اصول کافي

راسخون در علم همان ائمه عليهم السلام مى‏باشند
بَابُ أَنّ الرّاسِخِينَ فِي الْعِلْمِ هُمُ الْأَئِمّةُ ع‏
1- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ أَيّوبَ بْنِ الْحُرّ وَ عِمْرَانَ بْنِ عَلِيّ‏ٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ نَحْنُ الرّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ وَ نَحْنُ نَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 308 روايه: 1
ترجمه :
امام صادق عليه‏السلام فرمود: مائيم راسخون در علم و ما تأويل قرآن را مى‏دانيم.



2- عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ حَمّادٍ عَنْ بُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِي قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلّا اللّهُ وَ الرّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ فَرَسُولُ اللّهِ ص أَفْضَلُ الرّاسِخِينَ فِي الْعِلْمِ قَدْ عَلّمَهُ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ جَمِيعَ مَا أَنْزَلَ عَلَيْهِ مِنَ التّنْزِيلِ وَ التّأْوِيلِ وَ مَا كَانَ اللّهُ لِيُنْزِلَ عَلَيْهِ شَيْئاً لَمْ يُعَلّمْهُ تَأْوِيلَهُ وَ أَوْصِيَاؤُهُ مِنْ بَعْدِهِ يَعْلَمُونَهُ كُلّهُ وَ الّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ تَأْوِيلَهُ إِذَا قَالَ الْعَالِمُ فِيهِمْ بِعِلْمٍ فَأَجَابَهُمُ اللّهُ بِقَوْلِهِ يَقُولُونَ آمَنّا بِهِ كُلّ‏ٌ مِنْ عِنْدِ رَبّنا وَ الْقُرْآنُ خَاصّ‏ٌ وَ عَامّ‏ٌ وَ مُحْكَمٌ وَ مُتَشَابِهٌ وَ نَاسِخٌ وَ مَنْسُوخٌ فَالرّاسِخُونُ فِي الْعِلْمِ يَعْلَمُونَهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 309 روايه: 2
ترجمه :
يكى از دو امام باقر يا صادق (عليهما السلام) راجع بقول خداى عزوجل (6 سوره‏3) (((و جز خدا و راسخون در علم تأويل قرآن را نميدانند))) فرمود: پيغمبر(ص) بهترين راسخ در علم است.
خداى عزوجل همه آنچه را از تنزيل (معنى مطابقى) و تأويل (معنى التزامى) نازل فرمود باو آموخته است، چيزى را كه خدا تأويلش را باو نياموخت بر او نازل نفرمود و اوصياء پس از وى هم تمام آنرا مى‏دانند، و كسانيكه تأويل نميدانند (شيطان) هرگاه عالمان چيزى از روى علم بفرمايد (ايمان مى‏آورند و مى‏پذيرند) چنانچه خدا ايشان را پذيرفته و فرموده است (((ميگويند ايمان آورديم، همه قرآن از جانب پروردگار ماست))) و قرآن خاص و عام و محكم و تشابه و ناسخ و منسوخ دارد و راسخون در علم همه را ميدانند.


3- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ مُعَلّى بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ أُورَمَةَ عَنْ عَلِيّ بْنِ حَسّانَ عَنْ عَبْدِ الرّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ الرّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمّةُ مِنْ بَعْدِهِ ع‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 309 روايه: 3
ترجمه :
امام صادق عليه‏السلام فرمود: راسخون در علم اميرالمؤمنين و امامان پس از وى عليهم السلام ميباشند.



شرح :
آيه شريفه (6سوره 3) تمامش چنين است: (((خداست كه اين كتاب را بر تو نازل كرده قسمتى از آن آياتى ست محكم كه آنها اصل و پايه قرآنست و قسمتى از آن آياتى است متشابه. كسانيكه در دلشان خللى است، از قرآن آنچه را متشابه است، در طلب فتنه و بقصد تأويل پيروى ميكنند، در صورتيكه جز خدا تأويل آنرا نداند و راسخون در علم گويند: ايمان آورديم، همه قرآن از جانب پروردگار ماست و جز خردمندان اندرز نگيرند))).
مفسرين و دانشمندان اسلامى راجع بمحكم و متشابه بتفصيل بحث كرده و كتابهاى جداگانه در اين موضوع نوشته‏اند كه معروفترين آنها رساله سيد مرتضى است، اين دانشمندان در رسائل خود اقوال مختلفى را كه راجع بمعنى محكم و متشابه و تعيين مصداق آنها و علت آمدن آيات متشابه در قرآن است، بحث ميكنند ولى آنچه مسلم است، آيات متشابه معنى واضح و روشنى چون آيات محكم ندارد، بلكه چند معنى شبيه بهم از آنها استفاده ميشود و بحكم آيه شريفه، مردميكه در دل خود خللى دارند، براى آشوبگرى و گمراه كردن مردم و تباهى دين، آيات متشابه را دست‏آويز خود قرار داده، طبق رأى و سليقه خويش تأويل ميكنند، در صورتيكه جز خدا كسى تأويل آنرا نداند و طبق اين سه روايت، خداى عزوجل تأويل قرآن را بپيغمبر و امام (ص) آموخته است و اگر به آنها نمى‏آموخت، فايده‏اى نداشت كه كلام مبهم و نامعلومى را بر آنها نازل كند و اين منافات ندارد بااينكه بگوئيم: جز خدا كسى تأويل قرآن نمى‏داند، زيرا كه ايشان هم شاگرد مكتب خدايند و علم ايشان همان علم خداست.
اين در صورتى كه در مقام قرائت بر كلمه (((الله ))) وقف كنيم و (((الراسخون))) را مبتدا بگيريم ولى بنابر قرائت ديگر كه (((والراسخون ))) را عطف بالله دانسته‏اند اشكالى در ميان نيست و راسخ در علم، كسى است كه در علم ريشه دارد و آنرا خوب ضبط كرده و در آن استاد است كه افراد كاملش همان پيغمبر و امامان هدى (ص) ميباشند و بنابر روايت دوم شيعيان پاك و مخلص كه تأويل قرآن را نمى‏دانند تصديق اجمالى نموده و ميگويند: ما ميدانيم كه همه قرآن، چه محكم و چه متشابهش را پروردگار ما نازل كرده است و على عليه‏السلام هم در اول خطبه 89 نهج البلاغه اين موضوع را بيان ميكند.

علم بأئمه داده شده و در سينه آنها ثبت است
بَابُ أَنّ الْأَئِمّةَ قَدْ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ أُثْبِتَ فِي صُدُورِهِمْ‏
1- أَحْمَدُ بْنُ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ عَنْ حَمّادِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ فِي هَذِهِ الْ‏آيَةِ بَلْ هُوَ آياتٌ بَيّناتٌ فِي صُدُورِ الّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ فَأَوْمَأَ بِيَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 310 روايه: 1
ترجمه :
ابوبصير گويد: از امام باقر عليه‏السلام شنيدم كه اين آيه را قرائت مى‏فرمود (48 سوره 29) (((بلكه قرآن آيه‏هائيست روشن))) در سينه كسانيكه به آنها علم داده‏اند))) و با دست اشاره بسينه خود فرمود:


2- عَنْهُ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ الْعَبْدِيّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع فِي قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ بَلْ هُوَ آياتٌ بَيّناتٌ فِي صُدُورِ الّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ قَالَ هُمُ الْأَئِمّةُ ع‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 310 روايه: 2
ترجمه :
امام صادق عليه السلام در باره قول خداى عزوجل (آيه 48 سوره 29) فرمود: ايشان ائمه عليهم السلام مى‏باشند.


3- وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع فِي هَذِهِ الْ‏آيَةِ بَلْ هُوَ آياتٌ بَيّناتٌ فِي صُدُورِ الّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ ثُمّ قَالَ أَمَا وَ اللّهِ يَا أَبَا مُحَمّدٍ مَا قَالَ بَيْنَ دَفّتَيِ الْمُصْحَفِ قُلْتُ مَنْ هُمْ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ مَنْ عَسَى أَنْ يَكُونُوا غَيْرَنَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 310 روايه: 3
ترجمه :
ابوبصير گويد: امام باقر عليه السلام اين آيه (48 سوره 29) را قرائت نمود و سپس فرمود: بخدا اى ابا محمد! خدا نفرمود: قرآن آيه‏هائيست ميان دو جلد قرآن (تا مردمى گويند قرآن كه حجت خداست بر ما، همين آيات ميان دو جلد يعنى از صفحه آخر است و محتاج باماميكه آن را تفسير كند نمى‏باشيم) عرض كردم: قربانت گردم كيانند ايشان؟ (دانشمندانيكه حقايق قرآن در سينه آنهاست) فرمود: توقع مى‏رود كه جز ما چه اشخاصى باشند؟!


4- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ يَزِيدَ شَغَرٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ حَمْزَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ بَلْ هُوَ آياتٌ بَيّناتٌ فِي صُدُورِ الّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ قَالَ هُمُ الْأَئِمّةُ ع خَاصّةً
اصول كافى جلد 1 صفحه: 311 روايه: 4
ترجمه :
هارون بن حمزة گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه راجع به آيه (48 سوره 29) مى‏فرمود: آنها تنها ائمه مى‏باشند.


5- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ بَلْ هُوَ آياتٌ بَيّناتٌ فِي صُدُورِ الّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ قَالَ هُمُ الْأَئِمّةُ ع خَاصّةً
اصول كافى جلد 1 صفحه: 311 روايه: 5
ترجمه :
محمدبن فضيل گويد: از آنحضرت راجع بقول خداى عزوجل (48 سوره 29) پرسيدم، فرمود: ايشان تنها ائمه عليهم السلام مى‏باشند.




كسانى را كه خدا از ميان بندگانش برگزيده و قرآن را بارثشان داده ائمه عليهم السلام مى‏باشند
بَابٌ فِي أَنّ مَنِ اصْطَفَاهُ اللّهُ مِنْ عِبَادِهِ وَ أَوْرَثَهُمْ كِتَابَهُ هُمُ الْأَئِمّةُ ع‏
1- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ مُعَلّى بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ حَمّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَبْدِ الْمُؤْمِنِ عَنْ سَالِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ ثُمّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَيْراتِ بِإِذْنِ اللّهِ قَالَ السّابِقُ بِالْخَيْرَاتِ الْإِمَامُ وَ الْمُقْتَصِدُ الْعَارِفُ لِلْإِمَامِ وَ الظّالِمُ لِنَفْسِهِ الّذِي لَا يَعْرِفُ الْإِمَامَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 311 روايه: 1
ترجمه :
سالم گويد: از امام باقر عليه السلام پرسيدم راجع بقول خداى عزوجل (22 سوره 35) (((آنگاه اين كتاب را بكسانيكه از ميان بندگان خود انتخاب كرده‏ايم، بارث داديم. بعضى از ايشان به خود ستم كنند و بعضى معتدلند و بعضى باذن خدا بسوى نيكيها شتابانند، فرمود: شتابنده بسوى نيكها امامست و معتدل امام شناس است و ستمگر بخويش كسى است كه امام را نمى‏شناسد.


2- الْحُسَيْنُ عَنْ مُعَلّى عَنِ الْوَشّاءِ عَنْ عَبْدِ الْكَرِيمِ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى ثُمّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا فَقَالَ أَيّ شَيْ‏ءٍ تَقُولُونَ أَنْتُمْ قُلْتُ نَقُولُ إِنّهَا فِي الْفَاطِمِيّينَ قَالَ لَيْسَ حَيْثُ تَذْهَبُ لَيْسَ يَدْخُلُ فِي هَذَا مَنْ أَشَارَ بِسَيْفِهِ وَ دَعَا النّاسَ إِلَى خِلَافٍ فَقُلْتُ فَأَيّ شَيْ‏ءٍ الظّالِمُ لِنَفْسِهِ قَالَ الْجَالِسُ فِي بَيْتِهِ لَا يَعْرِفُ حَقّ الْإِمَامِ وَ الْمُقْتَصِدُ الْعَارِفُ بِحَقّ الْإِمَامِ وَ السّابِقُ بِالْخَيْرَاتِ الْإِمَامُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 312 روايه: 2
ترجمه :
سليمان بن خالد گويد: از امام صادق عليه السلام راجع بقول خدايعالى (((آنگاه اين كتاب را بكسانى كه از ميان بندگان خود انتخاب كرده‏ايم، بارث داديم))) پرسيدم، فرمود: شما در اين باره چه مى‏گوئيد؟ عرض كردم: ما مى‏گوييم: اين آيه درباره فرزندان فاطمه عليهاالسلام است، (گويا مقصودش اولاد امام حسن است) فرمود: چنانكه تو پندارى نيست، كسى كه شمشير كشد و مرد مرا بمخالفت دعوت كند، در اين آيه داخل نيست. عرض كردم: پس ستمگر بخويش كيست؟ فرمود: كسى است كه در خانه خود نشيند و حق امام را نشناسد و معتدل كسى است كه حق امام را شناسد و شتابنده به نيكيها امام است.


3- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ مُعَلّى بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرّضَا ع عَنْ قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ ثُمّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا الْ‏آيَةَ قَالَ فَقَالَ وُلْدُ فَاطِمَةَ ع وَ السّابِقُ بِالْخَيْرَاتِ الْإِمَامُ وَ الْمُقْتَصِدُ الْعَارِفُ بِالْإِمَامِ وَ الظّالِمُ لِنَفْسِهِ الّذِي لَا يَعْرِفُ الْإِمَامَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 312 روايه: 3
ترجمه :
احمد بن عمر گويد: از حضرت رضا(عليه السلام) راجع به آيه (22 سوره 35) (((آنگاه اين كتاب را بكسانى كه از ميان بندگان خود انتخاب كرده‏ايم، بارث داده‏ايم))) پرسيدم فرمود: اولاد فاطمه عليهاالسلام هستند (باستثناى ساداتى كه با كشيدن شمشير مردم را بمخالفت مى‏خوانند. تا با حديث سابق موافق شود.
پاورقى فاضل متتبع جناب آقاى غفارى (ج 1 ص 215 -) و شتابنده بسوى نيكيها امامست و معتدل امام شناس است و ستمگر بخويش كسى است كه امام را نشناسد.



شرح :
مرحوم طبرسى تفاسير متعددى راجع بقسمتهاى مختلف آيه نقل مى‏كند كه بيشتر آنها قابل جمع است و منافات ندارد ولى وظيفه ما در اين كتاب توضيح آيه از نظر روايت و بيان امامست: نه از نظر تفسير، بنابراين مى‏گوئيم بيان امام عليه السلام در تطبيق آيه بر اشخاص سه گانه واضح است و در اصل مقسم كه طوايف سه گانه را شامل است اختلافست كه آيا بندگانست چنانكه مرتضى اختيار كرده است يا برگزيدگانند چنانچه ظاهر از اين روايات است و مرجع اختلاف اينستكه ضمير (((مبهم))) راجع بعباد است يا بمصطفين و اما مقصود از ارث دادن كتاب، رسيدن حكم و علم قرآنست باين اشخاص.4- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي وَلّادٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ الّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَتْلُونَهُ حَقّ تِلاوَتِهِ أُولئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ قَالَ هُمُ الْأَئِمّةُ ع‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 312 روايه: 4
ترجمه :
ابى‏ولاد گويد: از امام صادق عليه السلام راجع بقول خداى عزوجل (121 بقره) (((كسانيكه به آنها كتاب داده‏ايم و آن را چنانكه شايسته است مى‏خوانند، بدان ايمان آورده‏اند))) پرسيدم، فرمود: ايشان ائمه عليهم السلام باشند ( و تلاوت شايسته آنستكه الفاظش را شمرده و با تانى ادا كنند و در معانى آن تفكر نمايند و در نتيجه طبق آن عمل كنند.)

امامان در قرآن دو قسمند: اماميكه بخدا خواند و اماميكه بدوزخ كشاند
بَابُ أَنّ الْأَئِمّةَ فِي كِتَابِ اللّهِ إِمَامَانِ إِمَامٌ يَدْعُوإِلَى اللّهِ وَ إِمَامٌ يَدْعُو إِلَى النّارِ
1- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ لَمّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْ‏آيَةُ يَوْمَ نَدْعُوا كُلّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ قَالَ الْمُسْلِمُونَ يَا رَسُولَ اللّهِ أَ لَسْتَ إِمَامَ النّاسِ كُلّهِمْ أَجْمَعِينَ قَالَ فَقَالَ رَسُولُ اللّهِ ص أَنَا رَسُولُ اللّهِ إِلَى النّاسِ أَجْمَعِينَ وَ لَكِنْ سَيَكُونُ مِنْ بَعْدِي أَئِمّةٌ عَلَى النّاسِ مِنَ اللّهِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يَقُومُونَ فِي النّاسِ فَيُكَذّبُونَ وَ يَظْلِمُهُمْ أَئِمّةُ الْكُفْرِ وَ الضّلَالِ وَ أَشْيَاعُهُمْ فَمَنْ وَالَاهُمْ وَ اتّبَعَهُمْ وَ صَدّقَهُمْ فَهُوَ مِنّي وَ مَعِي وَ سَيَلْقَانِي أَلَا وَ مَنْ ظَلَمَهُمْ وَ كَذّبَهُمْ فَلَيْسَ مِنّي وَ لَا مَعِي وَ أَنَا مِنْهُ بَرِي‏ءٌ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 313 روايه: 1
ترجمه :
1- امام محمد باقر عليه السلام فرمود: چون آيه (71 سوره 17) (((روزيكه هر دسته از مردم را بامامشان خوانيم ))) نازل شد، مسلمين عرض كردند:اى فرستاده خدا! مگر شما امام همه مردم همه مردم نيستند؟ پيغمبر فرمود: من از جانب خدا بسوى همه مردم فرستاده شده‏ام ولى بعد از من امامانى از خاندانم بر مردم منصوب شوند، ايشان در ميان مردم قيام كنند و مردم آنها را تكذيب كنند و امامان كفر و گمراهى و پيرونشان بر ايشان ستم كنند، هر كه آنها را دوست دارد و از آنها پيروى كند و تصديقشان نمايد، از من است و با من است و مرا ملاقات خواهد كرد و آگاه باشيد كسى كه بايشان ستم كند و تكذيبشان نمايد، از من نيست و با من نيست و من از او بيزارم.


2- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ وَ مُحَمّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَيْدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ قَالَ إِنّ الْأَئِمّةَ فِي كِتَابِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ إِمَامَانِ قَالَ اللّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَا بِأَمْرِ النّاسِ يُقَدّمُونَ أَمْرَ اللّهِ قَبْلَ أَمْرِهِمْ وَ حُكْمَ اللّهِ قَبْلَ حُكْمِهِمْ قَالَ وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمّةً يَدْعُونَ إِلَى النّارِ يُقَدّمُونَ أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَمْرِ اللّهِ وَ حُكْمَهُمْ قَبْلَ حُكْمِ اللّهِ وَ يَأْخُذُونَ بِأَهْوَائِهِمْ خِلَافَ مَا فِي كِتَابِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 313 روايه: 2
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: ائمه در كتاب خداى عزوجل دو دسته‏اند: 1- خداى تبارك و تعالى فرمايد (74 سوره 21) (((و آنها را امامانى قرار داديم كه به امر هدايت كنند))) نه به امر مردم، امر خدا را بر امر مردم مقدم دارند و حكم خدا را پيش از حكم مردم دانند. 2- و باز فرموده است ( 41 سوره 28) (((آنها را امامانى قرار داديم كه بسوى دوزخ بخوانند))) ايشان امر مردم را بر امر خدا مقدم دارند و حكم مردم را پيش از حكم خدا دانند و بر خلاف آنچه در كتاب خداى عزوجل است، طبق هوس خويش رفتار كنند.



شرح :
مقصود از خواندن بسوى دوزخ اينستكه مردم را بكفر و گناه واميدارند كه عاقبتش دوزخ است و مقصود از قرار دادن خدا ايشان را اينچنين، آنست كه خدا از حال ايشان خبر مى‏دهد چنانچه بشخصى گوئى: (((تو مرا دروغگو قرار دادى))) يعنى بمردم گفتى كه او دروغگوست و اين معنى را شيخ طوسى و طبرسى قدس سر هما گفته‏اند و بيانيكه ما در جبر و تفويض گفتيم و در اخبار طينت انشاءالله ميآيد نيز مناسب اين مقام است.

قرآن بسوى امام هدايت مى‏كند
بَابُ أَنّ الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلْإِمَامِ‏
1- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرّضَا ع عَنْ قَوْلِهِ عَزّ وَ جَلّ وَ لِكُلّ‏ٍ جَعَلْنا مَوالِيَ مِمّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ الّذِينَ عَقَدَتْ أَيْمانُكُمْ قَالَ إِنّمَا عَنَى بِذَلِكَ الْأَئِمّةَ ع بِهِمْ عَقَدَ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ أَيْمَانَكُمْ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 314 روايه: 1
ترجمه :
حسن بن محبوب گويد: از حضرت رضا(عليه السلام) راجع بقول خداى عزوجل پرسيدم (آيه 33- سوره 4) (((همه را در تركه پدران و مادران خويشان، بستگانى قرار داده‏ايم و كسانى را كه با آنها دست (بيعت يا پيمان) داده‏ايد،))) (بهره آنها را بدهيد) حضرت فرمود: مقصود ائمه عليه السلام باشند كه خداى عزوجل پيمان شما را با ايشان بسته است.



شرح :
ظاهر آيه شريفه و تفسير آن، راجع بارث بردن اولاد از پدر و مادر و خويشان و بستگان از يكديگر است كه در آخر آيه شريفه ذكر شد و آن بمعنى رابطه همسرى يا ضامن جريرة و يا امامت است كه فقهاء در كتاب ارث تفصيل داده‏اند و ارث بردن امام در صورتى است كه براى ميت هيچگونه وارثى نباشد و اما تأويل و باطن آيه شريفه را كه حضرت بيان مى‏فرمايد، تطبيق نمودن عقد ايمان است با حق معنوى امامت يعنى نظر باينكه بين امام و مأموم رابطه ولايت و دست بيعت و پيمان فرمانبردارى هست، خدايتعاى مى‏فرمايد:
اين حق امام را ادا كنيد يعنى از او اطاعت و پيروى كنيد.2- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ مُوسَى بْنِ أُكَيْلٍ النّمَيْرِيّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ سَيَابَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع فِي قَوْلِهِ تَعَالَى إِنّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلّتِي هِيَ أَقْوَمُ قَالَ يَهْدِي إِلَى الْإِمَامِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 314 روايه: 2
ترجمه :
امام صادق عليه السلام راجع بقول خدايتعالى (9 سوره 17) (((همانا اين قرآن بدانچه استوارتر است، راهنمائى كند))) فرمود: بسوى امام راهنمائى مى‏كند (مانند آياتى كه در ابواب گذشته و آينده بوجود امام عليه السلام تأويل شده است و نيز از نظر آيات مشكل و متشابه قرآن كه وجود مفسر و شارح بصيرى را طلب مى‏كند و آن غير از امام نتواند بود)




نعمتى را كه خداى عزوجل در كتابش ذكر فرموده ائمه عليهم السلامند
بَابُ أَنّ النّعْمَةَ الّتِي ذَكَرَهَا اللّهُ عَزّ وَ جَلّ فِي كِتَابِهِ الْأَئِمّةُ ع‏
1- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنِ الْمُعَلّى بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ بِسْطَامَ بْنِ مُرّةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ حَسّانَ عَنِ الْهَيْثَمِ بْنِ وَاقِدٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ الْحُسَيْنِ الْعَبْدِيّ عَنْ سَعْدٍ الْإِسْكَافِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع مَا بَالُ أَقْوَامٍ غَيّرُوا سُنّةَ رَسُولِ اللّهِ ص وَ عَدَلُوا عَنْ وَصِيّهِ لَا يَتَخَوّفُونَ أَنْ يَنْزِلَ بِهِمُ الْعَذَابُ ثُمّ تَلَا هَذِهِ الْ‏آيَةَ أَ لَمْ تَرَ إِلَى الّذِينَ بَدّلُوا نِعْمَتَ اللّهِ كُفْراً وَ أَحَلّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ جَهَنّمَ ثُمّ قَالَ نَحْنُ النّعْمَةُ الّتِي أَنْعَمَ اللّهُ بِهَا عَلَى عِبَادِهِ وَ بِنَا يَفُوزُ مَنْ فَازَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 315 روايه: 1
ترجمه :
1- اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: چگونه باشد حال مردميكه سنت پيغمبر صلى الله عليه و آله را دگرگون ساختند و از وصى او رو گردان شدند؟ ايشان نمى‏ترسند كه نعمت خدا را بناسپاسى تغيير دادند و قوم خويش را بدوزخ كه سراى هلاكت است، در آوردند))) سپس فرمود: ما هستيم آن نعمتى كه خدا ببندگانش انعام فرموده هر كه در روز قيامت كامياب شود بوسيله ما است.



توضيح تغيير نعمت بناسپاسى اينست كه بجاى شكر و سپاسگزارى از نعمت، كفران و ناسپاسى كند، پس خدا آن نعمت را از او بگيرد و عقوبت ناسپاسى برايش باقى ماند.2- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ مُعَلّى بْنِ مُحَمّدٍ رَفَعَهُ فِي قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ فَبِأَيّ آلاءِ رَبّكُما تُكَذّبانِ أَ بِالنّبِيّ أَمْ بِالْوَصِيّ تُكَذّبَانِ نَزَلَتْ فِي الرّحْمَنِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 315 روايه: 2
ترجمه :
معلى بن محمد از امام روايت كند كه راجع بقول خداى عزوجل (((كدام نعمت پروردگارتان را تكذيب ميكنيد؟))) فرمود: پيغمبر را تكذيب ميكند يا وصيش را؟! اين آيه در سوره (الرحمن)



توضيح - صيغه تثنيه در كلمه (((تكذبان))) راجع بجنو انس است كه در آيه 13 و 14 سوره (((الرحمن))) ذكر شده است و چون نعتهاى خداوند بر جن و انس بسيار است و بزرگترين و شريفترين آن نعمتها، وجود رهبران دينى است امام عليه السلام اين نعمت را بوجود پيغمبر و امام تطبيق فرمود و استفهام در آيه براى توبيخ و تفريح است يعنى اى گروه جن و انس چرا چنين نعمت بزرگ خدا را كه وسيله سعادت شما را فراهم ميكند تكذيب مى‏كنيد؟!!3- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ مُعَلّى بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ عَبْدِ الرّحْمَنِ عَنِ الْهَيْثَمِ بْنِ وَاقِدٍ عَنْ أَبِي يُوسُفَ الْبَزّازِ قَالَ تَلَا أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع هَذِهِ الْ‏آيَةَ فَاذْكُرُوا آلاءَ اللّهِ قَالَ أَ تَدْرِي مَا آلَاءُ اللّهِ قُلْتُ لَا قَالَ هِيَ أَعْظَمُ نِعَمِ اللّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ هِيَ وَلَايَتُنَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 316 روايه: 3
ترجمه :
ابو يوسف بزاز گويد: امام صادق عليه‏السلام آيه ( 69 سوره‏7) (((نعمتهاى خدا را بياد آوريد))) را تلاوت نمود و فرمود: ميدانى نعمتهاى خدا چيست؟ عرضكردم: نه، فرمود: مقصود بزرگترين نعمتهاى خداست بر خلقش و آن ولايت ماست.



توضيح در قرآن فقط در دو مورد جمله (((فاذكروا آلاءالله))) ذكر شده و در هر دو مورد هم با (((فاء))) است پس در اين روايت اشتباه از كاتب است كه با (((واو))) ضبط كرده است.4- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ مُعَلّى بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ أُورَمَةَ عَنْ عَلِيّ بْنِ حَسّانَ عَنْ عَبْدِ الرّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ أَ لَمْ تَرَ إِلَى الّذِينَ بَدّلُوا نِعْمَتَ اللّهِ كُفْراً الْ‏آيَةَ قَالَ عَنَى بِهَا قُرَيْشاً قَاطِبَةً الّذِينَ عَادَوْا رَسُولَ اللّهِ ص وَ نَصَبُوا لَهُ الْحَرْبَ وَ جَحَدُوا وَصِيّةَ وَصِيّهِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 316 روايه: 4
ترجمه :
4- ابن كثير: از امام صادق عليه‏السلام راجع بقول خداى عزوجل (29- سوره 4) (((مگر آنكسانرا نديدى كه نعمت خدا را بناسپاسى تغيير دادند تا آخر آيه))) پرسيدم، فرمود: مقصود، همه قريش است، آنكسان كه با رسولخدا صلى الله عليه و آله دشمنى كردند و جنگ نمودند و وصيت او را درباره جانشين انكار كردند.




باريك بينانى كه خدايتعالى در كتابش ذكر فرموده كه راه حق در خاندانشان پابرجاست ائمه عليهم السلام هستند
بَابُ أَنّ الْمُتَوَسّمِينَ الّذِينَ ذَكَرَهُمُ اللّهُ تَعَالَى فِي كِتَابِهِ هُمُ الْأَئِمّةُ ع وَ السّبِيلُ فِيهِمْ مُقِيمٌ‏
1- أَحْمَدُ بْنُ مِهْرَانَ عَنْ عَبْدِ الْعَظِيمِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ الْحَسَنِيّ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ قَالَ أَخْبَرَنِي أَسْبَاطٌ بَيّاعُ الزّطّيّ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع فَسَأَلَهُ رَجُلٌ عَنْ قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ إِنّ فِي ذلِكَ لَ‏آياتٍ لِلْمُتَوَسّمِينَ وَ إِنّها لَبِسَبِيلٍ مُقِيمٍ قَالَ فَقَالَ نَحْنُ الْمُتَوَسّمُونَ وَ السّبِيلُ فِينَا مُقِيمٌ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 316 روايه: 1
ترجمه :
1- اسباط گويد: خدمت امام صادق عليه‏السلام بودم كه مردى از آنحضرت راجع بقول خداى عزوجل (سوره 15) (((براى باريك بينان در آن امر نشانه‏هاست و آن قريه در راهى پابرجاست))) سؤال كرد، حضرت فرمود: مائيم باريك بينان و آن راه در خاندان ما پابرجاست.


2- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطّابِ عَنْ يَحْيَى بْنِ إِبْرَاهِيمَ قَالَ حَدّثَنِي أَسْبَاطُ بْنُ سَالِمٍ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع فَدَخَلَ عَلَيْهِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ هِيتٍ فَقَالَ لَهُ أَصْلَحَكَ اللّهُ مَا تَقُولُ فِي قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ إِنّ فِي ذلِكَ لَ‏آياتٍ لِلْمُتَوَسّمِينَ قَالَ نَحْنُ الْمُتَوَسّمُونَ وَ السّبِيلُ فِينَا مُقِيمٌ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 317 روايه: 2
ترجمه :
اسباط بن سالم گويد: خدمت امام صادق عليه السلام بودم از اهل (((هيت))) (شهريست بالاى فرات) وارد شد و بامام گفت.- اصلحك الله چه مى‏فرمائيد درباره قول خداى عزوجل (((براى باريك بينان در آن امر نشانه هاست؟))) فرمود: مائيم باريك بينان و آنراه در خاندان ما پابرجاست.


3- مُحَمّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ رِبْعِيّ بْنِ عَبْدِ اللّهِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع فِي قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ إِنّ فِي ذلِكَ لَ‏آياتٍ لِلْمُتَوَسّمِينَ قَالَ هُمُ الْأَئِمّةُ ع قَالَ رَسُولُ اللّهِ ص اتّقُوا فِرَاسَةَ الْمُؤْمِنِ فَإِنّهُ يَنْظُرُ بِنُورِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ فِي قَوْلِ اللّهِ تَعَالَى إِنّ فِي ذلِكَ لَ‏آياتٍ لِلْمُتَوَسّمِينَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 317 روايه: 3
ترجمه :
امام باقر عليه السلام درباره قول خداى عزوجل (((براى باريك بينان در آن امر نشانه‏هاست ))) فرمود: ايشان ائمه عليهم السلام هستند. پيغمبر صلى الله و آله فرمود: از زيركى مؤمن پروا كنيد، زيرا كه او در پرتو نور خداى عزوجل مينگرد، خداى تعالى فرموده است (((براى باريك بينان در آن امر نشانه هاست )))


4- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ الْكُوفِيّ عَنْ عُبَيْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع فِي قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ إِنّ فِي ذلِكَ لَ‏آياتٍ لِلْمُتَوَسّمِينَ فَقَالَ هُمُ الْأَئِمّةُ ع وَ إِنّها لَبِسَبِيلٍ مُقِيمٍ قَالَ لَا يَخْرُجُ مِنّا أَبَداً
اصول كافى جلد 1 صفحه: 317 روايه: 4
ترجمه :
امام صادق عليه السلام درباره قول خداى عز و جل (((براى باريك بينان در آن امر نشانه‏هاست))) فرمود: ايشان ائمه هستند (((و آن در خاندان ايشان پابرجاست))) هيچگاه از ميان ما خارج نشود.


5- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ أَسْلَمَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَيّوبَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع فِي قَوْلِهِ تَعَالَى إِنّ فِي ذلِكَ لَ‏آياتٍ لِلْمُتَوَسّمِينَ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللّهِ ص الْمُتَوَسّمَ وَ أَنَا مِنْ بَعْدِهِ وَ الْأَئِمّةُ مِنْ ذُرّيّتِي الْمُتَوَسّمُونَ وَ فِي نُسْخَةٍ أُخْرَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ أَسْلَمَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَيّوبَ بِإِسْنَادِهِ مِثْلَهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 317 روايه: 5
ترجمه :
امرالمؤمنين عليه السلام درباره قول خدايتعالى (((براى باريك بينان در آن امر نشانه هاست))) فرمود: رسولخدا صلى الله عليه و آله باريك بين بود و پس از او من و امامان از ذريه من باريك بينانيم. شرح : سياق آيه شريفه درباره هلاكت قوام لوط وزيرو شدن ديار ايشان است و ظاهر معنى آيه اينستكه: ديار خرابشده قوم لوط در كناره جاده و گذرگاه است،اى مردم بافر است و باريك بينى كه از آنجا ميگذريد از عاقبت وخيميكه براى اين مردم هرزه پيش آمد نمود، عبرت گيريد ولى تأويلش چنان بود كه در اين پنج روايت ذكر شد يعنى باريك بينان و عبرت گيران حقيقى امامانند و راه حق و عبرت در ميان ايشان پابرجاست.

عرض اعمال بر پيغمبر و ائمه صلى الله وآله‏
بَابُ عَرْضِ الْأَعْمَالِ عَلَى النّبِيّ ص وَ الْأَئِمّةِ ع
1- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ تُعْرَضُ الْأَعْمَالُ عَلَى رَسُولِ اللّهِ ص أَعْمَالُ الْعِبَادِ كُلّ صَبَاحٍ أَبْرَارُهَا وَ فُجّارُهَا فَاحْذَرُوهَا وَ هُوَ قَوْلُ اللّهِ تَعَالَى اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ سَكَتَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 318 روايه: 1
ترجمه :
ابوبصير گويد امام صادق عليه‏السلام فرمود: در هر بامداد كردار بندگان نيكوكار و فاسق‏تر رسولخدا صلى الله عليه و آله عرضه ميشود، پس بر حذر باشيد (از كردار ناشايست) و همين است معنى قول خدايتعالى (105 سوره 9) (((در عمل كوشيد كه خدا و رسولش كردار شما را ميبينند))) و ساكت شد.



توضيح: نظر باينكه در آيه شريفه بعد از كلمه (((ورسوله))) كلمه (((والمؤمنون))) است كه بائمه عليهم السلام تفسير شده است، امام صادق عليه‏السلام آن كلمه را از لحاظ تقيه يا واضح بودن مطلب نفرمود و سكوت نمود.2- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيّ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ الطّائِيّ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ شُعَيْبٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ قَالَ هُمُ الْأَئِمّةُ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 318 روايه: 2
ترجمه :
يعقوب بن شعيب گويد: از امام صادق عليه‏السلام راجع بقول خداى عزوجل (105- سوره‏9) (((در كار باشيد كه خدا و پيغمبر و مؤمنين كردار شما را مى‏بينند))) پرسيدم، فرمود: مؤمنين ائمه هستند.


3- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ مَا لَكُمْ تَسُوءُونَ رَسُولَ اللّهِ ص فَقَالَ رَجُلٌ كَيْفَ نَسُوؤُهُ فَقَالَ أَ مَا تَعْلَمُونَ أَنّ أَعْمَالَكُمْ تُعْرَضُ عَلَيْهِ فَإِذَا رَأَى فِيهَا مَعْصِيَةً سَاءَهُ ذَلِكَ فَلَا تَسُوءُوا رَسُولَ اللّهِ وَ سُرّوهُ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 318 روايه: 3
ترجمه :
سماعة گويد: از امام صادق عليه‏السلام شنيدم كه مى‏فرمود: شما را چه مى‏شود كه پيغمبر صلى الله عليه و آله را ناخوش و اندوهگين ميكنيد؟ مردى گفت: ما او را ناخوش مى‏كنيم؟!! فرمود: مگر نميدانيد؟ كه اعمال شما بر آنحضرت عرضه ميشود و چون گناهى در آن بيند، اندوهگينش ميكند؟ پس نسبت بپيغمبر بدى نكنيد و او را (با عبادات و طاعات خويش) مسرور سازيد.


4- عَلِيّ‏ٌ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الزّيّاتِ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ أَبَانٍ الزّيّاتِ وَ كَانَ مَكِيناً عِنْدَ الرّضَا ع قَالَ قُلْتُ لِلرّضَا ع ادْعُ اللّهَ لِي وَ لِأَهْلِ بَيْتِي فَقَالَ أَ وَ لَسْتُ أَفْعَلُ وَ اللّهِ إِنّ أَعْمَالَكُمْ لَتُعْرَضُ عَلَيّ فِي كُلّ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ قَالَ فَاسْتَعْظَمْتُ ذَلِكَ فَقَالَ لِي أَ مَا تَقْرَأُ كِتَابَ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ قَالَ هُوَ وَ اللّهِ عَلِيّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 319 روايه: 4
ترجمه :
عبدالله بن ابان زيات كه نزد حضرت رضا عليه‏السلام منزلى داشت، گويد به آنحضرت عرضكردم: براى من و خانواده‏ام بدرگاه خدا دعا بفرما. فرمود: مگر من دعا نمى‏كنم؟! بخدا كه اعمال شما در هر صبح و شام بر آنحضرت عرضه ميشود، عبدالله گويد: من اين مطلب را بزرگ شمردم، بمن فرمود: مگر تو كتاب خداى عزوجل را نمى‏خوانى كه فرمايد؟ (((بگو (اى محمد) در عمل كوشيد كه خدا و رسولش و مؤمنان كردار شما را مى‏بينند))) بخدا كه آن مؤمن على بن ابيطالب است.


5- أَحْمَدُ بْنُ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ الصّامِتِ عَنْ يَحْيَى بْنِ مُسَاوِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنّهُ ذَكَرَ هَذِهِ الْ‏آيَةَ فَسَيَرَى اللّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ قَالَ هُوَ وَ اللّهِ عَلِيّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 319 روايه: 5
ترجمه :
امام باقر(ع) اين آيه (105 سوره‏9) را ياد نمود و فرمود: بخدا كه آن مؤمن على بن ابيطالب عليه‏السلام است.



6- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْوَشّاءِ قَالَ سَمِعْتُ الرّضَا ع يَقُولُ إِنّ الْأَعْمَالَ تُعْرَضُ عَلَى رَسُولِ اللّهِ ص أَبْرَارَهَا وَ فُجّارَهَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 319 روايه: 6
ترجمه :
امام رضا عليه‏السلام مى‏فرمود: همانا كردار نيك و بد بندگان برسولخدا صلى الله عليه و آله عرضه ميشود.




روشيكه بر پايدارى آن ترغيب شده ولايت على عليه السلام است‏
بَابُ أَنّ الطّرِيقَةَ الّتِي حُثّ عَلَى الِاسْتِقَامَةِ عَلَيْهَا وَلَايَةُ عَلِيّ‏ٍ ع‏
1- أَحْمَدُ بْنُ مِهْرَانَ عَنْ عَبْدِ الْعَظِيمِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ الْحَسَنِيّ عَنْ مُوسَى بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَمّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع فِي قَوْلِهِ تَعَالَى وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً قَالَ يَعْنِي لَوِ اسْتَقَامُوا عَلَى وَلَايَةِ عَلِيّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَوْصِيَاءِ مِنْ وُلْدِهِ ع وَ قَبِلُوا طَاعَتَهُمْ فِي أَمْرِهِمْ وَ نَهْيِهِمْ لَأَسْقَيْنَاهُمْ مَاءً غَدَقاً يَقُولُ لَأَشْرَبْنَا قُلُوبَهُمُ الْإِيمَانَ وَ الطّرِيقَةُ هِيَ الْإِيمَانُ بِوَلَايَةِ عَلِيّ‏ٍ وَ الْأَوْصِيَاءِ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 319 روايه: 1
ترجمه :
حضرت ابى‏جعفر عليه‏السلام درباره قول خدايتعالى (16 سوره 82) (((و اگر بر آن روش استوار شوند، آبى فراوانشان نوشانيم))) فرمود: يعنى اگر بر ولايت على بن ابيطالب امير مؤمنان و اوصياء از فرزندان او استوار شوند و اطاعت آنها را در امر و نهيشان بپذيرند (((آب فراوانى به آنها نوشانيم))) يعنى ايمانرا در دلشان جايگزين كنيم و مقصود از (((طريقه = روش))) ايمان بولايت على و جانشينان اوست.



2- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ مُعَلّى بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيّوبَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي أَيّوبَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ الّذِينَ قالُوا رَبّنَا اللّهُ ثُمّ اسْتَقامُوا فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع اسْتَقَامُوا عَلَى الْأَئِمّةِ وَاحِدٍ بَعْدَ وَاحِدٍ تَتَنَزّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلّا تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنّةِ الّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 320 روايه: 2
ترجمه :
محمدبن مسلم گويد: از امام صادق عليه‏السلام درباره قول خداى عزوجل پرسيدم (30 سوره 41) (((كسانيكه گفتند: پروردگار ما خداست و سپس استوار شدند))) فرمود: يعنى بر امامان يكى پس از ديگرى استوار بماندند (((فرشتگان بر ايشان نازل شوند كه بيم مداريد و اندوهگين مباشيد و ببهشتى كه به آن وعده مييافتيد، شادمان باشيد))).



توضيح: استوارى بر ايمان بمعنى پايدارى بر شرايط و لوازم آنست، مانند اطاعت و فرمانبردارى از دستورات دينى و عدم انحراف در عقايد قلبى و امام رضا عليه‏السلام بيكى از شيعيان فرمود: استوارى بر ايمان همين است كه شما شيعيان داريد يعنى كسانيكه از طريقه شما منحرفند استوار نيستند و نزول فرشتگان در هنگام مرگ، يا در قبر و يا در قيامت است كه بمؤمنين استوار گويند: از عقاب مترسيد و بر از دست رفتن ثواب اندوهگين مباشيد و يا آنكه بر اهل و مال و فرزند خود اندوهگين مباشيد مختصرى از مجمع البيان -.

ائمه كانون علم و درخت نبوت و آمد و شدگاه فرشتگانند
بَابُ أَنّ الْأَئِمّةَ ع مَعْدِنُ الْعِلْمِ وَ شَجَرَةُ النّبُوّةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ
1- أَحْمَدُ بْنُ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ عَنْ حَمّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ رِبْعِيّ بْنِ عَبْدِ اللّهِ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ قَالَ قَالَ عَلِيّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع مَا يَنْقِمُ النّاسُ مِنّا فَنَحْنُ وَ اللّهِ شَجَرَةُ النّبُوّةِ وَ بَيْتُ الرّحْمَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 320 روايه: 1
ترجمه :
على بن الحسين عليهماالسلام فرمود: مردم چه خرده‏گيرى بر ما دارند؟ بخدا كه ما درخت نبوت و خانه رحمت و كانون علم و آمد و شدگاه فرشتگانيم.


2- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع إِنّا أَهْلَ الْبَيْتِ شَجَرَةُ النّبُوّةِ وَ مَوْضِعُ الرّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ بَيْتُ الرّحْمَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 321 روايه: 2
ترجمه :
اميرالمؤمنين عليه‏السلام فرمود: ما خانواده درخت نبوت و محل رسالت و آمد و شدگاه فرشتگان و خانه رحمت و كانون دانشيم.



3- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْخَشّابِ قَالَ حَدّثَنَا بَعْضُ أَصْحَابِنَا عَنْ خَيْثَمَةَ قَالَ قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع يَا خَيْثَمَةُ نَحْنُ شَجَرَةُ النّبُوّةِ وَ بَيْتُ الرّحْمَةِ وَ مَفَاتِيحُ الْحِكْمَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ وَ مَوْضِعُ الرّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ مَوْضِعُ سِرّ اللّهِ وَ نَحْنُ وَدِيعَةُ اللّهِ فِي عِبَادِهِ وَ نَحْنُ حَرَمُ اللّهِ الْأَكْبَرُ وَ نَحْنُ ذِمّةُ اللّهِ وَ نَحْنُ عَهْدُ اللّهِ فَمَنْ وَفَى بِعَهْدِنَا فَقَدْ وَفَى بِعَهْدِ اللّهِ وَ مَنْ خَفَرَهَا فَقَدْ خَفَرَ ذِمّةَ اللّهِ وَ عَهْدَهُ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 321 روايه: 3
ترجمه :
خيثمة گويد: امام صادق عليه‏السلام بمن فرمود: اى خيثمه، ما درخت نبوت و خانه رحمت و كليد حكمت و كانون دانش و محل رسالت و آمد و شدگاه فرشتگان و محل راز خدائيم، ما هستيم امانت خدا در ميان بندگانش و ما هستيم حرم بزرگ خدا (پس رعايت و احترام ما از كعبه بيشتر است) ما هستيم امان خدا، ما هستيم پيمان خدا، هر كه بپيمان ما وفا كند بپيمان خدا وفا كرده و هر كه با ما پيمان شكنى كند پيمان و عهد خدا را شكسته است.




