگ و گچ چند پله در آن ساخته شده است. این غار، اقامت*گاه موقت شکارچیان است و امکان دارد در گذشته، این راه را شکارچیان ساخته باشند. در هر حال بازدید از این غار و تماشای طبیعت اطراف مسیر آن، جذاب و دیدنی است.


دژ گریت - خرم آباد در جنوب باختری دهستان گریت از توابع بخش پاپ خرم آباد، کوهی به نام «سرتنگ» وجود دارد.



روی این کوه، آثار بنای دژی برجا مانده که امروزه به «سرتنگ قلا» معروف است سطح این دژ 160×300 متری را بارویی محصور کرده است. ارتفاع قلعه از بالا تا پایین نزدیک به 25 متر است اما موقعیت طبیعی دژ بسیار جالب است به طوری که دیوارهای آن در سه طرف خاور و جنوب و شمال بر تیغه کوه بنا نهاده شده است. در طرف خاور این آثار بقایای برج هایی که با سنگ و ملاط ساخته شده باقی مانده است. در داخل قلعه، دیوار چند اتاق نیز وجود دارد.این دژ بر تمام منطقه گریت و نیز بر راه ها و چشم اندازهای شمالی و خاوری آن تسلط دارد.آب این دژ با لوله های سفالی از «سراب الی» تامین می شده است. در شمال باختری دژ آثار دیوار آجری شهر و بر دامنه آن گورستانی بزرگ و قدیمی پیداست. احتمالا گریت پیش از اسلام نیز شهری با رونق بوده است که در دوره اسلامی به ویژه در زمان حکومت اتابکان لر کوچک، به اوج ترقی رسیده و گسترش یافته و سپس در انتهای همان دوره اهمیت خود را از دست داده است.

دژ زلال انگیز - کوهدشت بر تیغه کوهی در دره باریکه سرطرهان کوهدشت که رود سیمره در ان جریان دارد آثار یک دژ باقی مانده که به دژ زلال انگیز معروف است.



ساختمان دو طبقه دژ با سنگ قلوه و گچ ساخته شده است.سمت خاوری و جنوبی دژ به رود سیمره منتهی میشود که عبور از آن با توجه به ارتفاع تیغه کوه و دیواره دژ ناممکن است بیش تر دیوارهای شمالی دژ باقی مانده اند ولی نیمی از دیوار خاوری آن فروریخته است.در دیوار جنوبی و برج مانند دژ دریچه ای به اندازه 245×120 سانتی متر ساخته شده است که از آن رفت و آمد می*کرده اند. از این دریچه، یک راه مارپیچ که به تپه باستانی «پیاره» منتهی می*شود تحت کنترل قرار می گرفته است. تنها راه منتهی به دژ راهی باریک است که از قله کوه به سوی شمال دژ می پیچد و سپس به طبقه دوم آن می رسد. در بدنه کوه چاهی تا سطح رود سیمره کنده شده است که با آن آب مورد نیاز دژ تامین می شده است. ارتفاع سطح دژ تا بستر رود، نزدیک به 15 متر است. ظاهر این دژ نشان می دهد که از آثار دوره ساسانی است. سطح این دژ خاکی با قطر زیاد پوشانده است.


دژ شینه سلسله - خرم آباد روستای شینه در انتهای جنوب باختری الشتر واقع شده است. در شمال این روستا کوهی بزرگ با دیوارهای صاف و قلل متعدد قرار دارد که ارتفاع آن نزدیک به 1000 متر است.



بر روی قله خاوری کوه آثار یک دژ بزرگ و وسیع وجود دارد. این دژ ده اتاق داشته که به مرور تخریب شده است. مصالح به کار رفته در بنا، از قلوه سنگ و نوعی ملاط است. در جنوب دژ آثار یک حوض سنگی دیده می*شود که مخزن آب دژ بوده است. ساختمان این دژ به پیش از اسلام مربوط است.

دره محمل کوه سلسله - خرم آباد در شمال خرم آباد، دره زیبای «محمل کوه» مشهور به تنگه شبیخون قرار دارد که گردشگاهی دل*نشین است.



از طریق این تنگه، شاه راهی دشت سرسبز و زیبای «الشتر» و «دلفان» را به مرکز استان متصل می کند.


دره های چکان و دهقادی - دورود دو منطقه ییلاقی در حوالی شول آباد در جنوب شهرستان دورود به نام چکان و دهقادی قرار دارد که یکی از زیباترین نواحی استان محسوب می شود.



در این دره ها آثار سکونت گاه های قدیمی و قلعه*های بسیار بزرگی مشهود است که نشان از قدمت تاریخی این منطقه دارد. هم چنین در روستای چکان و دهقادی که در گذشته «ده*قاضی» نام داشت، ساختمان آتشکده بسیار بزرگی از عهد زرتشتیان و آثار آب*رسانی به روش قدیمی به درازای چند کیلومتر تا داخل قلعه مشهود است.

دره بابا عباس - خرم آباد دره مشهور «باباعباس» در فاصله هشت کیلومتری جنوب باختری شهر خرم آباد به سوی کوهدشت و در میان دو کوه، واقع شده است.



کوه شمالی این دره، سفید کوه نام دارد. در ابتدای دره و در سینه کش «سفید کوه» دخمه ای در کوه کنده اند و در اطراف آن، چند ستون و یک چهار دیواری به وجود آورده اند. گفته می شود این بنا، پرستشگاه آیین «مهری» یا میتراییسم بوده است. راهی که از گذرگاه کوهستانی به دره و دخمه می رسد، «دختر راه» نام دارد. هم چنین، راهی دیگر نیز به آن منتهی می شود که «داباره» نامیده می شود.


دره و غار ویزنهار - کوهدشت کوه «ویزنهار» رومشکان از توابع کوهدشت، سه دره عمیق دارد که چین خوردگی*های گوناگون دارد.دره باختری، از دو دره دیگر اهمیت بیش تری دارد


زیرا در انتهای این دره و در قسمت بن بست آن، غاری است که در سینه کوه کنده شده که چشم انداز و دیدگاه آن سراسر دره را در بر گرفته است. از میان*دره، راهی برای رسیدن به غار وجود ندارد و ارتفاع دهانه تا سطح دره نزدیک به 20 متر است. در انتهای بن بست دره، دریچه*ای است که پله های سنگی آن به طرف غار منتهی می شوند و تا محوطه غار امتداد می یابند. این پله ها با چند پیچ حساب شده، دره را به غار متصل می کنند. در گذشته، کسی از وجود این پله ها آگاهی نداشت، ولی به طور تصادفی این دریچه پیدا شد. سطح داخلی غار، چندان وسیع نیست، اما قسمت هایی از دیواره آن را تراشیده و صاف کرده اند، به طوری که می توان به آسانی در داخل آن گردش کرد و اثری بسیار جالب توجه و عجیب از دوره باستان را نظاره*گر شد که از ارزش جهانگردی زیادی برخوردار است.

دره تخت شاه (کهمان) سلسله - خرم آباد دره «کهمان» در شش کیلومتری شمال دهستان قلعه مظفری شهرستان سلسله، در دامنه قله «چهل نابالغان» واقع شده و دره ای بسیار زیبا و با طراوت است.



