دیوان اشعار خاقانی

عیسی لبی و مرده دلم در برابرت

چون تخم پیله زنده شوم باز دربرت

چون شمع ریزم از مژه سیلاب آتشین

ز آن لب که آتش است و عسل می‌دهد برت


گر خود مگس شوم ننشینم بر آن عسل

ترسم ز نیش چشم چو زنبور کافرت


یاقوت هست زاده‌ی خورشید نی مگوی

خورشید هست زاده‌ی یاقوت احمرت


خون ریز ماست غمزه‌ی جادوت پس چرا

خونین سلب شده است لب معجز آورت


مانا که هم لبت خورد آن خون که غمزه ریخت

کاینک نشان خون به لب شکرین درت


از نشترت سلاح دو بادام گاه جنگ

چشمم چو پسته پر رگ خونین ز نشترت


خاقانیی که بسته‌ی بادام چشم توست

چون پسته بین گشاده دهان در برابرت

گر هیچ شبی وصل دلارام توان یافت

با کام جهان هم ز جهان کام توان یافت

دل هیچ نیارامد چون عشق بجنبد

در آتش سوزنده چه آرام توان یافت


جان یاد لبش می‌کند ای کاش نکردی

کان لب نه شکاری است که مادام توان یافت


من سوختم آوخ ز هوس پختن او لیک

بی‌آتش رز دیگ هوس خام توان یافت


خاقانی اگر یار نیابی چکنی صبر

کاین دولت از ایام به ایام توان یافت


نامت نشود تا نشوی سوخته‌ی عشق

کز داغ پس از سوختگی نام توان یافت

چه گویی ز لب دوست شکر وام توان خواست

چنان سخت کمان کوست ازو کام توان خاست

به وصل لب آن ماه به زر یافت توان راه

کز آن لب به یکی ماه یکی جام توان خواست


چو او تند کند خوی، مبر نام لب اوی

که حاجت ز چنان روی به هنگام توان خواست


به وصلش رسم این بار گر ایام شود یار

که یاری به چنین کار ز ایام توان خواست


دلی کافت جان جست دلارام چنان جست

نه زو صبر توان جست نه آرام توان خواست


مه خاقانی و مه‌کام که دارد طمع خام

کز آن فتنه‌ی ایام چه انعام توان خواست

کیست که در کوی تو فتنه‌ی روی نیست

وز پی دیدار تو بر سر کوی تو نیست

فتنه به بازار عشق بر سر کار است از آنک

راستی کار او جز خم موی تو نیست


روی تو جان پرورد خوی تو خونم خورد

آه که خوی بدت در خور روی تو نیست


با غم هجران تو شادم ازیرا مرا

طاقت هجر تو هست طاقت خوی تو نیست


روی من از هیچ آب بهره ندارد از آنک

آب من از هیچ روی بابت جوی تو نیست


بوی تو باد آورد دشمن بادی از آنک

جان چو خاقانیی محرم بوی تو نیست

عشق تو قضای آسمانی است

وصل تو بقای جاودانی است

در سایه‌ی زلف تو دل من

همسایه‌ی نور آسمانی است


بربود دلم کمند زلفت

حقا که مرا بدو گمانی است


پیداست چو آفتاب کان دل

در سایه‌ی زلف تو نهانی است


عشق تو به جان خریدم ارچه

آتش همه جای رایگانی است


هرچند بر آستان کویت

گردون به محل پاسبانی است


دل جوئی کن که نیکوان را

دل جوئی رسم باستانی است


خاقانی را به دولت تو

کار سخنان هزار کانی است

می‌خور که جهان حریف جوی است

آفاق ز سبزه تازه روی است

بر عیش زدند ناف عالم

اکنون که بهار نافه بوی است


از زهد کنار جوی کاین وقت

وقت طرب و کنار جوی است


شو خوانچه کن و چمانه در خواه

زان یوسف ما که گرگ خوی است


گرگ آشتی است روز و شب را

و آن بت شب و روز جنگ‌جوی است


خاقانی گفت خاک اویم

جان و سر او که راست گوی است


گفتی ز سگان کیست افضل

گر هست هم از سگان اوی است

دل را ز دم تو دام روزی است

وز صاف تو درد خام روزی است

از ساقی مجلس تو ما را

از دور خیال جام روزی است


جان خاک تو شد که خاک را هم

از جرعه‌ی ناتمام روزی است


مرغی است دلم بلندپرواز

اما ز قضاش دام روزی است


ناکام شدم به کام دشمن

تا خود ز توام چه کام روزی است


زان پای بر آتشم که دل را

بر خاک درت مقام روزی است


ماندم به شمار هجر و وصلت

تا زین دو مرا کدام روزی است


فتواست به خون من غمت را

الحق غم تو حرام روزی است


خاقانی را زیاد خواندی

کورا ز وجود نام روزی است

ای دل به عشق بر تو که عشقت چه درخور است

در سر شدی ندانمت ای دل چه در سر است

درد کهنت بود برآورد روزگار

این درد تازه روی نگوئی چه نوبر است


شهری غریب دشمن و یاری غریب حسن

اینجا چه جای غم‌زدگان قلندر است


گفتم مورز عشق بتان گرچه جور عشق

انصاف می‌دهم که ز انصاف خوش‌تر است


اینجا و در دمشق ترازوی عاشقی است

لاف از دمشق بس که ترازوت بی‌زر است


اکنون که دیدی آن سر زنجیر مشک پاش

زنجیر می‌گسل که خرد حلقه بر در است


جوجو شدی برابر آن مشک و طرفه نیست

هرجا که مشک بینی جوجو برابر است


از کس دیت مخواه که خون‌ریز تو تویی

نقب از برون مجوی که دزد اندرون در است


خاقانی است و چند هزار آرزوی دل

دل را چه جای عشق و چه پروای دلبر است


بیچاره زاغ را که سیاه است جمله تن

از جمله تن سپیدی چشمش چه درخور است

خاکی دلم که در لب آن نازنین گریخت

تشنه است کاندر آب‌خور آتشین گریخت

نالم چو ز آب آتش و جوشم چو ز آتش آب

تا دل در آب و آتش آن نازنین گریخت


آدم فریب گندم‌گون عارضی بدید

شد در بهشت عارض آن حور عین گریخت


تا دل به کفر دعوت زلفش قبول کرد

کفرش خوش آمد از من مسکین به کین گریخت


بیرون گریخت از ره چشمم میان اشک

الا به پای آب نشاید چنین گریخت


آن لاشه جست ز آخور سنگین هندوان

در مرغزار سنبل آهوی چین گریخت


در کوی عشق دیوی و دیوانگی است عقل

بس عقل کو ز عشق ملامت گزین گریخت


از زعفران روی من و مشک زلف دوست

تعویذ کرده‌ام ز من آن دیو ازین گریخت


خاقانیا حدیث فلک در زمین به است

کامسال طالعت ز فلک در زمین گریخت

خه که دگر باره دل، درد تو در برگرفت

باز به پیرانه سر، عشق تو از سر گرفت

یار درآمد به کوی، شور برآمد ز شهر

عشق در آمد ز بام، عقل ره درگرفت


لعل تو یک خنده زد، مرده دلی زنده کرد

حسن تو یک شعله زد، سوخته‌ای درگرفت


تاختن آورد هجر، تیغ بلا آخته

زحمت هستی ما، از ره ما برگرفت


شیر به چنگال عنف، گردن آهو شکست

باز به منقار قهر، بال کبوتر گرفت


صبر و دل و دین ما جمله ز ما بستند

روح مجرد بماند دامن دل برگرفت