ائمه وارثان دانشند، يكى از ديگرى دانش را بارث ميبرند
بَابُ أَنّ الْأَئِمّةَ ع وَرَثَةُ الْعِلْمِ يَرِثُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً الْعِلْمَ
1- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيّ عَنْ بُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَةَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ إِنّ عَلِيّاً ع كَانَ عَالِماً وَ الْعِلْمُ يُتَوَارَثُ وَ لَنْ يَهْلِكَ عَالِمٌ إِلّا بَقِيَ مِنْ بَعْدِهِ مَنْ يَعْلَمُ عِلْمَهُ أَوْ مَا شَاءَ اللّهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 321 روايه: 1
ترجمه :
امام صادق (عليه‏السلام) فرمود: على عليه‏السلام عالم بود و علم بارث منتقل ميشود و هرگز عالمى نميرد جز اينكه پس از او كسى باشد كه علم او را بداند يا آنچه را خدا خواهد (كمتر يا بيشتر از علم و عالم سابق بداند).


2- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ الْفُضَيْلِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنّ الْعِلْمَ الّذِي نَزَلَ مَعَ آدَمَ ع لَمْ يُرْفَعْ وَ الْعِلْمُ يُتَوَارَثُ وَ كَانَ عَلِيّ‏ٌ ع عَالِمَ هَذِهِ الْأُمّةِ وَ إِنّهُ لَمْ يَهْلِكْ مِنّا عَالِمٌ قَطّ إِلّا خَلَفَهُ مِنْ أَهْلِهِ مَنْ عَلِمَ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللّهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 322 روايه: 2
ترجمه :
امام باقر عليه‏السلام، فرمود: علميكه با آدم عليه‏السلام فرود آمده بالا نرفت و علم بارث منتقل ميشود و على عليه‏السلام عالم اين امت بود و هيچگاه عالمى از ما خانواده نميرد، جز اينكه از خاندانش جانشين او شود كسى كه مانند علم او يا آنچه خدا خواهد بداند.


3- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْبَرْقِيّ عَنِ النّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيّ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ الطّائِيّ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنّ الْعِلْمَ يُتَوَارَثُ وَ لَا يَمُوتُ عَالِمٌ إِلّا وَ تَرَكَ مَنْ يَعْلَمُ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللّهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 322 روايه: 3
ترجمه :
امام باقر عليه‏السلام فرمود: علم بارث منتقل مى‏شود و عالمى نميرد جز اينكه كسى را كه مانند او يا آنچه خدا خواهد بداند بجا گذارد.



4- أَبُو عَلِيّ‏ٍ الْأَشْعَرِيّ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ عَنِ الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع يَقُولُ إِنّ فِي عَلِيّ‏ٍ ع سُنّةَ أَلْفِ نَبِيّ‏ٍ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ وَ إِنّ الْعِلْمَ الّذِي نَزَلَ مَعَ آدَمَ ع لَمْ يُرْفَعْ وَ مَا مَاتَ عَالِمٌ فَذَهَبَ عِلْمُهُ وَ الْعِلْمُ يُتَوَارَثُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 322 روايه: 4
ترجمه :
امام صادق عليه‏السلام مى‏فرمود: در على عليه‏السلام سنت هزار پيغمبر بود (چنانچه پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود هر كه خواهد علم آدم و عبادت نوح و خلت ابراهيم و سطوت موسى و زهد عيسى را ببيند به على بن ابيطالب نظر كند) و علمى كه با آدم عليه‏السلام فرود آمد، بالا نرفت و عالمى نميرد كه علمش از ميان برود و علم بارث منتقل مى‏شود.


5- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيّوبَ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ إِنّ الْعِلْمَ الّذِي نَزَلَ مَعَ آدَمَ ع لَمْ يُرْفَعْ وَ مَا مَاتَ عَالِمٌ فَذَهَبَ عِلْمُهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 322 روايه: 5
ترجمه :
امام باقر عليه السلام فرمود: علمى كه با آدم عليه السلام فرود آمد بالا نرفت، و عالمى نميرد، كه عملش از ميان برود.



6- مُحَمّدٌ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِيّ بْنِ النّعْمَانِ رَفَعَهُ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع يَمُصّونَ الثّمَادَ وَ يَدَعُونَ النّهَرَ الْعَظِيمَ قِيلَ لَهُ وَ مَا النّهَرُ الْعَظِيمُ قَالَ رَسُولُ اللّهِ ص وَ الْعِلْمُ الّذِي أَعْطَاهُ اللّهُ إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ جَمَعَ لِمُحَمّدٍ ص سُنَنَ النّبِيّينَ مِنْ آدَمَ وَ هَلُمّ جَرّاً إِلَى مُحَمّدٍ ص قِيلَ لَهُ وَ مَا تِلْكَ السّنَنُ قَالَ عِلْمُ النّبِيّينَ بِأَسْرِهِ وَ إِنّ رَسُولَ اللّهِ ص صَيّرَ ذَلِكَ كُلّهُ عِنْدَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ فَأَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ أَعْلَمُ أَمْ بَعْضُ النّبِيّينَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع اسْمَعُوا مَا يَقُولُ إِنّ اللّهَ يَفْتَحُ مَسَامِعَ مَنْ يَشَاءُ إِنّي حَدّثْتُهُ أَنّ اللّهَ جَمَعَ لِمُحَمّدٍ ص عِلْمَ النّبِيّينَ وَ أَنّهُ جَمَعَ ذَلِكَ كُلّهُ عِنْدَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع وَ هُوَ يَسْأَلُنِي أَ هُوَ أَعْلَمُ أَمْ بَعْضُ النّبِيّينَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 322 روايه: 6
ترجمه :
امام باقر عليه‏السلام فرمود: مردم رطوبت را مى‏مكند و نهر بزرگ را رها مى‏كنند، عرض شد: نهر بزرگ چيست؟ فرمود: رسول خداست و علمى كه خدا به او عطا فرموده است. همانا خداى عزوجل سنتهاى تمام پيغمبر آنرا از آدم تا برسد بخود محمد صلى الله عليه و آله براى او گرد آورد، عرض شد آن سنتها چه بود؟ فرمود: همه علم پيغمبران، و رسولخدا صلى الله عليه و آله تمام آنرا به اميرالمؤمنين عليه‏السلام تحويل داد. مردى عرض كرد: اى پسر پيغمبر! اميرالمؤمنين أعلم است يا بعضى از پيغمبران امام باقر (باطرافيان توجه كرد و) فرمود: گوش دهيد اين مرد چه ميگويد؟!! همانا خدا گوشهاى هر كه را خواهد باز مى‏كند من باو ميگويم: خدا علم تمام پيغمبران را براى محمد صلى الله عليه و آله جمع كرد و آنحضرت همه را باميرالمؤمنين تحويل داد، باز او از من مى‏پرسيد كه على اعلم است يا بعضى از پيغمبران (و نمى‏فهمد كه معنى سخن من اينست كه آنچه همه پيغمبران مى‏دانستند على بتنهائى ميدانست).



توضيح مقصود از مكيدن رطوبت اينستكه علومى كه در دست ابوحنيفه و امثالش ميباشد كه از راه قياس و اجتهاد و آراء و افكار خود بدست آورده‏اند، مانند رطوبت و نمى است كه در گودالى باقى مانده و منبع و سرچشمه ندارد و پيروان ايشان با عشق و علاقه فراوانى مانند عشق و علاقه طفل بپستان مادر براى ياد گرفتن آنها مى‏كوشند ولى علوم ما را كه از نظر اتصالش باقيانوس علم خدا مانند نهرى بزرگ در جريانست رها مى‏كنند (خداوندا رشته اتصال ما را تا دم مرگ از اين نهر بزرگ قطع مفرما).7- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْبَرْقِيّ عَنِ النّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيّ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ الطّائِيّ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنّ الْعِلْمَ يُتَوَارَثُ فَلَا يَمُوتُ عَالِمٌ إِلّا تَرَكَ مَنْ يَعْلَمُ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللّهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 323 روايه: 7
ترجمه :
امام باقر(ع) فرمود: علم بارث منتقل مى‏شود، پس عالمى نميرد، جز اينكه كسى را كه مانند او يا آنچه را خدا خواهد بداند بجا گذارد.


8- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِيرَةِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع يَقُولُ إِنّ الْعِلْمَ الّذِي نَزَلَ مَعَ آدَمَ ع لَمْ يُرْفَعْ وَ مَا مَاتَ عَالِمٌ إِلّا وَ قَدْ وَرّثَ عِلْمَهُ إِنّ الْأَرْضَ لَا تَبْقَى بِغَيْرِ عَالِمٍ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 323 روايه: 8
ترجمه :
امام صادق مى‏فرمود همانا علمى كه با آدم عليه‏السلام فرود آمد، بالا نرفت و عالمى نميرد، جز اينكه علمش بارث رسد، همانا زمين بدون عالم باقى نميماند.



شرح :
روايات اين باب علاوه بر اينكه ميرساند كه ائمه (عليه‏السلام) يكى پس از ديگرى و ارث علم يكديگرند، اشاره دارد باينكه خدايتعالى موضوع انتقال علم را در بشر با اسباب و شرايطى مقرر فرموده و بشر را واجد آن شرائط ساخته و اسباب را در اختيارش نهاده است انسان را با زبانى گويا و گوشى شنوا و چشمى بينا خلق فرمود، تا بتواند آنچه را مى‏داند، بديگران بگويد و آنها بشنوند و بياموزند و نيز نوشتن بتوسط قلم را باو آموخت، تا بتواند معلومات خود را در صفحه‏اى نقش كند و آيندگان پس از خود را از آن بهره‏مند سازد اين اسباب و قوا و صدها مانند آن، از شرايط انتقال علم و تكميل و ترقى آنست در بشر و چون اين اسباب و قوا بحيوانات و موجودات ديگر عطا نشده آثار علم در زندگى آنها ديده نمى‏شود و ترقى و تكامل تنها در زندگى بشر جلوه كرده است و از همين راه است كه قرآن كريم پس از چهارده قرن براى ما باقى مانده و بهمين جهت است كه در اين روايات فرمودند: علمى كه با آدم عليه‏السلام فرود آمد بالا نرفت يعنى خدايتعالى اسباب باقى ماندن آنرا در ميان بشر فراهم آورد.

ائمه علم پيغمبر خاتم و تمام پيغمبران و اوصياء پيشين خود را بارث برده‏اند
بَابُ أَنّ الْأَئِمّةَ وَرِثُوا عِلْمَ النّبِيّ وَ جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْأَوْصِيَاءِ الّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ‏
1- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ الْمُهْتَدِي عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ جُنْدَبٍ أَنّهُ كَتَبَ إِلَيْهِ الرّضَا ع أَمّا بَعْدُ فَإِنّ مُحَمّداً ص كَانَ أَمِينَ اللّهِ فِي خَلْقِهِ فَلَمّا قُبِضَ ص كُنّا أَهْلَ الْبَيْتِ وَرَثَتَهُ فَنَحْنُ أُمَنَاءُ اللّهِ فِي أَرْضِهِ عِنْدَنَا عِلْمُ الْبَلَايَا وَ الْمَنَايَا وَ أَنْسَابُ الْعَرَبِ وَ مَوْلِدُ الْإِسْلَامِ وَ إِنّا لَنَعْرِفُ الرّجُلَ إِذَا رَأَيْنَاهُ بِحَقِيقَةِ الْإِيمَانِ وَ حَقِيقَةِ النّفَاقِ وَ إِنّ شِيعَتَنَا لَمَكْتُوبُونَ بِأَسْمَائِهِمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِهِمْ أَخَذَ اللّهُ عَلَيْنَا وَ عَلَيْهِمُ الْمِيثَاقَ يَرِدُونَ مَوْرِدَنَا وَ يَدْخُلُونَ مَدْخَلَنَا لَيْسَ عَلَى مِلّةِ الْإِسْلَامِ غَيْرُنَا وَ غَيْرُهُمْ نَحْنُ النّجَبَاءُ النّجَاةُ وَ نَحْنُ أَفْرَاطُ الْأَنْبِيَاءِ وَ نَحْنُ أَبْنَاءُ الْأَوْصِيَاءِ وَ نَحْنُ الْمَخْصُوصُونَ فِي كِتَابِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ وَ نَحْنُ أَوْلَى النّاسِ بِكِتَابِ اللّهِ وَ نَحْنُ أَوْلَى النّاسِ بِرَسُولِ اللّهِ ص وَ نَحْنُ الّذِينَ شَرَعَ اللّهُ لَنَا دِينَهُ فَقَالَ فِي كِتَابِهِ شَرَعَ لَكُمْ يَا آلَ مُحَمّدٍ مِنَ الدّينِ ما وَصّى بِهِ نُوحاً قَدْ وَصّانَا بِمَا وَصّى بِهِ نُوحاً وَ الّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ يَا مُحَمّدُ وَ ما وَصّيْنا بِهِ إِبْراهِيمَ وَ مُوسى‏ وَ عِيسى‏ فَقَدْ عَلّمَنَا وَ بَلّغَنَا عِلْمَ مَا عَلِمْنَا وَ اسْتَوْدَعَنَا عِلْمَهُمْ نَحْنُ وَرَثَةُ أُولِي الْعَزْمِ مِنَ الرّسُلِ أَنْ أَقِيمُوا الدّينَ يَا آلَ مُحَمّدٍ وَ لا تَتَفَرّقُوا فِيهِ وَ كُونُوا عَلَى جَمَاعَةٍ كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ مَنْ أَشْرَكَ بِوَلَايَةِ عَلِيّ‏ٍ ما تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ مِنْ وَلَايَةِ عَلِيّ‏ٍ إِنّ اللّهَ يَا مُحَمّدُ يَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ يُنِيبُ مَنْ يُجِيبُكَ إِلَى وَلَايَةِ عَلِيّ‏ٍ ع
اصول كافى جلد 1 صفحه: 324 روايه: 1
ترجمه :
از عبدالله جندب روايت شده كه حضرت رضا عليه‏السلام باو نوشت: اما بعد همانا محمد صلى الله عليه و آله امين خدا بود در ميان خلقش و چون آنحضرت صلى الله عليه و آله در گذشت، ما خانواده و ارث او شديم، پس ما هستيم امين خدا در زمين، علم بلاها و مردنها و نژاد عرب و تولد اسلام نزد ماست (يعنى نژاد صحيح و فاسد عرب را مى‏شناسيم و از محل تولد اسلام كه دل انسانست آگاهيم) و چون هر مردى را ببينيم مى‏شناسيم كه او حقيقة مؤمن است يا منافق و نام شيعيان ما و نام پدرانشان، نزد ما ثبت است.
خدا از ما و آنها پيمان گرفته (كه ما رهبر آنها باشيم و آنها پيرو ما) بر سر هر آبى كه ما وارد شويم آنها هم وارد شوند و در هر جا در آئيم درآيند (اشاره بحوض كوثر و بهشت و مقام عليين دارد و يا متابعت در مقام عمل را مى‏رساند) جز ما و ايشان كسى در كيش اسلام نيست، مائيم نجيب و رستگار و مائيم بازماندگان پيغمبران و مائيم فرزندان اوصياء و ما در كتاب خداى عز و جل خصوصيت داريم و ما بقرآن سزاوارتريم تا مردم ديگر و ما بپيغمبر نزديك‏تريم تا مردم ديگر، و خدا دينش را براى ما مقرر داشته و در قرآنش فرموده (13 سوره 42) (((مقرر فرمود براى شما (اى آل محمد) از دين آنچه را كه بنوح سفارش نمود (بما سفارش كرد آنچه را بنوح سفارش كرد) و آنچه را بتو وحى كرديم (اى محمد) و آنچه را بابراهيم و موسى و عيسى سفارش كرديم (بما آموخت و رسانيد آنچه را بايد بدانيم و علوم اين پيغمبر آنرا بما سپرد، ما وارث پيغمبران اولوالعزم هستيم) و آن سفارش اين بود كه دين را بپا داريد (اى آل محمد) در آن تفرقه نيندازيد (و با هم متحد باشيد) گران و ناگوار است بر مشركين (آنها كه بولايت على مشرك شدند) آنچه را بدان دعوتشان كنيد (كه ولايت على است) همانا خدا (اى محمد) هدايت كند كسى را كه باو رجوع كند))) يعنى كسى كه ولايت على عليه‏السلام را از تو بپذيرد.


2- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَبْدِ الرّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللّهِ ص إِنّ أَوّلَ وَصِيّ‏ٍ كَانَ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ هِبَةُ اللّهِ بْنُ آدَمَ وَ مَا مِنْ نَبِيّ‏ٍ مَضَى إِلّا وَ لَهُ وَصِيّ‏ٌ وَ كَانَ جَمِيعُ الْأَنْبِيَاءِ مِائَةَ أَلْفِ نَبِيّ‏ٍ وَ عِشْرِينَ أَلْفَ نَبِيّ‏ٍ مِنْهُمْ خَمْسَةٌ أُولُو الْعَزْمِ نُوحٌ وَ إِبْرَاهِيمُ وَ مُوسَى وَ عِيسَى وَ مُحَمّدٌ ع وَ إِنّ عَلِيّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ كَانَ هِبَةَ اللّهِ لِمُحَمّدٍ وَ وَرِثَ عِلْمَ الْأَوْصِيَاءِ وَ عِلْمَ مَنْ كَانَ قَبْلَهُ أَمَا إِنّ مُحَمّداً وَرِثَ عِلْمَ مَنْ كَانَ قَبْلَهُ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْمُرْسَلِينَ عَلَى قَائِمَةِ الْعَرْشِ مَكْتُوبٌ حَمْزَةُ أَسَدُ اللّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ وَ سَيّدُ الشّهَدَاءِ وَ فِي ذُؤَابَةِ الْعَرْشِ عَلِيّ‏ٌ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ فَهَذِهِ حُجّتُنَا عَلَى مَنْ أَنْكَرَ حَقّنَا وَ جَحَدَ مِيرَاثَنَا وَ مَا مَنَعَنَا مِنَ الْكَلَامِ وَ أَمَامَنَا الْيَقِينُ فَأَيّ حُجّةٍ تَكُونُ أَبْلَغَ مِنْ هَذَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 325 روايه: 2
ترجمه :
امام باقر عليه‏السلام فرمايد كه: پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود: نخستين وصيى كه در روى زمين بود، هبةالله پسر آدم بود و هيچ پيغمبرى درنگذشت، جز اينكه او را وصيى بود و همه پيغمبران يكصد و بيست هزار تن بودند كه پنج نفر آنها اولوالعزمند؛ نوح و ابراهيم و موسى و عيسى و محمد عليهم‏السلام و على بن ابيطالب مانند هبةالله است براى محمد و علم اوصياء و پيشينيان خود را بارث برده است همانا محمد علم پيغمبران و مرسلين از خود را بارث برده.
بر پايه عرش نوشته است: حمزة (بن عبدالمطلب) شير خدا و شير رسولش و سرور شهيدانست و در كنگره عرش نوشته است على (عليه‏السلام) امير مؤمنان است، اين است حجت ما بر كسيكه حق ما را انكار كند و نسبت بميراث ما جحو دور زد، چه مانعى از گفتن اين مطالب داريم با آنكه مرگ در پيش است؟ (علم و حجت در برابر ماست) پس چگونه حجتى از اين رساتر ميشود.


3- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطّابِ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ زُرْعَةَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْمُفَضّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع إِنّ سُلَيْمَانَ وَرِثَ دَاوُدَ وَ إِنّ مُحَمّداً وَرِثَ سُلَيْمَانَ وَ إِنّا وَرِثْنَا مُحَمّداً وَ إِنّ عِنْدَنَا عِلْمَ التّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِيلِ وَ الزّبُورِ وَ تِبْيَانَ مَا فِي الْأَلْوَاحِ قَالَ قُلْتُ إِنّ هَذَا لَهُوَ الْعِلْمُ قَالَ لَيْسَ هَذَا هُوَ الْعِلْمَ إِنّ الْعِلْمَ الّذِي يَحْدُثُ يَوْماً بَعْدَ يَوْمٍ وَ سَاعَةً بَعْدَ سَاعَةٍ اصول كافى جلد 1 صفحه: 326 روايه: 3
ترجمه :
مفضل بن عمر گويد: امام صادق عليه‏السلام فرمود، همانا سليمان از داود ارث برد و ما از محمد ارث بريم. علم تورات و انجيل و بيان آنچه درالواح (جناب موسى عليه‏السلام) بود نزد ماست. عرض كردم: علم كامل همين است؟ فرمود: اين علم كامل نيست، همانا علم كامل آنست كه روز بروز ساعت بساعت پديد مى‏آيد.



شرح :
گويا علمى كه روز بروز و ساعت بساعت براى امام پديد مى‏آيد همان الهاماتى است كه از پيغمبر و امام سابق سربسته گرفته است در ميابد و دستور اجراء علوم و قوانين تصويب شده را اخذ مى‏كند، چنانچه در ابواب آتيه بيان ميشود و بمقتضاى لطف و عنايتى كه خداى تعالى نسبت بايشان دارد، در هر ساعت و هر روز علم خود را به آنها افاضه مى‏كند تا از تمام مردم زمان خويش اعلم باشند.
اگر بمقتضاى قانون تكامل دانش انسان در ترقى باشد امامان و پيشوايان بشر باين امتياز سزاوارترند و اما اختصاص داود و سليمان از ميان پيغمبران، براى اشاره به آيه 16 سوره نمل است (((سليمان از داود ارث برد))).4- أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ شُعَيْبٍ الْحَدّادِ عَنْ ضُرَيْسٍ الْكُنَاسِيّ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع وَ عِنْدَهُ أَبُو بَصِيرٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع إِنّ دَاوُدَ وَرِثَ عِلْمَ الْأَنْبِيَاءِ وَ إِنّ سُلَيْمَانَ وَرِثَ دَاوُدَ وَ إِنّ مُحَمّداً ص وَرِثَ سُلَيْمَانَ وَ إِنّا وَرِثْنَا مُحَمّداً ص وَ إِنّ عِنْدَنَا صُحُفَ إِبْرَاهِيمَ وَ أَلْوَاحَ مُوسَى فَقَالَ أَبُو بَصِيرٍ إِنّ هَذَا لَهُوَ الْعِلْمُ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمّدٍ لَيْسَ هَذَا هُوَ الْعِلْمَ إِنّمَا الْعِلْمُ مَا يَحْدُثُ بِاللّيْلِ وَ النّهَارِ يَوْماً بِيَوْمٍ وَ سَاعَةً بِسَاعَةٍ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 326 روايه: 4
ترجمه :
ضريس كناسى گويد: من خدمت امام صادق عليه‏السلام بودم و ابوبصير هم نزد آنحضرت بود امام صادق عليه‏السلام فرمود، داود علم پيغمبران را بارث برد و سليمان از داود ارث برد و محمد صلى الله عليه و آله از سليمان ارث برد و ما از محمد صلى الله عليه و آله ارث بريم و صحف ابراهيم و الواح موسى عليهماالسلام نزد ما است، ابو بصير گفت: علم كامل همين است فرمود: اى ابا محمد، علم كامل اين نيست. علم كامل آنستكه در هر شب و هر روز، و ساعت بساعت پديد آيد.


5- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبّارِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ عَلِيّ بْنِ النّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ قَالَ لِي يَا أَبَا مُحَمّدٍ إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ لَمْ يُعْطِ الْأَنْبِيَاءَ شَيْئاً إِلّا وَ قَدْ أَعْطَاهُ مُحَمّداً ص قَالَ وَ قَدْ أَعْطَى مُحَمّداً جَمِيعَ مَا أَعْطَى الْأَنْبِيَاءَ وَ عِنْدَنَا الصّحُفُ الّتِي قَالَ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ صُحُفِ إِبْراهِيمَ وَ مُوسى‏ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ هِيَ الْأَلْوَاحُ قَالَ نَعَمْ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 327 روايه: 5
ترجمه :
ابوبصير گويد: امام صادق عليه‏السلام بمن فرمود، اى ابا محمد خداى عزوجل چيزى پيغمبران عطا نفرمود، جز آنكه آنرا بمحمد صلى الله عليه و آله عطا كرد و همه آنچه را بپيغمبران داد، بمحمد هم عطا فرمود و آن صحفى كه خداى عزوجل (19 سوره 87) فرمايد (((صحف ابراهيم و موسى))) نزد ماست، عرض كردم: آن صحف همان الواحست؟ فرمود: بلى.


6- مُحَمّدٌ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع أَنّهُ سَأَلَهُ عَنْ قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذّكْرِ مَا الزّبُورُ وَ مَا الذّكْرُ قَالَ الذّكْرُ عِنْدَ اللّهِ وَ الزّبُورُ الّذِي أُنْزِلَ عَلَى دَاوُدَ وَ كُلّ كِتَابٍ نَزَلَ فَهُوَ عِنْدَ أَهْلِ الْعِلْمِ وَ نَحْنُ هُمْ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 327 روايه: 6
ترجمه :
ابن سنان از امام صادق عليه‏السلام راجع بقول خداى عزوجل (105 سوره 21) (((ما در كتاب زبور پس از ذكر نوشتيم))) پرسيد، زبور چيست و ذكر كدامست؟ فرمود: ذكر نزد خداست (لوح محفوظ) و زبور آنستكه بر داود نازل شد و هر كتابى كه نازل گشته است نزد اهل علمست و ما هستيم اهل علم.


7- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي زَاهِرٍ أَوْ غَيْرِهِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ حَمّادٍ عَنْ أَخِيهِ أَحْمَدَ بْنِ حَمّادٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْأَوّلِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَخْبِرْنِي عَنِ النّبِيّ ص وَرِثَ النّبِيّينَ كُلّهُمْ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ مِنْ لَدُنْ آدَمَ حَتّى انْتَهَى إِلَى نَفْسِهِ قَالَ مَا بَعَثَ اللّهُ نَبِيّاً إِلّا وَ مُحَمّدٌ ص أَعْلَمُ مِنْهُ قَالَ قُلْتُ إِنّ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ كَانَ يُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللّهِ قَالَ صَدَقْتَ وَ سُلَيْمَانَ بْنَ دَاوُدَ كَانَ يَفْهَمُ مَنْطِقَ الطّيْرِ وَ كَانَ رَسُولُ اللّهِ ص يَقْدِرُ عَلَى هَذِهِ الْمَنَازِلِ قَالَ فَقَالَ إِنّ سُلَيْمَانَ بْنَ دَاوُدَ قَالَ لِلْهُدْهُدِ حِينَ فَقَدَهُ وَ شَكّ فِي أَمْرِهِ فَقالَ ما لِيَ لا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كانَ مِنَ الْغائِبِينَ حِينَ فَقَدَهُ فَغَضِبَ عَلَيْهِ فَقَالَ لَأُعَذّبَنّهُ عَذاباً شَدِيداً أَوْ لَأَذْبَحَنّهُ أَوْ لَيَأْتِيَنّي بِسُلْطانٍ مُبِينٍ وَ إِنّمَإ؛ؤؤ غَضِبَ لِأَنّهُ كَانَ يَدُلّهُ عَلَى الْمَاءِ فَهَذَا وَ هُوَ طَائِرٌ قَدْ أُعْطِيَ مَا لَمْ يُعْطَ سُلَيْمَانُ وَ قَدْ كَانَتِ الرّيحُ وَ النّمْلُ وَ الْإِنْسُ وَ الْجِنّ وَ الشّيَاطِينُ وَ الْمَرَدَةُ لَهُ طَائِعِينَ وَ لَمْ يَكُنْ يَعْرِفُ الْمَاءَ تَحْتَ الْهَوَاءِ وَ كَانَ الطّيْرُ يَعْرِفُهُ وَ إِنّ اللّهَ يَقُولُ فِي كِتَابِهِ وَ لَوْ أَنّ قُرْآناً سُيّرَتْ بِهِ الْجِبالُ أَوْ قُطّعَتْ بِهِ الْأَرْضُ أَوْ كُلّمَ بِهِ الْمَوْتى‏ وَ قَدْ وَرِثْنَا نَحْنُ هَذَا الْقُرْآنَ الّذِي فِيهِ مَا تُسَيّرُ بِهِ الْجِبَالُ وَ تُقَطّعُ بِهِ الْبُلْدَانُ وَ تُحْيَا بِهِ الْمَوْتَى وَ نَحْنُ نَعْرِفُ الْمَاءَ تَحْتَ الْهَوَاءِ وَ إِنّ فِي كِتَابِ اللّهِ لآَيَاتٍ مَا يُرَادُ بِهَا أَمْرٌ إِلّا أَنْ يَأْذَنَ اللّهُ بِهِ مَعَ مَا قَدْ يَأْذَنُ اللّهُ مِمّا كَتَبَهُ الْمَاضُونَ جَعَلَهُ اللّهُ لَنَا فِي أُمّ الْكِتَابِ إِنّ اللّهَ يَقُولُ وَ ما مِنْ غائِبَةٍ فِي السّماءِ وَ الْأَرْضِ إِلّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ ثُمّ قَالَ ثُمّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا فَنَحْنُ الّذِينَ اصْطَفَانَا اللّهُ عَزّ وَ جَلّ وَ أَوْرَثَنَا هَذَا الّذِي فِيهِ تِبْيَانُ كُلّ شَيْ‏ءٍ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 328 روايه: 7
ترجمه :
ابراهيم گويد: پدرم گفت، بامام كاظم عليه‏السلام عرضكردم: قربانت گردم، بمن بفرمائيد كه: آيا پيغمبر ما صلى الله عليه و آله وارث تمام پيغمبران است؟ فرمود: آرى، عرضكردم: از زمان آدم تا بخود آنحضرت برسد؟ فرمود: خدا هيچ پيغمبرى را مبعوث نفرمود، جز اينكه محمد صلى الله عليه و آله از او اعلم بود، عرضكردم: عيسى بن مريم مردگان را باذن خدا زنده مى‏كرد، فرمود: راست گفتى و سليمان هم نطق پرندگان را مى‏فهميد و پيغمبر صلى الله عليه و آله هم بر اين مراتب توانائى داشت، سپس فرمود: چون سليمان شانه سر را حاضر نيافت و در امر او بشك افتاد، گفت: (20 سوره 27) (((چرا شانه سر را نمى‏بينم مگر او غايب است؟ (((پس بر او خشمگين شد و گفت، (((او را عذابى سخت مى‏كنم و يا سرش را مى‏برم و يا بايد دليل روشنى آرد))) و خشم سليمان بر شانه سر براى اين بود كه او سليمان را بمحل آب راهنمائى مى‏كرد، (موقعى كه سليمان و همراهانش بوسيله باد در هوا حركت ميكردند) خدا باين پرنده چيزى عطا كرده بود كه بسليمان عطا نفرموده بود، در صورتيكه باد و مور و انس و جن و شياطين و سركشان مطيع او بودند ولى او جاى آبرا در زير هوا نميدانست و پرنده ميدانست.
خدا در كتابش فرمايد (29 سوره 13) (((و اگر قرآنى باشد كه كوهها با آن حركت كنند يا زمين بدان شكافته شود (بوسيله آن طى الارض شود) يا مردگان بدان سخنگو شوند))) ما وارث آن قرآنيم كه آنچه كوهها بوسيله آن حركت كند در آنست و بوسيله آن بكشورها مسافرت شود و مردگان بدان سخنگو شوند، ما آب را در زير هوا تشخيص ميدهيم و همانا در كتاب خدا آياتى است كه بوسيله آنها چيزى خواسته نشود جز اينكه خدا به آن اجازه دهد (هر دعائى از بركت آن آيات مستجاب شود) علاوه بر آنچه خدا براى پيغمبران گذشته اجازه فرموده است (علومى كه به آنها عطا كرده است مرآت ) همه اينها را خدا در قرآن براى ما مقرر فرموده است، همانا خدا ميفرمايد (75 سوره 27) (((هيچ نهفته‏اى در آسمانها و زمين نيست، جز اينكه در كتابى آشكار است))) و باز فرمايد (29 سوره 34) (((آنگاه اين كتاب را بكسانيكه از ميان بندگان خود انتخاب كرده‏ايم بارث داديم))) و مائيم كسانيكه خداى عزوجل انتخابمان كرده و اين كتاب را كه بيان همه چيز در آنست بارثمان داده.




هر كتابى را كه خدا نازل كرده نزد ائمه است و بهر لغتى كه باشد آنرا ميدانند
بَابُ أَنّ الْأَئِمّةَ ع عِنْدَهُمْ جَمِيعُ الْكُتُبِ الّتِي نَزَلَتْ مِنْ عِنْدِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ وَ أَنّهُمْ يَعْرِفُونَهَا عَلَى اخْتِلَافِ أَلْسِنَتِهَا

1- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ يُونُسَ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ فِي حَدِيثِ بُرَيْهٍ أَنّهُ لَمّا جَاءَ مَعَهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع فَلَقِيَ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ ع فَحَكَى لَهُ هِشَامٌ الْحِكَايَةَ فَلَمّا فَرَغَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع لِبُرَيْهٍ يَا بُرَيْهُ كَيْفَ عِلْمُكَ بِكِتَابِكَ قَالَ أَنَا بِهِ عَالِمٌ ثُمّ قَالَ كَيْفَ ثِقَتُكَ بِتَأْوِيلِهِ قَالَ مَا أَوْثَقَنِي بِعِلْمِي فِيهِ قَالَ فَابْتَدَأَ أَبُو الْحَسَنِ ع يَقْرَأُ الْإِنْجِيلَ فَقَالَ بُرَيْهٌ إِيّاكَ كُنْتُ أَطْلُبُ مُنْذُ خَمْسِينَ سَنَةً أَوْ مِثْلَكَ قَالَ فَ‏آمَنَ بُرَيْهٌ وَ حَسُنَ إِيمَانُهُ وَ آمَنَتِ الْمَرْأَةُ الّتِي كَانَتْ مَعَهُ فَدَخَلَ هِشَامٌ وَ بُرَيْهٌ وَ الْمَرْأَةُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع فَحَكَى لَهُ هِشَامٌ الْكَلَامَ الّذِي جَرَى بَيْنَ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ع وَ بَيْنَ بُرَيْهٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع ذُرّيّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ فَقَالَ بُرَيْهٌ أَنّى لَكُمُ التّوْرَاةُ وَ الْإِنْجِيلُ وَ كُتُبُ الْأَنْبِيَاءِ قَالَ هِيَ عِنْدَنَا وِرَاثَةً مِنْ عِنْدِهِمْ نَقْرَؤُهَا كَمَا قَرَءُوهَا وَ نَقُولُهَا كَمَا قَالُوا إِنّ اللّهَ لَا يَجْعَلُ حُجّةً فِي أَرْضِهِ يُسْأَلُ عَنْ شَيْ‏ءٍ فَيَقُولُ لَا أَدْرِي‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 329 روايه: 1
ترجمه :
چون هشام بن حكم با بريه خدمت امام صادق آمد، بحضرت موسى بن جعفر برخوردند، هشام داستان بريه را براى آنحضرت نقلكرد، چون پايان يافت، حضرت ابوالحسن عليه‏السلام به بريه فرمود: اى بريه: علمت بكتاب دينت تا چه حد است؟ گفت: آنرا ميدانم فرمود: تا چه حد اطمينان دارى كه معنيش را بدانى؟ گفت، آنرا خوب مى‏دانم و بسيار اطمينان دارم، سپس امام عليه‏السلام بخواندن انجيل شروع فرمود، بريه گفت: پنجاه سال است كه من ترا يا مانند ترا ميجستم، پس او به خدا ايمان آورد و خوب هم ايمان آورد وزنى هم كه با او بود، ايمان آورد، سپس هشام و بريه و آن زن، خدمت امام صادق عليه‏السلام آمدند، هشام گفتگوى ميان حضرت ابوالحسن و بريه را نقلكرد، امام صادق (آيه 34 سوره 3) (((نژاد ابراهيم و عمران بعض آن از بعض ديگر است و خدا شنوا و داناست))) را قرائت فرمود بريه گفت: تورات و انجيل و كتب پيغمبران از كجا بشما رسيده؟ فرمود: اينها از خودشان بما بارث رسيده و چنانكه آنها مى‏خواندند ما هم مى‏خوانيم و چنانكه آنها بيان مى‏كردند ما هم بيان مى كنيم، خدا حجتى در زمينش نمى‏گذارد كه چيزى از او بپرسند و او بگويد نميدانم.



شرح :
بريه مصغر ابراهيم است و در بعضى از نسخ كافى بريهه ضبط شده است. مرحوم مجلسى در صفحه 170 ج اول مرآت العقول داستان او را از توحيد صدوق بتفصيل نقل مى‏كند كه خلاصه‏اش اينست كه:
بريه از دانشمندان بزرگ هفتاد ساله نصارى بود كه بوجود او افتخار مى‏كردند و او مدتى بود كه عقيده‏اش نسبت بدين مسيح سست شده بود و در جستجوى دين حق بود و با بسيارى از مسلمين مباحثه كرده ولى چيزى بدست نياورده بود او زنى خدمتگزار داشت كه مطالب را با او در ميان مى‏گذاشت شيعيان او را بهشام بن حكم معرفى كردند.
روزى با جمعى از نصارى بدكان هشام رفت كه عده‏ئى نزد او قرآن مى‏آموختند، بهشام گفت: با همه متكلمين اسلام مباحثه كردم و چيزى دست گيرم نشد، آمده‏ام كه با تو مناظره كنم، هشام خنديد و گفت: اگر از من معجزات مسيح مى‏خواهى، ندارم. سپس سؤالاتى درباره اسلام از هشام كرد و جواب كافى شنيد، آنگاه هشام از او سؤالاتى درباره نصرانيت نمود و او نتوانست جواب گويد، خودش شرمسار و اطرافيانش پشيمان شدند كه با او آمدند و متفرق گشتند.
چون بريه بخانه آمد و داستان را براى زن خدمتگزارش نقلكرد، او گفت: اگر طالب حقى اندوهگين مباش و هر كجا حق را ديدى بپذير و لجبازى را كنار گذار، بريه سخن او را پذيرفت و روز ديگر نزد هشام آمد و گفت،: تو معلم و پيشوائى هم دارى؟ گفت آرى. بريه شرح حال خواست، هشام اندكى درباره نژاد و عصمت و سخاوت و شجاعت حضرت صادق توضيح داد و سپس گفت: اى بريهة خدا هر حجتى را كه بر مردم دوران اول نصب فرموده براى مردم دوران وسط و اخير هم اقامه كرده است و هيچگاه حجت خدا و دين و سنت از ميان نرود، بريه گفت: سخن بسيار درستى است، سپس با هشام و زن خدمتگزار عازم مدينه و تشرف خدمت امام صادق عليه‏السلام شدند، چنانكه ذكر شد.2- عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ وَ مُحَمّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُفَضّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ أَتَيْنَا بَابَ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع وَ نَحْنُ نُرِيدُ الْإِذْنَ عَلَيْهِ فَسَمِعْنَاهُ يَتَكَلّمُ بِكَلَامٍ لَيْسَ بِالْعَرَبِيّةِ فَتَوَهّمْنَا أَنّهُ بِالسّرْيَانِيّةِ ثُمّ بَكَى فَبَكَيْنَا لِبُكَائِهِ ثُمّ خَرَجَ إِلَيْنَا الْغُلَامُ فَأَذِنَ لَنَا فَدَخَلْنَا عَلَيْهِ فَقُلْتُ أَصْلَحَكَ اللّهُ أَتَيْنَاكَ نُرِيدُ الْإِذْنَ عَلَيْكَ فَسَمِعْنَاكَ تَتَكَلّمُ بِكَلَامٍ لَيْسَ بِالْعَرَبِيّةِ فَتَوَهّمْنَا أَنّهُ بِالسّرْيَانِيّةِ ثُمّ بَكَيْتَ فَبَكَيْنَا لِبُكَاءِكَ قَالَ نَعَمْ ذَكَرْتُ إِلْيَاسَ النّبِيّ وَ كَانَ مِنْ عُبّادِ أَنْبِيَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ فَقُلْتُ كَمَا كَانَ يَقُولُ فِي سُجُودِهِ ثُمّ انْدَفَعَ فِيهِ بِالسّرْيَانِيّةِ فَلَا وَ اللّهِ مَا رَأَيْنَا قَسّاً وَ لَا جَاثَلِيقاً أَفْصَحَ لَهْجَةً مِنْهُ بِهِ ثُمّ فَسّرَهُ لَنَا بِالْعَرَبِيّةِ فَقَالَ كَانَ يَقُولُ فِي سُجُودِهِ أَ تُرَاكَ مُعَذّبِي وَ قَدْ أَظْمَأْتُ لَكَ هَوَاجِرِي أَ تُرَاكَ مُعَذّبِي وَ قَدْ عَفّرْتُ لَكَ فِي التّرَابِ وَجْهِي أَ تُرَاكَ مُعَذّبِي وَ قَدِ اجْتَنَبْتُ لَكَ الْمَعَاصِيَ أَ تُرَاكَ مُعَذّبِي وَ قَدْ أَسْهَرْتُ لَكَ لَيْلِي قَالَ فَأَوْحَى اللّهُ إِلَيْهِ أَنِ ارْفَعْ رَأْسَكَ فَإِنّي غَيْرُ مُعَذّبِكَ قَالَ فَقَالَ إِنْ قُلْتَ لَا أُعَذّبُكَ ثُمّ عَذّبْتَنِي مَا ذَا أَ لَسْتُ عَبْدَكَ وَ أَنْتَ رَبّي قَالَ فَأَوْحَى اللّهُ إِلَيْهِ أَنِ ارْفَعْ رَأْسَكَ فَإِنّي غَيْرُ مُعَذّبِكَ إِنّي إِذَا وَعَدْتُ وَعْداً وَفَيْتُ بِهِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 330 رواية: 2
ترجمه :
مفضل بن عمر گويد: ما در خانه امام صادق عليه‏السلام آمديم و مى‏خواستيم اجازه تشرف خدمتش گيريم، شنيدم حضرت سخنى ميگويد كه عربى نيست و خيال كرديم بلغت سريانى‏ست، سپس آنحضرت گريه كرد و ما هم از گريه او بگريه در آمديم، آنگاه غلامش بيرون آمد و بما اجازه داد، ما خدمتش رسيديم، من عرض كردم: اصلحك الله ما آمديم كه از شما اجازه ورود گيريم، شنيديم بلغتى كه عربى نيست و بخيال ما سريانى بود، سخن مى‏گفتيد، سپس شما گريه كرديد و ما هم از گريه شما بگريه در آمديم.
فرمود: آرى بياد الياس پيغمبر افتادم كه از عباد پيغمبران بنى اسرائيل بود و دعائى كه او در سجده مى‏خواند، مى‏خواندم، سپس آن دعا را بلغت سريانى پشت سر هم مى‏خواند كه بخدا من هيچ كشيش و جاثليقى را شيوإ؛تت لهجه‏تر از او نديده بودم و بعد آنرا براى ما بعربى ترجمه كرد و فرمود: او در سجودش مى‏گفت:
خدايا ترا بينم كه مرا عذاب كنى، با آنكه روزهاى آتشبار بخاطر تو تشنگى كشيدم؟!؟ ترا بينم كه مرا عذاب كنى، در صورتيكه رخسارم را براى تو روى خاك ماليدم؟!؟ ترا بينم كه مرا عذاب كنى، با آنكه از گناهان بخاطر تو دورى گزيدم؟!؟ ترا بينم كه مرا عذاب كنى، با آنكه براى تو شب زنده دارى كردم؟!؟ پس خدا باو وحى كرد: سرت را بردار كه ترا عذاب نمى‏كنم الياس گفت: اگر فرمودى عنايت نمى‏كنم و سپس عذابم كردى چه مى‏شود! مگر نه اينستكه من بنده تو و تو پروردگار منى! باز خدا باو وحى كرد سرت را بردار كه من ترا عذاب نمى‏كنم و چون وعده‏اى دادم به آن وفا مى‏كنم (وعده من مشروط و مفيد نيست كه تو ترس از عاقبت و نبودن شرط دارى بلكه وعده مطلق است مرات -).



شرح :
دانشمندان نصارى بدين ترتيب درجه بندى مى‏شوند.
1- بطريق يا بطريك در شهر انطاكيه بوده و رئيس اساققه است.
2- مطران زير دست بطريق است.
3- اسقف در همه بلاد هست و بفرمان مطرانست.
4- قس يا قيس (معرب كشيش) زير نظر اسقف است.
5- شماس در آخرين درجه آنهاست و لازمست ميان سرش براى بيعت تراشيده باشد.

همه قرآنرا غير ائمه جمع نكرده و تنها ايشان همه آنرا ميدانند
بَابُ أَنّهُ لَمْ يَجْمَعِ الْقُرْآنَ كُلّهُ إِلّا الْأَئِمّةُ ع وَ أَنّهُمْ يَعْلَمُونَ عِلْمَهُ كُلّهُ‏
1- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِي الْمِقْدَامِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ مَا ادّعَى أَحَدٌ مِنَ النّاسِ أَنّهُ جَمَعَ الْقُرْآنَ كُلّهُ كَمَا أُنْزِلَ إِلّا كَذّابٌ وَ مَا جَمَعَهُ وَ حَفِظَهُ كَمَا نَزّلَهُ اللّهُ تَعَالَى إِلّا عَلِيّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع وَ الْأَئِمّةُ مِنْ بَعْدِهِ ع
اصول‏كافى جلد : 1 صفحه: 332 رواية: 1
ترجمه :
امام باقر عليه‏السلام فرمود: جز دروغگو هيچكس از مردم ادعا نكند كه تمام قرآن را چنانكه نازل شده، جمع كرده است، و كسى جز على بن ابيطالب و امامان پس از وى عليهم‏السلام آنرا چنانكه خدايتعالى فرستاده، جمع و نگهدارى نكرده‏اند.


2- مُحَمّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنِ الْمُنَخّلِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنّهُ قَالَ مَا يَسْتَطِيعُ أَحَدٌ أَنْ يَدّعِيَ أَنّ عِنْدَهُ جَمِيعَ الْقُرْآنِ كُلّهِ ظَاهِرِهِ وَ بَاطِنِهِ غَيْرُ الْأَوْصِيَاءِ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 332 رواية: 2
ترجمه :
و فرمود: جز او صياء پيغمبر كسى را نرسد كه ادعا كند ظاهر و باطن تمام قرآن نزد اوست.



3- عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ وَ مُحَمّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ الرّبِيعِ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ بْنِ أَبِي هَاشِمٍ الصّيْرَفِيّ عَنْ عَمْرِو بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ مُحْرِزٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ إِنّ مِنْ عِلْمِ مَا أُوتِينَا تَفْسِيرَ الْقُرْآنِ وَ أَحْكَامَهُ وَ عِلْمَ تَغْيِيرِ الزّمَانِ وَ حَدَثَانِهِ إِذَا أَرَادَ اللّهُ بِقَوْمٍ خَيْراً أَسْمَعَهُمْ وَ لَوْ أَسْمَعَ مَنْ لَمْ يَسْمَعْ لَوَلّى مُعْرِضاً كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْ ثُمّ أَمْسَكَ هُنَيْئَةً ثُمّ قَالَ وَ لَوْ وَجَدْنَا أَوْعِيَةً أَوْ مُسْتَرَاحاً لَقُلْنَا وَ اللّهُ الْمُسْتَعَانُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 332 رواية: 3
ترجمه :
سلمة گويد: شنيدم امام باقر عليه‏السلام مى‏فرمود: از جمله علومى‏كه بما داده شده، علم تفسير و احكام قرآن و علم تغيير زمان و حوادث آنست (مسائل روز و مقتضيات زمان) هرگاه خدا نسبت بمردمى خيرى خواهد به آنها بشنواند و اگر بكسى كه حاضر بشنيدن نيست بشنواند پشت مى‏كند و رو مى‏گرداند، مثل اينكه نشنيده است، سپس اندكى سكوت نمود و بعد فرمود: اگر راز نگهداران يا مورد اطمينانى را مى‏ديدم مى‏گفتم و خداست كه همه از او كمك خواهند.
توضيح در جلد چهارم اين كتاب انشاءالله درباره قرآن و جمع و ترتيب آن بحث ميشود.


4- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ الْمُؤْمِنِ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى مَوْلَى آلِ سَامٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع يَقُولُ وَ اللّهِ إِنّي لَأَعْلَمُ كِتَابَ اللّهِ مِنْ أَوّلِهِ إِلَى آخِرِهِ كَأَنّهُ فِي كَفّي فِيهِ خَبَرُ السّمَاءِ وَ خَبَرُ الْأَرْضِ وَ خَبَرُ مَا كَانَ وَ خَبَرُ مَا هُوَ كَائِنٌ قَالَ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ فِيهِ تِبْيَانُ كُلّ شَيْ‏ءٍ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 333 رواية 4
ترجمه :
امام صادق عليه‏السلام مى‏فرمود: بخدا كه من كتاب خدا را از آغاز تا پايانش مى‏دانم، (((چنانكه گوئى در كف دست منست))) در قرآنست خبر آسمان و خبر زمين و خبر گذشته و خبر آينده، خداى عزوجل فرمايد: (((بيان هر چيز در آنست))).


5- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي زَاهِرٍ عَنِ الْخَشّابِ عَنْ عَلِيّ بْنِ حَسّانَ عَنْ عَبْدِ الرّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ قالَ الّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ قَالَ فَفَرّجَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع بَيْنَ أَصَابِعِهِ فَوَضَعَهَا فِي صَدْرِهِ ثُمّ قَالَ وَ عِنْدَنَا وَ اللّهِ عِلْمُ الْكِتَابِ كُلّهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 333 رواية: 5
ترجمه :
ابن كثير گويد: امام صادق عليه‏السلام درباره آيه شريفه (40 سوره 27) (((كسى كه دانشى بكتاب داشت (آصف بن برخيا بقول مشهور) گفت من آن تخت را نزد تو آورم، پيش از آنكه چشمت را بهم زنى))) آنگاه انگشتانش را باز كرد و بر سينه‏اش گذاشت و سپس فرمود: بخدا كه همه علم كتاب نزد ماست (ولى آصف اندكى از آنرا ميدانست و از بركت همان مقدار بود كه توانست تخت بلقيس را در چشم زدنى نزد سليمان حاضر كند و خدايتعالى اين داستان را در سوره نمل بيان مى‏كند).


6- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَمّنْ ذَكَرَهُ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ بُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَةَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع قُلْ كَفى‏ بِاللّهِ شَهِيداً بَيْنِي وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ قَالَ إِيّانَا عَنَى وَ عَلِيّ‏ٌ أَوّلُنَا وَ أَفْضَلُنَا وَ خَيْرُنَا بَعْدَ النّبِيّ ع‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 333 رواية: 6
ترجمه :
بريد بن معاويه گويد بامام باقر آيه شريفه (43 سوره 13) (((بگو خدا و كسى كه علم كتاب نزد اوست، براى گواهى ميان من و شما كافى است))) را عرضكردم، فرمود: خدا ما را قصد كرده و على بعد از پيغمبر صلى الله عليه و آله اول ما و افضل ما و بهتر ما خاندانست (يعنى اى كفار قريش اگر در رسالت من شك و ترديد داريد، حقيقت مرا همان بس كه گواهانى چون خدا و جانشينانم دارم، گواهى خدا اين است كه مرا تنهائى در ميان شما مردم خونخوار مبعوث كرده و حفظ مى‏كند و نصرت مى‏دهد و كلامى چون قرآن بر من نازل كرده و از خطا و لغزشم نگه ميدارد و گواهى جانشينانم به برترى علم و صفات و كمال آنهاست بر تمام مردم و باينكه يگانه مردى مانند على گويد: من يكى از بندگان محمدم (ص).




آنچه از اسم اعظم خدا بائمه عطا شده است
بَابُ مَا أُعْطِيَ الْأَئِمّةُ ع مِنِ اسْمِ اللّهِ الْأَعْظَمِ‏
1- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى وَ غَيْرُهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ قَالَ أَخْبَرَنِي شُرَيْسٌ الْوَابِشِيّ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنّ اسْمَ اللّهِ الْأَعْظَمَ عَلَى ثَلَاثَةٍ وَ سَبْعِينَ حَرْفاً وَ إِنّمَا كَانَ عِنْدَ آصَفَ مِنْهَا حَرْفٌ وَاحِدٌ فَتَكَلّمَ بِهِ فَخُسِفَ بِالْأَرْضِ مَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ سَرِيرِ بِلْقِيسَ حَتّى تَنَاوَلَ السّرِيرَ بِيَدِهِ ثُمّ عَادَتِ الْأَرْضُ كَمَا كَانَتْ أَسْرَعَ مِنْ طَرْفَةِ عَيْنٍ وَ نَحْنُ عِنْدَنَا مِنَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ اثْنَانِ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفٌ وَاحِدٌ عِنْدَ اللّهِ تَعَالَى اسْتَأْثَرَ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَهُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوّةَ إِلّا بِاللّهِ الْعَلِيّ الْعَظِيمِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 343رواية: 1
ترجمه :
امام باقر عليه‏السلام فرمود: اسم خدا هفتاد و سه حرفست و تنها يك حرف آن نزد آصف بود، آصف آن يك حرف را گفت و زمين ميان او و تخت بلقيس در هم نورديد تا او تخت را بدست گرفت، سپس زمين بحالت اول باز گشت، و اين عمل در كمتر از يك چشم بهم زدن انجام شد و ما هفتاد و دو حرف از اسم اعظم را داريم و يك حرف هم نزد خداست كه آنرا در علم غيب براى خود مخصوص ساخته و لاحول و لاقوة الا بالله العظيم.



2- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ وَ مُحَمّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَكَرِيّا بْنِ عِمْرَانَ الْقُمّيّ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع لَمْ أَحْفَظْ اسْمَهُ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع يَقُولُ إِنّ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ ع أُعْطِيَ حَرْفَيْنِ كَانَ يَعْمَلُ بِهِمَا وَ أُعْطِيَ مُوسَى أَرْبَعَةَ أَحْرُفٍ وَ أُعْطِيَ إِبْرَاهِيمُ ثَمَانِيَةَ أَحْرُفٍ وَ أُعْطِيَ نُوحٌ خَمْسَةَ عَشَرَ حَرْفاً وَ أُعْطِيَ آدَمُ خَمْسَةً وَ عِشْرِينَ حَرْفاً وَ إِنّ اللّهَ تَعَالَى جَمَعَ ذَلِكَ كُلّهُ لِمُحَمّدٍ ص وَ إِنّ اسْمَ اللّهِ الْأَعْظَمَ ثَلَاثَةٌ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً أُعْطِيَ مُحَمّدٌ ص اثْنَيْنِ وَ سَبْعِينَ حَرْفاً وَ حُجِبَ عَنْهُ حَرْفٌ وَاحِدٌ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 334 رواية2
ترجمه :
امام صادق عليه‏السلام مى‏فرمود: به عيسى بن مريم دو حرف داده شد كه با آنها كار مى‏كرد و بموسى چهار حرف و به ابراهيم هشت حرف و بنوح پانزده حرف و به آدم بيست و پنج حرف داده شد و خدايتعالى تمام اين حروف را براى محمد صلى الله عليه و آله جمع فرمود، همانا اسم و اعظم خدا هفتاد و سه حرفست و هفتاد و دو حرف آن به محمد(ص) داده شد و يك حرف از او پنهان شد.




3- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمّدٍ الْأَشْعَرِيّ عَنْ مُعَلّى بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ عَنْ عَلِيّ بْنِ مُحَمّدٍ النّوْفَلِيّ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ صَاحِبِ الْعَسْكَرِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ اسْمُ اللّهِ الْأَعْظَمُ ثَلَاثَةٌ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً كَانَ عِنْدَ آصَفَ حَرْفٌ فَتَكَلّمَ بِهِ فَانْخَرَقَتْ لَهُ الْأَرْضُ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ سَبَإٍ فَتَنَاوَلَ عَرْشَ بِلْقِيسَ حَتّى صَيّرَهُ إِلَى سُلَيْمَانَ ثُمّ انْبَسَطَتِ الْأَرْضُ فِي أَقَلّ مِنْ طَرْفَةِ عَيْنٍ وَ عِنْدَنَا مِنْهُ اثْنَانِ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفٌ عِنْدَ اللّهِ مُسْتَأْثِرٌ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 334 رواية: 3
ترجمه :
حضرت ابوالحسن عسكرى عليه‏السلام مى‏فرمايد: اسم اعظم خدا هفتاد و سه حرفست، آصف يك حرف را داشت. و چون بزبان آورد، زمين ميان او و شهر سبا شكافته شد، او تخت بلقيس را بدست گرفت و به سليمان رسانيد، سپس زمين گشاده گشت و اين عمل در كمتر از چشم بهم زدنى انجام شد و نزد ما هفتاد و دو حرف از اسم اعظم است و يك حرف نزد خداست كه در علم غيب بخود اختصاص داده است.

آياتى كه از پيغمبران نزد ائمه عليه السلام است‏
بَابُ مَا عِنْدَ الْأَئِمّةِ مِنْ آيَاتِ الْأَنْبِيَاءِ ع
1- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطّابِ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ مَنِيعِ بْنِ الْحَجّاجِ الْبَصْرِيّ عَنْ مُجَاشِعٍ عَنْ مُعَلّى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْفَيْضِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ كَانَتْ عَصَا مُوسَى لآِدَمَ ع فَصَارَتْ إِلَى شُعَيْبٍ ثُمّ صَارَتْ إِلَى مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ وَ إِنّهَا لَعِنْدَنَا وَ إِنّ عَهْدِي بِهَا آنِفاً وَ هِيَ خَضْرَاءُ كَهَيْئَتِهَا حِينَ انْتُزِعَتْ مِنْ شَجَرَتِهَا وَ إِنّهَا لَتَنْطِقُ إِذَا اسْتُنْطِقَتْ أُعِدّتْ لِقَائِمِنَا ع يَصْنَعُ بِهَا مَا كَانَ يَصْنَعُ مُوسَى وَ إِنّهَا لَتَرُوعُ وَ تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُونَ وَ تَصْنَعُ مَا تُؤْمَرُ بِهِ إِنّهَا حَيْثُ أَقْبَلَتْ تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُونَ يُفْتَحُ لَهَا شُعْبَتَانِ إِحْدَاهُمَا فِي الْأَرْضِ وَ الْأُخْرَى فِي السّقْفِ وَ بَيْنَهُمَا أَرْبَعُونَ ذِرَاعاً تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُونَ بِلِسَانِهَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 335 رواية: 1
ترجمه :
امام باقر عليه‏السلام فرمود: عصاى موسى از آن آدم عليه‏السلام بود كه بشعيب رسيد و سپس بموسى بن عمران رسيد، آن عصا نزد ماست و اندكى پيش نزدم بود و مانند وقتى كه از درختش باز شده سبز است، و چون از او باز پرسى مى‏شود، جواب گويد و براى قائم ما عليه السلام آماده گشته است، او با آن همان كار كه موسى مى‏كرد انجام دهد، آن عصا هراس آور است و ساخته‏هاى نيرنگى جادوگران را مى‏بلعد و به هر چه مأمور شود انجام دهد، چون حمله كند، هر چه بنيرنگ ساخته‏اند مى‏بلعد و برايش دو شعبه باز شود كه يكى در زمين و ديگرى در سقف باشد و ميان آنها (ميان دو فكش) چهل ذراع باشد و نيرنگ ساخته‏ها را با زبانش مى‏بلعد (چنانچه در زمان موسى عليه السلام جادوهاى جادوگران را بلعيد).


2- أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ عِمْرَانَ بْنِ مُوسَى عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ الْبَغْدَادِيّ عَنْ عَلِيّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثّمَالِيّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ أَلْوَاحُ مُوسَى ع عِنْدَنَا وَ عَصَا مُوسَى عِنْدَنَا وَ نَحْنُ وَرَثَةُ النّبِيّينَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 335 رواية: 2
ترجمه :
امام صادق عليه السلام مى‏فرمود، الواح موسى عليه السلام و عصاى او نزد ماست و ما وارث پيغمبرانم.




3- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُوسَى بْنِ سَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُرَاسَانِيّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنّ الْقَائِمَ إِذَا قَامَ بِمَكّةَ وَ أَرَادَ أَنْ يَتَوَجّهَ إِلَى الْكُوفَةِ نَادَى مُنَادِيهِ أَلَا لَا يَحْمِلْ أَحَدٌ مِنْكُمْ طَعَاماً وَ لَا شَرَاباً وَ يَحْمِلُ حَجَرَ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ وَ هُوَ وِقْرُ بَعِيرٍ فَلَا يَنْزِلُ مَنْزِلًا إِلّا انْبَعَثَ عَيْنٌ مِنْهُ فَمَنْ كَانَ جَائِعاً شَبِعَ وَ مَنْ كَانَ ظَامِئاً رَوِيَ فَهُوَ زَادُهُمْ حَتّى يَنْزِلُوا النّجَفَ مِنْ ظَهْرِ الْكُوفَةِ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 336 رواية: 3
ترجمه :
امام باقر عليه السلام فرمود: چون حضرت قائم در مكه قيام كند و خواهد متوجه كوفه شود مناديش فرياد كشد كه، كسى خوردنى و آشاميدنى همراه خود بر ندارد، و سنگ حضرت موسى كه بوزن يكبار شتر است با آنحضرتست، در هر منزلى كه فرمود آيند، چشمه آبى از آن سنگ بجوشد كه گرسنه را سير و تشنه را سيراب كند و همان سنگ توشه آنهاست تا هنگامى كه در نجف بپشت كوفه فرود آيند.


4- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُوسَى بْنِ سَعْدَانَ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْأَسَدِيّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ خَرَجَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع ذَاتَ لَيْلَةٍ بَعْدَ عَتَمَةٍ وَ هُوَ يَقُولُ هَمْهَمَةً هَمْهَمَةً وَ لَيْلَةً مُظْلِمَةً خَرَجَ عَلَيْكُمُ الْإِمَامُ عَلَيْهِ قَمِيصُ آدَمَ وَ فِي يَدِهِ خَاتَمُ سُلَيْمَانَ وَ عَصَا مُوسَى ع‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 336 رواية: 4
ترجمه :
امام باقر عليه السلام فرمود: شبى بعد از نماز عشا اميرالمؤمنين عليه السلام بيرون رفت و مى‏فرمود همهمة همهمة (صداى مخصوصى است كه در سينه بگردد و گرفتگى داشته باشد) و شب تاريك است، امام بر شما در آمده است، پيراهن آدم را پوشيده و انگشتر سلميان و عصاى موسى عليهم السلام را در دست دارد.


5- مُحَمّدٌ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ أَبِي إِسْمَاعِيلَ السّرّاجِ عَنْ بِشْرِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُفَضّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ أَ تَدْرِي مَا كَانَ قَمِيصُ يُوسُفَ ع قَالَ قُلْتُ لَا قَالَ إِنّ إِبْرَاهِيمَ ع لَمّا أُوقِدَتْ لَهُ النّارُ أَتَاهُ جَبْرَئِيلُ ع بِثَوْبٍ مِنْ ثِيَابِ الْجَنّةِ فَأَلْبَسَهُ إِيّاهُ فَلَمْ يَضُرّهُ مَعَهُ حَرٌّ وَ لَا بَرْدٌ فَلَمّا حَضَرَ إِبْرَاهِيمَ الْمَوْتُ جَعَلَهُ فِي تَمِيمَةٍ وَ عَلّقَهُ عَلَى إِسْحَاقَ وَ عَلّقَهُ إِسْحَاقُ عَلَى يَعْقُوبَ فَلَمّا وُلِدَ يُوسُفُ ع عَلّقَهُ عَلَيْهِ فَكَانَ فِي عَضُدِهِ حَتّى كَانَ مِنْ أَمْرِهِ مَا كَانَ فَلَمّا أَخْرَجَهُ يُوسُفُ بِمِصْرَ مِنَ التّمِيمَةِ وَجَدَ يَعْقُوبُ رِيحَهُ وَ هُوَ قَوْلُهُ إِنّي لَأَجِدُ رِيحَ يُوسُفَ لَوْ لا أَنْ تُفَنّدُونِ فَهُوَ ذَلِكَ الْقَمِيصُ الّذِي أَنْزَلَهُ اللّهُ مِنَ الْجَنّةِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَإِلَى مَنْ صَارَ ذَلِكَ الْقَمِيصُ قَالَ إِلَى أَهْلِهِ ثُمّ قَالَ كُلّ نَبِيّ‏ٍ وَرِثَ عِلْماً أَوْ غَيْرَهُ فَقَدِ انْتَهَى إِلَى آلِ مُحَمّدٍ ص‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 336 رواية: 5
ترجمه :
مفضل بن عمر گويد: امام صادق عليه السلام بمن فرمود: مى‏دانى پيراهن يوسف عليه السلام چه بود؟ عرضكردم: نه، فرمود: چون براى ابراهيم عليه السلام آتش افروختند، جبرئيل عليه السلام جامه‏اى از جامه‏هاى بهشت برايش آورد، او پوشيده، و با آن جامه گرما و سرما با براهيم زيانى نمى‏رسانيد چون مرگ ابراهيم در رسيد، آنرا در غلافى نهاد و باسحاق آويخت و اسحاق آنرا بيعقوب آويخت و چون يوسف عليه السلام متولد شد، آنرا بر او آويخت و در بازوى او بود تا امرش به آنجا كه بايست رسيد (زمام حكومت مصر بدست گرفت) و چون يوسف آنرا در مصر از غلاف بيرون آورد، يعقوب بوى خوش آنرا دريافت و همين است كه گويد( 94 سوره يوسف 12) (((اگر سفيهم نمى‏خوانيد من بوى يوسف را احساس مى‏كنم))) و آن همان پيراهنى بود كه خدا از بهشت فرستاده بود.
عرضكردم: قربانت گردم آن پيراهن بچه كس رسيد؟ فرمود: باهلش رسيد، سپس فرمود: هر پيغمبرى كه دانش يا چيز ديگرى را بارث گذاشته (دريافته) بال محمد صلى الله عليه و آله رسيده است.




اسلحه و متاعى كه از پيغمبرص نزد ائمه است
بَابُ مَا عِنْدَ الْأَئِمّةِ مِنْ سِلَاحِ رَسُولِ اللّهِ ص وَ مَتَاعِهِ‏
1- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ سَعِيدٍ السّمّانِ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ رَجُلَانِ مِنَ الزّيْدِيّةِ فَقَالَا لَهُ أَ فِيكُمْ إِمَامٌ مُفْتَرَضُ الطّاعَةِ قَالَ فَقَالَ لَا قَالَ فَقَالَا لَهُ قَدْ أَخْبَرَنَا عَنْكَ الثّقَاتُ أَنّكَ تُفْتِي وَ تُقِرّ وَ تَقُولُ بِهِ وَ نُسَمّيهِمْ لَكَ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ وَ هُمْ أَصْحَابُ وَرَعٍ وَ تَشْمِيرٍ وَ هُمْ مِمّنْ لَا يَكْذِبُ فَغَضِبَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع فَقَالَ مَا أَمَرْتُهُمْ بِهَذَا فَلَمّا رَأَيَا الْغَضَبَ فِي وَجْهِهِ خَرَجَا فَقَالَ لِي أَ تَعْرِفُ هَذَيْنِ قُلْتُ نَعَمْ هُمَا مِنْ أَهْلِ سُوقِنَا وَ هُمَا مِنَ الزّيْدِيّةِ وَ هُمَإ؛ًً يَزْعُمَانِ أَنّ سَيْفَ رَسُولِ اللّهِ ص عِنْدَ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْحَسَنِ فَقَالَ كَذَبَا لَعَنَهُمَا اللّهُ وَ اللّهِ مَا رَآهُ عَبْدُ اللّهِ بْنُ الْحَسَنِ بِعَيْنَيْهِ وَ لَا بِوَاحِدَةٍ مِنْ عَيْنَيْهِ وَ لَا رَآهُ أَبُوهُ اللّهُمّ إِلّا أَنْ يَكُونَ رَآهُ عِنْدَ عَلِيّ بْنِ الْحُسَيْنِ فَإِنْ كَانَا صَادِقَيْنِ فَمَا عَلَامَةٌ فِي مَقْبِضِهِ وَ مَا أَثَرٌ فِي مَوْضِعِ مَضْرَبِهِ وَ إِنّ عِنْدِي لَسَيْفَ رَسُولِ اللّهِ ص وَ إِنّ عِنْدِي لَرَايَةَ رَسُولِ اللّهِ ص وَ دِرْعَهُ وَ لَامَتَهُ وَ مِغْفَرَهُ فَإِنْ كَانَا صَادِقَيْنِ فَمَا عَلَامَةٌ فِي دِرْعِ رَسُولِ اللّهِ ص وَ إِنّ عِنْدِي لَرَايَةَ رَسُولِ اللّهِ ص الْمِغْلَبَةَ وَ إِنّ عِنْدِي أَلْوَاحَ مُوسَى وَ عَصَاهُ وَ إِنّ عِنْدِي لَخَاتَمَ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ وَ إِنّ عِنْدِي الطّسْتَ الّذِي كَانَ مُوسَى يُقَرّبُ بِهِ الْقُرْبَانَ وَ إِنّ عِنْدِي الِاسْمَ الّذِي كَانَ رَسُولُ اللّهِ ص إِذَا وَضَعَهُ بَيْنَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُشْرِكِينَ لَمْ يَصِلْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ إِلَى الْمُسْلِمِينَ نُشّابَةٌ وَ إِنّ عِنْدِي لَمِثْلَ الّذِي جَاءَتْ بِهِ الْمَلَائِكَةُ وَ مَثَلُ السّلَاحِ فِينَا كَمَثَلِ التّابُوتِ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ كَانَتْ بَنُو إِسْرَائِيلَ فِي أَيّ أَهْلِ بَيْتٍ وُجِدَ التّابُوتُ عَلَى أَبْوَابِهِمْ أُوتُوا النّبُوّةَ وَ مَنْ صَارَ إِلَيْهِ السّلَاحُ مِنّا أُوتِيَ الْإِمَامَةَ وَ لَقَدْ لَبِسَ أَبِي دِرْعَ رَسُولِ اللّهِ ص فَخَطّتْ عَلَى الْأَرْضِ خَطِيطاً وَ لَبِسْتُهَا أَنَا فَكَانَتْ وَ كَانَتْ وَ قَائِمُنَا مَنْ إِذَا لَبِسَهَا مَلَأَهَا إِنْ شَاءَ اللّهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 337 رواية: 1
ترجمه :
1- سعيد سمان گويد: نزد امام صادق عليه السلام بودم كه دو مرد زيدى مذهب بر آنحضرت وارد شدند و گفتند: آيا در ميان شما امامى كه اطاعتش واجب باشد هست؟ (و مقصودشان اثبات امامت زيدبن على بن الحسين عليهماالسلام بود) فرمود: نه (اماميكه مقصود شماست در ميان ما نيست) آندو نفر گفتند: مردمان موثق بما خبر دادند كه شما به آن فتوى دهى و اعتراف كنى و عقيده دارى و آن خبر دهندگان فلان و فلان هستند كه نام مى‏بريم و ايشان داراى تقوى و كوشش در عبادتند و دروغ نگويند، امام صادق عليه السلام در غضب شد و فرمود: من به آنها چنين دستورى نداده‏ام، چون آندو نفر آثار غضب چهره امام ديدند، بيرون رفتند.
حضرت بمن فرمود: ايندو نفر را مى‏شناسى؟ عرضكردم: آرى، اينها اهل بازار ما هستند و از طايفه زيديه مى‏باشند و عقيده دارند كه شمشير پيغمبر صلى الله عليه و آله نزد عبدالله بن حسن است، فرمود: خداى‏لعنتشان كند، دروغ مى‏گويند. بخدا كه عبدالله بن حسن آنرا نديده نه با يك چشم و نه با دو چشمش و پدرش هم آنرا نديده، جز اينكه ممكن است آنرا نزد على بن حسين ديده باشد، اگر راست مى‏گويند، چه علامتى در دسته آنست؟ و چه نشانه و اثرى در لبه تيغ آنست؟ همانا شمشير صلى الله عليه و آله نزد من است همانا پرچم و جوشن و زره و خود پيغمبر صلى الله عليه و آله نزد من است، اگر راست مى‏گويند، در زره پيغمبر صلى الله عليه و آله چه علامتى است؟ همانا پرچم ظفر بخش پيغمبر صلى الله عليه و آله نزد من است، همانا الواح موسى و عصاى او نزد من است، همانا انگشتر سليمان بن داود، نزد منست وطشتى كه موسى قربانى را در آن انجام مى‏داد، نزد منست، همانا اسمى كه نزد پيغمبر (ص) بود و چون (در جبهه جنگ) آنرا ميان مسلمانان و كفار مى‏گذاشت، چوبه تيرى از كفار به مسلمين نمى‏رسيد نزد من است و من آنرا مى‏دانم همانا آنچه را فرشتگان (از اسلحه براى پيغمبران سابق) آورده‏اند نزد من است و داستان سلاح در خاندان ما همان داستان تابوتست در بنى اسرائيل بر در هر خاندانيكه تابوت پيدا مى‏شد، نشانه اعطاء نبوت بود و سلاح بهر كس از ما خانواده رسد امامت باو داده مى‏شود، همانا پدرم زره رسول خدا (ص) را پوشيده و دامنش اندكى بزمين مى‏كشيد و من آنرا پوشيدم همچنان بود (گاهى بزمين مى‏كشيد و گاهى نمى‏كشيد و اختلاف محسوسى نداشت) و قائم ما كسى است كه چون آنرا پوشيد باندازه قامتش باشد انشاءالله.
توضيح مرحوم مجلسى فرمايد: تابوت صندوقى بود براى تورات از چوب شمشاد و طلا كارى شده بحجم سه ذراع در دو زاع، چون موسى بجنگى مى‏رفت، تابوت را در لشكر مى‏بردند تا لشكريان آرامش دل يابند و فرار نكنند.


2- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمّدٍ الْأَشْعَرِيّ عَنْ مُعَلّى بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ الْوَشّاءِ عَنْ حَمّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى بْنِ أَعْيَنَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع يَقُولُ عِنْدِي سِلَاحُ رَسُولِ اللّهِ ص لَا أُنَازَعُ فِيهِ ثُمّ قَالَ إِنّ السّلَاحَ مَدْفُوعٌ عَنْهُ لَوْ وُضِعَ عِنْدَ شَرّ خَلْقِ اللّهِ لَكَانَ خَيْرَهُمْ ثُمّ قَالَ إِنّ هَذَا الْأَمْرَ يَصِيرُ إِلَى مَنْ يُلْوَى لَهُ الْحَنَكُ فَإِذَا كَانَتْ مِنَ اللّهِ فِيهِ الْمَشِيئَةُ خَرَجَ فَيَقُولُ النّاسُ مَا هَذَا الّذِي كَانَ وَ يَضَعُ اللّهُ لَهُ يَداً عَلَى رَأْسِ رَعِيّتِهِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 339 رواية: 2
ترجمه :
عبدالاعلى بن اعين گويد: شنيدم كه امام صادق عليه السلام مى‏فرمود: اسلحه پيغمبر صلى الله عليه و آله نزد من است، كسى نسبت به آن با من نتواند نزاع كند (يعنى ميراث مخصوص ماست يا آنكه خدا نگذارد كسى آنرا بزور از ما بر بايد يا بودن آنرا نزد ما انكار كند) همانا سلاح از آسيب محفوظ است (در دست هر كس باشد از گناه و لغزش بر كنار است)، اگر بدست بدترين مخلوق خدا بيفتد بهترين ايشان شود (ولى خدا بدست او نمى‏اندازد) سپس فرمود: اگر امامت در آخر بكسى رسد كه چانه بسوى او كج شود (يعنى همه مطبع او شوند و يا آنكه طولانى شدن غيبتش سبب شود كه مردم بشيعيانش دهن كجى كنند و استهزاء نمايند) و چون خواست خدا درباره او صورت گيرد، بيرون شود، مردم گويند: اين چه واقعه‏اى است، خدا از بركت آن حضرت بر سر رعيتش دست رحمت نهد (تا عقلشان كامل شود).


3- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيّ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ قَالَ تَرَكَ رَسُولُ اللّهِ ص فِي الْمَتَاعِ سَيْفاً وَ دِرْعاً وَ عَنَزَةً وَ رَحْلًا وَ بَغْلَتَهُ الشّهْبَاءَ فَوَرِثَ ذَلِكَ كُلّهُ عَلِيّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 339 رواية: 3
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله در ميان كالاى خويش شمشيرى و زرهى و نيزه‏ئى و زينى و استر شهبائى داشت كه در تركه او بود و همه بعلى بن ابى‏طالب بارث رسيد (يعنى چون اين اسلحه نشانه امامت و جانشينى آن حضرت بود، باو منتقل شد و اينها مانند دين و وصيت از تركه خارج است).


4- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ مُعَلّى بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْوَشّاءِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ لَبِسَ أَبِي دِرْعَ رَسُولِ اللّهِ ص ذَاتَ الْفُضُولِ فَخَطّتْ وَ لَبِسْتُهَا أَنَا فَفَضَلَتْ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 339 رواية: 4
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمايد: پدرم زره ذات الفضول پيغمبر صلى الله عليه و آله را در بر كرد، به زمين كشيده شد، من آنرا پوشيدم، از قامتم بلندتر بود.


5- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمّدٍ وَ مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللّهِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرّضَا ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ ذِي الْفَقَارِ سَيْفِ رَسُولِ اللّهِ ص مِنْ أَيْنَ هُوَ قَالَ هَبَطَ بِهِ جَبْرَئِيلُ ع مِنَ السّمَاءِ وَ كَانَتْ حِلْيَتُهُ مِنْ فِضّةٍ وَ هُوَ عِنْدِي‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 339 رواية: 5
ترجمه :
احمد بن ابى عبدالله گويد: از حضرت رضا(ع) پرسيدم كه ذوالفقار شمشير رسول خدا صلى الله عليه و آله از كجا آمد؟ فرمود: جبرئيل عليه السلام آنرا از آسمان آورد و زيور آن از نقره بود و آن نزد من است.



6- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرّحْمَنِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ حَكِيمٍ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ ع قَالَ السّلَاحُ مَوْضُوعٌ عِنْدَنَا مَدْفُوعٌ عَنْهُ لَوْ وُضِعَ عِنْدَ شَرّ خَلْقِ اللّهِ كَانَ خَيْرَهُمْ لَقَدْ حَدّثَنِي أَبِي أَنّهُ حَيْثُ بَنَى بِالثّقَفِيّةِ وَ كَانَ قَدْ شُقّ لَهُ فِي الْجِدَارِ فَنُجّدَ الْبَيْتُ فَلَمّا كَانَتْ صَبِيحَةُ عُرْسِهِ رَمَى بِبَصَرِهِ فَرَأَى حَذْوَهُ خَمْسَةَ عَشَرَ مِسْمَاراً فَفَزِعَ لِذَلِكَ وَ قَالَ لَهَا تَحَوّلِي فَإِنّي أُرِيدُ أَنْ أَدْعُوَ مَوَالِيّ فِي حَاجَةٍ فَكَشَطَهُ فَمَا مِنْهَا مِسْمَارٌ إِلّا وَجَدَهُ مُصْرِفاً طَرَفَهُ عَنِ السّيْفِ وَ مَا وَصَلَ إِلَيْهِ مِنْهَا شَيْ‏ءٌ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 340 رواية: 6
ترجمه :
موسى بن جعفر عليهما السلام فرمود: اسلحه نزد ما نهاده شده، از آسيب محفوظ است اگر نزد بدترين مخلوق خدا گذارند، بهترين ايشان شود (به سه حديث قبل رجوع شود) پدرم به من خبر داد كه چون باز وجه ثقفيه خويش عروسى كرد، اطاقى را كه اسلحه را در شكاف ديوار آن پنهان كرده بود، براى عروسى زينت كرده بودند، بامداد شب زفاف چشمش بديوار افتاد، در محل شكاف جاى پانزده ميخ ديد و نگران شد، بعروس گفت: از اطاق بيرون رو كه مى‏خواهم غلامان را براى كارى بخوانم پس شكاف را بررسى كرد و ديد سرميخها از طرف شمشير بر گشته و به آن بر خورد نكرده است. (نقل اين داستان دليل محفوظ بودن اسلحه از آسيب است).


7- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ حُجْرٍ عَنْ حُمْرَانَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَمّا يَتَحَدّثُ النّاسُ أَنّهُ دُفِعَتْ إِلَى أُمّ سَلَمَةَ صَحِيفَةٌ مَخْتُومَةٌ فَقَالَ إِنّ رَسُولَ اللّهِ ص لَمّا قُبِضَ وَرِثَ عَلِيّ‏ٌ ع عِلْمَهُ وَ سِلَاحَهُ وَ مَا هُنَاكَ ثُمّ صَارَ إِلَى الْحَسَنِ ثُمّ صَارَ إِلَى الْحُسَيْنِ ع فَلَمّا خَشِينَا أَنْ نُغْشَى اسْتَوْدَعَهَا أُمّ سَلَمَةَ ثُمّ قَبَضَهَا بَعْدَ ذَلِكَ عَلِيّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع قَالَ فَقُلْتُ نَعَمْ ثُمّ صَارَ إِلَى أَبِيكَ ثُمّ انْتَهَى إِلَيْكَ وَ صَارَ بَعْدَ ذَلِكَ إِلَيْكَ قَالَ نَعَمْ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 340 رواية: 7
ترجمه :
حمران گويد: از امام باقر عليه السلام پرسيدم درباره آنچه مردم گويند كه نامه مهر شده‏ئى بام سلمه داده شد، امام عليه السلام فرمود: چون پيغبر صلى الله عليه و آله در گذشت. علمش و سلاحش و هر چه نزد او بود (از نشانه‏هاى امامت) به على بارث رسيد، سپس بحسن و پس از او بحسين عليهماالسلام رسيد و چون نگران شديم كه گرفتار شويم (و در داستان كربلا آن اسلحه بدست دشمن افتد) حسين عليه السلام آنرا بام سلمه سپرد. سپس على بن الحسين عليهماالسلام آنرا باز گرفت، من عرض كردم: آرى چنين است، سپس به پدرت رسيد و پس از وى بشما رسيد؟ فرمود: بلى.


8- مُحَمّدٌ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع عَمّا يَتَحَدّثُ النّاسُ أَنّهُ دُفِعَ إِلَى أُمّ سَلَمَةَ صَحِيفَةٌ مَخْتُومَةٌ فَقَالَ إِنّ رَسُولَ اللّهِ ص لَمّا قُبِضَ وَرِثَ عَلِيّ‏ٌ ع عِلْمَهُ وَ سِلَاحَهُ وَ مَا هُنَاكَ ثُمّ صَارَ إِلَى الْحَسَنِ ثُمّ صَارَ إِلَى الْحُسَيْنِ ع قَالَ قُلْتُ ثُمّ صَارَ إِلَى عَلِيّ بْنِ الْحُسَيْنِ ثُمّ صَارَ إِلَى ابْنِهِ ثُمّ انْتَهَى إِلَيْكَ فَقَالَ نَعَمْ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 341 رواية: 8
ترجمه :
عمر بن ابان گويد: از امام صادق عليه السلام پرسيدم راجع به آنچه مردم مى‏گويد كه نامه مهر شده‏ئى بام سلمه داده شد، امام فرمود چون پيغمبر صلى الله عليه و آله در گذشت، علمش و سلاحش و آنچه از ميراث انبياء داشت، به عليه السلام بارث رسيد، سپس بحسن و پس از او بحسين عليهماالسلام رسيد، عرض كردم: سپس به على بن حسين و پس از او بپسرش و سپس بشما رسيد؟ فرمود: آرى.


9- مُحَمّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ وَ عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْوَلِيدِ شَبَابٍ الصّيْرَفِيّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ لَمّا حَضَرَتْ رَسُولَ اللّهِ ص الْوَفَاةُ دَعَا الْعَبّاسَ بْنَ عَبْدِ الْمُطّلِبِ وَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقَالَ لِلْعَبّاسِ يَا عَمّ مُحَمّدٍ تَأْخُذُ تُرَاثَ مُحَمّدٍ وَ تَقْضِي دَيْنَهُ وَ تُنْجِزُ عِدَاتِهِ فَرَدّ عَلَيْهِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللّهِ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمّي إِنّي شَيْخٌ كَثِيرُ الْعِيَالِ قَلِيلُ الْمَالِ مَنْ يُطِيقُكَ وَ أَنْتَ تُبَارِي الرّيحَ قَالَ فَأَطْرَقَ ص هُنَيْئَةً ثُمّ قَالَ يَا عَبّاسُ أَ تَأْخُذُ تُرَاثَ مُحَمّدٍ وَ تُنْجِزُ عِدَاتِهِ وَ تَقْضِي دَيْنَهُ فَقَالَ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمّي شَيْخٌ كَثِيرُ الْعِيَالِ قَلِيلُ الْمَالِ وَ أَنْتَ تُبَارِي الرّيحَ قَالَ أَمَا إِنّي سَأُعْطِيهَا مَنْ يَأْخُذُهَا بِحَقّهَا ثُمّ قَالَ يَا عَلِيّ يَا أَخَا مُحَمّدٍ أَ تُنْجِزُ عِدَاتِ مُحَمّدٍ وَ تَقْضِي دَيْنَهُ وَ تَقْبِضُ تُرَاثَهُ فَقَالَ نَعَمْ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمّي ذَاكَ عَلَيّ وَ لِي قَالَ فَنَظَرْتُ إِلَيْهِ حَتّى نَزَعَ خَاتَمَهُ مِنْ إِصْبَعِهِ فَقَالَ تَخَتّمْ بِهَذَا فِي حَيَاتِي قَالَ فَنَظَرْتُ إِلَى الْخَاتَمِ حِينَ وَضَعْتُهُ فِي إِصْبَعِي فَتَمَنّيْتُ مِنْ جَمِيعِ مَا تَرَكَ الْخَاتَمَ ثُمّ صَاحَ يَا بِلَالُ عَلَيّ بِالْمِغْفَرِ وَ الدّرْعِ وَ الرّايَةِ وَ الْقَمِيصِ وَ ذِي الْفَقَارِ وَ السّحَابِ وَ الْبُرْدِ وَ الْأَبْرَقَةِ وَ الْقَضِيبِ قَالَ فَوَ اللّهِ مَا رَأَيْتُهَا غَيْرَ سَاعَتِي تِلْكَ يَعْنِي الْأَبْرَقَةَ فَجِي‏ءَ بِشِقّةٍ كَادَتْ تَخْطَفُ الْأَبْصَارَ فَإِذَا هِيَ مِنْ أَبْرُقِ الْجَنّةِ فَقَالَ يَا عَلِيّ إِنّ جَبْرَئِيلَ أَتَانِي بِهَا وَ قَالَ يَا مُحَمّدُ اجْعَلْهَا فِي حَلْقَةِ الدّرْعِ وَ اسْتَذْفِرْ بِهَا مَكَانَ الْمِنْطَقَةِ ثُمّ دَعَا بِزَوْجَيْ نِعَالٍ عَرَبِيّيْنِ جَمِيعاً أَحَدُهُمَإ؛ّّ مَخْصُوفٌ وَ الْ‏آخَرُ غَيْرُ مَخْصُوفٍ وَ الْقَمِيصَيْنِ الْقَمِيصِ الّذِي أُسْرِيَ بِهِ فِيهِ وَ الْقَمِيصِ الّذِي خَرَجَ فِيهِ يَوْمَ أُحُدٍ وَ الْقَلَانِسِ الثّلَاثِ قَلَنْسُوَةِ السّفَرِ وَ قَلَنْسُوَةِ الْعِيدَيْنِ وَ الْجُمَعِ وَ قَلَنْسُوَةٍ كَانَ يَلْبَسُهَا وَ يَقْعُدُ مَعَ أَصْحَابِهِ ثُمّ قَالَ يَا بِلَالُ عَلَيّ بِالْبَغْلَتَيْنِ الشّهْبَاءِ وَ الدّلْدُلِ وَ النّاقَتَيْنِ الْعَضْبَاءِ وَ الْقَصْوَاءِ وَ الْفَرَسَيْنِ الْجَنَاحِ كَانَتْ تُوقَفُ بِبَابِ الْمَسْجِدِ لِحَوَائِجِ رَسُولِ اللّهِ ص يَبْعَثُ الرّجُلَ فِي حَاجَتِهِ فَيَرْكَبُهُ فَيَرْكُضُهُ فِي حَاجَةِ رَسُولِ اللّهِ ص وَ حَيْزُومٍ وَ هُوَ الّذِي كَانَ يَقُولُ أَقْدِمْ حَيْزُومُ وَ الْحِمَارِ عُفَيْرٍ فَقَالَ اقْبِضْهَا فِي حَيَاتِي فَذَكَرَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع أَنّ أَوّلَ شَيْ‏ءٍ مِنَ الدّوَابّ تُوُفّيَ عُفَيْرٌ سَاعَةَ قُبِضَ رَسُولُ اللّهِ ص قَطَعَ خِطَامَهُ ثُمّ مَرّ يَرْكُضُ حَتّى أَتَى بِئْرَ بَنِي خَطْمَةَ بِقُبَا فَرَمَى بِنَفْسِهِ فِيهَا فَكَانَتْ قَبْرَهُ وَ رُوِيَ أَنّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع قَالَ إِنّ ذَلِكَ الْحِمَارَ كَلّمَ رَسُولَ اللّهِ ص فَقَالَ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمّي إِنّ أَبِي حَدّثَنِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدّهِ عَنْ أَبِيهِ أَنّهُ كَانَ مَعَ نُوحٍ فِي السّفِينَةِ فَقَامَ إِلَيْهِ نُوحٌ فَمَسَحَ عَلَى كَفَلِهِ ثُمّ قَالَ يَخْرُجُ مِنْ صُلْبِ هَذَا الْحِمَارِ حِمَارٌ يَرْكَبُهُ سَيّدُ النّبِيّينَ وَ خَاتَمُهُمْ فَالْحَمْدُ لِلّهِ الّذِي جَعَلَنِي ذَلِكَ الْحِمَارَ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 341 رواية: 9
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: چون وفات رسول خدا صلى الله عليه و آله در رسيد، عباس بن عبدالمطلب و اميرالمؤمنين عليه‏السلام را طلب كرد و به عباس فرمود: عموى محمد! قبول مى‏كنى كه ارث محمد را ببرى و قرضش را بپردازى و بوعده‏هايش وفا كنى؟ او نپذيرفت و گفت: اى رسول خدا پدر و مادرم قربانت، من پيرمردم، عيالم بسيار و مالم اندك است و تو در سخاوت با باد مسابقه گذاشته‏اى چه كسى طاقت وصايت ترا دارد؟ حضرت اندكى سر پائين انداخت و سپس فرمود: عباس مى‏پذيرى كه ارث محمد را ببرى و قرضش را ادا كنى و وعده‏هايش را عملى كنى؟ عرضكرد: پدر و مادرم بقربانت پيرمردى عيالمند و نادارم و تو با باد مسابقه دارى.
فرمود: همانا اين وصيت بكسى مى‏سپارم كه شايسته دريافت آنست، سپس فرمود: اى على! اى بردار محمد! قبول دارى كه وعده‏هاى محمد را عمل كنى و قرضش را بپردازى و ميراثش را بگيرى؟ (در كيفيت سؤال حضرت از اين دو نفر نكته‏اى لطيف است كه در خطاب بعباس اولا گرفتن ميراث را مى‏فرمايد و نسبت به على عليه السلام قرض و وعده را مقدم مى‏دارد تا تلوحيا اشاره بطرز فكر آن دو نفر نموده باشد) على عرضكرد: آرى پدر و مادرم بقربانت، سود و زيانش با من، عليه السلام فرمود: من بپيغمبر نظر مى‏كردم، ديدم انگشتر خويش از انگشت بيرون كرد و فرمود: تا من زنده‏ام اين انگشتر بدست كن، چون در انگشتم نهادم، به آن نظر كردم و آرزو بردم كه از تمام‏تر كه آن حضرت همين انگشتر را داشته باشم.
سپس فرياد زد، اى بلال! آن كلاه و زره و پرچم و پيراهن و ذوالفقار عمامه سحاب و جامه برد و كمربند و عصا را بياور، على عليه‏السلام فرمايد: من تا آن ساعت آن كمربند را نديده بودم، قطعه و رشته‏اى آورد كه چشمها را خيره مى‏كرد و معلوم شد كه از كمربندهاى بهشتى است، پيغمبر فرمود: اى، جبرئيل را برايم آورد و گفت: اى محمد اين را در حلقه‏هاى زره بگذار و در جاى كمربند بكمر ببند، سپس دو جفت نعلين عربى طلبيد كه يكى وصله داشت و ديگرى بى‏وصله بود و پيراهن خواست يكى پيراهنى كه با آن بمعراج رفته بود و ديگر پيراهنى كه با آن بجنگ احد رفته بود و سه كلاه را طلب كرد: كلاه مسافرت و كلاه روز عيد فطر و قربان و روزهاى جمعه و كلاهى كه بسر مى‏گذاشت و با اصحابش مجلس مى‏كرد، سپس فرمود: اى بلال دو استر: شهباء و دلدل و دو شتر: عضباء و قصوى و دو اسب: جناح و حيزوم را بياور جناح اسبى بود كه بدر مسجد بسته بود و پيغمبر براى كارهاى شخصى خود مردى را مى‏فرستاد كه آنرا سوار شود و بتازد و حيزوم اسبى بود كه پيغمبر باو مى‏فرمود: (((پيش برو اى خيزوم (1)))) و الاغلى را كه عفير نام داشت آورد.
پيغمبر فرمود: تا من زنده‏ام، اينها را دريافت كن، اميرالمؤمنين عليه‏السلام گويد: نخستين چارپائى كه مرد، همان عفير بود. ساعتى كه پيغمبر صلى الله عليه و آله در گذشت، افسارش را پاره كرد و مى‏تاخت تا در محله قبا بر سر چاه بنى خطمه رسيد، خود را در آن افكند و همان چاه گورش گشت و روايت شده كه اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: اين الاغ با پيغمبر صلى الله عليه و آله بسخن در آمد و گفت: پدر و مادرم قربانت! پدرم از پدرش و او از جدش و او از پدرش نقل كرد كه او با جناب نوح در كمين بوده و نوح بر خاسته و دست بكفل او كشيده و گفته: از پشت اين الاغ، الاغى آيد كه سيد پيغمبران و آخرين ايشان بر آن سوار شود، خدا را شكر كه مرا همان الاغ قرار داد.
توضيح قسمت آخر روايت كه راجع بسخن گفتن الاغ است، بلفظ (((روى))) نقل شده و معلوم نيست كه چه اشخاصى آنرا براى مرحوم كلينى نقل كرده‏اند و باصطلاح (((علم دراية))) مرسل و مقطوع است و در مقام اعتبارى بپاى روايات مسند نمى‏رسد.