چشمه ای پر آب و بزرگ نیز مشابه چشمه سراب «گاما سیاب» نهاوند در جوار آن از زمین می جوشد. سراسر کناره رودخانه را درختان کهن*سال گردو و برخی درختان جنگلی دیگر پوشانده و منظره طبیعی و چشم*گیری به وجود آورده اند. آب چشمه سرد است و دمای آن در حدود سه تا چهار درجه بالای صفر است. در میان چشمه، زیر درختان گردو، آثار و بقایای تخت گاهی وجود دارد که گویا یکی از حکام قاجار آن را ساخته است. شاید وجه تسمیه آن یعنی «تخت شاه» به این دلیل باشد.


دره حوض موسی - خرم آباد در نزدیکی های خاور شهر خرم آباد، دره ای بن بست گونه وجود دارد که به «حوض موسی» معروف است. این نام، از حوض و سنگ نوشته ای به همین نام گرفته شده است.


روی سطح صخره ای دره، حوضی کنده شده است که در زمستان پر آب می شود. در قسمت شمالی آن به فاصله سه متر، کتیبه ای کنده شده که درازای و پهنای آن 32× 42 سانتی متر و نوشته های آن در پنچ سطر است و این کتیبه، به عهد سلطنت ناصر الدین شاه قاجار مربوط است. این محل در گذشته یکی از گردشگاه های مردم خرم آباد بود. در جنوب این دره، گورستان «جی» یا «کلیمیان» خرم آباد واقع شده است.

دره خرم آباد در میان کوه های آهکی موازی و در ارتفاع 1170 متری، دره خرم آباد به درازای 15 کیلومتر و پهنای 12 کیلومتر گسترده شده است.


این دره با چشمه ها، رود ها، جنگل ها، چشم انداز های کوهستانی، غارها و آثار زندگی جماعات سده های پیش از میلاد، یکی از زیباترین جلوه های طبیعت استان لرستان را به نمایش گذاشته است.


بقعه شاه زواریون - بروجرد این بقعه در 5 کیلومتری شمال بروجرد در محلی به نام زواریون بر بالای بلندی ها و در قبرستان قدیمی قرار دارد.



در مورد مدفون این مزار اختلاف نظر است برخی اهالی آن را مدفن «اخنوع» پسر نوح نبی (ع) می دانند و برخی دیگر ان را به سلطان برکیارق، پادشاه سلجوقی منسب می کنند که در سال 498 هجری در راه عزیمت به بغداد در بروجرد به روز پنج شنبه دوم ربیع الاخر درگذشت مقبره شاه زواریون شامل ساختمان آجری زیبایی است که از یکشبای بلند هرمی 8 ترکی و دو استراحتگاه در طرفین تشکیل شده است.در بقعه به سوی جنوب باز می*شود کفش کن بقعه فضایی است به طول 6 و عرض 3 متر که در دو طرف آن دو دهلیز برای اقامت زایران ایجاد شده است. گنبد 8 ترک مقبره دوجداره بوده و دیوار و پایه پشت ان با سنگ چیده شده که قسمت*هایی از آن تخریب شده است. در داخل مقبره قبری است با معجری ساده از چوب سقف آن گچ بری هایی به نقش ستاره دارد.

بازار قدیمی بروجرد مجموعه بازار قدیمی «راستابازار» بروجرد که تا به امروز نیز باقی مانده، یکی از مراکز تجاری و کسب و کار اقتصادی بروجرد است.



می*توان نشانه هایی از برخی حرفه های قدیمی بروجرد را در این بازار سرپوشیده دید. هر صنفی در یکی از راسته های این بازار، به فعالیت مشغول است.معماری این بازار نیز جالب توجه و در خور ستایش است.


بازار میرزا سیدرضا - خرم آباد بازار سرپوشیده یا کاروان سرای میرزا سیدرضا در سال 1301 هجری قمری به همت میرزا سیدرضا که زاده نقوش بود در خرم آباد ساخته شد.



میرزا سیدرضا ابتدا مستوفی حکومت بود و سپس به مقام نایب الحکومتی رسید. این بازار که سال ها مرکز داد و ستد و فعالیت های اقتصادی شهرهای اطراف خرم آباد نیز بود دو راسته دارد: راسته خاوری شامل 24 دهنه دکان و راسته شمالی شامل 16 دهنه دکان و محوطه و صحن بارانداز با 24 دهنه دکان است. این بازار هم اینک مرکز خرید و فروش طلا در شهر خرم آباد میباشد.


تپه های چغاسبز و کفتارلو - کوهدشت این دو تپه باستانی در دهستان رومشکان کوهدشت واقع شده اند. آثار به دست آمده از تپه چغاسبز، با ظروف شوش اول مطابقت دارند


تپه کفتارلو نیز در پنج کیلومتری شمال تپه چغاسبز قرار دارد. از قسمت های کاوش شده این تپه کوزه، دیگ، خمره*هایی با نقش پرنده و شکارهای کوهی و نقش های ساده و ظروف بدون نقش بیرون آورده شده است. ظروف تپه کفتارلو، هم عصر با ظروفی هستند که از تپه گیان نهاوند به دست آمده اند.

تپه های باباخانی و تخته چراغ - خرم آباد در یک کیلومتری دهانه شمالی «سنگ موسی» در بخش چگنی خرم آباد دو تپه به فاصله 200 متر از یک*دیگر قرار دارند که تپه خاوری را «بابا خانی» و تپه باختری را «تخته چراغ» می گویند.



روی هر دو تپه سفال های شکسته بسیار وجود دارد. آثار یک بنای آجری نیز روی تپه باباخانی مشهود است که آجرهای آن از لحاظ عرض، طول و ضخامت دو برابر آجرهای معمولی هستند. احتمالا باید طبقه اول تپه ها به دوره اسلامی و طبقات زیرین آن به دوره های پیش از اسلام مربوط باشند.


تپه پیاره - کوهدشت تپه پیاره در محلی به نام «کول وایم» در طرهان کوهدشت واقع شده است. اندازه این تپه 200×300 متر و ارتفاع آن 10 متر است که بر دره ای به نام «باریکه» مشرف است و آثار باستانی برنزی بسیاری از آن به دست آمده است.



در این تپه، دو نوع گور دیده شده است. گورهایی که در آن اسکلت انسان با اشیای سفالی و مفرغی و مجسمه هایی از حیوانات و گاه سلاح های جنگی مانند خنجر، گرز و تبر به دست آمده است و گورهایی که در کنار آن*ها اسکلت اسب یا ابزارهای برنزی از قبیل دهنه، رکاب و … یافت شده است

تپه حمام دلفان - لرستان این تپه که در 25 کیلومتری دلفان و در روستای یارآباد واقع شده ارتفاع زیادی ندارد و از قدیم به حمام معروف بوده است.



در اطراف تپه گورهای باستانی بسیاری وجود دارد که گویی اهالی روستا و دیگران بیش تر با حفاری غیرمجاز؛ اشیای به دست آمده از طلای منقوش را به غارت و یغما برده اند. در آن روزگار گویا یکی از آیین های رایج تدفین، سکه گذاشتن در دهان مردگان بوده است. بدین گونه اگر در قبری آثار باارزش دیگری یافت نمی شد؛ دست کم سکه*ای از دهان جمجمه**ای پیدا می*شد. یکی از سکه های به دست آمده از این تپه به دوره ساسانی تعلق دارد.


تپه خانجان خانی - خرم آباد در جنوب دهستان ده پیر قرار گرفته و دارای آثار سفالی ساسانی است. از قسمت های بریده آن کوزه های محتوی استخوان پیدا شده است.



روی این تپه، در میان خانه های روستایی قبری قرار دارد که مورد احترام است و به «سرمگو» مشهور است. پایه ستون های سنگی متعدد موجود این محل علی الظاهر به دوره پارت ها مربوط است. از آثار دوره اسلامی نیز سنگ قبرهایی به خط کوفی یافت شده است.

تپه درکه - کوهدشت یکی از تپه های مهم پیش از تاریخ که از چشم دانشمندان و باستان شناسان دور مانده تپه*ای به نام درکه است.



این تپه در شمال خاوری کوهدشت و در فاصله 24 کیلومتری روستای «ابوالوفا» واقع شده است. نتایج حفاری ها نشان می دهند ساختمان تمامی این تپه از چینه و خشت بوده است. از طبقه میانی تپه ظروف سفالی و برخی ظروف مفرغی یافت شده که سفال های آن به رنگ قرمز و مشابه ظروف سه پایه داری هستند که پروفسور «گریشمن» آن*ها را از طبقه سوم «تپه گیان» بیرون آورده بود. ظروف سه پایه دار، دارای نقش هایی به شکل ریک زاک یا سبد باف هستند.

تپه سراب «ناوه کش» - خرم آباد ناوه کش نام یکی از روستاهای بخش چگنی خرم آباد است. در مرکز این دهستان چشمه ای پرآب وجود دارد که یک تپه بزرگ به طول تقریبی 150 و عرض 40 متر در شمال آن قرار دارد


در مقطع جنوبی این تپه قسمتی از دیوار یک بنا که شاید با روی قلعه ای باشد مشهود است. این دیوار با سنگ های بزرگ و حجاری شده و سنگ قلوه ها ملاط سخت ساخته شده است. طول کنونی این دیوار 5/13 متر و ارتفاع آن بیش از دو متر است. این بنا، ممکن است قسمتی از یک قلعه بزرگ دوره ساسانی باشد به ویژه اینکه بر سر راه باستانی باختر لرستان که به شهر «شاپورخواست» می رسید واقع شده است. در فراز تپه انبوهی سفال شکسته وجود دارد.

پل خرم آباد بر روی رودخانه ای که از میان شهر خرم آباد می گذرد پلی از دوره صفویه به یادگار مانده که هنوز هم مورد استفاده است


این پل در گذشته دارای 20 چشمه بود که به جز موج شکن ها و پایه ها، بقیه آن با آجر و ملاط ساخته شده است. ارتفاع پل 18 متر است.این پل سنگ نبشته*ای به طول دو متر دارد و در عرض و حواشی آن نام برخی از سوره های قرآن در دو سطر حک شده است.


پل رودخانه کشکان رود - خرم آباد این پل بین خرم آباد و اندیمشک و بر روی رودخانه کشکان رود قرار دارد و قسمتی از آن خراب شده است بر طبق کتیبه آن که به خط کوفی است ساختمان آن در سال 399 به اتمام رسیده است


این پل دارای 13 دهانه بوده است. ارتفاع آن درحدود 20 متر است سنگ های پایه آن بسیار بزرگ و تراشیده می باشد. بنای اصلی این پل را عده ای به دوره ساسانیان منسوب می دارند کتیبه ای به طول و عرض یک متر و ضخامت 75 سانتی*متر بر روی پل نصب بوده است.

پل شاپوری - خرم آباد در دو کیلومتری جنوب باختری شهر خرم آباد و در باختر شهر قدیمی «شاپور خواست» یکی از شاهکاری های معماری دوره ساسانی باقی مانده است.



این پل بیست و هشت تاق در جهت خاوری- باختری داشت که امروزه تنها شش تاق آن باقی مانده است. پایه ها و موج شکن بقیه تاق ها هنوز پابرجا هستند. سطح هر پایه 66 متر (6×11) و فاصله بین دو پایه 6/7 متر و ارتفاع کنونی آن 16 مر است. سنگ هایی به ابعاد 60×60×58 سانتی متر در پایه ها به کار رفته اند. تاق ها نیز با سنگ های حجاری شده ساخته شده اند. مصالح تمام بنا از سنگ و ملاط است و ملاط آن ترکیبی است که اکنون نیز جدا کردن آن از سنگ ها به سختی امکان پذیر است.

آبشار چکان - دورود در دامنه ارتفاعات مشرف به دره چکان (جنوب شهرستان دورود) آبشاری در نهایت زیبایی و عظمت جاری است که به آبشارچکان معروف است.



این آبشار از درون غاری مشرف بر زمین های زراعی چکان بیرون می جهد و درازای فوران آن به ده ها متر می رسد. اطراف آبشار منطقه ای وسیع با فضایی مطلوب و دل انگیز است که در دو الی سه کیلومتری آن امام زاده ای نیز به نام «ابوعلی(ع)» واقع شده است. آب این آبشار در اواخر پاییز به مرور خشک می شود و در روزهای اولیه شروع فصل بهار دوباره با همان فوران به بیرون می جهد. این آبشار یکی از زیبایی های کل استان نیز محسوب می شود

آبشار تاف (نوژيان) - خرم آباد آبشار نوژيان در 30 کيلومتری جنوب خاوری خرم آباد (بخش پايی) و در ناحيه ای جنگلی به همين نام واقع شده است.



اين آبشار يکی از زيبايی های طبيعی استان لرستان است که هر ساله، بسياری از مردم را به سوی خود جلب می کند. گردش گاه جنگلی نوژيان بالای کوه تاف قرار دارد. در کوه «تاف» انواع گياهان دارويی می رويند و طبيعت و آبشار زيبای آن شگفت انگيز و ديدنی است. همواره بسياری از مردم برای تماشای اين آبشار زيبا و هم چنين برای جمع آوری گياهان دارويی، به اين ناحيه می آيند و اوقات فراغت خود را در آن جا می گذرانند.آبشار افرينه بين خرم آباد و ملاوی و آبشار وراک در بخش پاپی خرم آباد نيز از ديگر آبشارهاي اين منطقه به شمار مي آيند.

آبشار شوی - دورود آبشار شوی را برخی ها زیباترین آبشار ایران می دانند که در حوالی روستای شوی و در دامنه سالن کوه ایستگاه تنگ هفت از توابع شهرستان دورود واقع شده است.


آبشار شوی آبشاری زیبا و دل*نشین است که از غاری بیرون می جهد و از گردنه*ای بلند به پایین دره سرازیر می شود. در فصل بهار از سراسر کشور مردم علاقه*مند برای تفریح به سوی این آبشار روی می آورند و بخشی از اوقات خود را در پیرامون آن سپری می کنند. این آبشار در گویش محلی به «طاف شوی» معروف است.


امام زاده ویلیان (ویلیو) - بروجرد این مزار که مدفون آن «ابوالعباس احمد بن ابراهیم» وزیر است، در 24 کیلومتری جنوب باختری بروجرد قرار دارد.



مقبره او از نظر فرم بنا به جز قسمت طاق حرم چندان قدیمی به نظر نمی رسد و دارای ایوان دو گلدسته و گنبد است. در اطراف ان گورستان قدیمی است که قدمت آن به قرن 6 هجری می رسد و اغلب سنگ قبرهای آن به خط کوفی است

امام زاده جعفر - بروجرد در خاور شهر بروجرد، در میان یک گورستان قدیمی، بقعه ای بسیار جالب که نمونه ای از معماری عصر سلجوقی است وجود دارد.