سلاح رسول خدا مانند تابوت است در بنى اسرائيل
بَابُ أَنّ مَثَلَ سِلَاحِ رَسُولِ اللّهِ ص مَثَلُ التّابُوتِ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ
1- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ سَعِيدٍ السّمّانِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ص يَقُولُ إِنّمَا مَثَلُ السّلَاحِ فِينَا مَثَلُ التّابُوتِ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ كَانَتْ بَنُو إِسْرَائِيلَ أَيّ أَهْلِ بَيْتٍ وُجِدَ التّابُوتُ عَلَى بَابِهِمْ أُوتُوا النّبُوّةَ فَمَنْ صَارَ إِلَيْهِ السّلَاحُ مِنّا أُوتِيَ الْإِمَامَةَ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 343 رواية: 1
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: داستان سلاح در خاندان ما، داستان تابوت است در بنى اسرائيل تابوت بر در هر خاندانى از بنى اسرائيل كه پيدا مى‏گشت، نبوت به آنها داده مى‏شد، هر كس از ما هم سلاح بدستش رسد، امامت باو داده مى‏شود.


2- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ السّكَيْنِ عَنْ نُوحِ بْنِ دَرّاجٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ أَبِي يَعْفُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع يَقُولُ إِنّمَا مَثَلُ السّلَاحِ فِينَا مَثَلُ التّابُوتِ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ حَيْثُمَا دَارَ التّابُوتُ دَارَ الْمُلْكُ فَأَيْنَمَا دَارَ السّلَاحُ فِينَا دَارَ الْعِلْمُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 344 رواية: 2
ترجمه :
و مى‏فرمود: داستان سلاح در خاندان ما داستان تابوت است در بنى اسرائيل، هر كجا تابوت دور ميزد ملك نبوت در پى آن بود و در ميان ما هر كجا سلاح دور زند، علم امامت دنبالش باشد.



3- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرّضَا ع قَالَ كَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع يَقُولُ إِنّمَا مَثَلُ السّلَاحِ فِينَا مَثَلُ التّابُوتِ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ حَيْثُمَا دَارَ التّابُوتُ أُوتُوا النّبُوّةَ وَ حَيْثُمَا دَارَ السّلَاحُ فِينَا فَثَمّ الْأَمْرُ قُلْتُ فَيَكُونُ السّلَاحُ مُزَائِلًا لِلْعِلْمِ قَالَ لَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 344 رواية: 3
ترجمه :
صفوان از قول حضرت رضا گويد كه: امام باقر عليه السلام مى‏فرمود: همانا داستان سلاح در خاندان ما، داستان تابوت است در بنى اسرائيل، هر كجا تابوت دور مى‏زد، نبوت عطا مى‏شد و در ميان ما هر كجا سلاح دور زند، امر امامت آنجا است، عرضكردم: سلاح از علم جدا مى‏شود؟ ( ممكن است سلاح بدست كسى افتد كه علم امامت نداشته باشد؟) فرمود: نه.


4- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرّضَا ع قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنّمَا مَثَلُ السّلَاحِ فِينَا كَمَثَلِ التّابُوتِ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ أَيْنَمَا دَارَ التّابُوتُ دَارَ الْمُلْكُ وَ أَيْنَمَا دَارَ السّلَاحُ فِينَا دَارَ الْعِلْمُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 344 رواية: 4
ترجمه :
امام باقر عليه السلام فرمود: داستان سلاح در خاندان ما داستان تابود است در بنى اسرائيل هر كجا تابوت است در بنى اسرائيل هر كجا تابوت دور مى‏زد ملك نبوت در پى آن بود و در ميان ما هر كجا سلاح دور زند، علم امامت در دنبالش باشد.




بيان صحيفه , جفر , جامعه و مصحف فاطمه عليها السلام‏
بَابٌ فِيهِ ذِكْرُ الصّحِيفَةِ وَ الْجَفْرِ وَ الْجَامِعَةِ وَ مُصْحَفِ فَاطِمَةَ ع‏
1- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْحَجّالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ الْحَلَبِيّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنّي أَسْأَلُكَ عَنْ مَسْأَلَةٍ هَاهُنَا أَحَدٌ يَسْمَعُ كَلَامِي قَالَ فَرَفَعَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع سِتْراً بَيْنَهُ وَ بَيْنَ بَيْتٍ آخَرَ فَاطّلَعَ فِيهِ ثُمّ قَالَ يَا أَبَا مُحَمّدٍ سَلْ عَمّا بَدَا لَكَ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنّ شِيعَتَكَ يَتَحَدّثُونَ أَنّ رَسُولَ اللّهِ ص عَلّمَ عَلِيّاً ع بَاباً يُفْتَحُ لَهُ مِنْهُ أَلْفُ بَابٍ قَالَ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمّدٍ عَلّمَ رَسُولُ اللّهِ ص عَلِيّاً ع أَلْفَ بَابٍ يُفْتَحُ مِنْ كُلّ بَابٍ أَلْفُ بَابٍ قَالَ قُلْتُ هَذَا وَ اللّهِ الْعِلْمُ قَالَ فَنَكَتَ سَاعَةً فِي الْأَرْضِ ثُمّ قَالَ إِنّهُ لَعِلْمٌ وَ مَا هُوَ بِذَاكَ قَالَ ثُمّ قَالَ يَا أَبَا مُحَمّدٍ وَ إِنّ عِنْدَنَا الْجَامِعَةَ وَ مَا يُدْرِيهِمْ مَا الْجَامِعَةُ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا الْجَامِعَةُ قَالَ صَحِيفَةٌ طُولُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعاً بِذِرَاعِ رَسُولِ اللّهِ ص وَ إِمْلَائِهِ مِنْ فَلْقِ فِيهِ وَ خَطّ عَلِيّ‏ٍ بِيَمِينِهِ فِيهَا كُلّ حَلَالٍ وَ حَرَامٍ وَ كُلّ شَيْ‏ءٍ يَحْتَاجُ النّاسُ إِلَيْهِ حَتّى الْأَرْشُ فِي الْخَدْشِ وَ ضَرَبَ بِيَدِهِ إِلَيّ فَقَالَ تَأْذَنُ لِي يَا أَبَا مُحَمّدٍ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنّمَا أَنَا لَكَ فَاصْنَعْ مَا شِئْتَ قَالَ فَغَمَزَنِي بِيَدِهِ وَ قَالَ حَتّى أَرْشُ هَذَا كَأَنّهُ مُغْضَبٌ قَالَ قُلْتُ هَذَا وَ اللّهِ الْعِلْمُ قَالَ إِنّهُ لَعِلْمٌ وَ لَيْسَ بِذَاكَ ثُمّ سَكَتَ سَاعَةً ثُمّ قَالَ وَ إِنّ عِنْدَنَا الْجَفْرَ وَ مَا يُدْرِيهِمْ مَا الْجَفْرُ قَالَ قُلْتُ وَ مَا الْجَفْرُ قَالَ وِعَاءٌ مِنْ أَدَمٍ فِيهِ عِلْمُ النّبِيّينَ وَ الْوَصِيّينَ وَ عِلْمُ الْعُلَمَاءِ الّذِينَ مَضَوْا مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ قَالَ قُلْتُ إِنّ هَذَا هُوَ الْعِلْمُ قَالَ إِنّهُ لَعِلْمٌ وَ لَيْسَ بِذَاكَ ثُمّ سَكَتَ سَاعَةً ثُمّ قَالَ وَ إِنّ عِنْدَنَا لَمُصْحَفَ فَاطِمَةَ ع وَ مَا يُدْرِيهِمْ مَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ ع قَالَ قُلْتُ وَ مَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ ع قَالَ مُصْحَفٌ فِيهِ مِثْلُ قُرْآنِكُمْ هَذَا ثَلَاثَ مَرّاتٍ وَ اللّهِ مَا فِيهِ مِنْ قُرْآنِكُمْ حَرْفٌ وَاحِدٌ قَالَ قُلْتُ هَذَا وَ اللّهِ الْعِلْمُ قَالَ إِنّهُ لَعِلْمٌ وَ مَا هُوَ بِذَاكَ ثُمّ سَكَتَ سَاعَةً ثُمّ قَالَ إِنّ عِنْدَنَا عِلْمَ مَا كَانَ وَ عِلْمَ مَا هُوَ كَائِنٌ إِلَى أَنْ تَقُومَ السّاعَةُ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ هَذَا وَ اللّهِ هُوَ الْعِلْمُ قَالَ إِنّهُ لَعِلْمٌ وَ لَيْسَ بِذَاكَ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَأَيّ شَيْ‏ءٍ الْعِلْمُ قَالَ مَا يَحْدُثُ بِاللّيْلِ وَ النّهَارِ الْأَمْرُ مِنْ بَعْدِ الْأَمْرِ وَ الشّيْ‏ءُ بَعْدَ الشّيْ‏ءِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ
اصول كافى جلد : 1 صفحه: 344 رواية 1*:
ترجمه :
ابوبصير گويد: خدمت امام صادق عليه السلام رسيدم و عرض كردم: قربانت گردم، از شما پرسشى دارم، آيا در اينجا كسى (نامحرم) هست كه سخن مرا بشنود؟ امام صادق عليه السلام پرده‏اى را كه در ميان آنجا و اطاق ديگر بود، بالا زد و آنجا سر كشيد، سپس فرمود: اى ابا محمد هر چه خواهى بپرس، عرض كردم: قربانت گردم. شيعيان حديث مى‏كنند كه پيغمبر (ص) بعلى(ع) بابى از علم آموخت كه از آن هزار باب علم گشوده گشت، فرمود: اى محمد پيغمبر صلى الله عليه و آله بعلى هزار باب از علم آموخت كه از هر باب آن هزار باب گشوده مى‏شد (مانند جزئيات و مصاديقى كه بر قواعد كلى منطبق مى‏شود) عرضكردم: بخدا كه علم كامل و حقيقى اينست. امام عليه السلام ساعتى (براى اظهار تفكر) بزمين اشاره كرد و سپس فرمود: آن علم است ولى علم كامل نيست.
سپس فرمود؛ اى ابا محمد همانا جامعه نزد ماست، اما مردم چه ميدانند؟ جامعه چيست؟ عرضكردم: قربانت گردم جامعه چيست؟ فرمود: طوماريست بطول هفتاد ذراع پيغمبر صلى الله عليه و آله باملاء زبانى آنحضرت و دستخط على، تمام حلال و حرام و همه احتياجات دينى مردم، حتى جريمه خراش در آن موجود است، سپس با دست ببدن من زد و فرمود: بمن اجازه ميدهى اى ابا محمد؟ عرضكردم من از آن شمايم هر چه خواهى بنما آنگاه با دست مبارك مرا نشگون گرفت و فرمود: حتى جريمه اين نشگون در جامعه هست و حضرت خشمگين بنظر مى‏رسد (مانند حالتى كه طبعا براى نشگون گيرنده پيدا مى‏شود) من عرضكردم بخدا كه علم كامل اين است، فرمود: اين علم است ولى باز هم كامل نيست، آنگاه ساعتى سكوت نمود.
سپس فرمود: همانا جعفر نزد ماست، مردم چه ميدانند جفر چيست؟ عرضكردم: جفر چيست فرمود: مخزنى است از چرم كه علم انبياء و اوصياء و علم دانشمندان گذشته بنى اسرائيل در آنست عرض كردم همانا علم كامل اينست،، فرمود. اين علم است ولى علم كامل نيست، باز ساعتى سكوت كرد. سپس فرمود: همانا مصحف فاطمه عليهاالسلام نزد ماست، مردم چه مى‏دانند مصحف فاطمه چيست! عرض كردم مصحف فاطمه عليهاالسلام چيست؟ فرمود مصحفى است سه برابر قرآنيكه در دست شماست بخدا حتى يك حرف قرآن هم در آن نيست (يعنى مطالبى كه شما از ظاهر قرآن و تفسير آن مى‏فهميد، در مصحف فاطمه نيست ولى از نظر تأويل و معناى باطنى قرآن كه ما آنرا مى‏فهميم مصحف تفصيل قرآنست مرآت) عرضكردم: بخدا علم كامل اينست. فرمود: اين هم علم است ولى علم كامل نيست. آنگاه ساعتى سكونت نمود.
سپس فرمود: علم گذشته و آينده تا روز قيامت نزد ماست عرضكردم بخدا علم كامل همين است، فرمود: اين هم علم است ولى علم كامل نيست عرضكردم: قربانت گردم. پس علم كامل چيست؟ فرمود علمى است كه در هر شب و هر روز راجع بموضوعى پس از موضوع ديگر و چيزى پس از چيز ديگر تا روز قيامت پديد آيد. (بحديث 595 رجوع شود)!


2- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ حَمّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع يَقُولُ تَظْهَرُ الزّنَادِقَةُ فِي سَنَةِ ثَمَانٍ وَ عِشْرِينَ وَ مِائَةٍ وَ ذَلِكَ أَنّي نَظَرْتُ فِي مُصْحَفِ فَاطِمَةَ ع قَالَ قُلْتُ وَ مَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ قَالَ إِنّ اللّهَ تَعَالَى لَمّا قَبَضَ نَبِيّهُ ص دَخَلَ عَلَى فَاطِمَةَ ع مِنْ وَفَاتِهِ مِنَ الْحُزْنِ مَا لَا يَعْلَمُهُ إِلّا اللّهُ عَزّ وَ جَلّ فَأَرْسَلَ اللّهُ إِلَيْهَا مَلَكاً يُسَلّي غَمّهَا وَ يُحَدّثُهَا فَشَكَتْ ذَلِكَ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقَالَ إِذَا أَحْسَسْتِ بِذَلِكِ وَ سَمِعْتِ الصّوْتَ قُولِي لِي فَأَعْلَمَتْهُ بِذَلِكَ فَجَعَلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع يَكْتُبُ كُلّ مَا سَمِعَ حَتّى أَثْبَتَ مِنْ ذَلِكَ مُصْحَفاً قَالَ ثُمّ قَالَ أَمَا إِنّهُ لَيْسَ فِيهِ شَيْ‏ءٌ مِنَ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامِ وَ لَكِنْ فِيهِ عِلْمُ مَا يَكُونُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 346 رواية: 2
ترجمه :
حماد بن عيسى گويد: شنيدم از امام صادق عليه السلام كه فرمود: زنادقه در سال صدوبيست هشت ظهور كنند من اين مطلب را در مصحف فاطمه عليهاالسلام ديدم، عرض كردم: مصحف فاطمه عليه السلام چيست؟ فرمود: چون خدايتعالى پيغمبرش صلى الله عليه و آله را قبض روح فرمود، فاطمه عليه السلام را از وفات آنحضرت اندوهى گرفت كه جز خداى عزوجل مقدارش را نداند، بدانجهت خدا فرشته‏اى برايش فرستاد كه او را دلدارى دهد و با او سخن گويد، فاطمه از اين داستان باميرالمؤمنين عليه السلام شكايت كرد (يعنى گزارش داد و يا شكايتش از نظر ننوشتن سخنان فرشته بود) على عليه السلام فرمود: چون آمدن فرشته را احساس كردى و صدايش را شنيدى، بمن بگو، پس فاطمه باميرالمؤمنين عليه السلام خبر داد و آنحضرت هر چه مى‏شنيد مى‏نوشت، تا آنكه از آن سخنان مصحفى ساخت، اما در آن مصحف چيزى از حلال و حرام نيست، بلكه در آن علم به پيش آمدهاى آينده است.
توضيح علامه مجلسى (ره) گويد: من فكر مى‏كنم كه مقصود از زنادقه امثال ابن ابى‏العوجاء و ابن مقفع باشند كه با امام صادق عليه السلام مجادله و مناظره مى‏كردند و سال 128 هجرى بيست سال قبل از وفات امام صادق عليه‏السلام است كه زمان طغيان و بسيارى اين طايفه بود و با آنكه مراد خلفاى بنى عباسند كه كتب زنادقه را در آنسال ترويج دادند.


3- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ الْحَكَمِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْعَلَاءِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع يَقُولُ إِنّ عِنْدِي الْجَفْرَ الْأَبْيَضَ قَالَ قُلْتُ فَأَيّ شَيْ‏ءٍ فِيهِ قَالَ زَبُورُ دَاوُدَ وَ تَوْرَاةُ مُوسَى وَ إِنْجِيلُ عِيسَى وَ صُحُفُ إِبْرَاهِيمَ ع وَ الْحَلَالُ وَ الْحَرَامُ وَ مُصْحَفُ فَاطِمَةَ مَا أَزْعُمُ أَنّ فِيهِ قُرْآناً وَ فِيهِ مَا يَحْتَاجُ النّاسُ إِلَيْنَا وَ لَا نَحْتَاجُ إِلَى أَحَدٍ حَتّى فِيهِ الْجَلْدَةُ وَ نِصْفُ الْجَلْدَةِ وَ رُبُعُ الْجَلْدَةِ وَ أَرْشُ الْخَدْشِ وَ عِنْدِي الْجَفْرَ الْأَحْمَرَ قَالَ قُلْتُ وَ أَيّ شَيْ‏ءٍ فِي الْجَفْرِ الْأَحْمَرِ قَالَ السّلَاحُ وَ ذَلِكَ إِنّمَا يُفْتَحُ لِلدّمِ يَفْتَحُهُ صَاحِبُ السّيْفِ لِلْقَتْلِ فَقَالَ لَهُ عَبْدُ اللّهِ بْنُ أَبِي يَعْفُورٍ أَصْلَحَكَ اللّهُ أَ يَعْرِفُ هَذَا بَنُو الْحَسَنِ فَقَالَ إِي وَ اللّهِ كَمَا يَعْرِفُونَ اللّيْلَ أَنّهُ لَيْلٌ وَ النّهَارَ أَنّهُ نَهَارٌ وَ لَكِنّهُمْ يَحْمِلُهُمُ الْحَسَدُ وَ طَلَبُ الدّنْيَا عَلَى الْجُحُودِ وَ الْإِنْكَارِ وَ لَوْ طَلَبُوا الْحَقّ بِالْحَقّ لَكَانَ خَيْراً لَهُمْ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 347 رواية: 3
ترجمه :
حسين بن ابى‏العلا گويد شنيدم امام صادق عليه السلام ميفرمود همانا جفر سفيد نزد من است، عرض كردم: در آن چيست؟ فرمود: زبور داود و تورات موسى و انجيل عيسى و صحف ابراهيم و حلال و حرام و صحف فاطمه، و معتقد نيستم كه در مصحف چيزى از قرآن باشد: در آنست آنچه مردم بما احتياج دارند و ما بكسى احتياج نداريم حتى مجازات يك تازيانه و نصف تازيانه و14 تازيانه و جريمه خراش در آن هست و جفر سرخ هم نزد من است، عرضكردم: در جفر سرخ چيست؟ فرمود: اسلحه است و آن تنها براى خونخواهى گشوده ميشود و صاحب شمشير (امام قائم عليه السلام) آنرا براى كشتن باز ميكند.
ابن ابى‏يعفور بحضرتش عرضكرد: اصلحك الله. پسران حسن او را ميشناسند؟ فرمود: آرى بخدا ميشناسند، چنانكه روز و شب را ميشناسند و تشخيص ميدهند كه اين روز است و اين شب ولى حسد و دنيا طلبى ايشان را بر سرپيچى و انكار واميدارد و اگر ايشان حق را از راه حق جويند، بر ايشان بهتر است (اكنون كه براى خونخواهى سيدالشهداء و رفع منكرات با بنى عباس مى‏جنگند، هدفشان حق است و مقدس ولى چون اين مبارزه باذن امام عليه‏السلام نيست، براى ايشان خيرى ندارد و حقى را از راه باطل بدست مى‏آورند و گناه انكار و سرپيچى از ما بگردنشان مى‏ماند).


4- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَمّنْ ذَكَرَهُ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع إِنّ فِي الْجَفْرِ الّذِي يَذْكُرُونَهُ لَمَا يَسُوؤُهُمْ لِأَنّهُمْ لَا يَقُولُونَ الْحَقّ وَ الْحَقّ فِيهِ فَلْيُخْرِجُوا قَضَايَا عَلِيّ‏ٍ وَ فَرَائِضَهُ إِنْ كَانُوا صَادِقِينَ وَ سَلُوهُمْ عَنِ الْخَالَاتِ وَ الْعَمّاتِ وَ لْيُخْرِجُوا مُصْحَفَ فَاطِمَةَ ع فَإِنّ فِيهِ وَصِيّةَ فَاطِمَةَ ع وَ مَعَهُ سِلَاحُ رَسُولِ اللّهِ ص إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ يَقُولُ فَأْتُوا بِكِتابٍ مِنْ قَبْلِ هذا أَوْ أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 348 رواية: 4
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: همانا در جفرى كه (پيشوايان زيديه) ياد ميكنند (و مدعى هستند كه نزد آنهاست) چيزهائى است كه ايشانرا ناپسند آيد، زيرا آنها بحق قائل نيستند، در صورتيكه حق در آن جفر است (در آن نوشته است كه از ايشان كسى بامامت نمى‏رسد و اجازه خروج و جنگيدن ندارد) و باز اگر راست مى‏گويند، قضاوتهاى على عليه السلام و احكام ميراثى را كه فرموده است (و در جفر نوشته است) بيرون آورند، راجع بميراث خاله‏ها و عمه‏ها از ايشان بپرسيد (اگر توانستند جواب گويند و باز اگر راست مى گويند) مصحف فاطمه عليهاالسلام ايشان را تكذيب ميكند و سلاح پبغمبر صلى الله عليه و آله نيز همراه آنست، بيرون آوردند (وصيت فاطمه عليهاالسلام ايشان را تكذيب ميكند و سلاح پيغمبر صلى الله عليه و آله نزد ماست نه نزد ايشان).
خداى عزوجل فرمايد(3سوره 46) (((اگر راست ميگوئيد، كتابى پيش از اين قرآن يا اثرى از علم براى من بياوريد.)))
توضيح آيه شريفه در سياق احتياج بر كفار است و در قرآن بكلمه (((ايتونى است))) كه امام عليه السلام نقل بمعنى نموده و (((فأتوا))) فرموده است، خدايتعالى ميفرمايد: (((كافران از آنچه بيمشان داده‏اند روى گردانند، بگو اگر راست گوئيد، آنچه را جز خدا مى‏خوانيد، از زمين چه آفريده‏اند يا مگر در آفرينش آسمانها شركت داشته‏اند، اگر راست گوئيد، از كتابهاى آسمانى پيش از قرآن يكى را بياوريد يا اثرى از علم (كه حجت باشد) بياوريد.
استشهاد امام عليه السلام به آيه شريفه از اين نظر است كه پيشوايان طايفه زيدية براى اثبات ادعاى خود يا بايد دليلى از كتاب آسمانى بياورند و يا اثرى از علم مانند گفتار انبيا و اوصيا و يا برهانى عقلى بياورند و ايشان هيچيك را ندادند.


5- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ قَالَ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع بَعْضُ أَصْحَابِنَا عَنِ الْجَفْرِ فَقَالَ هُوَ جِلْدُ ثَوْرٍ مَمْلُوءٌ عِلْماً قَالَ لَهُ فَالْجَامِعَةُ قَالَ تِلْكَ صَحِيفَةٌ طُولُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعاً فِي عَرْضِ الْأَدِيمِ مِثْلُ فَخِذِ الْفَالِجِ فِيهَا كُلّ مَا يَحْتَاجُ النّاسُ إِلَيْهِ وَ لَيْسَ مِنْ قَضِيّةٍ إِلّا وَ هِيَ فِيهَا حَتّى أَرْشُ الْخَدْشِ قَالَ فَمُصْحَفُ فَاطِمَةَ ع قَالَ فَسَكَتَ طَوِيلًا ثُمّ قَالَ إِنّكُمْ لَتَبْحَثُونَ عَمّا تُرِيدُونَ وَ عَمّا لَا تُرِيدُونَ إِنّ فَاطِمَةَ مَكَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللّهِ ص خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ يَوْماً وَ كَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِيدٌ عَلَى أَبِيهَا وَ كَانَ جَبْرَئِيلُ ع يَأْتِيهَا فَيُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَى أَبِيهَا وَ يُطَيّبُ نَفْسَهَا وَ يُخْبِرُهَا عَنْ أَبِيهَا وَ مَكَانِهِ وَ يُخْبِرُهَا بِمَا يَكُونُ بَعْدَهَا فِي ذُرّيّتِهَا وَ كَانَ عَلِيّ‏ٌ ع يَكْتُبُ ذَلِكَ فَهَذَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ ع‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 348 رواية: 5
ترجمه :
ابوعبيده گويد: يكى از شيعيان از حضرت صادق عليه السلام راجع بجفر پرسيد، حضرت فرمود: جفر پوست گاويست پر از علم، عرضكرد: جامعه چيست؟ فرمود: طوماريست بطول هفتاد ذراع و عرض يك پوست مانند پوست ران شتر فربه كه تمام احتياجات مردم در آن نوشته است، (يعنى نوشته‏ها در آنست نه آنكه روى خود آن پوست نوشته باشد مرآت) همه قضايا حتى جريمه خراش در آنجا هست، عرضكرد:
مصحف فاطمه چيست؟ حضرت مدتى سكوت كرد و سپس فرمود: شما از آنچه ميخواهيد و نميخواهيد بحث ميكنيد (يعنى بعضى از پرسشهايت بقصد فهميدن نيست يا بدردت نميخورد) همانا فاطمه بعد از پيغمبر صلى الله عليه و آله هفتاد و پنج روز در دنيا بود و از فراق پدر اندوه بسيارى داشت و جبرئيل عليه السلام ميامد و او را در مرگ پدر تسليت ميداد و خوشدل ميساخت و از احوال و مقام پدرش خبر ميداد و سرگذشت اولادش را پس از او برايش ميگفت و على عليه السلام اينها را مى‏نوشت و آن نوشته‏ها مصحف فاطمه عليهاالسلام است.


6- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي بِشْرٍ عَنْ بَكْرِ بْنِ كَرِبٍ الصّيْرَفِيّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع يَقُولُ إِنّ عِنْدَنَا مَا لَا نَحْتَاجُ مَعَهُ إِلَى النّاسِ وَ إِنّ النّاسَ لَيَحْتَاجُونَ إِلَيْنَا وَ إِنّ عِنْدَنَا كِتَاباً إِمْلَاءُ رَسُولِ اللّهِ ص وَ خَطّ عَلِيّ‏ٍ ع صَحِيفَةً فِيهَا كُلّ حَلَالٍ وَ حَرَامٍ وَ إِنّكُمْ لَتَأْتُونّا بِالْأَمْرِ فَنَعْرِفُ إِذَا أَخَذْتُمْ بِهِ وَ نَعْرِفُ إِذَا تَرَكْتُمُوهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 349 رواية: 6
ترجمه :
امام صادق عليه السلام مى‏فرمود: همانا نزد ما نوشتجاتى است كه با وجود آنها نيازى بمردم نداريم (كه از آنهإ؛غ‏غ چيزى بپرسيم) ولى مردم بما احتياج دارند، نزد ما كتابيست با ملاء پيغمبر صلى الله عليه و آله و خط على عليه السلام، دفتريست كه هر حلال و حرامى در آنست، شما راجع بكارى نزد ما ميآييد (و كسب تكليف ميكنيد) سپس ما ميفهميم كه شما به آن عمل ميكنيد يا عمل نمى‏كنيد.


7- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ وَ بُرَيْدِ بْنِ مُعَاوِيَةَ وَ زُرَارَةَ أَنّ عَبْدَ الْمَلِكِ بْنَ أَعْيَنَ قَالَ لِأَبِي عَبْدِ اللّهِ ع إِنّ الزّيْدِيّةَ وَ الْمُعْتَزِلَةَ قَدْ أَطَافُوا بِمُحَمّدِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ فَهَلْ لَهُ سُلْطَانٌ فَقَالَ وَ اللّهِ إِنّ عِنْدِي لَكِتَابَيْنِ فِيهِمَا تَسْمِيَةُ كُلّ نَبِيّ‏ٍ وَ كُلّ مَلِكٍ يَمْلِكُ الْأَرْضَ لَا وَ اللّهِ مَا مُحَمّدُ بْنُ عَبْدِ اللّهِ فِي وَاحِدٍ مِنْهُمَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 349 رواية: 7
ترجمه :
عبدالملك بن اعين بامام صادق عليه السلام فرمود: طايفه زيديه و معتزله گرد محمد بن عبدالله (بن حسن بنفس زكيه) را گرفته‏اند آيا براى او سلطنتى هست؟ فرمود: بخدا كه نزد من دو كتابست كه نام تمام انبيا و سلاطينى كه در زمين فرمانروائى ميكنند، در آنها ثبت است، بخدا كه در هيچيك از آنها نام محمدبن عبدالله نيست.


8- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عَبْدِ الصّمَدِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ سُكّرَةَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع فَقَالَ يَا فُضَيْلُ أَ تَدْرِي فِي أَيّ شَيْ‏ءٍ كُنْتُ أَنْظُرُ قُبَيْلُ قَالَ قُلْتُ لَا قَالَ كُنْتُ أَنْظُرُ فِي كِتَابِ فَاطِمَةَ ع لَيْسَ مِنْ مَلِكٍ يَمْلِكُ الْأَرْضَ إِلّا وَ هُوَ مَكْتُوبٌ فِيهِ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِيهِ وَ مَا وَجَدْتُ لِوُلْدِ الْحَسَنِ فِيهِ شَيْئاً
اصول كافى جلد 1 صفحه: 350 رواية: 8
ترجمه :
فضيل بن سكرة گويد: بر امام صادق عليه السلام وارد شدم، فرمود اى فضيل مى‏دانى اندكى پيش چه مطالعه ميكردم؟، عرضكردم: نه، فرمود: كتاب فاطمه عليهاالسلام را مطالعه ميكردم، تمام سلاطينى كه در زمين فرمانروائى مى‏كنند، بنام خود و نام پدرانشان در آن نوشته است و من براى فرزندان حسن چيزى در آن نديدم (گويا مقصود همان اولاد امام حسن در زمان امامست وگرنه در صحبت نسب سلاطين مصر فاطمى خدشه ميشود مرآت -)

در شب هر جمعه به علم ائمه عليهم السلام اضافه مى‏گردد
بَابٌ فِي أَنّ الْأَئِمّةَ ع يَزْدَادُونَ فِي لَيْلَةِ الْجُمُعَةِ
1- حَدّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ الْقُمّيّ وَ مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ الْكُوفِيّ عَنْ مُوسَى بْنِ سَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ أَيّوبَ عَنْ أَبِي يَحْيَى الصّنْعَانِيّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ قَالَ لِي يَا أَبَا يَحْيَى إِنّ لَنَا فِي لَيَالِي الْجُمُعَةِ لَشَأْناً مِنَ الشّأْنِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا ذَاكَ الشّأْنُ قَالَ يُؤْذَنُ لِأَرْوَاحِ الْأَنْبِيَاءِ الْمَوْتَى ع وَ أَرْوَاحِ الْأَوْصِيَاءِ الْمَوْتَى وَ رُوحِ الْوَصِيّ الّذِي بَيْنَ ظَهْرَانَيْكُمْ يُعْرَجُ بِهَا إِلَى السّمَاءِ حَتّى تُوَافِيَ عَرْشَ رَبّهَا فَتَطُوفَ بِهِ أُسْبُوعاً وَ تُصَلّيَ عِنْدَ كُلّ قَائِمَةٍ مِنْ قَوَائِمِ الْعَرْشِ رَكْعَتَيْنِ ثُمّ تُرَدّ إِلَى الْأَبْدَانِ الّتِي كَانَتْ فِيهَا فَتُصْبِحُ الْأَنْبِيَاءُ وَ الْأَوْصِيَاءُ قَدْ مُلِئُوا سُرُوراً وَ يُصْبِحُ الْوَصِيّ الّذِي بَيْنَ ظَهْرَانَيْكُمْ وَ قَدْ زِيدَ فِي عِلْمِهِ مِثْلُ جَمّ الْغَفِيرِ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 372 رواية: 1
ترجمه :
ابا يحيى صنعانى گويد: امام صادق عليه السلام بمن فرمود: اى ابا يحيى براى ما در شبهاى جمعه شأن بزرگى است، عرض كردم قربانت: آن شأن چيست؟ فرمود: بارواح پيغمبران و اوصياء در گذشته و روح وصيى كه درآنجا هفت دور طواف كنند و نزد هر ركنى از اركان عرش دو ركعت نماز گزارند پس بكالبدهاى پيشين خود بر گردند، چون صبح شود، پيغمبران و اوصياء از شادى سرشار باشند و آن وصيى كه در ميان شماست مقدار زيادى بعملش افزوده شده باشد.



شرح :
راجع برفتن و برگشتن روح امامى كه زنده و در بين مردم است علامه مجلسى ره توجيهاتى مى‏كند و ميفرمايد: ممكن است مقصود از آن روح در بدن مثالى و يا اصل روح باشد اگر بگوئيم روح در خواب مجسم ميشود و يا مقصود تعلق يافتن ارواح مقدس ايشانست بملاء اعلى و گزاردن نماز بر سبيل استعاره و مجاز است ولى در آخر سخن ميفرمايد و چه خوب ميفرمايدباينگونه مطالب ايمان اجمالى يافتن بهتر و سالم‏تر است.
مقصود مجلسى (ره) اينستكه ما از اين روايت همين قدر ميفهميم كه روح امام كيفيت اين ارتباط را چون خودشان نفرموده‏اند ما نميدانيم، پس ما بهمين مقدار عقيده داريم و بيش از اين چيزى از پيش خود نمى‏گوئيم. 2- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي زَاهِرٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمّدٍ الْكُوفِيّ عَنْ يُوسُفَ الْأَبْزَارِيّ عَنِ الْمُفَضّلِ قَالَ قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع ذَاتَ يَوْمٍ وَ كَانَ لَا يُكَنّينِي قَبْلَ ذَلِكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللّهِ قَالَ قُلْتُ لَبّيْكَ قَالَ إِنّ لَنَا فِي كُلّ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ سُرُوراً قُلْتُ زَادَكَ اللّهُ وَ مَا ذَاكَ قَالَ إِذَا كَانَ لَيْلَةُ الْجُمُعَةِ وَافَى رَسُولُ اللّهِ ص الْعَرْشَ وَ وَافَى الْأَئِمّةُ ع مَعَهُ وَ وَافَيْنَا مَعَهُمْ فَلَا تُرَدّ أَرْوَاحُنَا إِلَى أَبْدَانِنَا إِلّا بِعِلْمٍ مُسْتَفَادٍ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَأَنْفَدْنَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 373 رواية: 2
ترجمه :
مفضل (بن عمر كه كينه‏اش اباعبدالله است) گويد: روزى امام صادق عليه السلام بمن فرمود: اى اباعبدالله‏و تا آنروز مرا بكينه‏ام نخوانده بود من عرض كردم: لبيك: فرمود: براى ما در هر شب جمعه شادى و و سروريست. عرض كردم: خدايش افزايش دهد، آن سرور چيست؟ فرمود: چون شب جمعه شود، پيغمبر صلى الله عليه و آله بعرش خدا برآيد و ائمه عليهم السلام برآيند و ما نيز با ايشان برآئيم، پس ارواح ما ببدنهايمان باز نگردد، مگر با علمى كه استفاده شده باشد و اگر چنين نباشد و اگر چنين نباشد علم ما نابود گردد.


3- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطّابِ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَحْمَدَ الْمِنْقَرِيّ عَنْ يُونُسَ أَوِ الْمُفَضّلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ مَا مِنْ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ إِلّا وَ لِأَوْلِيَاءِ اللّهِ فِيهَا سُرُورٌ قُلْتُ كَيْفَ ذَلِكَ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ إِذَا كَانَ لَيْلَةُ الْجُمُعَةِ وَافَى رَسُولُ اللّهِ ص الْعَرْشَ وَ وَافَى الْأَئِمّةُ ع وَ وَافَيْتُ مَعَهُمْ فَمَا أَرْجِعُ إِلّا بِعِلْمٍ مُسْتَفَادٍ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَفِدَ مَا عِنْدِي‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 373 رواية: 3
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: شب جمعه‏اى نباشد، جز اينكه براى اولياء الله در آنشب سرورى هست. راوى گويد عرض كردم: قربانت گردم آنسرور چيست؟ فرمود: چون شب جمعه شود، پيغمبر صلى الله عليه و آله و ائمه عليه السلام بعرش برآيند و من هم با ايشان بر آيم و جز اين نباشد كه با علم استفاده شده بر گردم و اگر چنين نبود، آنچه نزدم هست نابود مى‏شد.




اگر علم ائمه افزايش نيابد آنچه دارند نابود گردد
بَابُ لَوْ لَا أَنّ الْأَئِمّةَ ع يَزْدَادُونَ لَنَفِدَ مَا عِنْدَهُمْ‏
1- عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ وَ مُحَمّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع يَقُولُ كَانَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمّدٍ ع يَقُولُ لَوْ لَا أَنّا نَزْدَادُ لَأَنْفَدْنَا مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مِثْلَهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه:374 روايت:1

ترجمه :
امام صادق عليه السلام مى‏فرمود: اگر علم ما افزايش نيابد، بى علم بمانيم.




2- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيّ عَنْ ذَرِيحٍ الْمُحَارِبِيّ قَالَ قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع يَا ذَرِيحُ لَوْ لَا أَنّا نَزْدَادُ لَأَنْفَدْنَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 374 روايت: 2
ترجمه :
ذريح گويد: امام صادق عليه السلام به من فرمود: اى ذريح اگر ما افزايش علمى نيابيم، بى‏علم بمانيم.


3- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ لَوْ لَا أَنّا نَزْدَادُ لَأَنْفَدْنَا قَالَ قُلْتُ تَزْدَادُونَ شَيْئاً لَا يَعْلَمُهُ رَسُولُ اللّهِ ص قَالَ أَمَا إِنّهُ إِذَا كَانَ ذَلِكَ عُرِضَ عَلَى رَسُولِ اللّهِ ص ثُمّ عَلَى الْأَئِمّةِ ثُمّ انْتَهَى الْأَمْرُ إِلَيْنَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 374 رواية: 3
ترجمه :
زراره گويد: شنيدم: امام باقر عليه السلام مى‏فرمود: اگر افزايش علمى پيدا نكنيم بى‏علم بمانيم. عرض كردم آيا بعلم شما چيزى زياد مى‏شود كه پيغمبر صلى الله عليه و آله آنرا نمى‏دانست؟ فرمود هر گاه بناى افزايش علم باشد، اول آنرا بپيغمبر صلى الله عليه و آله عرضه كنند، سپس بر امامان تا برسد به ما.


4- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرّحْمَنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ لَيْسَ يَخْرُجُ شَيْ‏ءٌ مِنْ عِنْدِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ حَتّى يَبْدَأَ بِرَسُولِ اللّهِ ص ثُمّ بِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع ثُمّ بِوَاحِدٍ بَعْدَ وَاحِدٍ لِكَيْلَا يَكُونَ آخِرُنَا أَعْلَمَ مِنْ أَوّلِنَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 375 رواية: 4
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: چيزى (از علم) از نزد خداى عزوجل خارج نشود، جز اينكه برسولخدا صلى الله عليه و آله آغاز شود، سپس باميرالمؤمنين عليه السلام رسد و سپس بامامان ديگر، يكى پس از ديگرى تا امام آخر از امام اول عالمتر نباشد.



توضيح در اينجا علامه مجلسى (ره) حديثى از بصائرالدرجات نقل مى‏كند كه حاصلش اينست: افزايش علم پيغمبر صلى الله عليه و آله و ائمة راجع بدستور اجراء احكامست (چنانچه در حديث 644 ذكر شد) نه آنكه راجع بحلال و حرام باشد، زيرا ايشان هميشه حلال و حرام را بطور كامل مى‏دانند، و آنچه را امام مى‏داند، پيغمبر صلى الله عليه و آله هم مى‏داند، زيرا كه دستور علم تازه از خدا بفرشته رسد و او نزد پيغمبر برد و پيغمبر صلى الله عليه و آله نزد على عليه السلام فرستد و او نزد حسن فرستد و همچنين بهر يك از ائمه عرضه شود.

ائمه تمام علوميكه بملائكة و پيغمبران و رسولان رسيده است ميدانند
بَابُ أَنّ الْأَئِمّةَ ع يَعْلَمُونَ جَمِيعَ الْعُلُومِ الّتِي خَرَجَتْ إِلَى الْمَلَائِكَةِ وَ الْأَنْبِيَاءِ وَ الرّسُلِ ع
1- عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ وَ مُحَمّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمّونٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ عَبْدِ الرّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ إِنّ لِلّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عِلْمَيْنِ عِلْماً أَظْهَرَ عَلَيْهِ مَلَائِكَتَهُ وَ أَنْبِيَاءَهُ وَ رُسُلَهُ فَمَا أَظْهَرَ عَلَيْهِ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِيَاءَهُ فَقَدْ عَلِمْنَاهُ وَ عِلْماً اسْتَأْثَرَ بِهِ فَإِذَا بَدَا لِلّهِ فِي شَيْ‏ءٍ مِنْهُ أَعْلَمَنَا ذَلِكَ وَ عَرَضَ عَلَى الْأَئِمّةِ الّذِينَ كَانُوا مِنْ قَبْلِنَا عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ وَ مُحَمّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ وَ مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنِ الْعَمْرَكِيّ بْنِ عَلِيّ‏ٍ جَمِيعاً عَنْ عَلِيّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 375 رواية: 1
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: خداى تبارك و تعالى را دو گونه علم است: 1- علمى كه ملائكه و پيغمبران و رسولانش را به آن آگاه ساخته، پس آنچه ملائكه و رسولان و پيغمبرانش را به آن آگاه ساخته ما هم ميدانيم. 2- علمى كه بخودش اختصاص داده و هرگاه در موضوعى از آن علم بدا حاصل شود، ما را آگاه سازد و بر امامان پيش از ما هم عرضه شود.




2- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ إِنّ لِلّهِ عَزّ وَ جَلّ عِلْمَيْنِ عِلْماً عِنْدَهُ لَمْ يُطْلِعْ عَلَيْهِ أَحَداً مِنْ خَلْقِهِ وَ عِلْماً نَبَذَهُ إِلَى مَلَائِكَتِهِ وَ رُسُلِهِ فَمَا نَبَذَهُ إِلَى مَلَائِكَتِهِ وَ رُسُلِهِ فَقَدِ انْتَهَى إِلَيْنَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 376 رواية: 2
ترجمه :
و فرمود: خداى عزوجل را دو گونه علم است: 1- علمى كه نزد خود اوست و هيچكس از مخلوقش را از آن آگاه نساخته است 2- علمى كه بسوى ملائكه و رسولانش افكنده، آنچه بسوى ملائكه و رسولانش افكنده، بما رسيده است.


3- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السّنْدِيّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ ضُرَيْسٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ إِنّ لِلّهِ عَزّ وَ جَلّ عِلْمَيْنِ عِلْمٌ مَبْذُولٌ وَ عِلْمٌ مَكْفُوفٌ فَأَمّا الْمَبْذُولُ فَإِنّهُ لَيْسَ مِنْ شَيْ‏ءٍ تَعْلَمُهُ الْمَلَائِكَةُ وَ الرّسُلُ إِلّا نَحْنُ نَعْلَمُهُ وَ أَمّا الْمَكْفُوفُ فَهُوَ الّذِي عِنْدَ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ فِي أُمّ الْكِتَابِ إِذَا خَرَجَ نَفَذَ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 376 رواية: 3
ترجمه :
ضريس گويد: شنيدم امام باقر عليه السلام مى‏فرمود: خداى عزوجل را دو گونه علم است:
1- علم بذل شده 2- علم نگهدارى شده. اما نسبت بعلم بذل شده، هر چه ملائكه و رسولان دانند، ما هم ميدانيم و اما علم نگهدارى شده آنست كه نزد خداى در اصل كتاب (لوح محفوظ) است كه چون از آن در آيد نفوذ كند (و بديگران رسد، چنانچه در حديث 652 گفته شد).


4- أَبُو عَلِيّ‏ٍ الْأَشْعَرِيّ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبّارِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ عَلِيّ بْنِ النّعْمَانِ عَنْ سُوَيْدٍ الْقَلّاءِ عَنْ أَبِي أَيّوبَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنّ لِلّهِ عَزّ وَ جَلّ عِلْمَيْنِ عِلْمٌ لَا يَعْلَمُهُ إِلّا هُوَ وَ عِلْمٌ عَلّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ فَمَا عَلّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ ع فَنَحْنُ نَعْلَمُهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 376 رواية 4
ترجمه :
و فرمود خداى عزوجل را دو گونه علم است: 1- علمى كه جز خود او نداند. 2- علمى كه بملائكه و رسولانش آموخته است، آنچه بملائكه و رسولانش عليهم السلام آموخته است ما ميدانيم.




باب نادر در آن ذكرى از علم غيب است
بَابٌ نَادِرٌ فِيهِ ذِكْرُ الْغَيْبِ‏
1- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُعَمّرِ بْنِ خَلّادٍ قَالَ سَأَلَ أَبَا الْحَسَنِ ع رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ فَارِسَ فَقَالَ لَهُ أَ تَعْلَمُونَ الْغَيْبَ فَقَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع يُبْسَطُ لَنَا الْعِلْمُ فَنَعْلَمُ وَ يُقْبَضُ عَنّا فَلَا نَعْلَمُ وَ قَالَ سِرّ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ أَسَرّهُ إِلَى جَبْرَئِيلَ ع وَ أَسَرّهُ جَبْرَئِيلُ إِلَى مُحَمّدٍ ص وَ أَسَرّهُ مُحَمّدٌ إِلَى مَنْ شَاءَ اللّهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 376 رواية: 1
ترجمه :
معمربن خلاد گويد: مردى از اهل فارس بحضرت ابوالحسن عليه السلام: عرض كرد: شما علم غيب ميدانيد؟ امام فرمود، حضرت ابوجعفر عليه السلام فرمود: چون علم الهى براى ما گشوده شود بدانيم و چون از ما گرفته شود ندانيم، علم راز خداى عزوجل است كه آنرا با جبرئيل عليه السلام در ميان گذارد و جبرئيل آنرا بمحمد صلى الله عليه و آله براز گويد و محمد بهر كه خواهد (از امامان عليه السلام) براز گويد.



شرح :
مجلسى (ره) گويد: علمى كه براى ائمه گشوده و گرفته ميشود غير از امور دينى و مطالبى است كه مردم از امام ميپرسند زيرا امام احكام دينى و سؤالات مورد احتياج مردم را هميشه ميداند، چنانچه در حديث است كه: ممكن نيست از امام چيزى بپرسند و او گويد: نميدانم، پس مقصود علوم ديگريست غير از احتياجات مردم (كه ما نميدانيم و نبايد هم بدانيم زيرا زيرا آنها راز است و مخصوص بامام) و همين علومست كه در هر شبانه روز و شبهاى قدر و جمعه براى امام حاصل ميشود.2- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ سَدِيرٍ الصّيْرَفِيّ قَالَ سَمِعْتُ حُمْرَانَ بْنَ أَعْيَنَ يَسْأَلُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ بَدِيعُ السّماواتِ وَ الْأَرْضِ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ ابْتَدَعَ الْأَشْيَاءَ كُلّهَا بِعِلْمِهِ عَلَى غَيْرِ مِثَالٍ كَانَ قَبْلَهُ فَابْتَدَعَ السّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِينَ وَ لَمْ يَكُنْ قَبْلَهُنّ سَمَاوَاتٌ وَ لَا أَرَضُونَ أَ مَا تَسْمَعُ لِقَوْلِهِ تَعَالَى وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ فَقَالَ لَهُ حُمْرَانُ أَ رَأَيْتَ قَوْلَهُ جَلّ ذِكْرُهُ عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى‏ غَيْبِهِ أَحَداً فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِلّا مَنِ ارْتَضى‏ مِنْ رَسُولٍ وَ كَانَ وَ اللّهِ مُحَمّدٌ مِمّنِ ارْتَضَاهُ وَ أَمّا قَوْلُهُ عالِمُ الْغَيْبِ فَإِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ عَالِمٌ بِمَا غَابَ عَنْ خَلْقِهِ فِيمَا يَقْدِرُ مِنْ شَيْ‏ءٍ وَ يَقْضِيهِ فِي عِلْمِهِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَهُ وَ قَبْلَ أَنْ يُفْضِيَهُ إِلَى الْمَلَائِكَةِ فَذَلِكَ يَا حُمْرَانُ عِلْمٌ مَوْقُوفٌ عِنْدَهُ إِلَيْهِ فِيهِ الْمَشِيئَةُ فَيَقْضِيهِ إِذَا أَرَادَ وَ يَبْدُو لَهُ فِيهِ فَلَا يُمْضِيهِ فَأَمّا الْعِلْمُ الّذِي يُقَدّرُهُ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ فَيَقْضِيهِ وَ يُمْضِيهِ فَهُوَ الْعِلْمُ الّذِي انْتَهَى‏ إِلَى رَسُولِ اللّهِ ص ثُمّ إِلَيْنَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 377 رواية: 2
ترجمه :
سيد صيرفى گويد: شنيدم كه حمران بن اعين از امام باقر عليه‏السلام راجع بقول خداى عزوجل (101 سوره 6) (((خدا ايجاد كننده آسمانها و زمين است))) مى‏پرسيد: امام فرمود: خداى عزوجل همه چيز را با علمش ايجاد كرد، بدون آنكه نمونه قبلى داشته باشد، آسمانها و زمينها را آفريد در صورتيكه پيش از آن آسمان و زمين نبود، مگر نمى‏شنوى گفتار خودش را (7 سوره 11) (((و عرش خدا روى آب بود))) (پس اگر آسمان و زمين ميبود، عرش خدا روى آبها قرار ميگرفت) حمران عرضكرد: بفرمائيد معنى گفتار خداى جل ذكره را (27 سوره 72) (((خدا غيب ميداند و كسى را بر علم غيب خود آگاه نكند))) امام عليه السلام (دنبال آيه را) فرمود: (((مگر پيغمبرى كه مورد پسند او باشد))) بخدا كه محمد از پسنديدگان او بود و اما اينكه فرمايد: (((خدا غيب مى‏داند))) همانا خداى عزوجل عالم است به آنچه از خلقش غايب است نسبت به آنچه در علمش تقدير ميكند و حكم مى‏دهند پيش از آنكه آنرا بيافريند و فرشتگانش اضافه كند، اى حمران! اين علم نزد او نگهداشته است و نسبت به آن مشيت دارد، هرگاه بخواهد طبق آن حكم دهد (و آنرا بمورد اجرا گذارد) و گاهى نسبت به آن بدا حاصل شود و بمورد اجرايش نگذارد: و اما علمى كه خداى عزوجل آنرا نقدير و حكم و امضاء فرموده علميست كه اولا پيغمبر صلى الله عليه و آله و سپس بما رسيده است.



شرح :
چنانچه در باب بدا گفتيم، علمى كه در آن بدا حاصل ميشود، مختص بذات خدايتعالى‏ست. و هيچكس از آن اطلاع ندارد. آنچه بفكر قاصر ما رسيده در ضمن مثالى بيان ميكنيم تنها خدا و حجتهاى او عالمند به آنچه ميگويند.
خداى متعال عمر بنده‏اى را پنجاه سال مقدر ميكند و بتوسط پيغمبران و امامان عليهم السلام دستور مى‏دهد كه هرگاه شخصى صله رحم كند، عمرش زياد ميشود و آن بنده صله رحم ميكند و عمرش بشصت سال بالا ميرود، در اينجا ميگوئيم اگر خدا بخواهد بپيغمبر و امام اطلاع ميدهد كه عمر آن بنده پنجاه سال مقدر شده است ولى نسبت باينكه آن بنده صله رحم ميكند و عمرش بشصت ميرسد، تنها بذات احديث اختصاص دارد و ديگرى از آن آگاه نيست.
اما نسبت بامورى كه تقدير و امضاء شده و بد در آن حاصل نشود تغيير نيابد و بپيغمبر و امامان (ص) اطلاع داده مى‏شود، مانند عمر بنده‏ايكه پنجاه سال معين شده و او هم صله رحم نميكند و در پنجاه سالگى مى‏ميرد.3- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَبّادِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَدِيرٍ قَالَ كُنْتُ أَنَا وَ أَبُو بَصِيرٍ وَ يَحْيَى الْبَزّازُ وَ دَاوُدُ بْنُ كَثِيرٍ فِي مَجْلِسِ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع إِذْ خَرَجَ إِلَيْنَا وَ هُوَ مُغْضَبٌ فَلَمّا أَخَذَ مَجْلِسَهُ قَالَ يَا عَجَباً لِأَقْوَامٍ يَزْعُمُونَ أَنّا نَعْلَمُ الْغَيْبَ مَا يَعْلَمُ الْغَيْبَ إِلّا اللّهُ عَزّ وَ جَلّ لَقَدْ هَمَمْتُ بِضَرْبِ جَارِيَتِي فُلَانَةَ فَهَرَبَتْ مِنّي فَمَا عَلِمْتُ فِي أَيّ بُيُوتِ الدّارِ هِيَ قَالَ سَدِيرٌ فَلَمّا أَنْ قَامَ مِنْ مَجْلِسِهِ وَ صَارَ فِي مَنْزِلِهِ دَخَلْتُ أَنَا وَ أَبُو بَصِيرٍ وَ مُيَسّرٌ وَ قُلْنَا لَهُ جُعِلْنَا فِدَاكَ سَمِعْنَاكَ وَ أَنْتَ تَقُولُ كَذَا وَ كَذَا فِي أَمْرِ جَارِيَتِكَ وَ نَحْنُ نَعْلَمُ أَنّكَ تَعْلَمُ عِلْماً كَثِيراً وَ لَا نَنْسُبُكَ إِلَى عِلْمِ الْغَيْبِ قَالَ فَقَالَ يَا سَدِيرُ أَ لَمْ تَقْرَأِ الْقُرْآنَ قُلْتُ بَلَى قَالَ فَهَلْ وَجَدْتَ فِيمَا قَرَأْتَ مِنْ كِتَابِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ قالَ الّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَدْ قَرَأْتُهُ قَالَ فَهَلْ عَرَفْتَ الرّجُلَ وَ هَلْ عَلِمْتَ مَا كَانَ عِنْدَهُ مِنْ عِلْمِ الْكِتَابِ قَالَ قُلْتُ أَخْبِرْنِي بِهِ قَالَ قَدْرُ قَطْرَةٍ مِنَ الْمَاءِ فِي الْبَحْرِ الْأَخْضَرِ فَمَا يَكُونُ ذَلِكَ مِنْ عِلْمِ الْكِتَابِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ مَا أَقَلّ هَذَا فَقَالَ يَا سَدِيرُ مَا أَكْثَرَ هَذَا أَنْ يَنْسِبَهُ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ إِلَى الْعِلْمِ الّذِي أُخْبِرُكَ بِهِ يَا سَدِيرُ فَهَلْ وَجَدْتَ فِيمَا قَرَأْتَ مِنْ كِتَابِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ أَيْضاً قُلْ كَفى‏ بِاللّهِ شَهِيداً بَيْنِي وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ قَالَ قُلْتُ قَدْ قَرَأْتُهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ أَ فَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ كُلّهُ أَفْهَمُ أَمْ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ بَعْضُهُ قُلْتُ لَا بَلْ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ كُلّهُ قَالَ فَأَوْمَأَ بِيَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ وَ قَالَ عِلْمُ الْكِتَابِ وَ اللّهِ كُلّهُ عِنْدَنَا عِلْمُ الْكِتَابِ وَ اللّهِ كُلّهُ عِنْدَنَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 378 رواية3
ترجمه :
سدير گويد: من و ابوبصير و يحياى بزاز و داود بن كثير در مجلس نشسته بوديم كه امام صادق عليه السلام با حالت خشم وارد شد، چون در مسند خويش قرار گرفت فرمود: شگفتا از مردمى كه گمان ميكنند ما غيب ميدانيم!! كسى جز خداى عزوجل غيب نميداند. من ميخواستم فلان كنيزم را بزنم، او از من گريخت و من ندانستم كه در كدام اطاق منزل پنهان شده است.
سدير گويد: چون حضرت از مجلس برخاست و بمنزلش رفت، من و ابوبصير و مسير، خدمتش رفتيم و عرض كرديم: قربانت گرديم، آنچه درباره كنيزت فرمودى، شنيدم و ما ميدانيم كه شما علم زيادى داريد و علم غيب را بشما نسبت ندهيم(؟).
فرمود: اى سدير! مگر تو قرآن را نميخوانى؟ عرض كردم: چرا، فرمود: در آنچه از كتاب خداى عزوجل‏خوانده‏ئى؟ اين آيه (40 سوره 27) را ديده‏اى؟ (((مردمى كه به كتاب دانشى داشت: گفت: من آنرا پيش از آنكه چشم بهم زنى نزد تو آورم))) عرض كردم: قربانت گردم، اين آيه را خوانده‏ام. فرمود: آن مرد را شناختى و فهميدى چه اندازه از علم كتاب نزد او بود؟ عرض كردم: شما بمن خبر دهيد. فرمود: باندازه يك قطره آب نسبت بدرياى اخضر (بحر محيط) عرض كردم: قربانت گردم، چه كم!! فرمود: اى سدير! چه بسيار است آن مقدارى كه خداى عزوجل نسبت داده است بعلمى كه اكنون بتو خبر ميدهم (چه بسيار است آن مقدار براى كسيكه خداى عزوجل او را بعلمى كه اكنون بتو خبر ميدهم نسبت نداده است.)
اى سدير! باز در آنچه از كتاب خداى عزوجل خوانده‏ئى اين آيه (43 سوره 13) را ديده‏ئى؟ (((بگو (اى محمد) گواه بودن خدا و كسيكه علم كتاب نزد اوست ميان من و شما بس است))) (كسيكه علم كتاب نزد اوست على و امامان از فرزندان او مى‏باشند چنانچه در حديث 493 گذشت) عرض كردم: قربانت، اين آيه را هم خوانده‏ام. فرمود: آيا كسيكه تمام علم كتاب را ميداند آنگاه حضرت با دست اشاره بسينه‏اش نمود و فرمود: بخدا تمام علم كتاب نزد ماست، بخدا تمام علم كتاب نزد ماست.



شرح :
عبارتى را كه ميان دو قلاب () ذكر نموديم، مطابق نسخه كتاب (((بصائر الدرجات))) است كه مرحوم مجلسى نقل مى‏كند و آنرا واضحتر مى‏داند و بنظر ما هم چنانست و حاصل معنى اين است كه: خداى تعالى در يك آيه نسبت به به آصف بن برخيا مى‏فرمايد: او دانشى بكتاب داشت يعنى اندكى از علم كتاب را مى‏دانست و در آيه ديگر نسبت به على بن ابيطالب مى‏فرمايد: كسى كه علم كتاب را مى‏دانست يعنى على عليه الس لام تمام علم كتاب را ميدانست و معلومست كه يازده فرزند على عليه السلام هم در علم مانند او هست، پس ايشان از آصف عالمتر و بافهمترند و علم آصف نسبت به علم آنها باندازه يك قطره است نسبت بدرياى محيط البته اين تعبير چنانچه در حديث 536 گفتيم براى بيان كثرت و قلت است نه براى تحديد حقيقى و چون سدير از كم بودن علم آصف تعجب كرد: امام عليه السلام فرمود: همان اندازه را هم نسبت به آصف بايد بسيار بحساب آورد در مقابل ما كه تمام علم كتاب را ميدانيم.
و اما مناسبت جواب حضرت باسؤال سدير بيكى از دو وجه است:
1- با آنكه امام عليه السلام تمام علم كتابرا ميداند و علمش نسبت بعلم آصف مانند درياى محيط است نسبت بيك قطره، گاهى حكمت و مصلحت اقتضا مى‏كند كه يك امر جزئى و كوچك را مانند بودن كنيز در اطاق نداند زيرا علم آنها از طرف خداى تعالى افاضه ميشود و هر چه را خدا به آنها عطا فرمايد ميدانند.
2- ممكن است در آن مجلس كه امام عليه السلام خشمگين بود، كسانى بوده‏اند كه بايد از آنها تقيه كرد يا شيعيان ضعيف العقلى بوده‏اند كه به امام نسبت الوهيت و خدائى مى‏داده‏اند. امام عليه السلام در برابر آنها فرمود: من نمى‏دانم كنيزم در كدام اطاقست و منظورش اين بود كه از روى اسباب ظاهر و از آن نظر كه من هم مانند شما بشرى هستم و با قطع نظر از علم امامتم اين موضوع را نمى‏دانم ولى اكنون كه در مجلس خصوصى هستيم بشما كه اصحاب خاص من هستيد، مى‏گويم: من همه علم كتاب را ميدانم و معلومست كه اين وجه واضحتر و بهتر است، زيرا همان عوض شدن مجلس بهترين دليل گفتار ماست، علاوه بر آنكه با اخبار ديگر هم مناسب است ما اين مطلب را در حديث بعد توضيح بيشترى مى‏دهيم. 4- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيّ‏ٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُصَدّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمّارٍ السّابَاطِيّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع عَنِ الْإِمَامِ يَعْلَمُ الْغَيْبَ فَقَالَ لَا وَ لَكِنْ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَعْلَمَ الشّيْ‏ءَ أَعْلَمَهُ اللّهُ ذَلِكَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 380 رواية: 4
ترجمه :
عمار ساباطى گويد: از امام صادق عليه السلام پرسيدم كه آيا امام غيب ميداند؟ فرمود: نه، ولى هرگاه بخواهد چيزى را بداند خدا آنرا باو بياموزد.



شرح :
علم غيب طبق تقسيمي كه مناسب اين مقامست بر سه قسمست:
اول علم غيبى كه منحصر به ذات قديم بارى تعالى و خداى يكتا است واحدى را بر آن اطلاعى نيست حتى پيغمبران و امامان و جبرئيل و فرشتگان هم از آن خبر ندارند و مصلحت نيست كه خدا به آنها بفهماند، و صريح آيات و رواياتى بر اين مطلب دلالت دارد مانند:
1- (آيه 59 سوره انعام) و عنده مفتاح الغيب لايعلمها الاهو (((كليدهاى غيب نزد خداست جز او كسى از آنها آگاه نيست))).
2- (آيه 20 سوره يونس) انما الغيب لله (((غيب را تنها خدا مى‏داند))).
3 (آيه 67 سوره نمل) قل لا يعلم من فى السماوات و الارض الغيب الا الله (((بگو كسى در آسمانها و زمين غيب نداند جز خدا))).
4- رواياتى كه بدين مضمون در سابق ذكر شد و اين علم را بنام علم مخزون يا مكنون ناميدند، مانند روايات 367 و 373 و 653 و 656.
دوم معلوماتى كه از نظر نوع مردم پنهان و پوشيده است و تنها عده كمى از فراست و كياست ذاتى دارند آن امور را مى‏فهمند و از آينده خبر مى‏دهند و همانطور هم واقع مى‏شود، مانند پيش بينى‏هاى بعضى از علماء سياست و اقتصاد و مرتاضين و تعبير خوابهاى ابن سيرين و تفرسات و داستانهائى كه از اياس قاضى القضات معروف قرن دوم در تاريخ مذكور است.
اين قسم اگر چه از لحاظ لغت مشمول علم غيب باشد ولى از نظر قرآن و حديث داخل در علم غيب نيست، زيرا غيب در لسان قرآن و حديث آنست كه ماغاب عن الخلق علمه و خفى مأخذه‏منهاج البراعة ج 8 ص 213 (((علمش از مخلوق پوشيده و راه وصولش پنهان باشد، و لذا مى‏بينم كه ماده (((غيب))) در 58 مورد از قرآن و 69 مورد از نهج البلاغه ذكر شده و در هيچ موردى باين معنى استعمال نشده است.
سوم اموريستكه ميان اين دو قسم قرار دارد، و آن امورى است كه نه مردم آنها را مى‏دانند و نه مختص به خداست اينگونه امور را به مقدارى كه خداى تعالى صلاح بداند و در هر زمان و مكانى كه حكمتش اقتضا كند، بملائكه و پيغمران و ائمه صلوات الله عليهم اجمعين اصلاع ميدهد و مقدارش براى پيغمبران و ائمه چنانچه در حديث 637 گذشت باندازه احتياج بشر روى زمين است، زيرا خدا ايشان را براى راهنمائى بشر انتخاب فرموده و براى اينكه هر كس هر گونه سؤالى از امر دين و معارف و اخلاق و توحيد و معاد از ايشان بنمايد جواب گويند واحدى در روى زمين داناترا از ايشان نبوده و كلمه‏{ - اين مطلب در ذيل حديث 540 بيان شد و در اينجا مى‏افزائيم كه پاسخ دادن بسؤالى لازمست كه بقصد تفهم و تدبر باشد و براى سائل سودى دنيوى يا اخروى داشته باشد و نيز سائل استعداد فهم جوابش را داشته و براى شنوندگان ديگر زيانى نداشته باشد.}
(((نمى‏دانم))) در قاموس زندگى آنها نبوده باشد.
خداوند حكيم هم وسيله و ابزار اين مأموريت را در اختيار ايشان گذاشته است چنانچه جناب عزرائيل را كه براى قبض ارواح معين فرموده، بايد آجال و هنگام مردن مردم را در اختيار او گذارده و باو اطلاع دهد و همچنين فرشتگان ديگرى را كه براى هر كارى معين كرده، علم مربوط به آن كار را در اختيار ايشان خواهد گذاشت.
و خلاصه بهر كس معلوماتى طبق شؤن و مأموريتش مى‏دهد، اگر خواننده محترم در گفته ما درست دقت كند و اگر نفهميد از دانشمندان فهميده بپرسد مى‏داند كه هيچ منافاتى ندارد كه امام عليه السلام تمام علوم گذشته و آينده را بداند و پنهان شدن كنيز را در اتاق نداند و ما مى‏توانيم طبق فرمايش جناب مجلسى (ره) در وجه اول، كلام آنحضرت را بمعنى حقيقى و مطابقيش حمل نمائيم و به امام عليه السلام نسبت تورية و تجوز ندهيم و افتخار كنيم بچنين رهبرانى كه واقع و حقيقت را بدون پرده مى‏گويند تا مردم آنها را بشئون حقيقى خود بشناسند و درباره آنها غلو و مبالغه نكنند زيرا دليلى نداريم كه دانستن مخفى گاه كنيز از شئون امام و خارج از قوانين عادى و طبيعت بشرى بوده و دانستن آن از طريق معجزه و خرق عادت براى امام لازم باشد، چون اگر بناى معجزه و خرق عادت مى‏بود، امام در مسند خود مى‏نشست و امر مى‏فرمود تا كنيز در هر مكانى كه هست بطرف او كشيده شود، چنانچه در موقعى كه از پيغمبر معجزه خواستند و اثبات نبوت متوقف بر آن بود، بدرخت امر فرمود تا پيش آمد و نيز منافاتى ندارد كه بگوئيم پيغمبر كه علوم اولين و آخرين را داراست زمانى را كه در جنگ احد سنگ دشمن بطرف دندان مباركش مى‏آمد نمى‏دانست زيرا اگر بنا بود در جنگها با علم غيب كار كند، يكنفر كشته نمى‏داد و از كفار هم يكنفر باقى نمى‏گذاشت و در نتيجه براى او شأن و مقامى نبود كه با نيروى علم غيب بر دشمن پيروز شود، اين است كه قرآن كريم از قول او مى‏فرمايد (188 سوره 7) (((اگر من غيب مى‏دانستم سود بسيارى مى‏بردم و بدى به من نمى‏رسيد))).
حاصل سخن آن كه پيغمبر و امام عليهم السلام علم غيب و شهود و هر چه را كه مى‏دانند. علم ذاتى نيست، بلكه همه با عطاء و بخشش خداى تعالى است و خدا هم هر چه را صلاح بداند و مطابق شؤون و مأموريت آنها باشد بايشان عنايت مى‏كند تا براى رهبرى بشر روى زمين آمادگى داشته باشند اما تفصيل جزئيات و مصاديق آنها و اينكه چگونه مطالبى را خدا به آنها الهام مى‏كند و چگونه مطالبى را از آنها باز مى‏گيرد و به خود اختصاص مى‏دهد بر ما معلوم نيست و شايد بر خود آنها هم معلوم نباشد و الحمدلله رب العالمين.

ائمه عليه السلام هر گاه خواهند بدانند، بدانند
بَابُ أَنّ الْأَئِمّةَ ع إِذَا شَاءُوا أَنْ يَعْلَمُوا عُلّمُوا
1- عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ وَ غَيْرُهُ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَيّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ بَدْرِ بْنِ الْوَلِيدِ عَنْ أَبِي الرّبِيعِ الشّامِيّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ إِنّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ يَعْلَمَ عُلّمَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 382 رواية: 1
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: امام هرگاه خواهد بداند، بداند.



2- أَبُو عَلِيّ‏ٍ الْأَشْعَرِيّ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ بَدْرِ بْنِ الْوَلِيدِ عَنْ أَبِي الرّبِيعِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ إِنّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ يَعْلَمَ أُعْلِمَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 382 رواية: 2
ترجمه :
و فرمود: امام هر گاه خواهد بداند، بوى اعلام شود.




3- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ عِمْرَانَ بْنِ مُوسَى عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِيدٍ الْمَدَائِنِيّ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْمَدَائِنِيّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ يَعْلَمَ شَيْئاً أَعْلَمَهُ اللّهُ ذَلِكَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 383 رواية: 3
ترجمه :
و فرمود: هر گاه امام بخواهد چيزى را بداند، خدا آن را (به وسيله الهام يا روح القدس) به وى اعلام كند.




ائمه عليه السلام باختيار خود مى‏ميرند و زمانش را مى‏دانند
بَابُ أَنّ الْأَئِمّةَ ع يَعْلَمُونَ مَتَى يَمُوتُونَ وَ أَنّهُمْ لَا يَمُوتُونَ إِلّا بِاخْتِيَارٍ مِنْهُمْ‏
1- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطّابِ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ سَمَاعَةَ وَ عَبْدِ اللّهِ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ الْقَاسِمِ الْبَطَلِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع أَيّ إِمَامٍ لَا يَعْلَمُ مَا يُصِيبُهُ وَ إِلَى مَا يَصِيرُ فَلَيْسَ ذَلِكَ بِحُجّةٍ لِلّهِ عَلَى خَلْقِهِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 383 رواية: 1
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: هر امامى كه نداند چه به سرش مى‏آيد (از خير و شر و بلا و عافيت) و به سوى چه مى‏رود (از مرگ و شهادت) او حجت خدا بر خلقش نيست.


2- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ بَشّارٍ قَالَ حَدّثَنِي شَيْخٌ مِنْ أَهْلِ قَطِيعَةِ الرّبِيعِ مِنَ الْعَامّةِ بِبَغْدَادَ مِمّنْ كَانَ يُنْقَلُ عَنْهُ قَالَ قَالَ لِي قَدْ رَأَيْتُ بَعْضَ مَنْ يَقُولُونَ بِفَضْلِهِ مِنْ أَهْلِ هَذَا الْبَيْتِ فَمَا رَأَيْتُ مِثْلَهُ قَطّ فِي فَضْلِهِ وَ نُسُكِهِ فَقُلْتُ لَهُ مَنْ وَ كَيْفَ رَأَيْتَهُ قَالَ جُمِعْنَا أَيّامَ السّنْدِيّ بْنِ شَاهَكَ‏ ثَمَانِينَ رَجُلًا مِنَ الْوُجُوهِ الْمَنْسُوبِينَ إِلَى الْخَيْرِ فَأُدْخِلْنَا عَلَى مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع فَقَالَ لَنَا السّنْدِيّ يَا هَؤُلَاءِ انْظُرُوا إِلَى هَذَا الرّجُلِ هَلْ حَدَثَ بِهِ حَدَثٌ فَإِنّ النّاسَ يَزْعُمُونَ أَنّهُ قَدْ فُعِلَ بِهِ وَ يُكْثِرُونَ فِي ذَلِكَ وَ هَذَا مَنْزِلُهُ وَ فِرَاشُهُ مُوَسّعٌ عَلَيْهِ غَيْرُ مُضَيّقٍ وَ لَمْ يُرِدْ بِهِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ سُوءاً وَ إِنّمَا يَنْتَظِرُ بِهِ أَنْ يَقْدَمَ فَيُنَاظِرَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ هَذَا هُوَ صَحِيحٌ مُوَسّعٌ عَلَيْهِ فِي جَمِيعِ أُمُورِهِ فَسَلُوهُ قَالَ وَ نَحْنُ لَيْسَ لَنَا هَمّ‏ٌ إِلّا النّظَرُ إِلَى الرّجُلِ وَ إِلَى فَضْلِهِ وَ سَمْتِهِ فَقَالَ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ ع أَمّا مَا ذَكَرَ مِنَ التّوْسِعَةِ وَ مَا أَشْبَهَهَا فَهُوَ عَلَى مَا ذَكَرَ غَيْرَ أَنّي أُخْبِرُكُمْ أَيّهَإ؛ النّفَرُ أَنّي قَدْ سُقِيتُ السّمّ فِي سَبْعِ تَمَرَاتٍ وَ أَنَا غَداً أَخْضَرّ وَ بَعْدَ غَدٍ أَمُوتُ قَالَ فَنَظَرْتُ إِلَى السّنْدِيّ بْنِ شَاهَكَ يَضْطَرِبُ وَ يَرْتَعِدُ مِثْلَ السّعَفَةِ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 383 رواية: 2
ترجمه :
ابن بشار گويد: شيخى سنى از اهل قطيعةالربيع بغداد كه از او روايت نقل مى‏شد، به من گفت: من يكى از اين خاندان (امامان شيعه) را كه فضيلتش زبانزد مردم بود، ديدم كه در فضيلت و عبادت مانند او هرگز نديده بودم گفتم: او كه بود و حالش را چگونه ديدى؟ گفت: در ايام زندانبانى سندى‏بن شاهك، ما را كه هفتاد تن از آبرومندان و نيكوكاران نزد مردم بوديم، جمع كرد، و به حضور موسى بن جعفر عليهما السلام برد (زمانى كه مسمومش كرد، و هنوز اثر زهر در بدن مباركش هويدا نگشته بود) سندى به ما گفت: به اين مرد نگاه كنيد و ببينيد: آيا نسبت به او پيشآمدى رخ داده است؟ زيرا مردم گمان مى‏كنند كه چنين شده و اين سخن را بسيار مى‏گويند، اين است منزل و استراحتگاه او كه در كمال وسعت و بدون سختى و فشار است، اميرالمؤمنين (هارون) نسبت باو سوء قصدى ندارد و فقط باين انتظار است كه اميرالمؤمنين از سفر بر گردد و با او مناظره و مباحثه كند، او را مى‏بيند كه صحيح و سالم و از همه در وسعت است، شما از خود او بپرسيد.
شيخ سنى گويد: (منظره امام بقدرى ما را جذب كرده بود كه بسخن سندى توجهى نداشتيم) و هدفى جز ديدار او و نظر بفضل و هيئت جذاب او نداشتيم، لذا موسى بن جعفر عليهما السلام خودش فرمود: اما راجع به توسعه زندگى و مانند آن آنچه ميگويد، چنانست كه مى‏گويد، ولى من بشما جمعيت خبر ميدهم كه در هفت دانه خرما بمن زهر داده‏اند و فردا رنگ من سبز مى‏شود و پس فردا مى‏ميرم.
شيخ سنى گويد: من بسندى بن شاهك نگاه كردم، ديدم او مضطرب شد و مثل شاخه خرما مى‏لرزيد.


3- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ ابْنِ فَضّالٍ عَنْ أَبِي جَمِيلَةَ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ حَدّثَنِي أَخِي عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ أَنّهُ أَتَى عَلِيّ بْنَ الْحُسَيْنِ ع لَيْلَةً قُبِضَ فِيهَا بِشَرَابٍ فَقَالَ يَا أَبَتِ اشْرَبْ هَذَا فَقَالَ يَا بُنَيّ إِنّ هَذِهِ اللّيْلَةُ الّتِي أُقْبَضُ فِيهَا وَ هِيَ اللّيْلَةُ الّتِي قُبِضَ فِيهَا رَسُولُ اللّهِ ص‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 384 رواية 3
ترجمه :
امام جعفر صادق عليه السلام از پدرش نقل مى‏فرمايد كه: در شب وفات على بن الحسين عليهم السلام برايش شربتى برد و گفت: اى پدر، اين شربت را بنوش، او فرمود: پسرجان امشب من قبض روح مى‏شوم و رسول خدا صلى الله عليه و آله هم در همين شب قبض روح شد. (يعنى در همين شب از لحاظ ماه و يا لحاظ هفته و در هر صورت اينقول خلاف مشهور است.)


4- عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ قُلْتُ لِلرّضَا ع إِنّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع قَدْ عَرَفَ قَاتِلَهُ وَ اللّيْلَةَ الّتِي يُقْتَلُ فِيهَا وَ الْمَوْضِعَ الّذِي يُقْتَلُ فِيهِ وَ قَوْلُهُ لَمّا سَمِعَ صِيَاحَ الْإِوَزّ فِي الدّارِ صَوَائِحُ تَتْبَعُهَا نَوَائِحُ وَ قَوْلُ أُمّ كُلْثُومٍ لَوْ صَلّيْتَ اللّيْلَةَ دَاخِلَ الدّارِ وَ أَمَرْتَ غَيْرَكَ يُصَلّي بِالنّاسِ فَأَبَى عَلَيْهَا وَ كَثُرَ دُخُولُهُ وَ خُرُوجُهُ تِلْكَ اللّيْلَةَ بِلَا سِلَاحٍ وَ قَدْ عَرَفَ ع أَنّ ابْنَ مُلْجَمٍ لَعَنَهُ اللّهُ قَاتِلُهُ بِالسّيْفِ كَانَ هَذَا مِمّا لَمْ يَجُزْ تَعَرّضُهُ فَقَالَ ذَلِكَ كَانَ وَ لَكِنّهُ خُيّرَ فِي تِلْكَ اللّيْلَةِ لِتَمْضِيَ مَقَادِيرُ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 384 رواية: 4
ترجمه :
حسن بن جهم گويد: بحضرت رضا عليه السلام عرض كردم: همانا اميرالمؤمنين عليه السلام قاتل خود را شناخته بود و ميدانست كه در چه شبى و در چه مكانى كشته مى‏شود، و چون نعره مرغابيان را در خانه شنيد خودش فرمود: (((اينها نعره زنانى هستند كه نوحه گرانى پشت سر دارند))) و چون ام كلثوم باو عرض كرد: (((كاش امشب در خانه نماز به خوانى و براى نماز جماعت ديگرى را بفرستى))) از او پذيرفت و در آنش بدون اسلحه در وقت و آمد بود، در صورتى كه مى‏دانست ابن ملجم لعنة الله او را با شمشير مى‏كشد و اقدام بچنين كارى جايز نيست.
امام فرمود: آنچه گفتى درست است ولى خودش اختيار فرمود كه در آنشب مقدرات خداى عزوجل اجرا شود.



توضيح: در باره كلمه (((خير))) كه در جمله اخير روايت بيان شده است، مرحوم مجلسى (ره) دو نسخه بدل ذكر مى‏كند: 1- حير 2- حين. بنابر اول معنى جمله اينست:
ولى حضرت در آنشب فراموش كرد و غفلت نمود، تا مقدرات خدا اجرا شود. و بنابر نسخه دوم: ولى آنحضرت در آنشب معين شده بود، تا مقدرات خداى عزوجل اجرا شود. و خود مجلسى (ره) نسخه اول را قبول نمى‏كند زيرا مخالف با روايات ديگر است ولى نسخه دوم را واضحتر و روشنتر از همه مى‏داند و سپس توضيح مى‏دهد كه:
اصل اشكال و اعتراض در اينجا اينست كه: حفظ نفس بحكم عقل و شرع واجبست و جايز نيست كه انسان خود را بهلاكت اندازد، پس چرا على عليه السلام آنشب بمسجد رفت، آنگاه در مقام جواب مى‏فرمايد: و چه خوب مى‏فرمايد.
كسى كه مقدرات خدا و علل اسباب آنها را نمى‏داند، مى‏تواند از آنها دوزى و اجتناب ورزد و به اجتناب مكلف شود، اما كسى كه بجميع حوادث و پيش آمدها عالم است، چگونه ممكن است او را باجتناب و دورى از آن مكلف نمود. اگر چنين تكليفى ممكن باشد، لازم آيد كه هيچ يك از مقدرات نسبت باو واقع نشود،پس امامان ما عليه السلام بجميع حوادث و بلاهائى كه بر آنا واقع مى‏شود عالمند و تكليف هم ندارند كه طبق اين علم عمل كنند و از آن بلاها اجتناب و دورى ورزند، چنانكه پيغمبر و امير المؤمنين صلى الله عليهما منافقين را مى‏شناختند و از عقايد فاسد آنها آگاه بودند، ولى مكلف نمودند كه از آنها دوى كنند و با آنها معاشرت و ازدواج ننمايند يا آنها را بكشند و يا طرد كنند تا زمانى كه عمل موجب قبل و طرد از آنها مشاهده نشود.
همچنين اميرالمؤمنين صلوات الله عليه با آنكه مى‏دانست كه در ظاهر بر معاويه ظفر نمى‏كند و مى‏دانست كه معاويه پس از وى خلافت مى‏كند، ولى از جنگيدن با او كوتاهى نفرمود، بلكه نهايت كوشش را بكار برد تا شهيد گشت و خود آنحضرت خبر ميداد كه من كشته مى‏شوم و پس از من معاويه بر شيعيانم تسلط پيدا مى‏كند و همچنين امام حسين عليه السلام مى‏دانست كه اهل عراق با او پيمان شكنى مى‏كنند و خود او با اولاد و اصحابش كشته مى‏شود و بارها از اين مطلب مى‏داد خبر مى‏داد ولى از جانب خداوند متعال مكلف نبود كه به عراق نرود و جان خود را حفظ كند.
سپس مجلسى عليه الرحمه از محقق سديد مرحوم شيخ مفيد قدس الله روجه نقل مى‏كند كه ايشان هم در جواب مسائل عكبريه از اين اشكال جواب داده‏اند كه در مذهب ما اين مطلب مورد اتفاق نيست كه امام عليه السلام تمام حوادث و وقايعى كه پيش آمد مى‏كند با تفضيل و تشخيص مى‏داند (چنانچه در حديث 659 راجع به پنهان شدن كنيز امام صادق عليه السلام بيان كرديم) بلكه آنچه مورد اتفاق شيعه مى‏باشد اين است كه: هر قضيه و حادثه‏اى كه در روى زمين رخ دهد، امام عليه السلام حكم آن را مى‏داند و سپس مى‏گويد: و اگر هم روايتى باشد كه اميرالمؤمنين صلوات الله عليه قتل و شهادت خود را به تفضيل مى‏دانست مى‏گوئيم: آنحضرت مأمور بتسليم و صبر بر شهادت بود، تا بدرجات بلندى كه جز وسيله شهادت به آن نتوان رسيد نائل آيد، و سپس نسبت بامام حسن و امام حسين عليهما السلام نزديك بهمين بيان را مى‏فرمايد و در حديث 675 راجع باين مطلب توضيح بيشترى داده مى‏شود.
آنگاه مرحوم مجلسى از علامه حلى طيب الله تربته پاسخ اين اشكال را بهمين مضمون نقل مى‏كند و خلاصه‏اش اين است كه تكليف امام غير از تكليف ما مى‏باشد و رواست كه امام عليه السلام با آنكه مى‏دانست در آنشب كشته مى‏شود، جان خود را در راه خدا بذل كرده باشد، چنانچه بر سرباز جبهه جهاد لازمست پايدارى ورزد اگر چه كشته شود.
آنچه بنظر ما مى‏رسد: كلام اين بزرگان در نهايت متانت و استحكامست و احتمالى را كه شيخ مفيد در باره علم امام فرمود، سزاوار است مورد دقت و مطالعه قرار گيرد، زيرا وقتى چنين عالم بزرگى احتمال عدم تعميم علم امام را نسبت بتمام وقايع و حوادث بدهد، ما حق نداريم كه دايه دلسوزتر از ما در شده و شمول علم امام را به تمام وقايع و حوادث مورد اتفاق شيعه بدانيم.
آنچه در اينجا مادر بچه مرده را مى‏خنداند اين است كه: مترجم معاصر ما قلم بدست گرفته و به تمام اين بزرگان و مايه‏هاى افتخار شيعه تاخت و تاز كرده است او مى‏نويسد: چرا كلمات آنها بر اساس احتمالات و امكان پى‏ريزى شده و علم قطعى در موضوع نداشته و روشن نبوده‏اند، چرا اصول مسلمه مذهب را انكار كرده و در برابر اجماع مدعى اجماع شده‏اند كه اگر تحليل و تجزيه شود نتيجه مى‏دهد اجماع شيعه رابر نادانى امام نعوذ بالله و بالاخره اين مترجم پر مدعى كه كلام شيخ مفيد را نفهميده و در نتيجه چنان جسارت بزرگى بمفخر شيعه كرده است، همان جوابى را كه ايشان و علامه حلى و مجلسى قدس الله اسرارهم بعبارات مختلف بيان فرموده‏اند، بتعبير ديگرى باتفصيلات زائد ذكر نموده است.
من نمى‏دانم اگر در اجماع شيعه مانند شيخ مفيد و علامه نباشد. آن اجماع از چه اشخاصى تركيب و تشكيل مى‏شود و اما راجع باحتمالات و امكان، ما در مقدمه اين كتاب توضيح مفصلى بيان كرديم. 5- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ غَضِبَ عَلَى الشّيعَةِ فَخَيّرَنِي نَفْسِي أَوْ هُمْ فَوَقَيْتُهُمْ وَ اللّهِ بِنَفْسِي‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 386 رواية 5
ترجمه :
موسى بن جعفر عليه السلام فرمود: خداى عزوجل بر شيعه غضب كرد، پس مرا مخير ساخت كه پا من و يا آنها فدا شويم، بخدا من با دادن جان خودم ايشان را حفظ كردم.



شرح :
علامه مجلسى ره گويد: غضب خدا بر شيعه يا براى اين بود كه ايشان تقيه را از دست دادند و امامت آنحضرت را فاش كردند: پس خليفه وقت هارون الرشيد چاره‏ئى نداشت، جز اينكه يا شيعيان را تعقيب كند و بكشد و يا آنحضرت را زندانى و مسموم كند، و حضرتش سلامت شيعه را به قيمت جان خود خريد. يا آنكه علت غضب خدا اين بود كه شيعيان از آنحضرت اطاعت و انقياد نكردند تا هارونيان بر آنها مسلط شدند، خدايتعالى آنحضرت را مخير ساخت كه يا جنگ كند و جماعتى از شيعه را بكشتن دهد و يا گوشه گيرى كند و تن بزندان و شهادت دهد. 6- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْوَشّاءِ عَنْ مُسَافِرٍ أَنّ أَبَا الْحَسَنِ الرّضَا ع قَالَ لَهُ يَا مُسَافِرُ هَذَا الْقَنَاةُ فِيهَا حِيتَانٌ قَالَ نَعَمْ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَقَالَ إِنّي رَأَيْتُ رَسُولَ اللّهِ ص الْبَارِحَةَ وَ هُوَ يَقُولُ يَا عَلِيّ مَا عِنْدَنَا خَيْرٌ لَكَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 387 رواية 6
ترجمه :
مسافر گويد؛ حضرت ابوالحسن امام رضا عليه السلام بمن فرمود: اى مسافر در اين كاريز ماهمانى هست؟ عرض كردم: آرى قربانت گردم. فرمود: من ديشب رسولخدا را در خواب ديدم، فرمود: اى على آنچه نزد ماست براى تو بهتر است (و اين جمله خبر از وفات آنحضرت بود و موضوع ماهيان كاريز براى اينست كه خواب ديدن پيغمبر نزد آنحضرت مشاهد و محسوس است مانند ديدن مسافر ماهيان را).


7- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْوَشّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِي خَدِيجَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي فِي الْيَوْمِ الّذِي قُبِضَ فِيهِ فَأَوْصَانِي بِأَشْيَاءَ فِي غُسْلِهِ وَ فِي كَفْنِهِ وَ فِي دُخُولِهِ قَبْرَهُ فَقُلْتُ يَا أَبَاهْ وَ اللّهِ مَا رَأَيْتُكَ مُنْذُ اشْتَكَيْتَ أَحْسَنَ مِنْكَ الْيَوْمَ مَا رَأَيْتُ عَلَيْكَ أَثَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ يَا بُنَيّ أَ مَا سَمِعْتَ عَلِيّ بْنَ الْحُسَيْنِ ع يُنَادِي مِنْ وَرَاءِ الْجِدَارِ يَا مُحَمّدُ تَعَالَ عَجّلْ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 387 رواية: 7
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: روزى كه پدرم وفات كرد، من در حضورش بودم، درباره غسل و كفن و داخل كردن قبرش بمن سفارشهائى مى‏كرد. من گفتم: اى پدر: از آغاز بيماريت ترا مثل امروز نيكو حال نديده‏ام، من نشانه مرگ بر شما نمى‏بينم، فرمود: پسرجان مگر نشنيدى كه على بن الحسين عليه السلام از پشت ديوار فرياد كرد: اى محمد بيا و بشتاب.


8- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ أَعْيَنَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ أَنْزَلَ اللّهُ تَعَالَى النّصْرَ عَلَى الْحُسَيْنِ ع حَتّى كَانَ مَا بَيْنَ السّمَاءِ وَ الْأَرْضِ ثُمّ خُيّرَ النّصْرَ أَوْ لِقَاءَ اللّهِ فَاخْتَارَ لِقَاءَ اللّهِ تَعَالَى‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 387 رواية: 8
ترجمه :
امام باقر عليه السلام فرمود: خداى تعالى نصرت خود را بر امام حسين عليه السلام فرمود آورد تا آنجا كه ميان آسمان و زمين قرار گرفت (و نزديك شد كه او را بر كوفيان پيروزى دهد) سپس او را مخير ساخت كه او يا پيروزى و يا ملاقات خدا را انتخاب كند، آنحضرت ملاقات خداى تعالى را اختيار كرد.

ائمه عليهم السلام آنچه واقع شده و مى‏شود ميدانند و چيزى از ايشان نهان نيست.
بَابُ أَنّ الْأَئِمّةَ ع يَعْلَمُونَ عِلْمَ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ وَ أَنّهُ لَا يَخْفَى عَلَيْهِمُ الشّيْ‏ءُ صَلَوَاتُ اللّهِ عَلَيْهِمْ
1- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمّدٍ وَ مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ حَمّادٍ عَنْ سَيْفٍ التّمّارِ قَالَ كُنّا مَعَ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع جَمَاعَةً مِنَ‏ الشّيعَةِ فِي الْحِجْرِ فَقَالَ عَلَيْنَا عَيْنٌ فَالْتَفَتْنَا يَمْنَةً وَ يَسْرَةً فَلَمْ نَرَ أَحَداً فَقُلْنَا لَيْسَ عَلَيْنَا عَيْنٌ فَقَالَ وَ رَبّ الْكَعْبَةِ وَ رَبّ الْبَنِيّةِ ثَلَاثَ مَرّاتٍ لَوْ كُنْتُ بَيْنَ مُوسَى وَ الْخَضِرِ لَأَخْبَرْتُهُمَا أَنّي أَعْلَمُ مِنْهُمَا وَ لَأَنْبَأْتُهُمَا بِمَا لَيْسَ فِي أَيْدِيهِمَا لِأَنّ مُوسَى وَ الْخَضِرَ ع أُعْطِيَا عِلْمَ مَا كَانَ وَ لَمْ يُعْطَيَا عِلْمَ مَا يَكُونُ وَ مَا هُوَ كَائِنٌ حَتّى تَقُومَ السّاعَةُ وَ قَدْ وَرِثْنَاهُ مِنْ رَسُولِ اللّهِ ص وِرَاثَةً
اصول كافى جلد 1 صفحه: 388 رواية: 1
ترجمه :
سيف تمار (خرما فروش) گويد: با جماعتى از شيعيان در حجر اسمعيل خدمت امام صادق عليه السلام بوديم، حضرت فرمود: آيا جاسوسى مراقب ماست؟ ما بر است و چپ نگاه كرديم و كسى را نديديم، عرض كرديم، بر سر ما جاسوسى نيست، حضرت سه مرتبه فرمود: بپروردگار اين كعبه بپروردگار اين ساختمان، اگر من با موسى و حضر مى‏بودم به آنها خبر مى‏دادم كه من از آنها داناترم و چيزى را كه نزد شده بود، ولى علم آنچه تا روز قيامت واقع مى‏شود، عطا نشده بود، ليكن ما از راه وراثت آن علم را از رسول خدا صلى الله عليه و آله بدست آورده‏ايم.



شرح :
مجلسى ره گويد: اگر اشكال شود كه چگونه امام كه از گذشته و آينده اطلاع دارد درباره جاسوس از اصحابش مى‏پرسد، جواب گوئيم كه در سابق گفتيم كه امام مكلف نيست كه بچنين علمى عمل كند و بايد در ظاهر طبق تقيه رفتار كند و يا آنكه امام براى اطلاع از بعضى مطالب محتاج بمراجعه كتب و يا توجه بعالم قدس است. 2- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِيرَةِ وَ عِدّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا مِنْهُمْ عَبْدُ الْأَعْلَى وَ أَبُو عُبَيْدَةَ وَ عَبْدُ اللّهِ بْنُ بِشْرٍ الْخَثْعَمِيّ سَمِعُوا أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع يَقُولُ إِنّي لَأَعْلَمُ مَا فِي السّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا فِي الْجَنّةِ وَ أَعْلَمُ مَا فِي النّارِ وَ أَعْلَمُ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ قَالَ ثُمّ مَكَثَ هُنَيْئَةً فَرَأَى أَنّ ذَلِكَ كَبُرَ عَلَى مَنْ سَمِعَهُ مِنْهُ فَقَالَ عَلِمْتُ ذَلِكَ مِنْ كِتَابِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ يَقُولُ فِيهِ تِبْيَانُ كُلّ شَيْ‏ءٍ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 388 رواية: 2
ترجمه :
جماعتى از اصحاب كه عبدالاعلى و ابوعبيدة و عبدالله بن بشر خثعمى از آن جمله بودند، از امام صادق عليه السلام شنيدند كه فرمود: من آنچه در آسمانها و زمين است مى‏دانم و آنچه در بهشت و دوزخست مى‏دانم و گذشته و آينده را مى‏دانم، سپس اندكى تأمل كرد و ديد اين سخن بر شنوندگان گران آمد، لذا فرمود: من اين مطالب را از كتاب خداى عزوجل مى‏دانم. خداى عزوجل مى‏فرمايد (((بيان هر چيز در قرآنست))) (آيه شريفه در سوره نحل باين صورتست: تبيانا لكل شئى))) پس فرمايش امام عليه‏السلام يا بطريق نقل بمعنى و يا قرائت مختص بائمه است.


3- عَلِيّ بْنُ مُحَمّدٍ عَنْ سَهْلٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الْكَرِيمِ عَنْ جَمَاعَةَ بْنِ سَعْدٍ الْخَثْعَمِيّ أَنّهُ قَالَ كَانَ الْمُفَضّلُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع فَقَالَ لَهُ الْمُفَضّلُ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَفْرِضُ اللّهُ طَاعَةَ عَبْدٍ عَلَى الْعِبَادِ وَ يَحْجُبُ عَنْهُ خَبَرَ السّمَاءِ قَالَ لَا اللّهُ أَكْرَمُ وَ أَرْحَمُ وَ أَرْأَفُ بِعِبَادِهِ مِنْ أَنْ يَفْرِضَ طَاعَةَ عَبْدٍ عَلَى الْعِبَادِ ثُمّ يَحْجُبَ عَنْهُ خَبَرَ السّمَاءِ صَبَاحاً وَ مَسَاءً
اصول كافى جلد 1 صفحه: 389 رواية: 3
ترجمه :
مفضل بامام صادق عليه السلام عرض كرد: قربانت گردم، ممكن است خدا اطاعت شخصى را بر بندگانش واجب سازد و خبر آسمان را از او پوشيده دارد؟ فرمود: نه، خدا بزرگوارتر و مهربانتر و مشتق‏تر از آنست كه اطاعت شخصى را بر بندگانش واجب كند و سپس خبر آسمان را در هر صبح و شام از او پوشيده دارد. (پس در هر صبح و شام از اخبار آسمانى بطريق الهام و تحديث بامام افاضه مى‏شود).


4- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ ضُرَيْسٍ الْكُنَاسِيّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ وَ عِنْدَهُ أُنَاسٌ مِنْ أَصْحَابِهِ عَجِبْتُ مِنْ قَوْمٍ يَتَوَلّوْنَا وَ يَجْعَلُونَا أَئِمّةً وَ يَصِفُونَ أَنّ طَاعَتَنَا مُفْتَرَضَةٌ عَلَيْهِمْ كَطَاعَةِ رَسُولِ اللّهِ ص ثُمّ يَكْسِرُونَ حُجّتَهُمْ وَ يَخْصِمُونَ أَنْفُسَهُمْ بِضَعْفِ قُلُوبِهِمْ فَيَنْقُصُونَا حَقّنَا وَ يَعِيبُونَ ذَلِكَ عَلَى مَنْ أَعْطَاهُ اللّهُ بُرْهَانَ حَقّ مَعْرِفَتِنَا وَ التّسْلِيمَ لِأَمْرِنَا أَ تَرَوْنَ أَنّ اللّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى افْتَرَضَ طَاعَةَ أَوْلِيَائِهِ عَلَى عِبَادِهِ ثُمّ يُخْفِي عَنْهُمْ أَخْبَارَ السّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ يَقْطَعُ عَنْهُمْ مَوَادّ الْعِلْمِ فِيمَا يَرِدُ عَلَيْهِمْ مِمّا فِيهِ قِوَامُ دِينِهِمْ فَقَالَ لَهُ حُمْرَانُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَ رَأَيْتَ مَا كَانَ مِنْ أَمْرِ قِيَامِ عَلِيّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ ع وَ خُرُوجِهِمْ وَ قِيَامِهِمْ بِدِينِ اللّهِ عَزّ ذِكْرُهُ وَ مَا أُصِيبُوا مِنْ قَتْلِ الطّوَاغِيتِ إِيّاهُمْ وَ الظّفَرِ بِهِمْ حَتّى قُتِلُوا وَ غُلِبُوا فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع يَا حُمْرَانُ إِنّ اللّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَدْ كَانَ قَدّرَ ذَلِكَ عَلَيْهِمْ وَ قَضَاهُ وَ أَمْضَاهُ وَ حَتَمَهُ عَلَى سَبِيلِ الِاخْتِيَارِ ثُمّ أَجْرَاهُ فَبِتَقَدّمِ عِلْمٍ إِلَيْهِمْ مِنْ رَسُولِ اللّهِ ص قَامَ عَلِيّ‏ٌ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ ع وَ بِعِلْمٍ صَمَتَ مَنْ صَمَتَ مِنّا وَ لَوْ أَنّهُمْ يَا حُمْرَانُ حَيْثُ نَزَلَ بِهِمْ مَا نَزَلَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ وَ إِظْهَارِ الطّوَاغِيتِ عَلَيْهِمْ سَأَلُوا اللّهَ عَزّ وَ جَلّ أَنْ يَدْفَعَ عَنْهُمْ ذَلِكَ وَ أَلَحّوا عَلَيْهِ فِي طَلَبِ إِزَالَةِ مُلْكِ الطّوَاغِيتِ وَ ذَهَابِ مُلْكِهِمْ إِذاً لَأَجَابَهُمْ وَ دَفَعَ ذَلِكَ عَنْهُمْ ثُمّ كَانَ انْقِضَاءُ مُدّةِ الطّوَاغِيتِ وَ ذَهَابُ مُلْكِهِمْ أَسْرَعَ مِنْ سِلْكٍ مَنْظُومٍ انْقَطَعَ فَتَبَدّدَ وَ مَا كَانَ ذَلِكَ الّذِي أَصَابَهُمْ يَا حُمْرَانُ لِذَنْبٍ اقْتَرَفُوهُ وَ لَا لِعُقُوبَةِ مَعْصِيَةٍ خَالَفُوا اللّهَ فِيهَا وَ لَكِنْ لِمَنَازِلَ وَ كَرَامَةٍ مِنَ اللّهِ أَرَادَ أَنْ يَبْلُغُوهَا فَلَا تَذْهَبَنّ بِكَ الْمَذَاهِبُ فِيهِمْ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 389 رواية: 4
ترجمه :
4- ضريس كناسى گويد: در حالى كه جمعى از اصحاب خدمت امام باقر(ع) بودند، شنيدم كه آنحضرت مى‏فرمود: من در شگفتم از مردمى‏كه از ما پيروى مى‏كنند و ما را پيشواى خود مى‏دانند و مى‏گويند اطاعت ما چون اطاعت رسولخدا صلى الله عليه و آله واجب است، با وجود اين دليل و حجت خود را مى‏شكنند و با ضعف قلبى كه از خود نشان دهند خود را مغلوب كنند و حق ما را كاهش دهند و بر كسيكه خدايش برهان حق معرفت و گردن نهادن بامر ما را عطا فرموده خرده‏گيرى كنند، شما مى‏پذيريد كه خداى تبارك و تعالى اطاعت اوليائش را بر بندگانش واجب كند و سپس اخبار آسمانها و زمين را از ايشان پوشيده دارد و اصول علم را نسبت بسؤالاتى كه از ايشان مى‏شود و قوام دين ايشانست از آنها قطع كند.
شرح :
مقصود از اين جملات، توبيخ و سرزنش شيعيانى است كه گويند امام اخبار آسمانها و زمين را نمى‏داند و از لحاظ علم مانند يكى از افراد بشر است. امام عليه السلام صريح و روشن باين شيعيان مى‏فهماند كه شما با اين عقيده خود را در برابر اهل سنت مغلوب مى‏كنيد زيرا آنها مى‏گويند: امام شما هم از لحاظ علم و دانش مانند امام ماست. اى شيعيان ضعيف و سست دل! چرا مقام ما را مى‏كاهيد و حجت خود را خرد مى‏كنيد؟! مگر ممكن است خدا شخصى را پيشواى دين مردم قرار دهد كه از جواب سؤالات مختلف ايشان عاجز بماند. ما در صفحه 303-300 راجع باين موضوع توضيح بيشترى داده‏ايم.
چقدر مايه تأسف و تأثر است كه اقيانوس علمى با آب شيرين و گوارايش در كنار مردمى جاهل و فقير و تشنه قرار گيرد و با كمال صفا و صميميت سرشارى و گوارائى آب خود را به آنها تذكر دهد و آن تشنگان بيچاره بجاى اينكه در طريق استفاده از آن اقيانوس با يكديگر مسابقه گذارند و جانبازى كنند، چشم روى هم گذاشته و بگويند تو گودال آبى بيش نيستى.
آفرين و صدها هزار آفرين بر روشندلان بيدارى چون زراره و ابو بصير و ابن مسلم كه چشم باز كردند و تا اندازه‏اى بعظمت آن اقيانوس پى بردند و قطراتى از آن بر گرفتند كه تا روز قيامت تشنه دلانرا سيراب كند و به آنها نشاط و خرمى دهد.
دنباله حديث- حمران عرض كرد قربانت گردم، پس بفرمائيد: موضوع قيام على بن ابيطالب و امام حسن و امام حسين عليه‏السلام چگونه شد كه ايشان براى يارى دين خداى عز ذكره خروج و قيام كردند و چه بلاها از طغيانگران سركش ديدند و بالاخره هم بر ايشان غلبه كردند و امامان كشته و مغلوب شدند.
امام باقر(ع) فرمود: اى حمران خداى تبارك و تعالى آن مصيبات را براى ايشان مقدر فرموده و از مرحله قضا و امضا و حتم گذرانيده و در اختيار خود آنها گذاشته بود و پس از آنكه خود آنها آن مصيبات را اختيار كردند، خدا هم آنرا بمرحله اجرا گذاشت، پس على و حسن و حسين عليه السلام با خبرى كه قبلا از پيغمبر صلى الله عليه و آله شنيده بودند و مى‏دانستند، قيام كردند و هر كس از ما هم كه سكوت كند، سكوتش از روى علم و بصيرت است:
اى حمران! اگر ايشان در زمان گرفتارى و غلبه طغيانگران از خداى عزوجل جدا بخواهند كه سلطنت طغيانگران را زايل كند و دولتشان را نابود سازد، خدا اجابت مى‏كند و آن گرفتارى را از ايشان برمى‏دارد و پس از آن سرآمدن مدت طغيانگران و نابودى سلطنتشان از پاره شدن و از هم پاشيدن يك گلوبند برشته كشيده زودتر انجام مى‏گيرد.
اى حمران بلاهائى كه به آنها ميرسد، بواسطه گناهى كه از آنها سر زده و يا براى عقوبت نافرمانى خدا نمى‏باشد، بلكه براى درجات و كرامتى است كه خدا خواسته بدان نائل آيند، نسبت بايشان گمانهاى ديگر مبر.


5- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع بِمِنًى عَنْ خَمْسِمِائَةِ حَرْفٍ مِنَ الْكَلَامِ فَأَقْبَلْتُ أَقُولُ يَقُولُونَ كَذَا وَ كَذَا قَالَ فَيَقُولُ قُلْ كَذَا وَ كَذَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ هَذَا الْحَلَالُ وَ هَذَا الْحَرَامُ أَعْلَمُ أَنّكَ صَاحِبُهُ وَ أَنّكَ أَعْلَمُ النّاسِ بِهِ وَ هَذَا هُوَ الْكَلَامُ فَقَالَ لِي وَيْكَ يَا هِشَامُ لَا يَحْتَجّ اللّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ بِحُجّةٍ لَا يَكُونُ عِنْدَهُ كُلّ مَا يَحْتَاجُونَ إِلَيْهِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 391 رواية: 5
ترجمه :
هشام بن حكم گويد: در منى از امام صادق عليه السلام پانصد مطلب از علم كلام پرسيدم و گفتم آنها (متكلمين) چنين و چنان مى‏گويند، امام مى‏فرمود: تو چنين و چنان بگو. (هشام از حاضر جوابى و تسلط آنحضرت بر مسائل علم كلام تعجب كرد، گويد) من گفتم: من مى‏دانم كه مسائل حلال و حرام در دست شماست و شما از همه مردم نسبت به آن داناتريد ولى اينها علم كلامست؟!! بمن فرمود: واى بر تو اى هشام خداى تبارك و تعالى براى خلقش حجتى مقرر نمى‏دارد كه همه احتياجات مردم نزد او نباشد (حجت خدا كسى است كه از هر چه پرسند جواب گويد).

6- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ لَا وَ اللّهِ لَا يَكُونُ عَالِمٌ جَاهِلًا أَبَداً عَالِماً بِشَيْ‏ءٍ جَاهِلًا بِشَيْ‏ءٍ ثُمّ قَالَ اللّهُ أَجَلّ وَ أَعَزّ وَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يَفْرِضَ طَاعَةَ عَبْدٍ يَحْجُبُ عَنْهُ عِلْمَ سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ ثُمّ قَالَ لَا يَحْجُبُ ذَلِكَ عَنْهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 391 رواية 6
ترجمه :
ابو حمزه گويد: شنيدم امام باقر(ع) مى‏فرمود: نه بخدا عالم هرگز جاهل نباشد (يعنى عالمى كه خدا اطاعتش را بر مردم واجب كرده و او همان امامست) ممكن نيست چيزى را بداند و چيزى را نداند (او همه چيز مى‏داند) سپس فرمود: خدا والاتر از آنست كه فرمانبرى از بنده‏ئى را واجب كند كه علم آسمان و زمينش را از او نهان داشته است و باز فرمود: آنرا از او نهان نكند.




خداى عزوجل هر علمى كه به پيغمبرش‏ص آموخت امر فرمود كه باميرالمؤمنين‏ع بياموزد و او در علم وى شريكست
بَابُ أَنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ لَمْ يُعَلّمْ نَبِيّهُ عِلْماً إِلّا أَمَرَهُ أَنْ يُعَلّمَهُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَنّهُ كَانَ شَرِيكَهُ فِي الْعِلْمِ‏

1- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ حُمْرَانَ بْنِ أَعْيَنَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ إِنّ جَبْرَئِيلَ ع أَتَى رَسُولَ اللّهِ ص بِرُمّانَتَيْنِ فَأَكَلَ رَسُولُ اللّهِ ص إِحْدَاهُمَا وَ كَسَرَ الْأُخْرَى بِنِصْفَيْنِ فَأَكَلَ نِصْفاً وَ أَطْعَمَ عَلِيّاً نِصْفاً ثُمّ قَالَ رَسُولُ اللّهِ ص يَا أَخِي هَلْ تَدْرِي مَا هَاتَانِ الرّمّانَتَانِ قَالَ لَا قَالَ أَمّإ؛ الْأُولَى فَالنّبُوّةُ لَيْسَ لَكَ فِيهَا نَصِيبٌ وَ أَمّا الْأُخْرَى فَالْعِلْمُ أَنْتَ شَرِيكِي فِيهِ فَقُلْتُ أَصْلَحَكَ اللّهُ كَيْفَ كَانَ يَكُونُ شَرِيكَهُ فِيهِ قَالَ لَمْ يُعَلّمِ اللّهُ مُحَمّداً ص عِلْماً إِلّا وَ أَمَرَهُ أَنْ يُعَلّمَهُ عَلِيّاً ع‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 392 روايت 1
ترجمه :
حمران گويد: امام صادق(ع) فرمود: جبرئيل (ع) دو انار براى پيغمبر صلى الله عليه و آله، آورد، رسولخدا صلى الله عليه و آله يكى را خورد و ديگرى را دو نيمه كرد، نيمى را هم خورد و نيمى را بعلى خورانيد پس پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود: برادرم! مى‏دانى اين دو انار چه بود؟ گفت: نه، فرمود اما اولى نبوت بود كه (مخصوص منست و) ترا از آن بهره‏جوئى نيست و اما ديگرى علم و دانش بود كه تو در آن با من شريك هستى.
من گفتم: چگونه على در علم شريك پيغمبر بود؟ فرمود: خدا هيچ علمى را بمحمد صلى الله عليه و آله نياموخت جز آنكه باو دستور داد كه آنرا بعلى(ع) بياموزد.


2- عَلِيّ‏ٌ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ نَزَلَ جَبْرَئِيلُ ع عَلَى رَسُولِ اللّهِ ص بِرُمّانَتَيْنِ مِنَ الْجَنّةِ فَأَعْطَاهُ إِيّاهُمَا فَأَكَلَ وَاحِدَةً وَ كَسَرَ الْأُخْرَى بِنِصْفَيْنِ فَأَعْطَى عَلِيّاً ع نِصْفَهَا فَأَكَلَهَا فَقَالَ يَا عَلِيّ أَمّا الرّمّانَةُ الْأُولَى الّتِي أَكَلْتُهَا فَالنّبُوّةُ لَيْسَ لَكَ فِيهَا شَيْ‏ءٌ وَ أَمّا الْأُخْرَى فَهُوَ الْعِلْمُ فَأَنْتَ شَرِيكِي فِيهِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 392 رواية: 2
ترجمه :
امام باقر(ع) فرمود: جبرئيل (ع) دو انار بهشتى آورد و هر دو را به آنحضرت داد، پيغمبر صلى الله عليه و آله يكى را خورد و ديگرى را از ميان دو نيمه كرد، سپس نيمى را بعلى عليه السلام داد تا بخورد، آنگاه فرمود: اى على! انار اولى را كه من خوردم نبوت بود كه ترا در آن بهره‏ئى نيست و ديگرى علم و دانش بود كه تو با من در آن شريك هستى.


3- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ يُونُسَ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ نَزَلَ جَبْرَئِيلُ عَلَى مُحَمّدٍ ص بِرُمّانَتَيْنِ مِنَ الْجَنّةِ فَلَقِيَهُ عَلِيّ‏ٌ ع فَقَالَ مَا هَاتَانِ الرّمّانَتَانِ اللّتَانِ فِي يَدِكَ فَقَالَ أَمّا هَذِهِ فَالنّبُوّةُ لَيْسَ لَكَ فِيهَا نَصِيبٌ وَ أَمّا هَذِهِ فَالْعِلْمُ ثُمّ فَلَقَهَا رَسُولُ اللّهِ ص بِنِصْفَيْنِ فَأَعْطَاهُ نِصْفَهَا وَ أَخَذَ رَسُولُ اللّهِ ص نِصْفَهَا ثُمّ قَالَ أَنْتَ شَرِيكِي فِيهِ وَ أَنَا شَرِيكُكَ فِيهِ قَالَ فَلَمْ يَعْلَمْ وَ اللّهِ رَسُولُ اللّهِ ص حَرْفاً مِمّا عَلّمَهُ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ إِلّا وَ قَدْ عَلّمَهُ عَلِيّاً ثُمّ انْتَهَى الْعِلْمُ إِلَيْنَا ثُمّ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى صَدْرِهِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 393 رواية: 3
ترجمه :
محمد بن مسلم گويد: شنيدم امام باقر(ع) مى‏فرمود: جبرئيل براى محمد صلى الله عليه و آله دو انار بهشتى آورد، على عليه‏السلام او را ملاقات كرد و گفت: اين دو انار كه در دست دارى چيست؟ گفت اما اين يكى نبوت است كه تو از آن بهره‏ئى ندارى و اما اين يكى علمست، سپس رسولخدا صلى الله عليه و آله آن را دو نيمه كرد، نيمى را بعلى داد و نيمى را خود گرفت، سپس فرمود: در اين تو با من شريك هستى و من با تو.
پس امام باقر(ع) فرمود: بخدا كه پيغمبر صلى الله عليه و آله از آنچه خدايش تعليم داد حرفى نياموخت جز آنكه آنرا بعلى تعليم داد، سپس آن علم بما رسيد، آنگاه دست بر سينه خود نهاد.




جهات علوم ائمه عليه السلام
بَابُ جِهَاتِ عُلُومِ الْأَئِمّةِ ع
1- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ عَمّهِ حَمْزَةَ بْنِ بَزِيعٍ عَنْ عَلِيّ‏ٍ السّائِيّ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْأَوّلِ مُوسَى ع قَالَ قَالَ مَبْلَغُ عِلْمِنَا عَلَى ثَلَاثَةِ وُجُوهٍ مَاضٍ وَ غَابِرٍ وَ حَادِثٍ فَأَمّا الْمَاضِي فَمُفَسّرٌ وَ أَمّا الْغَابِرُ فَمَزْبُورٌ وَ أَمّا الْحَادِثُ فَقَذْفٌ فِي الْقُلُوبِ وَ نَقْرٌ فِي الْأَسْمَاعِ وَ هُوَ أَفْضَلُ عِلْمِنَا وَ لَا نَبِيّ بَعْدَ نَبِيّنَا
اصول كافى جلد 1 صفحه: 393 رواية: 1
ترجمه :
موسى بن جعفر(ع) فرمود: علم ما بسه جهت رسائى دارد: گذشته و آينده و پديد شونده اما گذشته براى ما تفسير شده است (يعنى اخبار گذشته را پيغمبر براى ما توضيح داده است) و اما آينده (دو جامعه و مصحفى كه نزد ماست) نوشته شده و اما پديد شونده از راه الهام بدل و تأثر در گوش باشد (كه هر روز و هر ساعت مخصوصا شبهاى جمعه و قدر براى ما حاصل آيد) و آن بهترين دانش ماست، (زيرا مخصوص بما و از اسرار امامت است ولى با وجود همه اين علوم كه ما داريم پيغمبر نيستيم) و پيغمبرى بعد از پيغمبر ما نيست.


2- مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي زَاهِرٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ مُوسَى عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ قُلْتُ أَخْبِرْنِي عَنْ عِلْمِ عَالِمِكُمْ قَالَ وِرَاثَةٌ مِنْ رَسُولِ اللّهِ ص وَ مِنْ عَلِيّ‏ٍ ع قَالَ قُلْتُ إِنّا نَتَحَدّثُ أَنّهُ يُقْذَفُ فِي قُلُوبِكُمْ وَ يُنْكَتُ فِي آذَانِكُمْ قَالَ أَوْ ذَاكَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 394 رواية: 2
ترجمه :
حارث بن مغيرة گويد: بامام صادق(ع) عرض كردم، از علم عالم خود (يعنى امام از شما خانواده) بمن خبر دهيد، فرمود: از رسولخدا صلى الله عليه و آله و از على (ع) بارث رسيده است. عرض كردم: بما گزارش مى‏دهند كه علم بدل شما الهام مى‏شود و در گوش شما وارد مى‏گردد، فرمود: گاهى هم چنين است.


3- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَمّنْ حَدّثَهُ عَنِ الْمُفَضّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ ع رُوّينَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع أَنّهُ قَالَ إِنّ عِلْمَنَا غَابِرٌ وَ مَزْبُورٌ وَ نَكْتٌ فِي الْقُلُوبِ وَ نَقْرٌ فِي الْأَسْمَاعِ فَقَالَ أَمّا الْغَابِرُ فَمَا تَقَدّمَ مِنْ عِلْمِنَا وَ أَمّا الْمَزْبُورُ فَمَا يَأْتِينَا وَ أَمّا النّكْتُ فِي الْقُلُوبِ فَإِلْهَامٌ وَ أَمّا النّقْرُ فِي الْأَسْمَاعِ فَأَمْرُ الْمَلَكِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 394 رواية: 3
ترجمه :
مفضل بن عمر گويد بحضرت ابوالحسن عليه السلام عرض كردم: براى ما از امام صادق عليه السلام روايت كرده‏اند كه فرموده است: همانا علم ما يا مربوط به گذشته است و يا نوشته شده و يا وارد شدن در دل و تأثير در گوش. فرمود: اما گذشته مربوط بامور پيشين است كه مى‏دانيم و اما نوشته شده مربوط به آينده است و اما وارد شدن بدل الهامست و اما تأثير در گوش امر فرشته است.
توضيح در كتاب بصائر الدرجات بعد از ذكر اين خبر گويد: زراره مثل اين خبر را از امام صادق عليه السلام روايت كرده، گويد بحضرت عرض كردم: امام كه شخص گوينده را نمى‏بيند چگونه مى‏فهمد كه آن امر از فرشته است و از شيطان نيست؟ فرمود: آرامش و سكونى بر امام القا شود كه بفهمد از جانب فرشته است و اگر از جانب شيطان باشد هراسى عارضش شود، علاوه بر آنكه اى زراره شيطان متعرض صاحب امر امامت نگردد. مرآت العقول -.




اگر راز ائمه حفظ شود سود و زيان هر كس را باو خبر دهند
بَابُ أَنّ الْأَئِمّةَ ع لَوْ سُتِرَ عَلَيْهِمْ لَأَخْبَرُوا كُلّ امْرِئٍ بِمَا لَهُ وَ عَلَيْهِ
1- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيّوبَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ الْمُخْتَارِ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَوْ كَانَ لِأَلْسِنَتِكُمْ أَوْكِيَةٌ لَحَدّثْتُ كُلّ امْرِئٍ بِمَا لَهُ وَ عَلَيْهِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 393 رواية: 1
ترجمه :
امام باقر عليه السلام فرمود: اگر زبانهاى شما لجام و بندى مى‏داشت سود و زيان هر مردى را برايش گزارش مى‏دادم.




2- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللّهِ بْنِ مُسْكَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا بَصِيرٍ يَقُولُ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللّهِ ع مِنْ أَيْنَ أَصَابَ أَصْحَابَ عَلِيّ‏ٍ مَا أَصَابَهُمْ مَعَ عِلْمِهِمْ بِمَنَايَاهُمْ وَ بَلَايَاهُمْ قَالَ فَأَجَابَنِي شِبْهَ الْمُغْضَبِ مِمّنْ ذَلِكَ إِلّا مِنْهُمْ فَقُلْتُ مَا يَمْنَعُكَ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ ذَلِكَ بَابٌ أُغْلِقَ إِلّا أَنّ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيّ‏ٍ صَلَوَاتٌ عَلَيْهِمَا فَتَحَ مِنْهُ شَيْئاً يَسِيراً ثُمّ قَالَ يَا أَبَا مُحَمّدٍ إِنّ أُولَئِكَ كَانَتْ عَلَى أَفْوَاهِهِمْ أَوْكِيَةٌ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 395 رواية: 2
ترجمه :
ابو بصير گويد: بامام صادق عليه السلام عرض كردم: چرا باصحاب على عليه السلام مصيبت‏ها رسيد با وجود آنكه از مرگ و مصيبت خود آگاه بودند؟ حضرت بمانند شخص خشمگين بمن جوابداد: آن مصيبت‏ها تنها از ناحيه خودشان به آنها رسيد، عرض كردم: قربانت گردم مانع شما چيست؟ (كه مرگ و مصيبت اصحاب خود را به آنها نمى‏گوئيد؟) فرمود: اين دريست بسته شده، تنها حسين بن على صلوات الله عليهما اندكى از آنرا گشود (كه در شب عاشورا شهادت و مصيبت اصحابش را به آنها خبر داد) سپس فرمود اى ابا محمد: اصحاب آنحضرت بر دهان خود لجام و بندى داشتند.



شرح :
علامه مجلسى (ره) پس از آنكه (((ما اصابهم))) را ببلا و مصيبت تفسير كرده چنانكه گفتيم، احتمال ديگرى را هم ذكر نموده است و آن احتمال اينست كه مقصود از (((ما اصابهم))) قرب و منزلتى است كه اصحاب اميرامؤمنين عليه السلام نزد آنحضرت پيدا كردند و علم منايا و بلايا هم داشتند و حضرت در جواب فرمود: اين مقام و منزلت را آنها بواسطه قابليت و استعداد خويش بدست آوردند زيرا راز نگهدار بودند، شما توقع داريد كه به آن مقام و علوم برسيد اما چون راز نگهدار نيستند قابليت نداريد.

*در شان انا انزلناه فى ليلة القدر و تفسير آن*
بَابٌ فِي شَأْنِ إِنّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ تَفْسِيرِهَا