اندازه کل زیر بنای مقبره 22×20 متر و ارتفاع گنبد آن نزدیک به 25 متر است. اصل قبر در طبقه زیر معجر کنونی قرار دارد و شش پله از کف حرم پایین تر است. طبقات بقعه یک دست و سالم هستند ولی نمای اطراف حرم، اصالت معماری اصلی را از دست داده و به مرور زمان از نظر کالبد ظاهری تغییر کرده است. درگاه ورودی مقبره، خاوری و دارای دو نشیمن است که با کاشی های عصر صفوی و قاجاری مزین شده است. درگاه دری از چوب به اندازه 5/1×2 متر دارد که کنده کاری شده و بر حاشیه آن نیز ایاتی از قرآن حک شده است.تاریخ بنای ساختمان 1203 هجری قمری است.کنده کاری و منبت کاری روی لنگه های در و حاشیه آن از هنر و زیبایی فراوان برخوردار است هر بیننده ای را برای مدت ها مجذوب می*کند و شاهکاری از هنر دوره صفوی است. در کناره درگاه، سنگ قبری از مرمر به اندازه 38×50 سانتی متر بر دیوار نصب شده که بر حاشیه ان آیاتی از قران به طور برجسته حجاری شده است. این سنگ قبر به بانویی به نام «شاخاتون» تعلق دارد. داخل حرم، هشت ضلعی است. در وسط حرم، معجری از چوب و ورشو قرار دارد. اصل قبر در طبقه زیرین است که اتاق اجری سردابه آن به بلندی 3 متر ساخته شده و اندازه آن 3/10×70/2 متر است.

بقعه امام زاده قاسم - بروجرد این بقعه در جاپلق بروجرد و در سه کیلومتری خاوری ایستگاه راه آهن قرار دارد. بنای تاریخی امام*زاده قاسم متعلق به قرن هشتم هجری قمری و دوره شاهرخ تیموری است.



این بنا شامل صحنه و مقبره و گنبد هرمی شکل آجری است. اهمیت و شهرت این بقعه به علت دارا بودن مجموعه های ظریفی از هنرهای نجاری است. تاریخ سال 738 و 808 و 850 هجری قمری در روی درب چوبی آن حکاکی شده است. بر روی این در کتیبه تاریخی به خط رقاع برجسته حکاکی شده و از متن آن چنین بر می*آید که این مزار برای قاسم بن زید در شهر محرم الحرام سال 738 هجری قمری ساخته شده است. در پایان کتیبه نام استاد بنا بدین ترتیب خوانده می شود: علی مفخر النجار و نقاش استاد حسن بن جمال احمد شیرگیر...» در وسط حرم در روی صفحه ای به بلندی یک متر و نیم طول پنج متر دو صندوق چوبین بزرگ ساده قرار دارد که در چهار حاشیه بالای هر کدام از دو صندوق کتیبه ای به خط ثلث که معرف نام و نشان صاحبان مزار متبرک و تاریخ آن است، حک شده است. از متن کتیبه حاشیه صندوق اول چنین برداشت می شود که این صندوق متعلق به مزار مقدس شهید زید بن حسن بن علی ... قاسم است که در اوایل ماه مبارک صفر سنه 850 ه.ق شهید شده است.

بقعه جابر - خرم آباد در روستای «بابازید» خرم آباد مقبره ای قرار دارد که گنبد آن شبیه گنبد دانیال نبی در شوش است


طایفه*ای از ساکنان «بدره» معتقدند که فرزندان جابر (صاحب مقبره) اند و طوماری به عنوان شجره نامه، با مهرهای فراوان درست کرده و مدعی هستند که در این بقعه جابربن عبدالله انصاری خفته است و فرزندان وی می توانند «مال الله» و زکات مسلمانان و برخی حقوق دینی را دریافت دارند و موقوفات مقبره نیز باید زیر نظر آن*ها اداره شود. این ادعا بی گمان باطل است زیرا مسلم است جابربن عبدالله انصاری در مدینه فوت کرد و همان جا هم مدفون شد. از این رو گروهی احتمال می دهند که صاحب قبر جابربن حنان باشد. در گچ بری های داخل مقبره جز نام پیغمبر اسلام (ص) و چند کلمه دیگر چیزی دیگر نوشته نشده است. تاریخ بنای بقعه مشخص نیست ولی از لحاظ سبک بنا و معماری بنای مشابه آن در لرستان وجود ندارد.

مسجد جامع - خرم آباد مسجد جامع خرم آباد در سال 970 هجری قمری به دستور شاه پرور سلطان دختر آغوز بیک (همسر شاه رستم از اتابکان لر کوچک) ساخته شد.



این مسجد در سال 1110 هجری قمری به دستور شاه سلطان حسین صفوی تعمیر شد و سنگ نوشته مربوط به این فرمان هم اکنون در بخش سنگ نوشته های تاریخی «دژ شاه پور خواست» نگه*داری می*شود. در سال*های بعد نیز مسجد دوبار تعمیر شده است یک بار توسط خدایی خان حسنوند (جد اعلای طایفه حسنوند) و بار دوم به وصیت ملا محمد تقی خرم آبادی در دوره کریم خان زند و توسط شخصی به نام زکی خان.بیش از نیم قرن پیش هنگام خیابان کشی، قسمتی از مسجد قدیمی ویران شد. بنای مسجد کنونی خرم آباد که روی خرابه های قبلی ساخته شده است چندان هم قدیمی نیست و در ساختمان آن ریزه کاری های هنری چشم*گیر دیده نمی*شود. این بنا تا پس از جنگ جهانی دوم رونقی نداشت. در سال 1322 هجری شمسی گروهی از اهالی منطقه ان را ترمیم کرده و در شمال و جنوب آن حجره هایی ساختند و آ‎ن را به حوزه علمیه تبدیل کردند گویا در گذشته نیز حوزه درس طلاب دینی بوده و از قدیم به نام مدرسه اشتهار داشته داست در رواق خاوری مسجد، کتاب*خانه ای با کتاب های اهدایی مرحوم آیت الله کمالوند وجود دارد

مسجد جامع - بروجرد این مسجد قدیمی در خاور بروجرد واقع شده و از بناهای تاریخی و جالب توجه شهر بروجرد است. تاریخ ساخت بنای مسجد براساس کتیبه موجود سال 1068 هجری قمری است.



درب ورودی مسجد دو لنگه است و در سال 1092 هجری قمری به دستور شخصی به نام سلطان محمد ساخته شده است. بنای اولیه مسجد فاقد گلدسته بوده و دو گلدسته موجود به دستور شخصی به نام تقی*خان رازانی در سال 1209 هجری قمری ساخته شده است. زیباترین قسمت مسجد، منبر 9 پله ای آن است که در 1068 هجری قمری از جنس چوب ساخته شده و حاوی دو بیت شعر ماده تاریخ ساخت مسجد است. در قسمت شمالی صحن مسجد، شبستانی است بزرگ و کهن با ستون های متعدد که دربی چوبی با نقش های برجسته دارد. بر روی درب ورودی باختر مسجد کنده کاری های زیبا حک شده است. بر بالای این در، سنگ نبشته ای به طول 38×25 سانتی متر نصب شده که به زمان شاه عباس اول مربوط است.