توضيح - مرحوم كلينى در اين باب نه روايت ذكر مى‏كند كه در سلسله اسنادش شخصى بنام (((حسن بن عباس بن حريش))) موجود است، حال اين شخص در نظر علماء رجال در دو نقطه قدح و توثيق قرار گرفته است، نجاشى ره گويد: حسن بن عباس كه از امام جواد عليه السلام نقل مى‏كند بسيار ضعيف است، كتابى درباره سوره (((انا انزلناه))) دارد كه عباراتش درهم و ناجور است و مرحوم علامه حلى گويد: او ضعيف الرأى است و كتابى كه در فضيلت (((انا انزلناه))) تصنيف كرده الفاظش خراب و خيالبافيهايش دليل بر جعل و نادرستى آنست ولى علامه مجلسى ره او را توثيق نموده و فرموده است از كتب رجال استفاده مى‏شود كه قدح او تنها بسبب روايت كردن همين احاديث عالى و مشكلى كه عقل بيشتر مردم نمى رسد بوده است در صورتيكه كتاب او نزد محدثين مشهور و معروف بوده و احمد بن محمد كه برقى را از قم بيرون كرد براى اينكه از مردم ضعيف نقل مى‏كرد: حديث حسن بن عباس را نقل كرده است در صورتيكه اگر كتاب او نزدش معتبر نمى‏بود آنرا نقل نمى‏كرد و من هم دلائل بسيارى بر صحت آن كتاب دارم، پايان كتاب مجلسى
در هر حال تحقيق درباره اين شخص بسيار بجا و مناسب است ولى چون ما را در اين مقام مجال اين تحقيق نيست، تنها به ترجمه و شرح :روايات او از نظر متن و دلالت اكتفا مى‏كنيم و بايد بگوييم كه از نظر متن، در اين روايات مضامينى عالى و استدلالاتى محكم و قوى ديده مى‏شود كه من نظير آن را در روايات ديگر كمتر ديده‏ام، مخصوصا موضوع عدم اختلاف علوم ائمه كه در چند حديث از اين باب به آن استدلال مى‏شود.1- مُحَمّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللّهِ وَ مُحَمّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ مُحَمّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ جَمِيعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْعَبّاسِ بْنِ الْحَرِيشِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ الثّانِي ع قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع بَيْنَا أَبِي ع يَطُوفُ بِالْكَعْبَةِ إِذَا رَجُلٌ مُعْتَجِرٌ قَدْ قُيّضَ لَهُ فَقَطَعَ عَلَيْهِ أُسْبُوعَهُ حَتّى أَدْخَلَهُ إِلَى دَارٍ جَنْبَ الصّفَا فَأَرْسَلَ إِلَيّ فَكُنّا ثَلَاثَةً فَقَالَ مَرْحَباً يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ ثُمّ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى رَأْسِي وَ قَالَ بَارَكَ اللّهُ فِيكَ يَا أَمِينَ اللّهِ بَعْدَ آبَائِهِ يَا أَبَا جَعْفَرٍ إِنْ شِئْتَ فَأَخْبِرْنِي وَ إِنْ شِئْتَ فَأَخْبَرْتُكَ وَ إِنْ شِئْتَ سَلْنِي وَ إِنْ شِئْتَ سَأَلْتُكَ وَ إِنْ شِئْتَ فَاصْدُقْنِي وَ إِنْ شِئْتَ صَدَقْتُكَ قَالَ كُلّ ذَلِكَ أَشَاءُ قَالَ فَإِيّاكَ أَنْ يَنْطِقَ لِسَانُكَ عِنْدَ مَسْأَلَتِي بِأَمْرٍ تُضْمِرُ لِي غَيْرَهُ قَالَ إِنّمَا يَفْعَلُ ذَلِكَ مَنْ فِي قَلْبِهِ عِلْمَانِ يُخَالِفُ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ وَ إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ أَبَى أَنْ يَكُونَ لَهُ عِلْمٌ فِيهِ اخْتِلَافٌ قَالَ هَذِهِ مَسْأَلَتِي وَ قَدْ فَسّرْتَ طَرَفاً مِنْهَا أَخْبِرْنِي عَنْ هَذَا الْعِلْمِ الّذِي لَيْسَ فِيهِ اخْتِلَافٌ مَنْ يَعْلَمُهُ قَالَ أَمّا جُمْلَةُ الْعِلْمِ فَعِنْدَ اللّهِ جَلّ ذِكْرُهُ وَ أَمّا مَا لَا بُدّ لِلْعِبَادِ مِنْهُ فَعِنْدَ الْأَوْصِيَاءِ قَالَ فَفَتَحَ الرّجُلُ عَجِيرَتَهُ وَ اسْتَوَى جَالِساً وَ تَهَلّلَ وَجْهُهُ وَ قَالَ هَذِهِ أَرَدْتُ وَ لَهَا أَتَيْتُ زَعَمْتَ أَنّ عِلْمَ مَا لَا اخْتِلَافَ فِيهِ مِنَ الْعِلْمِ عِنْدَ الْأَوْصِيَاءِ فَكَيْفَ يَعْلَمُونَهُ قَالَ كَمَا كَانَ رَسُولُ اللّهِ ص يَعْلَمُهُ إِلّا أَنّهُمْ لَا يَرَوْنَ مَا كَانَ رَسُولُ اللّهِ ص يَرَى لِأَنّهُ كَانَ نَبِيّاً وَ هُمْ مُحَدّثُونَ وَ أَنّهُ كَانَ يَفِدُ إِلَى اللّهِ عَزّ وَ جَلّ فَيَسْمَعُ الْوَحْيَ وَ هُمْ لَا يَسْمَعُونَ فَقَالَ صَدَقْتَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ سَ‏آتِيكَ بِمَسْأَلَةٍ صَعْبَةٍ أَخْبِرْنِي عَنْ هَذَا الْعِلْمِ مَا لَهُ لَا يَظْهَرُ كَمَا كَانَ يَظْهَرُ مَعَ رَسُولِ اللّهِ ص قَالَ فَضَحِكَ أَبِي ع وَ قَالَ أَبَى اللّهُ عَزّ وَ جَلّ أَنْ يُطْلِعَ عَلَى عِلْمِهِ إِلّا مُمْتَحَناً لِلْإِيمَانِ بِهِ كَمَا قَضَى عَلَى رَسُولِ اللّهِ ص أَنْ يَصْبِرَ عَلَى أَذَى قَوْمِهِ وَ لَا يُجَاهِدَهُمْ إِلّا بِأَمْرِهِ فَكَمْ مِنِ اكْتِتَامٍ قَدِ اكْتَتَمَ بِهِ حَتّى قِيلَ لَهُ فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ وَ ايْمُ اللّهِ أَنْ لَوْ صَدَعَ قَبْلَ ذَلِكَ لَكَانَ آمِناً وَ لَكِنّهُ إِنّمَا نَظَرَ فِي الطّاعَةِ وَ خَافَ الْخِلَافَ فَلِذَلِكَ كَفّ فَوَدِدْتُ أَنّ عَيْنَكَ تَكُونُ مَعَ مَهْدِيّ هَذِهِ الْأُمّةِ وَ الْمَلَائِكَةُ بِسُيُوفِ آلِ دَاوُدَ بَيْنَ السّمَاءِ وَ الْأَرْضِ تُعَذّبُ أَرْوَاحَ الْكَفَرَةِ مِنَ الْأَمْوَاتِ وَ تُلْحِقُ بِهِمْ أَرْوَاحَ أَشْبَاهِهِمْ مِنَ الْأَحْيَاءِ ثُمّ أَخْرَجَ سَيْفاً ثُمّ قَالَ هَا إِنّ هَذَا مِنْهَا قَالَ فَقَالَ أَبِي إِي وَ الّذِي اصْطَفَى مُحَمّداً عَلَى الْبَشَرِ قَالَ فَرَدّ الرّجُلُ اعْتِجَارَهُ وَ قَالَ أَنَا إِلْيَاسُ مَا سَأَلْتُكَ عَنْ أَمْرِكَ وَ بِي مِنْهُ جَهَالَةٌ غَيْرَ أَنّي أَحْبَبْتُ أَنْ يَكُونَ هَذَا الْحَدِيثُ قُوّةً لِأَصْحَابِكَ وَ سَأُخْبِرُكَ بِ‏آيَةٍ أَنْتَ تَعْرِفُهَا إِنْ خَاصَمُوا بِهَا فَلَجُوا قَالَ فَقَالَ لَهُ أَبِي إِنْ شِئْتَ أَخْبَرْتُكَ بِهَا قَالَ قَدْ شِئْتُ قَالَ إِنّ شِيعَتَنَا إِنْ قَالُوا لِأَهْلِ الْخِلَافِ لَنَا إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ يَقُولُ لِرَسُولِهِ ص إِنّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ إِلَى آخِرِهَا فَهَلْ كَانَ رَسُولُ اللّهِ ص يَعْلَمُ مِنَ الْعِلْمِ شَيْئاً لَا يَعْلَمُهُ فِي تِلْكَ اللّيْلَةِ أَوْ يَأْتِيهِ بِهِ جَبْرَئِيلُ ع فِي غَيْرِهَا فَإِنّهُمْ سَيَقُولُونَ لَا فَقُلْ لَهُمْ فَهَلْ كَانَ لِمَا عَلِمَ بُدٌّ مِنْ أَنْ يُظْهِرَ فَيَقُولُونَ لَا فَقُلْ لَهُمْ فَهَلْ كَانَ فِيمَا أَظْهَرَ رَسُولُ اللّهِ ص مِنْ عِلْمِ اللّهِ عَزّ ذِكْرُهُ اخْتِلَافٌ فَإِنْ قَالُوا لَا فَقُلْ لَهُمْ فَمَنْ حَكَمَ بِحُكْمِ اللّهِ فِيهِ اخْتِلَافٌ فَهَلْ خَالَفَ رَسُولَ اللّهِ ص فَيَقُولُونَ نَعَمْ فَإِنْ قَالُوا لَا فَقَدْ نَقَضُوا أَوّلَ كَلَامِهِمْ فَقُلْ لَهُمْ مَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلّا اللّهُ وَ الرّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ فَإِنْ قَالُوا مَنِ الرّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ فَقُلْ مَنْ لَا يَخْتَلِفُ فِي عِلْمِهِ فَإِنْ قَالُوا فَمَنْ هُوَ ذَاكَ فَقُلْ كَانَ رَسُولُ اللّهِ ص صَاحِبَ ذَلِكَ فَهَلْ بَلّغَ أَوْ لَا فَإِنْ قَالُوا قَدْ بَلّغَ فَقُلْ فَهَلْ مَاتَ ص وَ الْخَلِيفَةُ مِنْ بَعْدِهِ يَعْلَمُ عِلْماً لَيْسَ فِيهِ اخْتِلَافٌ فَإِنْ قَالُوا لَا فَقُلْ إِنّ خَلِيفَةَ رَسُولِ اللّهِ ص مُؤَيّدٌ وَ لَا يَسْتَخْلِفُ رَسُولُ اللّهِ ص إِلّا مَنْ يَحْكُمُ بِحُكْمِهِ وَ إِلّا مَنْ يَكُونُ مِثْلَهُ إِلّا النّبُوّةَ وَ إِنْ كَانَ رَسُولُ اللّهِ ص لَمْ يَسْتَخْلِفْ فِي عِلْمِهِ أَحَداً فَقَدْ ضَيّعَ مَنْ فِي أَصْلَابِ الرّجَالِ مِمّنْ يَكُونُ بَعْدَهُ فَإِنْ قَالُوا لَكَ فَإِنّ عِلْمَ رَسُولِ اللّهِ ص كَانَ مِنَ الْقُرْآنِ فَقُلْ حم. وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ. إِنّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنّا كُنّا مُنْذِرِينَ فِيها إِلَى قَوْلِهِ إِنّا كُنّا مُرْسِلِينَ فَإِنْ قَالُوا لَكَ لَا يُرْسِلُ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ إِلّا إِلَى نَبِيّ‏ٍ فَقُلْ هَذَا الْأَمْرُ الْحَكِيمُ الّذِي يُفْرَقُ فِيهِ هُوَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ الرّوحِ الّتِي تَنْزِلُ مِنْ سَمَاءٍ إِلَى سَمَاءٍ أَوْ مِنْ سَمَاءٍ إِلَى أَرْضٍ فَإِنْ قَالُوا مِنْ سَمَاءٍ إِلَى سَمَاءٍ فَلَيْسَ فِي السّمَاءِ أَحَدٌ يَرْجِعُ مِنْ طَاعَةٍ إِلَى مَعْصِيَةٍ فَإِنْ قَالُوا مِنْ سَمَاءٍ إِلَى أَرْضٍ وَ أَهْلُ الْأَرْضِ أَحْوَجُ الْخَلْقِ إِلَى ذَلِكَ فَقُلْ فَهَلْ لَهُمْ بُدٌّ مِنْ سَيّدٍ يَتَحَاكَمُونَ إِلَيْهِ فَإِنْ قَالُوا فَإِنّ الْخَلِيفَةَ هُوَ حَكَمُهُمْ فَقُلْ اللّهُ وَلِيّ الّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظّلُماتِ إِلَى النّورِ إِلَى قَوْلِهِ خالِدُونَ لَعَمْرِي مَا فِي الْأَرْضِ وَ لَا فِي السّمَاءِ وَلِيّ‏ٌ لِلّهِ عَزّ ذِكْرُهُ إِلّا وَ هُوَ مُؤَيّدٌ وَ مَنْ أُيّدَ لَمْ يُخْطِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ عَدُوٌّ لِلّهِ عَزّ ذِكْرُهُ إِلّا وَ هُوَ مَخْذُولٌ وَ مَنْ خُذِلَ لَمْ يُصِبْ كَمَا أَنّ الْأَمْرَ لَا بُدّ مِنْ تَنْزِيلِهِ مِنَ السّمَاءِ يَحْكُمُ بِهِ أَهْلُ الْأَرْضِ كَذَلِكَ لَا بُدّ مِنْ وَالٍ فَإِنْ قَالُوا لَإ؛ف‏ف نَعْرِفُ هَذَا فَقُلْ لَهُمْ قُولُوا مَا أَحْبَبْتُمْ أَبَى اللّهُ عَزّ وَ جَلّ بَعْدَ مُحَمّدٍ ص أَنْ يَتْرُكَ الْعِبَادَ وَ لَا حُجّةَ عَلَيْهِمْ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع ثُمّ وَقَفَ فَقَالَ هَاهُنَا يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ بَابٌ غَامِضٌ أَ رَأَيْتَ إِنْ قَالُوا حُجّةُ اللّهِ الْقُرْآنُ قَالَ إِذَنْ أَقُولَ لَهُمْ إِنّ الْقُرْآنَ لَيْسَ بِنَاطِقٍ يَأْمُرُ وَ يَنْهَى وَ لَكِنْ لِلْقُرْآنِ أَهْلٌ يَأْمُرُونَ وَ يَنْهَوْنَ وَ أَقُولَ قَدْ عَرَضَتْ لِبَعْضِ أَهْلِ الْأَرْضِ مُصِيبَةٌ مَا هِيَ فِي السّنّةِ وَ الْحُكْمِ الّذِي لَيْسَ فِيهِ اخْتِلَافٌ وَ لَيْسَتْ فِي الْقُرْآنِ أَبَى اللّهُ لِعِلْمِهِ بِتِلْكَ الْفِتْنَةِ أَنْ تَظْهَرَ فِي الْأَرْضِ وَ لَيْسَ فِي حُكْمِهِ رَادٌّ لَهَا وَ مُفَرّجٌ عَنْ أَهْلِهَا فَقَالَ هَاهُنَا تَفْلُجُونَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ أَشْهَدُ أَنّ اللّهَ عَزّ ذِكْرُهُ قَدْ عَلِمَ بِمَا يُصِيبُ الْخَلْقَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ أَوْ فِي أَنْفُسِهِمْ مِنَ الدّينِ أَوْ غَيْرِهِ فَوَضَعَ الْقُرْآنَ دَلِيلًا قَالَ فَقَالَ الرّجُلُ هَلْ تَدْرِي يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ دَلِيلَ مَا هُوَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع نَعَمْ فِيهِ جُمَلُ الْحُدُودِ وَ تَفْسِيرُهَا عِنْدَ الْحُكْمِ فَقَالَ أَبَى اللّهُ أَنْ يُصِيبَ عَبْداً بِمُصِيبَةٍ فِي دِينِهِ أَوْ فِي نَفْسِهِ أَوْ فِي مَالِهِ لَيْسَ فِي أَرْضِهِ مِنْ حُكْمِهِ قَاضٍ بِالصّوَابِ فِي تِلْكَ الْمُصِيبَةِ قَالَ فَقَالَ الرّجُلُ أَمّا فِي هَذَا الْبَابِ فَقَدْ فَلَجْتَهُمْ بِحُجّةٍ إِلّا أَنْ يَفْتَرِيَ خَصْمُكُمْ عَلَى اللّهِ فَيَقُولَ لَيْسَ لِلّهِ جَلّ ذِكْرُهُ حُجّةٌ وَ لَكِنْ أَخْبِرْنِي عَنْ تَفْسِيرِ لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى‏ ما فاتَكُمْ مِمّا خُصّ بِهِ عَلِيّ‏ٌ ع وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ قَالَ فِي أَبِي فُلَانٍ وَ أَصْحَابِهِ وَاحِدَةٌ مُقَدّمَةٌ وَ وَاحِدَةٌ مُؤَخّرَةٌ لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى‏ ما فاتَكُمْ مِمّا خُصّ بِهِ عَلِيّ‏ٌ ع وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ مِنَ الْفِتْنَةِ الّتِي عَرَضَتْ لَكُمْ بَعْدَ رَسُولِ اللّهِ ص فَقَالَ الرّجُلُ أَشْهَدُ أَنّكُمْ أَصْحَابُ الْحُكْمِ الّذِي لَا اخْتِلَافَ فِيهِ ثُمّ قَامَ الرّجُلُ وَ ذَهَبَ فَلَمْ أَرَهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 350 رواية: 1
ترجمه :
امام جواد عليه السلام فرمايد: امام صادق عليه السلام فرمود: در آن ميان كه پدرم طواف كعبه مى‏نمود، مردى نقاب زده ناگهانى پيدا شد و هفت شوط او را قطع كرد و او را بخانه كنار صفا آورد و دنبال من هم فرستاد تا سه نفر شديم، آن مرد بمن گفت خوش آمدى پسر پيغمبر! سپس دستان را بر سرم نهاد و گفت: خير و بركت خدا بر تو باد اى امين خدا پس از پدرانش! (سپس متوجه پدرم شد و گفت) اى ابا جعفر! اگر مى‏خواهى تو به من خبر ده و اگر مى‏خواهى من به تو خبر دهم، مى‏خواهى از من بپرس يا من از تو بپرسم، مى‏خواهى تو مرا تصديق كن يا من تو را تصديق كنم، پدرم فرمود: همه اينها را مى‏خواهم (و با هيچيك مخالف نيستم) آنمرد گفت: پس مبادا كه در جواب سؤال من زبانت چيزى گويد كه در دلت چيز ديگر باشد، فرمود: اين كار را كسى مى‏كند كه در دلش دو علم مختلف باشد و خداى عزوجل از علمى كه در آن اختلاف باشد امتناع دارد (پس علم ما هم كه از علم خدا سرچشمه مى‏گيرد اختلاف ندارد).
آنمرد گفت: سؤال من همين بود كه شما يك سرش را گفتى، بمن خبر دهيد: اين علميكه در آن اختلاف نيست، چه كسى آن را مى‏داند، پدرم فرمود: اما تمام اين علم نزد خداى جل ذكره مى‏باشد و اما آنچه براى بندگان لازمست، نزد اوصياء است، آنمرد نقابش را باز كرد و راست نشست و چهره‏اش شكفته شد و گفت: من همين را مى‏خواستم و براى همين آمدم.
شرح :
واقع و حقيقت در هر موضوعى يك چيز است و كسيكه بواقع و حقيقت عالم باشد هميشه يك چيز مى‏گويد، هيچ گاه دو گفتار مخالف از او شنيده نمى‏شود، اختلاف در گفتار و احتمالات بسيار نسبت به كسانيكه واقع و حقيقت را نمى‏دانند و در گفتار و نوشتجاتشان تناقض و اختلاف و توالى را فاسده و لوازمى كه خود آنها قبول ندارند ديده مى‏شود، بعقيده ما شيعيان علم بواقع و حقيقت در درجه اول مختص بخدايتعالى و در درجه دوم بمقدار احتياج بشر براى الهام گيرندگان از منبع علم او يعنى انبياء و اوصياء است، اينستكه قرآن كريم ميفرمايد (22 سوره 4) (((اگر اين قرآن از جانب غير خدا ميبود در آن اختلاف بسيارى ميبافتند))).
ترجمه بقيه حديث: بعقيده شما علميكه اختلافى در آن نيست نزد اوصياء است، اكنون بفرمائيد: چگونه آنرا ميدانند و بدست ميآورند؟ فرمود: همچنانكه رسولخدا صلى الله عليه و آله ميدانست (يعنى همه بالهام و وحى خدا ميدانند) جز اينكه ايشان آنچه را پيغمبر مى‏ديد نمى‏بينند، زيرا او پيغمبر بود و ايشان محدثند و پيغمبر (در معراجهاى خود) بر خداى عزوجل وارد مى‏شد و وحى را مى‏شنيد و ايشان نمى‏شنوند، آنمرد گفت: راست گفتى پسر پيغمبر، اكنون مسأله مشكلى از شما ميپرسم!
بفرمائيد كه اين علم بدون اختلاف، چرا هميشه آشكار نشود، چنانچه با پيغمبر آشكار ميگشت (چرا اوصياء گاهى تقيه ميكنند و واقع را بى‏پرده نمى‏گويند چنانچه پيغمبر مى‏گفت) پدرم خنديد و فرمود: خداى عزوجل نخواسته كه بر علم او اطلاع پيدا كند مگر كسيكه در ايمان بخدا امتحانش را داده باشد، چنانكه خدا برسولش حكم فرموده بود كه بر آزار قومش صبر كند و جز بفرمان خدا با ايشان مبارزه نكند، پيغمبر چه اندازه پنهانى دعوت كرد تا باو دستور رسيد (94 سوره 15) (((آنچه را مأموريت دارى آشكار كن و از مشركين روى برگردان))) (پس پيغمبر هم مانند اوصياء گاهى علمش را آشكار نميكرد).
بخدا سوگند، اگر پيغمبر پيش از اين دستور هم دعوتش را آشكار ميكرد در امان بود ولى نظر او اطاعت امت بود و از مخالفتشان بيم داشت كه از دعوت آشكار باز ايستاد.
دلم ميخواست با چشمت مهدى اين امت (امام دوازدهم) را ميديدى در حاليكه فرشتگان، ارواح كفار مرده را با شمشير آل داود بين زمين و آسمان، عذاب ميكنند و ارواح زندگان مانند ايشانرا (كه در زمين هستند) به آنها ملحق مى‏نمايند.
آنمرد شمشيرى بر آورد و گفت: هان اى شمشير از همان شمشيرها است، پدرم فرمود: آرى بحق خدائيكه محمد را بر بشر برگزيد، آنمرد نقابش را كنار زد و گفت: من الياسم، اينكه از وضع شما پرسيدم بخاطر بى‏اطلاعيم نبود، بلكه ميخواستم اين حديث، موجب قوت اصحاب شما باشد و بشما خبر خواهم داد آيه‏ئى را كه خود ميدانيد و اصحاب شما اگر به آن آيه احتجاج كنند، پيروز شوند.
پدرم فرمود: اگر ميخواهى من آن آيه را بتو بگويم؟ گفت: ميخواهم، فرمود: شيعيان ما اگر بمخالفين ما (اهل سنت) بگويند: خداى عزوجل پيغمبرش مى‏فرمايد،: ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم تا آخر سوره (كه معنى آيات اينست: تو چه دانى كه شب قدر چيست؟ شب قدر از هزار ماه بهتر است، در شب قدر فرشتگان و جبرئيل باجازه پروردگار خود، براى هر مطلبى نازل شوند و تا دميدن صبح آنچه نازل ميشود سلام است (براى هر مطلب سلامتى نا سپيده دم نازل شوند).
آيا رسولخدا صلى الله عليه و آله چيزى ميدانست كه در آنشب نداند و در غير آنشب هم جبرئيل عليه السلام براى او نياورد؟ (يعنى آيا پيغمبر علمى از غير طريق وحى هم داشت؟) مخالفين خواهند گفت: نه، به آنها بگو: آيا آنچه را پيغمبر ميدانست، جايگزينى براى اظهارش داشت؟ (يعنى چاره جوئى داشت كه دعوتش را تبليغ نكند؟) خواهند گفت: نه، به آنها بگو: آيا در آنچه پيغمبر صلى الله عليه و آله از علم خداى عز ذكره‏اظهار ميكند (و بمردم ميگويد،) اختلافى هست؟ اگر گويند: نه، بايشان بگو: پس كسيكه بر مسند حكم خدا نشسته و در حكمش اختلاف ميباشد (مانند اجتهادات متناقص اهل سنت) آيا مخالفت پيغمبر صلى الله عليه و آله كرده است؟ خواهند گفت: آرى، و اگر بگويند: نه، سخن اول خود را باطل كرده‏اند (كه گفتند: علم پيغمبر تنها از طريق وحى و مأخوذ از علم بى‏اختلاف خداست).
سپس به آنها اين آيه را تذكر بده (7 سوره 3) (((تأويل قرآن را جز خدا و راسخين در علم نمى‏دانند))) اگر بگويند: او كيست؟ بگو: پيغمبر صلى الله عليه و آله داراى اين علم بود، ولى آيا پيغمبر علم خود را تبليغ كرد يا نه؟ اگر بگويند: تبليغ كرد، بگو: آيا پيغمبر صلى الله عليه و آله كه وفات كرد، جانشين پس از او، آن علم بى‏اختلاف را ميدانست؟ اگر بگويند: نه، بگو: جانشين پيغمبر صلى الله عليه و آله (مثل خود پيغمبر از جانب خدا) مؤيد است و نيز پيغمبر جانشين خود نكند، جز كسى را كه بحكم او حكم كند و در همه چيز مانند او باشد، جز منصب نبوت و اگر پيغمبر صلى الله عليه و آله (مثل خود پيغمبر از جانب خدا) مؤيد است و نيز پيغمبر جانشين خود نكند، جز كسى را كه بحكم او حكم كند و در همه چيز مانند او باشد، جز منصب نبوت و اگر پيغمبر صلى الله عليه و آله كسى را جانشين علم خود معين نكند، كسانى را كه در پشت پدرانند و پس از او بدنيا مى‏آيند ضايع كرده (و بدون رهبر دينى گذاشته) است. (پس از تمهيد اين مقدمات، چنين نتيجه مى‏گيريم كه جانشين پيغمبر بايد مثل خود او عالم بتأويل قرآن و مصون از خطا و اشتباه بوده، اختلاف در حكم و فتوى نداشته باشد و مؤيد از طرف خدا باشد.
اگر به تو بگويند: علم پيغمبر تنها از قرآن بود (و از راه ديگرى در شب قدر برايش علمى پيدا نمى‏شد) تو به آنها بگو: (همان قرآن در سوره 44 فرمايد) (((حم قسم باين كتاب روشن كه ما آنرا در شبى مبارك نازل كرده‏ايم، ما بيم دهنده‏ايم (سپس مى‏فرمايد: در آنشب هر امر محكم و درستى فيصل داده شود، فرمانيست از جانب ما، همانا ما فرستنده رسولانيم))) اين آيه دلالت دارد كه علم پيغمبر و جانشينانش در شبهاى قدر زياد مى‏شود، زيرا فيصل دادن هر امر محكم به آنها ابلاغ مى‏شود) اگر بتو بگويند: خداى عزوجل اين امر را جز بسوى پيغمبر نفرستد، تو بگو: آيا اين امر محكم كه فيصل داده مى‏شود و بتوسط فرشتگان و جبرئيل فرود مى‏آييد آنها از آسمانى به آسمانى نزول كنند يا از آسمان به زمين؟ اگر گويند: تنها از آسمانى به آسمانى نزول كنند، (درست نيست) زيرا در آسمان كسى نيست كه از اطاعت بمعصيت گرايد (و فيصل دادن در مورد گناه و طغيان و اختلافست) و اگر بگويند: از آسمان بزمين آيند و اهل زمين بفيصل دادن احتياج زيادى دارند، تو بگو: پس ايشان چاره‏ئى جز اين دارند كه سيد و بزرگترى داشته باشند و نزدش محاكمه كنند؟
اگر گويند: خليفه وقت حاكم ايشانست، تو بگو (256 بقره) (((خدا سرپرست كسانى است كه كه ايمان آوردند، ايشان را از تاريكيها بسوى نور برد تا آنجا كه فرمايد -: در دوزخ جاودانند))) بجانم قسم كه در زمين و آسمان، سرپرستى از طرف خداى عز ذكره نيست، جز اينكه مؤيد است و كسيكه تأييد شود خطا نكند و در روى زمين دشمنى براى خدا نباشد، جز اينكه بى‏ياور باشد و هر كه بى‏ياور باشد، بحق نرسد همچنانكه لازمست از آسمان براى مردم زمين فرمان و قانون نازل شود، لازمست حاكمى هم باشد.
اگر گويند: آن حاكم را نمى‏شناسم، به آنها بگو. هر چه خواهيد بگوييد، خداى عزوجل نخواسته است كه بندگان را بعد از محمد صلى الله عليه و آله بدون حجت گذارد.
امام صادق عليه السلام فرمايد: الياس ايستاد و گفت: اى پسر پيغمبر در اينجا موضوعى است مشكل، بمن بفرمائيد: اگر آنها گويند حجت خدا تنها قرآنست، (چه بايد گفت؟) فرمود: آنگاه من به آنها مى‏گويم: قرآن زبان ندارد كه امر و نهى كند ولى قرآن اهلى دارد كه آنها امر و نهى مى‏كنند (و جزئيات و مصاديق كلى قرآن را تفسير و تعيين مى‏كنند) و نيز مى‏گويم: گاهى براى بعضى از اهل زمين، بلا و فتنه‏ئى پيش آمد كند كه در سنت پيغمبر و حكم مورد اجماع امت وجود نداشته باشد و در قرآن هم نباشد، براى علم خدا روا نيست كه چنين فتنه‏ئى در زمين پيدا شود و در محكمه عدالت او كسيكه آن فتنه را رد كند و بگرفتاران فرج بخشد، وجود نداشته باشد.
الياس گفت: در اينجا شما پيروز مى‏شويد اى پسر پيغمبر! گواهى دهم كه هر بلا و معصيتى كه در زمين به مخلوق رسد، يا نسبت به جان ايشان در موضوع دين يا غير دين، پيش آمد كند، خداى عز ذكره مى‏داند و قرآن را راهنماى آنها قرار داده است، سپس گفت: اى پسر پيغمبر! مى‏دانى كه قرآن دليل چيست؟ امام باقر عليه‏السلام فرمود: آرى كليات حدود خدا در قرآنست و تفسير آنها نزد حاكم (حجت معصوم خدا) است.
الياس گفت: خدا امتناع دارد كه بنده‏اى بمصيبتى نسبت بدين يا جان و يا مالش گرفتار شود و در روى زمينش حاكميكه نسبت به آن مصيبت بدرستى قضاوت كند، وجود نداشته باشد. آنمرد (الياس) گفت: در اين موضوع شما بكمك برهان پيروزى داريد، مگر اينكه دشمن شما دروغى بخدا ببندد و گويد: براى خداى جل ذكره‏حجتى نيست:
بمن خبر دهيد از تفسير (20 سوره 57) (((تا براى آنچه از دستتان رفته غم مخوريد))) (امام باقر عليه السلام فرمود:) اين از مختصات على است (((و نسبت به آنچه بدستتان آمده شادى نكنيد))) درباره ابى‏فلان و ياران اوست كه يكى در جلو و يكى دنبالست (((براى آنچه از دستتان رفته غم مخوريد))) مخصوص على عليه السلام است و براى آنچه بدستتان آمده شادى نكنيد، راجع بفتنه ايست كه بعد از پيغمبر صلى الله عليه و آله پيش آمد، آنمرد (الياس) گفت: گواهى دهم كه شما دارندگان همان حكمى هستيد كه در آن اختلاف نيست، سپس آنمرد برخاست و رفت و من او را نديدم.



شرح :
راجع به آيه شريفه (23 سوره 57) و تأويلى كه امام عليه السلام فرمود: علامه مجلسى ره پنج قول نقل ميكند ولى خودش قول اول را انتخاب مى‏كند و آنرا واضحتر ميداند و انصافا هم چنانست كه ايشان گويند، بدينجهت ما نيز تنها همان قول را ذكر مى‏كنيم. در مرآت صفحه 178 گويد:
اول آنچه بذهن كوتاه من رسد اينستكه: اين آيه درباره ابى‏بكر و اصحابش يعنى عمر و عثمان نازل شد و خطاب در آيه متوجه ايشانست، پس اينكه خدا فرمايد: (((تا بر آنچه از دستتان رفته غم مخوريد))) يعنى از اينكه خلافت و امامت بواسطه نص و تعيين پيغمبر از دست شما رفت و بعلى عليه السلام اختصاص يافت، غم مخوريد (((و نسبت به آنچه بدستتان آمده شادى نكنيد))) يعنى باين خلافت ظاهرى كه بعد از پيغمبر بشما رسيد، شادى نكنيد، خدا شما را بميل خودتان واگذار كرد و مجبور بر ترك اين كار نساخت و توانائى غصب خلافت را بشما داد.
و اينكه امام فرمود: (((يكى در جلو و يكى دنبالست))) يعنى قسمت اول آيه، اشاره بقضيه اول دارد كه تعيين خلافت على در حيات پيغمبر صلى الله عليه و آله باشد و قسمت دوم آيه، اشاره بواقعه دوم دارد كه غصب خلافت بعد از وفات پيغمبر صلى الله عليه و آله باشد.
و اين تأويل كاملا با صدر آيه هم منطبق است كه مى‏فرمايد: (((هيچگونه مصيبتى بزمين و يا جان شما نرسد، مگر پيش از آنكه خلقش كنيم، در نامه‏اى (لوح محفوظ) بوده و اين براى خدا آسانست))) يعنى موضوع خلافت، در لوح محفوظ ما براى على عليه السلام ثبت شده و ملائكه و جبرئيل هم همان احكام نوشته ما را نازل مى‏كنند، اگر از دست شما رفته است غم مخوريد و بدانيد كه با تعيين خدا بوده و باين خلافتى كه با تحميل و زور بدست آورده‏ايد، شادى نكنيد و بدانيد كه شما مستحق آن نيستيد و بكيفرش خواهيد رسيد. پس معلوم شد كه آنچه امام باقر عليه‏السلام قبلا فرمود (راجع بمصيبت در دين و جان و مال) اشاره بتأويل صدر همين آيه بوده و بدينجهت الياس هم از بقيه آيه پرسيد.2- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ بَيْنَا أَبِي جَالِسٌ وَ عِنْدَهُ نَفَرٌ إِذَا اسْتَضْحَكَ حَتّى اغْرَوْرَقَتْ عَيْنَاهُ دُمُوعاً ثُمّ قَالَ هَلْ تَدْرُونَ مَا أَضْحَكَنِي قَالَ فَقَالُوا لَا قَالَ زَعَمَ ابْنُ عَبّاسٍ أَنّهُ مِنَ الّذِينَ قالُوا رَبّنَا اللّهُ ثُمّ اسْتَقامُوا فَقُلْتُ لَهُ هَلْ رَأَيْتَ الْمَلَائِكَةَ يَا ابْنَ عَبّاسٍ تُخْبِرُكَ بِوَلَايَتِهَا لَكَ فِي الدّنْيَا وَ الْ‏آخِرَةِ مَعَ الْأَمْنِ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْحُزْنِ قَالَ فَقَالَ إِنّ اللّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَقُولُ إِنّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ وَ قَدْ دَخَلَ فِي هَذَا جَمِيعُ الْأُمّةِ فَاسْتَضْحَكْتُ ثُمّ قُلْتُ صَدَقْتَ يَا ابْنَ عَبّاسٍ أَنْشُدُكَ اللّهَ هَلْ فِي حُكْمِ اللّهِ جَلّ ذِكْرُهُ اخْتِلَافٌ قَالَ فَقَالَ لَا فَقُلْتُ مَا تَرَى فِي رَجُلٍ ضَرَبَ رَجُلًا أَصَابِعَهُ بِالسّيْفِ حَتّى سَقَطَتْ ثُمّ ذَهَبَ وَ أَتَى رَجُلٌ آخَرُ فَأَطَارَ كَفّهُ فَأُتِيَ بِهِ إِلَيْكَ وَ أَنْتَ قَاضٍ كَيْفَ أَنْتَ صَانِعٌ قَالَ أَقُولُ لِهَذَا الْقَاطِعِ أَعْطِهِ دِيَةَ كَفّهِ وَ أَقُولُ لِهَذَا الْمَقْطُوعِ صَالِحْهُ عَلَى مَا شِئْتَ وَ ابْعَثْ بِهِ إِلَى ذَوِي عَدْلٍ قُلْتُ جَاءَ الِاخْتِلَافُ فِي حُكْمِ اللّهِ عَزّ ذِكْرُهُ وَ نَقَضْتَ الْقَوْلَ الْأَوّلَ أَبَى اللّهُ عَزّ ذِكْرُهُ أَنْ يُحْدِثَ فِي خَلْقِهِ شَيْئاً مِنَ الْحُدُودِ وَ لَيْسَ تَفْسِيرُهُ فِي الْأَرْضِ اقْطَعْ قَاطِعَ الْكَفّ أَصْلًا ثُمّ أَعْطِهِ دِيَةَ الْأَصَابِعِ هَكَذَا حُكْمُ اللّهِ لَيْلَةً يَنْزِلُ فِيهَا أَمْرُهُ إِنْ جَحَدْتَهَا بَعْدَ مَا سَمِعْتَ مِنْ رَسُولِ اللّهِ ص فَأَدْخَلَكَ اللّهُ النّارَ كَمَا أَعْمَى بَصَرَكَ يَوْمَ جَحَدْتَهَا عَلَى ابْنِ أَبِي طَالِبٍ قَالَ فَلِذَلِكَ عَمِيَ بَصَرِي قَالَ وَ مَا عِلْمُكَ بِذَلِكَ فَوَ اللّهِ إِنْ عَمِيَ بَصَرِي إِلّا مِنْ صَفْقَةِ جَنَاحِ الْمَلَكِ قَالَ فَاسْتَضْحَكْتُ ثُمّ تَرَكْتُهُ يَوْمَهُ ذَلِكَ لِسَخَافَةِ عَقْلِهِ ثُمّ لَقِيتُهُ فَقُلْتُ يَا ابْنَ عَبّاسٍ مَا تَكَلّمْتَ بِصِدْقٍ مِثْلِ أَمْسِ قَالَ لَكَ عَلِيّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع إِنّ لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي كُلّ سَنَةٍ وَ إِنّهُ يَنْزِلُ فِي تِلْكَ اللّيْلَةِ أَمْرُ السّنَةِ وَ إِنّ لِذَلِكَ الْأَمْرِ وُلَاةً بَعْدَ رَسُولِ اللّهِ ص فَقُلْتَ مَنْ هُمْ فَقَالَ أَنَا وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ صُلْبِي أَئِمّةٌ مُحَدّثُونَ فَقُلْتَ لَا أَرَاهَا كَانَتْ إِلّا مَعَ رَسُولِ اللّهِ فَتَبَدّى لَكَ الْمَلَكُ الّذِي يُحَدّثُهُ فَقَالَ كَذَبْتَ يَا عَبْدَ اللّهِ رَأَتْ عَيْنَايَ الّذِي حَدّثَكَ بِهِ عَلِيّ‏ٌ وَ لَمْ تَرَهُ عَيْنَاهُ وَ لَكِنْ وَعَى قَلْبُهُ وَ وُقِرَ فِي سَمْعِهِ ثُمّ صَفَقَكَ بِجَنَاحِهِ فَعَمِيتَ قَالَ فَقَالَ ابْنُ عَبّاسٍ مَا اخْتَلَفْنَا فِي شَيْ‏ءٍ فَحُكْمُهُ إِلَى اللّهِ فَقُلْتُ لَهُ فَهَلْ حَكَمَ اللّهُ فِي حُكْمٍ مِنْ حُكْمِهِ بِأَمْرَيْنِ قَالَ لَا فَقُلْتُ هَاهُنَا هَلَكْتَ وَ أَهْلَكْتَ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه:357 رواية: 2
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: در آنميان كه پدرم نشسته بود و افرادى هم نزد او بودند، ناگهان او را خنده‏ئى گرفت كه دو چشمش پر از اشك شد، سپس فرمود: ميدانيد چه مرا بخنده آورد؟ گفتند: نه، فرمود: ابن عباس معتقد است كه از جمله كسانى كه (30 سوره 41) (((گفته‏اند: پروردگار ما خداست و سپس استقامت كردند - دنباله آيه: - فرشتگان برايشان نازل شوند كه بيم مداريد و غم مخوريد ))) من باو گفتم: ابن عباس! تو فرشتگان را ديده‏ئى كه دوستى خود را نسبت بتو در دنيا و آخرت و ايمنى ترا از بيم و اندوه خبر دهند؟! ابن عباس گفت: خداى تبارك و تعالى فرمايد: (10 سوره 49) (((همانا مؤمنين برادر يكديگرند))) پس تمام امت در اين حكم شريكند (يعنى همچنانكه من فرشتگان را نديده‏ام، ساير مؤمنين با استقامت هم نديده‏اند).
امام عليه السلام فرمايد: من خنديدم (شايد جهت خنده حضرت اينستكه: مقصود از استقامت در آيه، استقامت بر حق است در هر گفتار و كردار و آن ملازم با عصمت و مختص بائمه عليهم السلام است و ابن عباس گمان ميكند كه هر گونه استقامت و هر مومنى را شامل مى‏شود) و باو گفتم: راست گفتى (مؤمنين برادر يكديگرند) ولى ابن عباس! ترا بخدا آيا در حكم خداى جل ذكره اختلافى هست؟ گفت: نه، گفتم: رأى تو چيست درباره مرديكه با شمشير انگشتان دست مردى را بيندازد و فرار كند و مرد ديگرى بيايد و كف دست او را قطع كند، اگر تو قاضى باشى و او را نزد تو آورند، چه خواهى كرد؟ گفت: بكسى كه كف دست را بريده ميگويم: بايد ديه كف دست او را بدهى و بدست بريده ميگويم با او بهر چه خواهى مصالحه كن و او را نزد دو عادل ميفرستم (تا ديه كف او را معين كنند).
من گفتم: در حكم خداى عز ذكره اختلاف پيدا شد (زيرا اول گفتى مصالحه كنند و سپس گفتى نزد دو عادل ميفرستم) و سخن اولت را باطل كردى (كه گفتى در حكم خدا اختلاف نيست) خداى عز ذكره هرگز نخواسته كه موضوعى راجع بحدود در ميان خلقش پيدا شود و تفسير و حكمش در زمين نباشد، درست كسى كه كف را بريده قطع كن و ديه انگشتان را باو برگردان (وسائل ج 3 ص 481 اين حديث را با سه طريق ذكر نموده و طبق آن فتوى داده است و مجلسى ره گويد: بيشتر اصحاب ما باين حديث عمل كرده‏اند مرآت ص 179) حكم خدا در شبى كه بر امتش نازل كرده است، (شب قدر) چنين است. اگر تو بعد از آنكه از پيغمبر صلى الله عليه و آله شنيده‏اى آنرا انكار كنى، خدايت بدوزخ فرستد، همچنانكه چشمت را كور كرد، روزيكه على بن ابيطالب را انكار كردى. ابن عباس گفت: بهمان جهت چشمم كور شد (؟) امام عليه السلام فرمود: تو از كجا اين را دانستى؟ بخدا كه چشم او جز از ضربه پر فرشته كور نشد، سپس خنديديم و او را در آنروز بواسطه سستى عقلش رها كردم.
سپس او را ديدم و گفتم: ابن عباس! تو هيچگاه مثل ديروز راست نگفتى، على بن ابيطالب عليه السلام به تو فرمود: شب قدر در هر سالى هست و امر آن سال (حكم خدا و مقدر بندگان) در آن شب نازل مى‏شود و براى آن امر (كه نازل مى‏شود) و اليانى بعد از پيغمبر صلى الله عليه و آله تعيين شده است. تو گفتى: آنها چه كسانند؟ على عليه السلام فرمود: من و يازده نفر امامان محدث از صلب من مى‏باشيم، تو گفتى: من عقيده ندارم كه شب قدر جز با پيغمبر باشد (يعنى پس از وفات پيغمبر صلى الله عليه و آله امر خدا در شب قدر بر كسى نازل نشود) آنگاه فرشته‏ايكه با او سخن مى‏گفت، مجسم شد و گفت: ابن عباس! دروغ گفتى، من با دو چشمم فرشته‏اى را كه با على عليه السلام سخن مى‏گفت، ديده‏ام ولى على عليه السلام فرشته را با چشمش نديده بلكه با قلبش دريافته (و آواز او) در گوشش قرار گرفته سپس با پر خود بتو زد كه كور گشتى.
ابن عباس گفت: در هر چه ما با يگديگر اختلاف كنيم، حكمش با خداست. امام عليه السلام فرمايد: من گفتم مگر خدا در هيچيك از احكامش، دو گونه حكم مى‏كند؟ (در حكم خدا اختلاف پيدا مى‏شود؟) گفت: نه فرمود: همينجاست كه هلاك شدى و هلاك كردى (يعنى چون علم بدون اختلاف كه فقط بواقع و حقيقت ناظر است و متصل بوحى الهى‏ست، تنها نزد ماست كه جانشينان پيغمبر صلى الله عليه و آله مى‏باشيم و علومى كه در دست مردمست، همه متناقض و مختلف است، اگر تو هم به علم خويش متكى شود، خودت هلاك گشته و ديگران را هلاك كرده‏اى).



توضيح: علامه مجلسى (ره) گويد: مناظره بين امام باقر عليه السلام و ابن عباس لابد در زمان كودكى امام و حيات پدرش زين العابدين عليهما السلام بوده است، زيرا تولد امام باقر عليه السلام در سال 57 هجرى بوده و وفات ابن عباس در سال 68 و وفات امام چهارم در سال 95 بوده است، و اما راجع بشب قدر ميان اماميه خلاقى نيست كه بعد از پيغمبر صلى الله عليه و آله تا انقراض دنيا شب قدر و فضيلتش باقى‏ست و در شب قدر هر سال ملائكه و روح نازل مى‏شوند و بيشتر و عامه هم چنين معتقدند.3- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ فِيها يُفْرَقُ كُلّ أَمْرٍ حَكِيمٍ يَقُولُ يَنْزِلُ فِيهَا كُلّ أَمْرٍ حَكِيمٍ وَ الْمُحْكَمُ لَيْسَ بِشَيْئَيْنِ إِنّمَا هُوَ شَيْ‏ءٌ وَاحِدٌ فَمَنْ حَكَمَ بِمَا لَيْسَ فِيهِ اخْتِلَافٌ فَحُكْمُهُ مِنْ حُكْمِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ وَ مَنْ حَكَمَ بِأَمْرٍ فِيهِ اخْتِلَافٌ فَرَأَى أَنّهُ مُصِيبٌ فَقَدْ حَكَمَ بِحُكْمِ الطّاغُوتِ إِنّهُ لَيَنْزِلُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ إِلَى وَلِيّ الْأَمْرِ تَفْسِيرُ الْأُمُورِ سَنَةً سَنَةً يُؤْمَرُ فِيهَا فِي أَمْرِ نَفْسِهِ بِكَذَا وَ كَذَا وَ فِي أَمْرِ النّاسِ بِكَذَا وَ كَذَا وَ إِنّهُ لَيَحْدُثُ لِوَلِيّ الْأَمْرِ سِوَى ذَلِكَ كُلّ يَوْمٍ عِلْمُ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ الْخَاصّ وَ الْمَكْنُونُ الْعَجِيبُ الْمَخْزُونُ مِثْلُ مَا يَنْزِلُ فِي تِلْكَ اللّيْلَةِ مِنَ الْأَمْرِ ثُمّ قَرَأَ وَ لَوْ أَنّ ما فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ يَمُدّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ كَلِماتُ اللّهِ إِنّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 360 رواية: 3
ترجمه :
امام محمد تقى عليه السلام فرمايد: خداى عزوجل راجع بشب قدر فرموده است (4 سوره 44) (((در آنشب هر امر محكمى فيضل داده شود))) خدا مى‏فرمايد: هر امر محكمى از آسمان نازل مى‏شود و محكم دو چيز نيست، بلكه تنها يك چيز است، پس هر كه حكم بى‏اختلاف كند، حكمش حكم خداى عزوجل است و هر كه حكمى كند كه در آن اختلافى باشد و خود را مصيب داند، بحكم طاغوت (باطل) حكم كرده است.
همانا سال بسال در شب قدر تفسير و بيان كارها بر ولى امر (امام زمان) نازل مى‏شود، در آن شب امام عليه السلام درباره كار خودش چنين دستور مى‏گيرد و راجع بكار مردم هم بچنين و چنان مأمور مى‏شود، و نيز براى ولى امر غير از شب قدر هم در هر روزيكه خداى عزوجل صلاح داند، مانند آنشب امر مخصوص و پوشيده و شگفت در گنجينه پديد ميآيد، سپس قرائت فرمود: (آيه 27 سوره 31) را (((اگر همه درختانى كه در زمين هست قلم باشد، و دريا و هفت درياى ديگر بكمك او مركب شود، كلمات خدا تمام نشود، زيرا كه خدا نيرومند و فرزانه است))).



توضيح: مجلسى (ره) گويد: از اين حديث استفاده مى‏شود كه در شب قدر آيات قرآن توضيح داده مى‏شود، محكم و متشابهش جدا مى‏شود آيات مجملش بيان مى‏شود، آيات متشابهش تأويل مى‏شود، مطلقاتش مفيد مى‏گردد و خلاصه انزال قرآن كامل مى‏شود بطوريكه براى مردم هدايت باشد (و مناسب پيش آمدها و اوضاع مردم در آنسال باشد) سپس مجلسى گويد: مراد بامر محكم امر معلوم يقينى است كه حتمى و واقعى باشد و در شب قدر نازل مى‏شود و لازمست كه در زمين عالمى باشد كه آن امر واقعى را بداند و گرنه انزال آن فائده‏ئى ندارد و آن عالم هم جز امام معصومى كه از جانب خدا مؤيد است نباشد، پس آيه دلالت دارد كه در هر عصرى تا انقراض تكليف خدا از روى زمين، بايد امامى كه تمام امور دين را از جزئى و كلى بداند، موجود باشد و اطاعت او هم بر مردم لازمست. 4- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ كَانَ عَلِيّ بْنُ الْحُسَيْنِ صَلَوَاتُ اللّهِ عَلَيْهِ يَقُولُ إِنّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ صَدَقَ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ أَنْزَلَ اللّهُ الْقُرْآنَ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ قَالَ رَسُولُ اللّهِ ص لَا أَدْرِي قَالَ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ لَيْسَ فِيهَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ قَالَ لِرَسُولِ اللّهِ ص وَ هَلْ تَدْرِي لِمَ هِيَ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ قَالَ لَا قَالَ لِأَنّهَا تَنَزّلُ فِيهَا الْمَلائِكَةُ وَ الرّوحُ بِإِذْنِ رَبّهِمْ مِنْ كُلّ أَمْرٍ وَ إِذَا أَذِنَ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ بِشَيْ‏ءٍ فَقَدْ رَضِيَهُ سَلامٌ هِيَ حَتّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ يَقُولُ تُسَلّمُ عَلَيْكَ يَا مُحَمّدُ مَلَائِكَتِي وَ رُوحِي بِسَلَامِي مِنْ أَوّلِ مَا يَهْبِطُونَ إِلَى مَطْلَعِ الْفَجْرِ ثُمّ قَالَ فِي بَعْضِ كِتَابِهِ وَ اتّقُوا فِتْنَةً لا تُصِيبَنّ الّذِينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خَاصّةً فِي إِنّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ قَالَ فِي بَعْضِ كِتَابِهِ وَ ما مُحَمّدٌ إِلّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى‏ أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى‏ عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرّ اللّهَ شَيْئاً وَ سَيَجْزِي اللّهُ الشّاكِرِينَ يَقُولُ فِي الْ‏آيَةِ الْأُولَى إِنّ مُحَمّداً حِينَ يَمُوتُ يَقُولُ أَهْلُ الْخِلَافِ لِأَمْرِ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ مَضَتْ لَيْلَةُ الْقَدْرِ مَعَ رَسُولِ اللّهِ ص فَهَذِهِ فِتْنَةٌ أَصَابَتْهُمْ خَاصّةً وَ بِهَا ارْتَدّوا عَلَى أَعْقَابِهِمْ لِأَنّهُمْ إِنْ قَالُوا لَمْ تَذْهَبْ فَلَا بُدّ أَنْ يَكُونَ لِلّهِ عَزّ وَ جَلّ فِيهَا أَمْرٌ وَ إِذَا أَقَرّوا بِالْأَمْرِ لَمْ يَكُنْ لَهُ مِنْ صَاحِبٍ بُدٌّ
اصول كافى جلد 1 صفحه: 361 رواية: 4
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: على بن حسين عليهما السلام مى‏فرمود: (((انا انزلناه فى ليلة القدر))) راست فرمود خداى عزوجل كه قرآن را در شب قدر نازل فرمود (((تو ميدانى شب قدر چيست؟))) پيغمبر (ص) فرمود: نميدانم، خداى عزوجل فرمود: (((شب قدر از هزار ماه بهتر است ))) كه شب قدر ندارد (يعنى شب قدر از هزار ماه غير رمضان بهتر است تا تفضيل شئى بر نفس لازم نيايد) خدا به پيغمبر (ص) فرمود: ميدانى چرا آن يكشب از هزار ماه بهتر است؟ گفت: نه، فرمود: زيرا (((در آنشب فرشتگان و جبرئيل به اجازه پروردگارشان براى هر مطلبى نازل مى‏شوند))) و چون خداى عزوجل نسبت بچيزى اجازه دهد آنرا پسنديده است (((آنشب تا بر آمدن سپيده دم سلام است))) خدا ميفرمايد: اى محمد: فرشتگان و جبرئيل از آغاز فرود آمدنشان تا طلوع صبح سلام مرا براى تو مى‏آورند.
و در آيه ديگر قرآن ميفرمايد: (27 سوره‏8) ((( بترسيد از فتنه‏اى كه تنها بستمگران نميرسد))) يعنى آنها كه درباره (((انا انزلناه فى ليلة القدر))) ستم كردند و در آيه ديگر قرآنش فرمود (138 سوره 3) (((محمد جز فرستاده‏اى نيست كه پيش از او فرستادگان بوده و در گذشته‏اند، آيا اگر او بميرد يا كشته شود، شما بعقب بر ميگرديد، هر كه بعقب برگردد، بخدا زيانى نميزند، و خدا سپاسگزاران را پاداش خواهد داد))) خدادر آيه اول ميفرمايد: چون محمد بميرد، مخالفين امر خداى عزوجل گويند (((شب قدر هم با پيغمبر(ص) در گذشت)))اين فتنه‏اى بود كه تنها به آنها رسيد و بسبب آن بعقب بر گشتند، زيرا اگر مى‏گفتند شب قدر (بعد از پيغمبر (ص)) از ميان نرفته ناچار براى خداى عزوجل در آنشب امرى لازم است (كه فرود آيد) و چون بامر اعتراف كردند، چاره‏اى نيست جز اينكه صاحب الامر هم باشد.