معبد مهری - خرم آباد در جنوب باختری خرم آباد به فاصله 8 کیلومتری جاده خرم آباد کوهدشت در دره بابا عباس که اکنون منطقه ممنوعه نظامی است دخمه ای در دل کوه کنده شده است


در اطراف این دخمه چند ستون و چهار دیوار سنگ چین وجود دارد. در باختر دخمه و بر بلندای تیغه کوه، از طریق پله های سنگ چین شده میتوان به سطحی نسبتا باز رسید که شباهت فراوانی به قربانگاه دارد. بلندی این نقطه تا دامنه دخمه 20 متر است. ظاهرا این دخمه و مجموعه آن به اعتقادات و ائین مهرپرستی مربوط میشود و معبدی برای پرستش مهربوده است. در دره بابا عباس مزار دیگری وجود دارد که ظاهرا باید مدفن «ماما جلاله» مادر «شاه خوشین» پیشوای بزرگ اهل حق باشد.

کوه تمندر - الیگودرز رشته کوه تمندر در نواحی بریرود و زلفی شهرستان الیگودرز واقع شده است و دارای چهار رشته شمالی، جنوبی، خاوری و مرکزی است.



رشته شمالی دو قله از ناو دره سر را در بر می گیرد که به ترتیب 3200 و 3500 متر ارتفاع دارند. رشته مرکزی دارای شش قله به نام های قله مرکزی تمندر، هما، قله شمالی، خاوری و جنوبی تمندر و قله جنوبی دره سر است که همه آن ها بیش از 3500 متر ارتفاع دارند. قله مرکزی تمندر 3900 متر ارتفاع دارد. رشته شمالی تمندر دو قله فرسش و قله جنوبی را شامل می شود که به ترتیب 3600 و 3850 متر ارتفاع دارند. رشته جنوبی تمندر نیز شامل یک خط الراس 15 کیلومتری است که در انتهای باختری آن قله مخروبه قدیمی به نام قلعه دختر قرار دارد.کوهستان تمندر یکی از بزرگ*ترین شکار گاه های شهرستان الیگودرز است. زنجیره به هم پیوسته کوه ها و قله*های استان لرستان نه تنها می تواند به یکی از کانون های توسعه ورزش کوه نوردی و صخره نوردی تبدیل شود، بلکه* به علت برف*گیری و وجود شیب*های مناسب درپاره*ای از مناطق، قابلیت ایجاد و توسعه ورزش اسکی را نیز دارند. علاوه بر آن ناحیه زیبا و کوهستانی لرستان که ارتفاعات زاگرس مرکزی در آن جای گرفته است، از زیبایی کم نظیری برخوردار است و دیدار از آن به ویژه در بهار و تابستان تجربه ای فراموش نشدنی است.

کتیبه ها و تپه های باستانی - ازنا در اطراف ازنا قلعه و یا روستاهای بسیار قدیمی وجود داشته که متعلق به قبل از ظهور اسلام بوده و در طی قرن های متمادی مخروب و به صورت تپه در آمده*اند در اصطلاح محلی به این تپه*ها چغا گفته می شود.



آثار باستانی که در ازنا دیده می شود عبارتند از: تپه*ای معروف به قلعه خرابه در خیابان پیروزی ازنا، چغا آقونی در 1 کیلومتری جنوب، تپه قائد محمد تقی (کامدتقی) یا تپه ازنا در 1 کیلومتری غرب و تپه فتح الله در 5 کیلومتری جنوب خاوری ازنا.

کتیبه* دره حوض موسی - خرم آباد در نزدیکی های خاور شهر خرم آباد، دره ای بن بست گونه وجود دارد که به «حوض موسی» معروف است. این نام از حوض و سنگ نوشته*ای به همین نام گرفته شده است.



روی سطح صخره ای دره حوضی کنده شده است که در زمستان پرآب می*شود. در قسمت شمالی آن به فاصله سه متر کتیبه ای دیگر کنده شده که طول و عرض آن 32×42 سانتی متر و نوشته های آن در پنج سطر است و این کتیبه به عهد سلطنت ناصرالدین شاه قاجار مربوط است. این محل در گذشته یکی از گردشگاه*های مردم خرم آباد بود. در جنوب این دره، گورستان «جی» یا «کلیمیان» خرم آباد واقع شده است.


گنبد ابوالوفا - کوهدشت این مقبره در 25 کیلومتری باختر شهر کوهدشت، بر دامنه کوهی به نام «بره کاظم» واقع شده و تمام ساکنان آن محل پیرو «اهل حق» اند.



این مقبره مدفن سید ابوالوفا یکی از هفت نفری است که جزو دسته دوم پیشوایان اهل حق بوده اند و وی از یاران برجسته سلطان اسحاق ملقب به صاحب کرم است که نسبت اش به حضرت امام موسی کاظم (ع) می رسد و رهبری این فرقه را بر عهده داشته است. کلمه «سید» نزد «اهل*حق» تنها به مرشد و پیشوا گفته می*شود. ابوالوفا در اواخر سده هفتم یا در نیمه اول سده هشتم می زیسته است.

گنبد شاه محمد - کوهدشت در انتهای شمالی طرهان، بر دامنه کوههای «تت» و «درامار» کنار رود سیمره گنبد و مقبره شاه محمد واقع شده که زیارتگاه مردم لرستان و کرمانشاه است.


سبک ساختمان مقبره شبیه تاق مسجد جامع بروجرد است. اصل بنا چهار گوش است که در بالا به هشت ضلعی تبدیل شده است. دیوار هر ضلع با کاشی های مشبک زینت داده شده است گنبد آن درگذشته دو جداره بوده که امروزه تنها گنبد زیرین آن باقی مانده است.گلدسته ها، استوانه ای شکل اند که در انتهای هر یک از آنها، تزییناتی با آجر به صورت زیک زاک ایجاد شده است. تاریخ بنای آن 1322 هجری قمری است که این تاریخ بر سنگی در دیواره خاوری مقبره نوشته و نصب شده است. در اصلی مقبره به سوی شمال باز می*شود و اندازه هر لنگه در 60×110 سانتی متر است. هر دو لنگه در روکشی از نقره دارند که آیات و اشعاری با خط نستعلیق بر آن*ها حک شده و در فاصله*های خطوط نقش هایی منظم و ریزه کاری*های بسیار جالب توجه وجود دارند. بر حاشیه آن*ها چند بیت از مرثیه مشهور محتشم کاشانی با خط نستعلیق نوشته شده است. قبر ضریحی از ورشو به طول و عرض 2×2 متر دارد. گنبد مقبره از آجر ملاط و کاشی ساخته شده است. در فاصله 5/5 متری دیوار حرم، چهار اتاق برای سکونت زایران بنا شده است.

گرداب سنگی - خرم آباد در شمال باختری شهر خرم آباد و بر دامنه کوه کور، چشمه آب «گرداب سنگی» سر برآورده است.



چشمه ای که از نیمه دوم اسفند تا میانه تابستان پرآب است و در دیگر ماه های سال خشک و خاموش است. گرداگرد آن دیوار دایره ای شکلی به پهنای سه متر از سنگ هایی به ابعاد 1×1 متر ساخته شده است که در قسمت خاوری آن دریچه ای به بلندی و پهنای 90×160 سانتی متر دیده می*شود. این دریچه با یک وسیله کشو مانند بسته می*شده و آب را به جوی کناره باختری گرداب، سرازیر می کرده است. آب «گرداب سنگی» را به وسیله همین جوی که از لبه باختر خرم آباد و در دامنه کوه کشیده شده و با سنگ و ملاط ساخته شده بود به دره ای که امروز «بابا عباس» نامیده می شود؛ هدایت می کردند.فاصله مبدا تا مقصد این آب نزدیک به 12 کیلومتر است. در این محل آثار یک آسیاب شبیه آسیاب شهر قدیمی «شاپور خواست» بر جای مانده که آب آن از گرداب سنگی تامین می*شده است. مصالح این بنا مانند سنگ و ملاط پل شاپوری است.

پل گاومیشان - کوهدشت در خاور سیمره، نزدیک محلی که آب رود کشگان و سیمره به هم می پیوندد پایه های پلی بزرگ باقی مانده است.


این پل از آن*جا که در مسیر باستان شناسان یا جهانگردان واقع نشده بود جز در چند مورد نامی از آن به میان نیامده و معرفی نشده است زیرا از سیمره راهی نزدیک تر به طرهان می رفت و کاروانیان بیش تر از آن راه سفر می کردند. اکنون تمام رود سیمره از بستر میان دو پایه پل عبور می کند که تاق ان نیز شکسته است. سایر چشمه های پل سالم مانده اند. بستر رود سیمره هشت متر پایین تر از کف چشمه های پل قرار دارد که طی چند قرن به وجود آمده است. نزدیک به 200 سال پیش، این پل را والی پشتکوه مرمت کرده بود.


قلعه رکی - خرم آباد این قلعه در خاور دهستان «تشکن» از توابع بخش دوره چگنی خرم آباد بر بالای قله ای به نام «رکی» در ارتفاع 1000 متری کوه «برآفتاب» قرار گرفته است.



سطح قلعه با تخته سنگ های بزرگ فرش شده است و نشان می دهد که در داخل قلعه روزگاری قصری وجود داشته است. دیوارهای این دژ خشتی است، ولی ستون های آن سنگی است. این دژ بر تمام جلگه تشکن تسلط دارد و راه های دو سوی کوه و دره های شمالی آن را زیر نظر می گیرد.

قلعه رزه - خرم آباد قلعه رزه از جمله قلعه های تاریخی استان لرستان است که منزلگاه کاروانیان جاده خرم* آباد به دزفول بوده است و اکنو نیز جاده سراسری خوزستان از کنار آن می گذرد.


بنای قلعه روی تپه ای سنگی نهاده شده است. سراسر دیوار جنوبی آن بر دره ای مشرف است که عمق تقریبی ان 15 متر و بلندی دیوار آن در بعضی قسمت ها، هشت متر است. برای ورود و خروج از قلعه، تنها یک در وجود داشته است. قلعه دارای 13 اتاق بزرگ و چند اتاق کوچک است که در جهات مختلف ساخته شده اند.نمای کلی دیوارها و اتاق های قلعه نشان می دهد که در ترکیب معماری ان تغییراتی داده شده است. این قلعه، به هنگام تصرف لرستان به دست قوای دولتی رضاشاه، اهمیت نظامی فراوان داشته و یکی از قرارگاه های مهم جلوگیری از شورش، یاغی گری و غارت به شمار می رفته است. قلعه با گچ و سنگ قلوه ساخته شده است. در شمال این قلعه یک بنای دو طبقه کوچک تر نیز وجود دارد که به حسینیه یا قلعه حسینی مشهور است.

قلعه زاخه یا زاغه - خرم آباد در دو کیلومتری خاور تپه باستانی و روستای چغابل خرم آباد، آثاری از یک دژ که از سنگ ساخته شده باقی مانده است.



بیشتر تاق های آن از زیر خاک سر برآورده اند. بیش تر بخش های این دژ هنوز در زیر خاک پنهان است و به شکل تپه خودنمایی می کند. دهانه برخی از تاق ها به پنج متر می رسد و چند اتاقی که از خاک بیرون آمده اند به هم مربوط و متصل هستند. در بعضی از اتاق ها به سوی شمال و برخی دیگر به جانب جنوب باز می*شوند.به احتمال زیاد، بنایی که در جنوب خاوری آن واقع شده یک آتشکده قدیمی بوده است. بیش تر سنگ های به کار رفته در این بنا، یا حجاری شده اند و یا قلوه*ای هستند. کیفیت ساخت و ظاهر بنا نیز به آثار دوران ساسانی شباهت زیادی دارد. مرمت و بازسازی این قلعه آن را به یک اثر جالب توجه تاریخی تبدیل خواهد کرد.

قلعه سیله - کوهدشت این قلعه در قله «سیله» از کوه «هیزم آباد» کوهدشت واقع شده است


آثار آن نشان می دهد که مصالح ساخت این قلعه بزرگ از سنگ تراش خورده و ملاط بوده است. سکه هایی که از این قلعه به دست آمده اند به دوره اشکانی تعلق دارند.

قلعه شهنشاه (گوشه) - خرم آباد در روستای گوشه خرم آباد و در کنار گنبد شهنشاه، قلعه ای قدیمی وجود دارد که از سنگ و گچ ساخته شده است.



صحن این قلعه 12×25 متر است و پانزده رواق و اتاق نشیمن دارد. هر اتاق را دیواری به دو قسمت تقسیم می کند که برای نگاه*داری چارپایان و استراحت کاروانیان ساخته شده است.بلندی دیوار قلعه پنج متر است. در گوشه جنوب باختری، پله هایی سنگی برای دسترسی به پشت بام ساخته شده است. این قلعه که بر سر راه خرم آباد به خوزستان بنا شده، اولین منزل به سوی دزفول و آخرین منزل به جانب خرم آباد بوده است.


مقبره داوود رش - کوهدشت در شمال خاوری کوهدشت و بر دامنه یک کوه، مقبره*ای قرار دارد که به «داوود رش» مشهور است


مقبره مربع شکل است و اضلاعی به طول هفت متر دارد. از هر گوشه در داخل مقبره، دو یال در جهت تاق گنبد به طرفین باز می*شود. تاق برحسب هشت قسمت اصلی بنا شده و ارتفاع گنبد که نزدیک به 9 متر است از سنگ و گچ ساخته شده است.این مقبره نیز از جمله زیارتگاه*های «علی الهی» ها است که ظاهرا به داوود از یاران سلطان اسحاق که در قرن هفتم می زیسته است تعلق دارد. در اطراف مقبره یک گورستان کهنه و قدیمی است که بر سنگ یکی از قبرهای آن تاریخ 1118 هجری با تصاویری مبهم کنده کاری شده است.

مقبره سید جمال الدین واعظ اصفهانی (صدرالمحققین) - بروجرد سید جمال الدین معروف به صدرالواعظیم فرزند عیسی بن محمد علی موسوی عاملی که نسبت ایشان به سادات جبل عامل می رسد یکی از مجاهدین و رهبران نهضت مشروطیت و پدر نویسنده صاحب نام سید محمد علی جمال زاده است.



وی پس از به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی به امر محمد علی شاه مخفیانه قصد عتبات کرد ولی در همدان گرفتار و او را به بروجرد فرستادند و به دستور امیرافخم همدانی حاکم وقت لرستان و بروجرد به شهادت رسید و در مزاری در همین شهر مدفون شد که محل به احترام قبر او به جمالیه مشهور شد. این مدفن در جنوب ساختمان شهرداری بروجرد بین ساختمان شهرداری و محلی که قبلا شهربانی بود واقع شده، سنگ قبر وی به اندازه 72×120 سانتی*متر و در تاریخ 1317 هجری شمسی تجدید شده است. بعدها از آن جا که این سنگ به علت فرسایش در معرض نابودی قرار داشت به همت انجمن آثار ملی (سابق) مدفن سید با کیفیتی در خور شان او و با سنگ مرمر مشکی مرمت شد

منار خرم آباد در کنار آثار شهر قدیمی شاپور خواست مناره ای آجری و استوانه ای شکل بر جای مانده است که به قرن پنجم هجری تعلق دارد



ممکن است برای هدایت کاروانیانی که از باختر و راه های دیگر به شاپور خواست می آمده اند، مورد استفاده قرار می گرفته است . این مناره که امروزه به مناره خرم آباد نیز معروف است در جنوب خاوری خرم آباد قرار دارد و پیرامون آن به پارک شهر تبدیل شده است.

مسجد قلعه - بروجرد مسجد قلعه یکی از مساجد قدیمی بروجرد است که در کوی دو دانگه واقع شده و به مناسبت قرار گرفتن در کنار حصار و قلعه سابق شهر به این نام مشهور شده است


این مسجد از آثار قرن 14 هجری است که در سال 1310 ه. ق شبستان و در سال 1311 ه. ق ایوان آن به اتمام رسیده و در همین رابطه یکی از شعرای بروجرد متخلص به سراج؛ قطعه*ای در تاریخ اتمام شبستان و قطعه*ای نیز در تاریخ اتمام ایوان این مسجد سروده که در سنگی بر بالای درب جنوبی مسجد نصب است.

مسجد جامع - خرم آباد مسجد جامع خرم آباد در سال 970 هجری قمری به دستور شاه پرور سلطان دختر آغوز بیک (همسر شاه رستم از اتابکان لر کوچک) ساخته شد.



این مسجد در سال 1110 هجری قمری به دستور شاه سلطان حسین صفوی تعمیر شد و سنگ نوشته مربوط به این فرمان هم اکنون در بخش سنگ نوشته های تاریخی «دژ شاه پور خواست» نگه*داری می*شود. در سال*های بعد نیز مسجد دوبار تعمیر شده است یک بار توسط خدایی خان حسنوند (جد اعلای طایفه حسنوند) و بار دوم به وصیت ملا محمد تقی خرم آبادی در دوره کریم خان زند و توسط شخصی به نام زکی خان.بیش از نیم قرن پیش هنگام خیابان کشی، قسمتی از مسجد قدیمی ویران شد. بنای مسجد کنونی خرم آباد که روی خرابه های قبلی ساخته شده است چندان هم قدیمی نیست و در ساختمان آن ریزه کاری های هنری چشم*گیر دیده نمی*شود. این بنا تا پس از جنگ جهانی دوم رونقی نداشت. در سال 1322 هجری شمسی گروهی از اهالی منطقه ان را ترمیم کرده و در شمال و جنوب آن حجره هایی ساختند و آ‎ن را به حوزه علمیه تبدیل کردند گویا در گذشته نیز حوزه درس طلاب دینی بوده و از قدیم به نام مدرسه اشتهار داشته داست در رواق خاوری مسجد، کتاب*خانه ای با کتاب های اهدایی مرحوم آیت الله کمالوند وجود دارد


قلعه بهرام - خرم آباد در جنوب روستای «جلگه خلج» خرم آباد تنگه ای است که رود «کشگان» و جاده سراسری از کنار آن می گذرند. در قسمت خاوری دره، بین دو تیغه کوه از دامنه تا بالا، آثار دژ و حصاری قدیمی دیده می*شود.



دهانه دره با دیواری از سنگ و ملاط محصور شده و فقط یک در داشته است. ساختمان دژ به طور پراکنده و در سطح دره یا نزدیک به دیواره کوه و بالای بعضی از تیغه های آن شکل گرفته است. بالای دره نیز، چند دیوار دیده می*شود. دیوار حصار دو متر پهنا دارد که با سنگ و گچ ساخته شده است. این قلعه به نام «بهرام» مشهور است و موقعیت استثنایی دارد و از جهات مختلف بر گذرگاه و تمامی تنگه کشگان تسلط کامل دارد. این قلعه را می توان در شمار قلعه*های مهم دوران باستانی ایران به شمار آورد که از ارزش های جهانگردی قابل توجهی برخوردار است.

قلعه گم ور - کوهدشت این قلعه روی قله*ای به نام «گم ور» در کوهدشت بنا شده و مشخصات آن تقریبا مشابه قلعه های «دوشه» است.



در جنوب قلعه گم ور، دو بنا ساخته شده است. حصار و آثار به جای مانده از این قلعه بیش تر و بزرگ تر از قلعه «دوشه» است. در باختر قلعه نیز قناتی حفر شده که آب مورد نیاز قلعه نشینان را تامین می کرده است

istta.ir

قلعه کورگان - کوهدشت بر فراز قله های «دوشه» (دو شاه) در کوهدشت دو قلعه به همین نام ساخته شده است.


اولی قلعه*ای نسبتا بزرگ است که قسمتی از دیواره شمالی ان بر تیغه کوه باقی مانده و آثار دیوارهای دیگر آن نیز پیداست. درب ورودی قلعه که تنها راه ورودی آن است در دیوار جنوبی قلعه ساخته شده است. در داخل قلعه سه حوض بزرگ برای ذخیره آب در هنگام نبرد و محاصره کنده شده است.دومین قلعه نیز از لحاظ سبک ساختمان مانند قلعه اولی است و در خاور آن ساخته شده است. ساختمان هر دو قلعه از سنگ و ملاط است و چون در هر یک از آن*ها شاهی زندگی می کرده است به «قلعه دوشه» مشهور شده اند.

قلعه قلاجق - خرم آباد این قلعه بر بالای یکی از قله های «سیاه کمر» در جنوب خاوری خرم آباد از سنگ و گچ ساخته شده و ممکن است از آثار پیش از اسلام باشد.



دیوارهای این قلعه ویران شده است. اتاق های ان به هم پیوسته و مرتبط بوده اند. اندازه هر اتاق 20/3×20/4 متر است. در اطراف و داخل قلعه، سفال هایی شبیه سفال های دوران پارتی نیز وجود دارد. این قلعه ممکن است در دوره های اسلامی هم مورد استفاده قرار گرفته باشد.

قلعه نصیر - خرم آباد ین قلعه روی تپه ای قرار دارد که از باختر به کوه «مین او» و از خاور به کوه «کوچیل» محدود شده است.


اندازه حصار قلعه 30×30 متر است و چهار برج دارد که هر یک از آنها 15 متر ارتفاع دارند و بلندی دیوار قلعه 10 متر و پهنای آن 5/1 متر است. برج های قلعه دو طبقه اند که در اطراف طبقه بالای هر برج، محلی برای دیده بانی یا تیراندازی ساخته شده است. این قلعه فقط یک در بزرگ دارد. آب آن از چاهی که درون قلعه کنده شده، تهیه می*شده است. ساختمان قلعه از سنگ و گچ است.


قلعه چشمک - خرم آباد در «پشت تنگ» خرم آباد و بر دامنه کوه «شخسک» در میاه دره، قلعه ای وجود دارد که طول و عرض باروی آن 44×48 متر و از لحاظ استحکام و طرز ساخت جالب توجه است.


در ورودی قلعه به سوی جنوب باز می شود. بعد از این در، باید از دری دیگر گذشت تا وارد صحن قلعه شد. طول راهرو از در اول تا صحن، 17 متر و عرض ان 5/2 متر است. در دوسوی این راهرو، دو حیاط مشابه با چهار اتاق و دو اصطبل ساخته شده است که از هر نظر شبیه به هم*دیگرند.این دومین منزل از خرم آباد به سوی دزفول است و تا قلعه شهنشاه، پنج فرسنگ راه دارد.قلعه با سنگ و آجر و گچ بنا شده و ناودان های آن از سنگ است. با روی کنگره دار قلعه به اطراف مشرف است و مورد استفاده اهالی بومی روستا نیز قرار گرفته است.

قلعه چنگری - کوهدشت چنگری نام کوهی است که از شمال خاوری کوهدشت شروع می*شود و تا کنار رود سیمره امتداد می*یابد.



بالای*قله های این کوه آثار چند قلعه باقی مانده که از همه مهم*تر، قلعه چنگری است که روی قله ای مشرف به دشت کوهدشت ساخته شده است. فاصله این قله تا شهر کوهدشت 10 کیلومتر است. از این قلعه فقط آثاری که طول و عرض آن به 75×100 متر می رسد باقی مانده است. این قلعه ظاهرا بزرگ*ترین قلعه «مادانرود» در استان امروزی لرستان بوده است. این قلعه در گذشته از دو قسمت تشکیل می شده است که هر قسمت آن چند اتاق بزرگ و کوچک داشته که در حال حاضر تنها دیواره های شمالی آن باقی مانده است.

قلعه منگره - خرم آباد این قلعه یکی از دژهای مهم و تاریخی خرم آباد است که روی قله ای به نام «دز» در باختر روستای گرداب ساخته شده و به نیمه دوم قرن پنجم مربوط است.



مساحت قلعه نزدیک به 2000 متر مربع و سطح اختصاصی ان شامل 12 اتاق است که طول و عرض هر یک از آنها 50/4×50/5 متر است. در ضلع خاوری، چهار مخزن برای ذخیره آب کنده شده که دیوار آنها را با ملاط سنگ ساخته اند و روی ان را با نوعی ساروج پوشانده اند. این قلعه تا سال 795 هجری قمری، یعنی تا هنگام حمله امیر تیمور به لرستان، اهمیت نظامی خود را حفظ کرده بود. اکنون از قلعه منگره تنها دیوار تاق های فرو ریخته آن به جای مانده است.

قلعه فلک الافلاک - خرم آباد بر فراز یک تپه بزرگ سنگی در میان شهر خرم آباد، قلعه معروف و تاریخی «فلک الافلاک» قرار دارد.



از زیر تپه ای که قلعه روی آن ساخته شده یک چشمه بزرگ و پرآب جاری است. پایه های قلعه روی تیغه های سنگی استوار شده است. تاریخ بنا و نام سازنده اصلی ان مشخص نیست، ولی در گذشته به نام قلعه «شاپور خواست» مشهور بوده است. بیش تر تاریخ نگاران اسلامی نیز این قلعه را به همین نام در آثار خود آورده اند. از اوایل قرن هشتم، پس از بنای شهر جدید خرم* آباد، قلعه نیز به این نام خوانده شده است. نام «فلک الافلاک» از زمان قاجاریه بر این قلعه گذاشته شد و با گذشت زمان تغییراتی در وضع ظاهری آن ایجاد شد ولی اصالت بنا و ساختمان تاق و برج های آن هم چنان دور از دگرگونی باقی مانده*اند. قلعه دارای هشت برج است. محیط کلی ان 60/228 متر و ارتفاع بلندترین دیوار ان تا سطح تپه 5/22 متر میباشد. در گذشته، تمام قلعه یک صحن داشت اما در دوره های بعد با ساختن چند اتاق درب وسط قلعه آن را به دو قسمت تقسیم کردند. درب ورودی قلعه در شمال آن 10/2 متر پهنا و 3 متر بلندی دارد. این در به یک راهرو سرپوشیده منتهی می شود که در داخل آن در سمت باختری دو اتاق و در سمت خاوری آن یک اتاق وجود دارد. این راهرو با شیب کم، پس از یک پیچ، به سمت خاور با اولین صحن مرتبط می شود.

قلعه منیژه - کوهدشت بر فراز قله ای از کوه سرسرخن کوهدشت، آثار یک دژ باقی مانده است. طول باروی قلعه از 100 متر است که در قسمت شمال آن آثار چند اتاق دیده می*شود.



سطح عمومی قلعه نزدیک به 2500 متر مربع است. در قسمت جنوبی اتاق ها آثار یک مخزن بزرگ آب دیده می*شود که دیوار آن ساروج کشی شده است. راه ورود به قلعه فقط از سمت دره است که به سوی آن امتداد دارد.اهمیت این قلعه در تسلط آن بر دره های اطراف و وسعت دید جالب توجه آن است که موجب حیرت بینندگان و جهانگردان می*شود. در داخل قلعه نقبی عجیب و جالب توجه وجود دارد که دهانه آن تا 10 متر به طرف خاور و جنوب دارای شیبی تند است و 15 متر عمق دارد. سقف این نقب با نوعی ساروج قالب بندی و تاق زده شده است در انتهای راهرو چاهی است با قطر دهانه یک متر، که اطراف ان سنگ چین شده و عمق آن 22 متر است. ولی آب ندارد. سکه هایی که از این محل به دست آمده اند به دوره اشکانی مربوط می*شوند

آبشار شوي يا تله زنگ
درجنوب شهرستان دورود ودر بين كوههاي سر تنگ شوي در حوالي روستاي شوي و در 10 كيلومتري ايستگاه راه آهن آبشار شوي واقع شده است .
اين آبشار كه به قولي زيباترين آبشار ايران است. آبشار شوي آبشاري زيبا ودلنشين است كه از غاري بيرون مي جهد و از گردنه اي بلند به پايين سرازير ميشود . ارتفاع آبشار 100متر وعرض آن 40 متر است كه زيبايي وچشم انداز ي كم نظير را به طبيعت ميدهد اطراف آبشار مملو از درختان بلوط ،بادام وپوشش گياهي بسيار مناسب است
در فصل بهار از سراسر كشور مردم علاقمند براي تفريح به سوي اين آبشار روي مي آورند و بخشي از اوقات خود را در پيرامون زيباي آن سپري مي كنند . اين آبشار در گويش محلي به (طاف شوي ) معروف است . راه دسترسي به آن از طريق ايستگاه راه آهن تله زنگ است.

http://www.lorestanchto.ir/Portals/l...oir/shevi1.jpg

آبشار آب سفيد
اين آبشار زيبا وديدني در منطقه ذلقي اليگودرز وبه فاصله حدود 50 كيلومتري واقع شده است، ارتفاع اين آبشار حدود 65 متر و عرض تاج آبشار آن در فصل پر آبي حدود 8 متر مي باشد . اين آبشار از دل كوه صخره اي به بيرون سرازير مي شود وسپس در مسافت كوتاهي به يك حوضچه تبديل مي شود . اين آبشار در فصل بهار پذيراي گردشگران زيادي است وپوشش جنگلي وگياهي در اطراف آبشار زيبايي وطراوت خاصي به اين منطقه توريستي داده است.مسير اليگودرز تا آبشار اتومبيل رو مي باشد

http://www.lorestanchto.ir/Portals/l...r/Absefeed.jpg