شرح :
علامه مجلسى گويد: مقصود از روح يا جبرئيل است و يا بزرگترين فرشته خدا و يا مخلوقى كه از جنس فرشته نيست و اشرف و اعظم از آنها است.
طبرسى (ره) گويد: آنشب را شب قدر گويند زيرا خدا هر چه در آن سال واقع مى‏شود در آنشب تقدير ميكند و حكم مى‏نمايد و گفته‏اند: براى اينستكه شب مباركى‏ست و خير و بركت و مغفرت در آنشب نازل ميشود، پس قدر و منزلت دارد و گفته‏اند: براى اينستكه طاعات در عبادات در آنشب ثواب بسيار دارد انتهى .
وهمين است معنى (((شب قدر از هزار ماه بهتر است))) يعنى با وجود اينكه قطعات زمان و ايام از نظر ما مساوى و برابر است ولى از نظر خالق جهان و صانع زمين و زمان روز جمعه بر ساير روزها شرافت دارد، ماه رمضان بر ساير ماهها رجحان و فضيلت دارد، عيد فطر و عيد قربان در ميان ايام امتياز مخصوصى دارد، عبادت در شب قدر از عبادت هزار ماه بهتر است. خدائيكه منظومه شمسى را ساخته و ماه و سال و شب وروز پديد آورده، چنين مقرر داشته است الا يعلم من حلق و هو اللطيف الخبير آيا ميشود كه خالق دقيق كاردان نداند.
و اما راجع بتعيين شب قدر، مجلسى (ره) فرمايد: بعضى از عامه گفته‏اند. يكشب نامعلوم در ميان سالست: برخى گفته‏اند: از ماه رمضان خارج نيست و بعضى شب اول و هفتم و هفتدهم را گفته‏اند ولى نزد ما شيعيان اختلافى نيست كه شب قدر از شبهاى 19 و 21 و23 رمضان خارج نيست.
و اما راجع بنزول قرآن در اين شب، مرحوم طبرسى گويد: خدا در اين شب همه قرآن را از لوح محفوظ به آسمان پائين فرود آورد و سپس جبرئيل در مدت 23 سال آنرا كم كم بر پيغمبر (ص) نازل كرد.
موضوع ديگر اختلاف عامه و خاصه در نزول ملائكه است. علماء عامه مى‏گويند: نزول ملائكه و جبرئيل فقط در زمان پيغمبر (ص) بوده و پس از وفات آنحضرت قطع شده است، علماء خاصه (شيعه) گويند: اولا كلمه (((تنزل))) فعل مضارعست و دلالت بر استمرار ميكند، پس بايد نزول ملائكه در هر شب قدرى ادامه داشته باشد و ثانيا استدلالى است كه امام چهارم عليه السلام بكمك دو آيه ديگر قرآن مى‏نمايد. بدين ترتيب كه:
خدايتعالى در سوره آل عمران ميفرمايد: اگر پيغمبر از ميان شما برود، بعقب بر ميگرديد، يعنى مانند دوران جاهليت كه بدون رهبر و پيشوا بوديد، خود را بدون رهبر ميدانيد، زيرا مى‏گوديد: خدا در روى زمين، پس از پيغمبر خليفه‏اى نگذاشته كه ملائكه در شب قدر امور آن سال را از جانب خدا براى او بياورند و در سوره انفال كه راجع بفتنه فرموده است: مقصود از فتنه همان ارتداد بيشتر مسلمين و رو گردانيدن آنها از على ابيطالب عليه السلام است و در كلمه (((لا تصين))) بعضى از قراء (((لتصيبن))) قرائت كرده‏اند و آن مطابق تفسيرى است كه امام عليه السلام فرمود.
آنچه بنظر كوتاه من رسيد اينستكه علاوه بر اين دو استدلال بعامه گفت، اگر بعد از وفات پيغمبر (ص) شب قدر و نزول ملائكه از بين رفته باشد، لازم آيد كه اين آيه قرآن مرده باشد و بعد از پيغمبر (ص) معنى و مصداق نداشته باشد، در صورتيكه تمام آيات قرآن، مانند خورشيد تابان هميشه در جريان و با وضع زمان قابل انطباقست، چنانچه در اخبار باين معنى تصريح شده است. 5- وَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ كَانَ عَلِيّ‏ٌ ع كَثِيراً مَا يَقُولُ مَا اجْتَمَعَ التّيْمِيّ وَ الْعَدَوِيّ عِنْدَ رَسُولِ اللّهِ ص وَ هُوَ يَقْرَأُ إِنّا أَنْزَلْنَاهُ بِتَخَشّعٍ وَ بُكَاءٍ فَيَقُولَانِ مَا أَشَدّ رِقّتَكَ لِهَذِهِ السّورَةِ فَيَقُولُ رَسُولُ اللّهِ ص لِمَا رَأَتْ عَيْنِي وَ وَعَى قَلْبِي وَ لِمَا يَرَى قَلْبُ هَذَا مِنْ بَعْدِي فَيَقُولَانِ وَ مَا الّذِي رَأَيْتَ وَ مَا الّذِي يَرَى قَالَ فَيَكْتُبُ لَهُمَا فِي التّرَابِ تَنَزّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرّوحُ فِيها بِإِذْنِ رَبّهِمْ مِنْ كُلّ أَمْرٍ قَالَ ثُمّ يَقُولُ هَلْ بَقِيَ شَيْ‏ءٌ بَعْدَ قَوْلِهِ عَزّ وَ جَلّ كُلّ أَمْرٍ فَيَقُولَانِ لَا فَيَقُولُ هَلْ تَعْلَمَانِ مَنِ الْمُنْزَلُ إِلَيْهِ بِذَلِكَ فَيَقُولَانِ أَنْتَ يَا رَسُولَ اللّهِ فَيَقُولُ نَعَمْ فَيَقُولُ هَلْ تَكُونُ لَيْلَةُ الْقَدْرِ مِنْ بَعْدِي فَيَقُولَانِ نَعَمْ قَالَ فَيَقُولُ فَهَلْ يَنْزِلُ ذَلِكَ الْأَمْرُ فِيهَا فَيَقُولَانِ نَعَمْ قَالَ فَيَقُولُ إِلَى مَنْ فَيَقُولَانِ لَا نَدْرِي فَيَأْخُذُ بِرَأْسِي وَ يَقُولُ إِنْ لَمْ تَدْرِيَا فَادْرِيَا هُوَ هَذَا مِنْ بَعْدِي قَالَ فَإِنْ كَانَا لَيَعْرِفَانِ تِلْكَ اللّيْلَةَ بَعْدَ رَسُولِ اللّهِ ص مِنْ شِدّةِ مَا يُدَاخِلُهُمَا مِنَ الرّعْبِ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 363 رواية: 5
ترجمه :
على عليه السلام غالبا مى‏فرمود كه: هرگاه تيمى و عدوى (ابوبكر و عمر) خدمت پيغمبر صلى الله عليه و آله بودند و آنحضرت سوره (((انا انزلناه))) را با خشوع و گريه تلاوت مى‏فرمود، مى‏گفتند: چقدر در اين سوره دلت مى‏سوزد، پيغمبر صلى الله عليه و آله مى‏فرمود: براى آنچه چشمم (فرشتگان را در شب قدر) ديده و دلم (به آن امر محكم را در آنشب) فهميده و نيز براى آنچه دل اين شخص (على عليه السلام) پس از من در مى‏يابد آنها{p - نسبت بعلى عليه السلام نفرمود كه با چشم مى‏بيند، زيرا چنانكه در سابق ذكر شد، امام عليه السلام ملائكة را در شب قدر بچشم نمى‏بيند، بلكه تنها صداى آنها را مى‏شنود.}
مى‏گفتند: مگر شما چه ديده‏ئى و او چه مى‏بيند؟ حضرت براى آنها روى خاك مى‏نوشت (((تنزل الملائكة و الروح فيها باذن ربهم من كل امر))) سپس مى‏فرمود: پس از اينكه خداى عزوجل فرمايد (((هر امرى))) ديگر چيزى باقى مى‏ماند؟ مى‏گفتند: نه، مى‏فرمود مى‏دانيد آنكه هر امرى بر او نازل مى‏شود كيست؟ مى‏گفتند: تو هستى اى رسول خدا، مى‏فرمود: آرى، اما شب قدر بعد از من هم مى‏باشد؟ مى‏گفتند آرى، مى‏فرمود: در شبهاى قدر پس از من هم آن امر نازل مى‏شود؟ مى‏گفتند: آرى. مى‏فرمود: به چه كسى نازل مى‏شود؟ مى‏گفتند: نمى‏دانيم، پيغمبر دست بر سر من مى‏گذاشت و مى‏فرمود: اگر نمى‏دانيد، بدانيد، آنشخص پس از من اين مرد است، سپس آندو نفر شب قدر را بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‏شناختند، بواسطه هراس سختى كه در دل آنها ميافتاد.


6- وَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ يَا مَعْشَرَ الشّيعَةِ خَاصِمُوا بِسُورَةِ إِنّا أَنْزَلْنَاهُ تَفْلُجُوا فَوَ اللّهِ إِنّهَا لَحُجّةُ اللّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى الْخَلْقِ بَعْدَ رَسُولِ اللّهِ ص وَ إِنّهَا لَسَيّدَةُ دِينِكُمْ وَ إِنّهَا لَغَايَةُ عِلْمِنَا يَا مَعْشَرَ الشّيعَةِ خَاصِمُوا بِ حم وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ إِنّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنّا كُنّا مُنْذِرِينَ فَإِنّهَا لِوُلَاةِ الْأَمْرِ خَاصّةً بَعْدَ رَسُولِ اللّهِ ص يَا مَعْشَرَ الشّيعَةِ يَقُولُ اللّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ إِنْ مِنْ أُمّةٍ إِلّا خَلا فِيها نَذِيرٌ قِيلَ يَا أَبَا جَعْفَرٍ نَذِيرُهَا مُحَمّدٌ ص قَالَ صَدَقْتَ فَهَلْ كَانَ نَذِيرٌ وَ هُوَ حَيّ‏ٌ مِنَ الْبِعْثَةِ فِي أَقْطَارِ الْأَرْضِ فَقَالَ السّائِلُ لَا قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع أَ رَأَيْتَ بَعِيثَهُ أَ لَيْسَ نَذِيرَهُ كَمَا أَنّ رَسُولَ اللّهِ ص فِي بِعْثَتِهِ مِنَ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ نَذِيرٌ فَقَالَ بَلَى قَالَ فَكَذَلِكَ لَمْ يَمُتْ مُحَمّدٌ إِلّا وَ لَهُ بَعِيثٌ نَذِيرٌ قَالَ فَإِنْ قُلْتُ لَا فَقَدْ ضَيّعَ رَسُولُ اللّهِ ص مَنْ فِي أَصْلَابِ الرّجَالِ مِنْ أُمّتِهِ قَالَ وَ مَا يَكْفِيهِمُ الْقُرْآنُ قَالَ بَلَى إِنْ وَجَدُوا لَهُ مُفَسّراً قَالَ وَ مَا فَسّرَهُ رَسُولُ اللّهِ ص قَالَ بَلَى قَدْ فَسّرَهُ لِرَجُلٍ وَاحِدٍ وَ فَسّرَ لِلْأُمّةِ شَأْنَ ذَلِكَ الرّجُلِ وَ هُوَ عَلِيّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع قَالَ السّائِلُ يَا أَبَا جَعْفَرٍ كَانَ هَذَا أَمْرٌ خَاصّ‏ٌ لَا يَحْتَمِلُهُ الْعَامّةُ قَالَ أَبَى اللّهُ أَنْ يُعْبَدَ إِلّا سِرّاً حَتّى يَأْتِيَ إِبّانُ أَجَلِهِ الّذِي يَظْهَرُ فِيهِ دِينُهُ كَمَا أَنّهُ كَانَ رَسُولُ اللّهِ مَعَ خَدِيجَةَ مُسْتَتِراً حَتّى أُمِرَ بِالْإِعْلَانِ قَالَ السّائِلُ يَنْبَغِي لِصَاحِبِ هَذَا الدّينِ أَنْ يَكْتُمَ قَالَ أَ وَ مَا كَتَمَ عَلِيّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع يَوْمَ أَسْلَمَ مَعَ رَسُولِ اللّهِ ص حَتّى ظَهَرَ أَمْرُهُ قَالَ بَلَى قَالَ فَكَذَلِكَ أَمْرُنَا حَتّى يَبْلُغَ الْكِتَابُ أَجَلَهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 364 رواية: 6
ترجمه :
امام محمد تقى عليه السلام فرمود: اى گروه شيعه: با سوره (((انا انزلناه))) (با اهل سنت) مخاصمه و مباحثه كنيد تا پيروز شويد، به خدا كه آن سوره پس از پيغمبر حجت خداى تبارك و تعالى است بر مردم و آن سوره سرور دين شماست (بزرگترين دليل مذهب شماست) و نهايت دانش ماست (زيرا كاشف از شب قدر است و در آنشب مكنونات علمى براى ما هويدا مى‏گردد) اى گروه شيعه با آيات (((حم و الكتاب المبين انا انزلناه فى ليلة مباركة انا كنا منذرين))) مخاصمه كنيد، زيرا اين آيات مخصوص واليان امر امامت است بعد از پيغمبر صلى الله عليه و آله.
اى گروه شيعه! خداى تبارك و تعالى مى‏فرمايد: (22 سوره 35) (((هيچ امتى نيست مگر آنكه بيم رسانى در ميان آنها بوده است))) شخصى گفت: اى ابا جعفر بيم رسان امت، محمد صلى الله عليه و آله است فرمود: درست گفتى ولى آيا پيغمبر در زمان حياتش چاره‏ئى از فرستادن نمايندگان در اطراف زمين داشت؟ (يعنى مى‏توانست آنها را نفرستد) گفت: نه: امام فرمود: بمن بگو مگر فرستاده پيغمبر بيم رسان او نيست چنانكه خود پيغمبر صلى الله عليه و آله فرستاده خداى عزوجل و بيم رسان او بود؟ گفت: چرا، فرمود: پس همچنين پيغمبر صلى الله عليه و آله براى پس از مرگ خود هم فرستاده و بيم رسان دارد، اگر بگوئى ندارد، لازم آيد كه پيغمبر آنهائى را كه در صلب مردان امتش بودند، ضايع كرده (و بدون رهبر گذاشته) باشد.
آنمرد گفت: مگر قرآن براى آنها كافى نيست؟ فرمود: چرا در صورتيكه مفسرى براى قرآن داشته باشند، گفت: مگر پيغمبر صلى الله عليه و آله قرآن را تفسير نفرموده است؟ فرمود: چرا تنها براى يك مرد تفسير كرد و شأن آن مرد را كه على بن ابيطالب است بامت خود گفت.
مرد سائل گفت، اى ابا جعفر، اين مطلبى است خصوصى كه عامه از مردم زير بار آن نروند، فرمود خدا حتما مى‏خواهد كه در نهان پرستش شود تا برسد هنگام و زمانى كه دينش آشكار شود، همچنانكه (سالهاى اول بعثت) پيغمبر صلى الله عليه و آله با خديجه در نهان پرستش خدا مى‏كرد تا زمانى كه مأمور باعلان گشت.
مرد سائل گفت: آيا صاحب اين دين بايد آنرا نهان كند؟ فرمود: مگر على ابيطالب عليه السلام از روزى كه بإ؛نن رسولخدا صلى الله عليه و آله اسلام آورد آنرا نهان نكرد تا زمانى كه امرش ظاهر گشت؟ كار ما نيز همچنين است تا نوشته خدا مدتش برسد (و هنگام ظهور امام زمان عليه السلام و آشكار شدن دين فرا رسد.)



شرح :
جمله (((فهل كان نذير))) بنظر ما ((( فهل كان له بد))) بوده و تصحيف شده است، لذا همانطور ترجمه كرديم. حاصل استدلال امام عليه السلام به آيه شريفه (22 سوره 35) اينست كه خداى تعالى مى‏فرمايد در هر امتى بيم رسانى بوده است و اين امت هم بيم رسانى لازم دارد، پيغمبر (ص) تا زمانى كه زنده بود، بيم رسان خدا بود نسبت بمردم مكه و مدينه و بساير بلاد و شهرها از جانب خود اشخاصى را ميفرستاد كه نمايندگان او و بيم نسبت بمردم بمكه و مدينه و بساير بلاد و شهرها از جانب خود اشخاصى را ميفرستاد كه نمايندگان او و بيم رسانان از طرف او بودند، پس در صورتيكه پيغمبر در زمان حياتش نايب و نماينده‏ئى معين كند، چگونه براى پس از وفاتش نماينده‏اى معين نكند.
در اينجا مجلسى (ره) اضافه مى‏كند كه نماينده در زمان حيات لازم نيست معصوم باشد، زيرا خود پيغمبر صلى الله عليه و آله موجود است، هرگاه نماينده خلافى مرتكب شود، عزلش مى‏كند ولى نماينده بعد از وفات پيغمبر، بايد معصوم باشد. زيرا اگر معصوم نباشد و گناهى از او سر زند امت حق عزل او را ندارند.7- وَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ لَقَدْ خَلَقَ اللّهُ جَلّ ذِكْرُهُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ أَوّلَ مَا خَلَقَ الدّنْيَا وَ لَقَدْ خَلَقَ فِيهَا أَوّلَ نَبِيّ‏ٍ يَكُونُ وَ أَوّلَ وَصِيّ‏ٍ يَكُونُ وَ لَقَدْ قَضَى أَنْ يَكُونَ فِي كُلّ سَنَةٍ لَيْلَةٌ يَهْبِطُ فِيهَا بِتَفْسِيرِ الْأُمُورِ إِلَى مِثْلِهَا مِنَ السّنَةِ الْمُقْبِلَةِ مَنْ جَحَدَ ذَلِكَ فَقَدْ رَدّ عَلَى اللّهِ عَزّ وَ جَلّ عِلْمَهُ لِأَنّهُ لَا يَقُومُ الْأَنْبِيَاءُ وَ الرّسُلُ وَ الْمُحَدّثُونَ إِلّا أَنْ تَكُونَ عَلَيْهِمْ حُجّةٌ بِمَا يَأْتِيهِمْ فِي تِلْكَ اللّيْلَةِ مَعَ الْحُجّةِ الّتِي يَأْتِيهِمْ بِهَا جَبْرَئِيلُ ع قُلْتُ وَ الْمُحَدّثُونَ أَيْضاً يَأْتِيهِمْ جَبْرَئِيلُ أَوْ غَيْرُهُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ ع قَالَ أَمّا الْأَنْبِيَاءُ وَ الرّسُلُ صَلّى اللّهُ عَلَيْهِمْ فَلَا شَكّ وَ لَا بُدّ لِمَنْ سِوَاهُمْ مِنْ أَوّلِ يَوْمٍ خُلِقَتْ فِيهِ الْأَرْضُ إِلَى آخِرِ فَنَاءِ الدّنْيَا أَنْ تَكُونَ عَلَى أَهْلِ الْأَرْضِ حُجّةٌ يَنْزِلُ ذَلِكَ فِي تِلْكَ اللّيْلَةِ إِلَى مَنْ أَحَبّ مِنْ عِبَادِهِ وَ ايْمُ اللّهِ لَقَدْ نَزَلَ الرّوحُ وَ الْمَلَائِكَةُ بِالْأَمْرِ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ عَلَى آدَمَ وَ ايْمُ اللّهِ مَا مَاتَ آدَمُ إِلّا وَ لَهُ وَصِيّ‏ٌ وَ كُلّ مَنْ بَعْدَ آدَمَ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ قَدْ أَتَاهُ الْأَمْرُ فِيهَا وَ وَضَعَ لِوَصِيّهِ مِنْ بَعْدِهِ وَ ايْمُ اللّهِ إِنْ كَانَ النّبِيّ لَيُؤْمَرُ فِيمَا يَأْتِيهِ مِنَ الْأَمْرِ فِي تِلْكَ اللّيْلَةِ مِنْ آدَمَ إِلَى مُحَمّدٍ ص أَنْ أَوْصِ إِلَى فُلَانٍ وَ لَقَدْ قَالَ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ فِي كِتَابِهِ لِوُلَاةِ الْأَمْرِ مِنْ بَعْدِ مُحَمّدٍ ص خَاصّةً وَعَدَ اللّهُ الّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ إِلَى قَوْلِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ يَقُولُ أَسْتَخْلِفُكُمْ لِعِلْمِي وَ دِينِي وَ عِبَادَتِي بَعْدَ نَبِيّكُمْ كَمَا اسْتَخْلَفَ وُصَاةَ آدَمَ مِنْ بَعْدِهِ حَتّى يَبْعَثَ النّبِيّ الّذِي يَلِيهِ يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً يَقُولُ يَعْبُدُونَنِي بِإِيمَانٍ لَا نَبِيّ بَعْدَ مُحَمّدٍ ص فَمَنْ قَالَ غَيْرَ ذَلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ فَقَدْ مَكّنَ وُلَاةَ الْأَمْرِ بَعْدَ مُحَمّدٍ بِالْعِلْمِ وَ نَحْنُ هُمْ فَاسْأَلُونَا فَإِنْ صَدَقْنَاكُمْ فَأَقِرّوا وَ مَا أَنْتُمْ بِفَاعِلِينَ أَمّا عِلْمُنَا فَظَاهِرٌ وَ أَمّا إِبّانُ أَجَلِنَا الّذِي يَظْهَرُ فِيهِ الدّينُ مِنّا حَتّى لَا يَكُونَ بَيْنَ النّاسِ اخْتِلَافٌ فَإِنّ لَهُ أَجَلًا مِنْ مَمَرّ اللّيَالِي وَ الْأَيّامِ إِذَا أَتَى ظَهَرَ وَ كَانَ الْأَمْرُ وَاحِداً وَ ايْمُ اللّهِ لَقَدْ قُضِيَ الْأَمْرُ أَنْ لَا يَكُونَ بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ اخْتِلَافٌ وَ لِذَلِكَ جَعَلَهُمْ شُهَدَاءَ عَلَى النّاسِ لِيَشْهَدَ مُحَمّدٌ ص عَلَيْنَا وَ لِنَشْهَدَ عَلَى شِيعَتِنَا وَ لِتَشْهَدَ شِيعَتُنَا عَلَى النّاسِ أَبَى اللّهُ عَزّ وَ جَلّ أَنْ يَكُونَ فِي حُكْمِهِ اخْتِلَافٌ أَوْ بَيْنَ أَهْلِ عِلْمِهِ تَنَاقُضٌ ثُمّ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع فَضْلُ إِيمَانِ الْمُؤْمِنِ بِجُمْلَةِ إِنّا أَنْزَلْنَاهُ وَ بِتَفْسِيرِهَا عَلَى مَنْ لَيْسَ مِثْلَهُ فِي الْإِيمَانِ بِهَا كَفَضْلِ الْإِنْسَانِ عَلَى الْبَهَائِمِ وَ إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ لَيَدْفَعُ بِالْمُؤْمِنِينَ بِهَا عَنِ الْجَاحِدِينَ لَهَا فِي الدّنْيَا لِكَمَالِ عَذَابِ الْ‏آخِرَةِ لِمَنْ عَلِمَ أَنّهُ لَا يَتُوبُ مِنْهُمْ مَا يَدْفَعُ بِالْمُجَاهِدِينَ عَنِ الْقَاعِدِينَ وَ لَا أَعْلَمُ أَنّ فِي هَذَا الزّمَانِ جِهَاداً إِلّا الْحَجّ وَ الْعُمْرَةَ وَ الْجِوَارَ
اصول كافى ج 1 صفحه 366 رواية 7
ترجمه :
امام محمد تقى عليه السلام فرمود: خداى جل ذكره شب قدر را در ابتداى خلقت دنيا آفريد و در آنشب نخستين پيغمبر و نخستين وصيى كه بايد باشد (آدم و شيث را) (وجود آنها را مقدر ساخت) و حكم فرمود كه در هر سالى شبى باشد كه در آنشب تفسير و بيان امور تا چنان شبى در سال آينده فرمود آيد، هر كه آنشب را انكار كند، علم خداى عزوجل را رد كرده، زيرا پيغمبران و رسولان و محدثان جز بوسيله حجتى كه در آنشب به آنها ميرسد با حجتى كه جبرئيل عليه السلام (در غير آنشب) براى آنها مى‏آورد، قائم نشوند و بپا نايستند (زيرا برنامه رهبرى خلق و علم بدون اختلاف را در آنشب بدست مى‏آورند)
راوى گويد: عرضكردم: جبرئيل يا ملائكه ديگر نزد محدثان هم مى‏آيند؟ فرمود: اما نسبت به پيغمبران و رسولان صلى الله عليهم كه شكى نيست و نسبت بغير ايشان، ناچار بايد از نخستين روز آفرينش زمين، تا پايان جهان حجتى براى اهل زمين بوده باشد كه خداى تعالى تفسير امور را در آنشب بر محبوبترين بندگانش نازل فرمايد. بخدا سوگند كه جبرئيل و ملائكه در شب قدر آن امر را براى آدم امر خدا در شب قدر ميآيد، و براى وصى پس از او هم مقرر شد. بخدا سوگند كه هر پيغمبرى از آدم تا محمد صلى الله عليه و آله در آنشب مأمور مى‏گشت كه بفلان كس وصيت كند (شخصى را وصى خود كند).
و خداى عزوجل در قرآنش نسبت بخصوص واليان امر بعد از محمد صلى الله عليه و آله فرمايد (54 سوره 24) (((خدا بكسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند، وعده كرده كه در اين سرزمين جانشينان كند، چنانكه پيشينيان ايشان را جانشين كرد. تا آنجا كه فرمايد (و دينى را كه براى ايشان پسنديده استقرار دهد و از پى ترسشان امنيت بدل آرد، تا تنها مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريك نسازند، آنها كه پس از اين كافر شوند) خودشان گنه پيشگانند، يعنى شما را پس از پيغمبرتان جانشين علم و دين و عبادت خود كنم، چنانكه اوصياء آدم عليه‏السلام پس از او جانشين مى‏شدند تا پيغمبر بعد مبعوث مى‏گشت (((مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريك نسازند))) يعنى مرا عبادت كنند با ايمان باينكه پيغمبرى بعد از محمد صلى الله عليه و آله نيست، كسانيكه جز اين گويند (((خودشان گنه پيشگانند))) خدا هم واليان امر را بعد از محمد در علم استقرار بخشيد و ما هستيم آن واليان.
پس از ما بپرسيد، اگر بشما راست گفتيم، اعتراف كنيد ولى شما اعتراف نخواهيد كرد اما علم ما ظاهر است (زيرا اگر شما از ما نپرسيد، ديگران مى‏پرسند و اگر شما از روى لجاج و عناد اعتراف نكنيد، مردم بى‏غرض چيز فهم ديگر هستند) و اما وقت و زمانى كه دين خدا بوسيله ما در آن ظاهر گردد بطوريكه ميان مردم هيچگونه اختلافى نباشد، آنرا مدتى است كه با گذشت شبانه روزها سپرى شود، و چون وقتش رسد آشكار گردد و امر يكى شود (اختلاف از ميان مردم رخت بر بندد).
بخدا سوگند كه فرمان خدا جارى شده كه ميان مؤمنين اختلافى نباشد و به همين جهت ايشان را گواه مردم قرار داده است، بدين ترتيب كه محمد صلى الله عليه و آله گواه ما باشد و ما گواه شيعيان خود و شيعيان ما گواه مردم ديگر خداى عزوجل هرگز نخواسته كه در حكم او اختلافى باشد و ميان اهل علمش تناقضى وجود داشته باشد، سپس امام عليه السلام فرمود: برترى مؤمنيكه (((انا انزلناه))) را با تفسيرش باور كند، بر كسيكه در ايمانش به آن سوره چون او نيست، مانند برترى انسانست بر چهار پايان و خداى عزوجل‏بوسيله مؤمنان به آن سوره از منكرين آن در دنيا بر مى‏دارد، آنچه را (يعنى تسلط كفار را بر مسلمين) كه بوسيله جهاد كنندگان، از خانه نشستگان بر مى‏دارد، تا عذاب آنهائيكه خدا مى‏داند از انكار خود توبه نمى‏كنند، در آخرت كامل باشد و (چون سخن از جهاد بميان آمد، براى اينكه گمان نكنى در اين زمان هم جهادى واجبست ميگويم) من در اين زمان جهادى جز حج و عمره و همسايگى خوب سراغ ندارم.



توضيح مراد از همسايه، كسى است كه در منزل با او همسايگى دارد و يا هر آشنا و نزديكى كه با او معاشرت دارد و خوبى با همسايه اينستكه حق او را رعايت كند و بر اذيت او شكيبائى ورزد و بر عهد و پيمان و امان خويش محافظت داشته باشد و در حقيقت حج و عمرة و خوش همسايه دارى جهاد نفسى است كه بجاى جهاد با شمشمير گذاشته شده حاصل كلام مجلسى ره...8- قَالَ وَ قَالَ رَجُلٌ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ لَا تَغْضَبْ عَلَيّ قَالَ لِمَا ذَا قَالَ لِمَا أُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَكَ عَنْهُ قَالَ قُلْ قَالَ وَ لَا تَغْضَبُ قَالَ وَ لَا أَغْضَبُ قَالَ أَ رَأَيْتَ قَوْلَكَ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ تَنَزّلِ الْمَلَائِكَةِ وَ الرّوحِ فِيهَا إِلَى الْأَوْصِيَاءِ يَأْتُونَهُمْ بِأَمْرٍ لَمْ يَكُنْ رَسُولُ اللّهِ ص قَدْ عَلِمَهُ أَوْ يَأْتُونَهُمْ بِأَمْرٍ كَانَ رَسُولُ اللّهِ ص يَعْلَمُهُ وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنّ رَسُولَ اللّهِ ص مَاتَ وَ لَيْسَ مِنْ عِلْمِهِ شَيْ‏ءٌ إِلّا وَ عَلِيّ‏ٌ ع لَهُ وَاعٍ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَا لِي وَ لَكَ أَيّهَا الرّجُلُ وَ مَنْ أَدْخَلَكَ عَلَيّ قَالَ أَدْخَلَنِي عَلَيْكَ الْقَضَاءُ لِطَلَبِ الدّينِ قَالَ فَافْهَمْ مَا أَقُولُ لَكَ إِنّ رَسُولَ اللّهِ ص لَمّا أُسْرِيَ بِهِ لَمْ يَهْبِطْ حَتّى أَعْلَمَهُ اللّهُ جَلّ ذِكْرُهُ عِلْمَ مَا قَدْ كَانَ وَ مَا سَيَكُونُ وَ كَانَ كَثِيرٌ مِنْ عِلْمِهِ ذَلِكَ جُمَلًا يَأْتِي تَفْسِيرُهَا فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ كَذَلِكَ كَانَ عَلِيّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع قَدْ عَلِمَ جُمَلَ الْعِلْمِ وَ يَأْتِي تَفْسِيرُهُ فِي لَيَالِي الْقَدْرِ كَمَا كَانَ مَعَ رَسُولِ اللّهِ ص قَالَ السّائِلُ أَ وَ مَا كَانَ فِي الْجُمّلِ تَفْسِيرٌ قَالَ بَلَى وَ لَكِنّهُ إِنّمَا يَأْتِي بِالْأَمْرِ مِنَ اللّهِ تَعَالَى فِي لَيَالِي الْقَدْرِ إِلَى النّبِيّ وَ إِلَى الْأَوْصِيَاءِ افْعَلْ كَذَا وَ كَذَا لِأَمْرٍ قَدْ كَانُوا عَلِمُوهُ أُمِرُوا كَيْفَ يَعْمَلُونَ فِيهِ قُلْتُ فَسّرْ لِي هَذَا قَالَ لَمْ يَمُتْ رَسُولُ اللّهِ ص إِلّا حَافِظاً لِجُمْلَةِ الْعِلْمِ وَ تَفْسِيرِهِ قُلْتُ فَالّذِي كَانَ يَأْتِيهِ فِي لَيَالِي الْقَدْرِ عِلْمُ مَا هُوَ قَالَ الْأَمْرُ وَ الْيُسْرُ فِيمَا كَانَ قَدْ عَلِمَ قَالَ السّائِلُ فَمَا يَحْدُثُ لَهُمْ فِي لَيَالِي الْقَدْرِ عِلْمٌ سِوَى مَا عَلِمُوا قَالَ هَذَا مِمّا أُمِرُوا بِكِتْمَانِهِ وَ لَا يَعْلَمُ تَفْسِيرَ مَا سَأَلْتَ عَنْهُ إِلّا اللّهُ عَزّ وَ جَلّ قَالَ السّائِلُ فَهَلْ يَعْلَمُ الْأَوْصِيَاءُ مَا لَا يَعْلَمُ الْأَنْبِيَاءُ قَالَ لَا وَ كَيْفَ يَعْلَمُ وَصِيّ‏ٌ غَيْرَ عِلْمِ مَا أُوصِيَ إِلَيْهِ قَالَ السّائِلُ فَهَلْ يَسَعُنَا أَنْ نَقُولَ إِنّ أَحَداً مِنَ الْوُصَاةِ يَعْلَمُ مَا لَا يَعْلَمُ الْ‏آخَرُ قَالَ لَا لَمْ يَمُتْ نَبِيّ‏ٌ إِلّا وَ عِلْمُهُ فِي جَوْفِ وَصِيّهِ وَ إِنّمَا تَنَزّلُ الْمَلَائِكَةُ وَ الرّوحُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ بِالْحُكْمِ الّذِي يَحْكُمُ بِهِ بَيْنَ الْعِبَادِ قَالَ السّائِلُ وَ مَا كَانُوا عَلِمُوا ذَلِكَ الْحُكْمَ قَالَ بَلَى قَدْ عَلِمُوهُ وَ لَكِنّهُمْ لَا يَسْتَطِيعُونَ إِمْضَاءَ شَيْ‏ءٍ مِنْهُ حَتّى يُؤْمَرُوا فِي لَيَالِي الْقَدْرِ كَيْفَ يَصْنَعُونَ إِلَى السّنَةِ الْمُقْبِلَةِ قَالَ السّائِلُ يَا أَبَا جَعْفَرٍ لَا أَسْتَطِيعُ إِنْكَارَ هَذَا قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَنْ أَنْكَرَهُ فَلَيْسَ مِنّا قَالَ السّائِلُ يَا أَبَا جَعْفَرٍ أَ رَأَيْتَ النّبِيّ ص هَلْ كَانَ يَأْتِيهِ فِي لَيَالِي الْقَدْرِ شَيْ‏ءٌ لَمْ يَكُنْ عَلِمَهُ قَالَ لَا يَحِلّ لَكَ أَنْ تَسْأَلَ عَنْ هَذَا أَمّا عِلْمُ مَا كَانَ وَ مَا سَيَكُونُ فَلَيْسَ يَمُوتُ نَبِيّ‏ٌ وَ لَا وَصِيّ‏ٌ إِلّا وَ الْوَصِيّ الّذِي بَعْدَهُ يَعْلَمُهُ أَمّا هَذَا الْعِلْمُ الّذِي تَسْأَلُ عَنْهُ فَإِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ أَبَى أَنْ يُطْلِعَ الْأَوْصِيَاءَ عَلَيْهِ إِلّا أَنْفُسَهُمْ قَالَ السّائِلُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ كَيْفَ أَعْرِفُ أَنّ لَيْلَةَ الْقَدْرِ تَكُونُ فِي كُلّ سَنَةٍ قَالَ إِذَا أَتَى شَهْرُ رَمَضَانَ فَاقْرَأْ سُورَةَ الدّخَانِ فِي كُلّ لَيْلَةٍ مِائَةَ مَرّةٍ فَإِذَا أَتَتْ لَيْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ فَإِنّكَ نَاظِرٌ إِلَى تَصْدِيقِ الّذِي سَأَلْتَ عَنْهُ‏
اصول كافى جلد 1 صفحه: 368 رواية: 8
ترجمه :
مردى بامام محمد تقى عليه السلام عرضكرد: پس پيغمبر! بر من خشم مكن، فرمود: براى چه! عرضكرد: براى آنچه ميخواهم از شما بپرسم. فرمود: بگو: عرضكرد: خشم نمى‏كنى؟ فرمود: خشم نمى‏كنم، عرضكرد، بفرمائيد اينكه راجع بشب قدر معتقديد كه فرشتگان و جبرئيل بسوى او صياء نازل ميشوند، آيا براى آنها امرى مياورند كه پيغمبر صلى الله عليه و آله آنرا نمى‏دانسته يا امرى مياورند كه پيغمبرى صلى الله و عليه و آله آنرا ميدانسته است؟ با آنكه شما ميدانيد كه چون پيغمبر صلى عليه و آله وفات كرد، عليه‏السلام تمام علوم او را فرا گرفته بود؟ امام فرمود: اى مرد مرا با تو چكار است چه شخصى ترا نزد من آورد؟ عرضكرد: سرنوشت مرا براى طلب دين نزد تو آورد. فرمود: پس آنچه را بتو مى‏گويم خوب بفهم.
همانا چون رسولخدا صلى الله و عليه و آله را بمعراج بردند، فرود نيامد تا اينكه خداى جل ذكره علم گذشته و آينده را باو آموخت و مقدار زيادى از آن علم مجمل و سر بسته بود كه تفسير و توضيحش در شب قدر ميايد، على بن ابيطالب عليه و السلام هم مانند پيغمبر بود، علوم مجمل را ميدانست و تفسيرش در شبهاى قدر ميايد، مانند آنچه براى پيغمبر صلى عليه و آله بود، مرد سائل گفت، مگر در آن علوم مجمل و سر بسته تفسيرس نبود؟ فرمود: چرا، ولى در شبهاى قدر از طرف خدايتعالى بپيغمبر صلى عليه و آله و اوصياء نسبت به آنچه ميدانند دستور ميايد كه چنين و چنان كن و در آنشب دستور مى‏گيرند كه نسبت به آنچه مى‏دانند چگونه رفتار كنند.
مرد سائل گويد، عرضكردم: اين مطلب را برايم توضيح دهيد، فرمود: پيغمبر صلى الله و عليه و آله وفات نكرد، جز اينكه علوم سر بسته و تفسير آنها را فرا گرفته بود، عرضكردم: پس آنچه در شبهاى قدر برايش ميايد چه علمى بود؟ فرمود: فرمان و تسهيلى بود نسبت به آنچه مى‏دانست (جزئيات و مصاديق بر كليات منطبق مى‏گشت و دستور اجرايش ميايد و اين خود تسهيلى بود براى پيغمبر و امام صلى الله عليه و آله.)
مرد سائل گفت: پس براى ايشان در شبهاى قدر چه علمى غير از آنچه مى‏دانستند پديد ميايد؟ فرمود: اين مطلب از چيزهائى است كه ايشان مأمور بكتمانش باشند و تفسير آنچه را پرسيدى جز خداى عزوجل نداند.
مرد سائل گفت: مگر اوصياء ميدانند آنچه را كه پيغمبران نمى‏دانند؟ فرمود، چگونه ميشود كه وصى علمى جز آنچه باو وصيت شده بداند؟!!.
مرد سائل گفت: ما را ميرسد كه بگوئيم يكى از اوصياء چيزى كه وصى ديگر آن را نمى‏داند؟ فرمود: نه، هر پيغمبرى كه بميرد علمش در قلب وصيش باشد و فرشتگان و جبرئيل در شب قدر فقط آنچه را كه وصى بايد ميان بندگان حكم كند فرود مياوردند.
مرد سائل گفت: مگر ايشان آن حكم را نمى‏دانند؟ فرمود: چرا مى‏دانند ولى نمى‏توانند مطلبى را اجرا كنند تا در شبهاى قدر دستور يابند كه تا سال آينده چگونه رفتار كنند.
مرد سائل گفت: من نمى‏توانم اين موضوع را انكار كنم؟ امام فرمود: هر كه انكار آن كند، از ما نيست.
مرد سائل گفت: اى اباجعفر بفرمائيد كه آيا براى پيغمبر صلى الله عليه و آله در شبهاى قدر علمى ميآيد كه آنرا نمى‏دانست؟ فرمود: اين سؤال براى تو روا نيست، اما نسبت بعلم گذشته و آينده، هر پيغمبر و وصيى كه بميرد پس از وى آنرا مى‏داند و اما اين علمى كه تو مى‏پرسى خداى عزوجل نخواسته كه جز خود اوصياء از آن اطلاع يابند،
مرد سائل گفت: پسر پيغمبر! از كجا بدانم كه شب قدر در هر سالى هست؟ فرمود: چون ماه رمضان فرا رسد، در هر شب سوره (((دخان))) راصد مرتبه بخوان، چون شب بيست و سوم رسد، آنچه را پرسيدى تصديقش را مى‏بينى.
توضيح پيداست كه عمده مشكل اين مرد سائل در اين حديث شريف اينستكه: بامام عليه السلام ميگويد شما مى‏گوئيد: بمحض اينكه پيغمبر صلى الله عليه و آله يا امام سابق بميرد، جانشين او تمام علوم او را ولو بطور كلى و سربسته ميداند و باز در شبهاى قدر هر سال فرشتگان براى او علمى ميآورند، اگر پيغمبر و امام صلوات الله عليهم همه چيز را مى‏دانند، پس آنچه در شبهاى قدر ميآورند چيست؟ و اگر در شبهاى قدر چيز تازه‏اى ميآورند، پس پيغمبر و امام عليهم السلام پيش از آنشب همه چيز را نمى‏دانسته‏اند؟
مرد سائل اين مشكل را هشت مرتبه بعبارت مختلف سؤال مى‏كند و حضرت جوابش ميدهد كه: آنچه را مى‏دانند علوم و قوانينى است حقيقى و بتصويب رسيده ولى در شبهاى قدر فقط دستور اجراء آنها را دريافت مى‏كنند (شايد كيفيت اجراء هم در آنشبها ابلاغ شود.)
و اما راجع باينكه امام عليه السلام باو مى‏فرمايد: اين سؤال براى تو روا نيست جهتش اينستكه آن سائل بيش از آن مقدار ظرفيت و استعداد نداشته و بر امام لازمست كه جواب را بمقدار فهم و استعداد سائل گويد چنانچه در حديث 540 توضيح داديم و يا جهتش اينستكه چون هشت مرتبه جوابش را فرمود و او نفهميد، امام عليه السلام با آنجمله خواست باو بفهماند كه فهم دست خداست و من فقط بيان ميكنم و يا آنكه مقصود سائل خصوصيات و جزئيات شب قدر بوده بطوريكه فرشتگان براى امام ميگويند، او هم براى آنمرد بگويد و پيداست كه اگر دانستن آن خصوصيات براى آنمرد جايز مى‏بود. خدا فرشتگان را در شبهاى قدر بر او نازل مى‏كرد.


9- وَ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَمَا تَرَوْنَ مَنْ بَعَثَهُ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ لِلشّقَاءِ عَلَى أَهْلِ الضّلَالَةِ مِنْ أَجْنَادِ الشّيَاطِينِ وَ أَزْوَاجِهِمْ أَكْثَرُ مِمّا تَرَوْنَ خَلِيفَةَ اللّهِ الّذِي بَعَثَهُ لِلْعَدْلِ وَ الصّوَابِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ قِيلَ يَا أَبَا جَعْفَرٍ وَ كَيْفَ يَكُونُ شَيْ‏ءٌ أَكْثَرَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ قَالَ كَمَا شَاءَ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ قَالَ السّائِلُ يَا أَبَا جَعْفَرٍ إِنّي لَوْ حَدّثْتُ بَعْضَ الشّيعَةِ بِهَذَا الْحَدِيثِ لَأَنْكَرُوهُ قَالَ كَيْفَ يُنْكِرُونَهُ قَالَ يَقُولُونَ إِنّ الْمَلَائِكَةَ ع أَكْثَرُ مِنَ الشّيَاطِينِ قَالَ صَدَقْتَ افْهَمْ عَنّي مَا أَقُولُ إِنّهُ لَيْسَ مِنْ يَوْمٍ وَ لَا لَيْلَةٍ إِلّا وَ جَمِيعُ الْجِنّ وَ الشّيَاطِينِ تَزُورُ أَئِمّةَ الضّلَالَةِ وَ يَزُورُ إِمَامَ الْهُدَى عَدَدُهُمْ مِنَ الْمَلَائِكَةِ حَتّى إِذَا أَتَتْ لَيْلَةُ الْقَدْرِ فَيَهْبِطُ فِيهَا مِنَ الْمَلَائِكَةِ إِلَى وَلِيّ الْأَمْرِ خَلَقَ اللّهُ أَوْ قَالَ قَيّضَ اللّهُ عَزّ وَ جَلّ مِنَ الشّيَاطِينِ بِعَدَدِهِمْ ثُمّ زَارُوا وَلِيّ الضّلَالَةِ فَأَتَوْهُ بِالْإِفْكِ وَ الْكَذِبِ حَتّى لَعَلّهُ يُصْبِحُ فَيَقُولُ رَأَيْتُ كَذَا وَ كَذَا فَلَوْ سَأَلَ وَلِيّ الْأَمْرِ عَنْ ذَلِكَ لَقَالَ رَأَيْتَ شَيْطَاناً أَخْبَرَكَ بِكَذَا وَ كَذَا حَتّى يُفَسّرَ لَهُ تَفْسِيراً وَ يُعْلِمَهُ الضّلَالَةَ الّتِي هُوَ عَلَيْهَا وَ ايْمُ اللّهِ إِنّ مَنْ صَدّقَ بِلَيْلَةِ الْقَدْرِ لَيَعْلَمُ أَنّهَا لَنَا خَاصّةً لِقَوْلِ رَسُولِ اللّهِ ص لِعَلِيّ‏ٍ ع حِينَ دَنَا مَوْتُهُ هَذَا وَلِيّكُمْ مِنْ بَعْدِي فَإِنْ أَطَعْتُمُوهُ رَشَدْتُمْ وَ لَكِنْ مَنْ لَا يُؤْمِنُ بِمَا فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ مُنْكِرٌ وَ مَنْ آمَنَ بِلَيْلَةِ الْقَدْرِ مِمّنْ عَلَى غَيْرِ رَأْيِنَا فَإِنّهُ لَا يَسَعُهُ فِي الصّدْقِ إِلّا أَنْ يَقُولَ إِنّهَا لَنَا وَ مَنْ لَمْ يَقُلْ فَإِنّهُ كَاذِبٌ إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ يُنَزّلَ الْأَمْرَ مَعَ الرّوحِ وَ الْمَلَائِكَةِ إِلَى كَافِرٍ فَاسِقٍ فَإِنْ قَالَ إِنّهُ يُنَزّلُ إِلَى الْخَلِيفَةِ الّذِي هُوَ عَلَيْهَا فَلَيْسَ قَوْلُهُمْ ذَلِكَ بِشَيْ‏ءٍ وَ إِنْ قَالُوا إِنّهُ لَيْسَ يُنَزّلُ إِلَى أَحَدٍ فَلَا يَكُونُ أَنْ يُنَزّلَ شَيْ‏ءٌ إِلَى غَيْرِ شَيْ‏ءٍ وَ إِنْ قَالُوا وَ سَيَقُولُونَ لَيْسَ هَذَا بِشَيْ‏ءٍ فَقَدْ ضَلّوا ضَلَالًا بَعِيداً
اصول كافى جلد 1 صفحه: 371 رواية: 9
ترجمه :
امام محمد تقى عليه السلام فرمود: آنچه از لشكريان و همسران (و ارواح) شياطين را كه خداى عزوجل براى شقاوت بر گمراهان گماشته مى‏بينيد، بيشتر از فرشتگانى باشند كه خليفه خدايند و آنها را براى عدالت صواب فرستاده است عرض شد:اى اباجعفر! چگونه مى‏شود چيزى از ملائكه بيشتر باشد؟ فرمود: چنانچه خداى عزوجل خواسته است، مرد سائل گفت: اى اباجعفر! من اگر اين حديث را ببعضى از شيعيان گويم، انكار ميكنند، فرمود: چگونه انكار ميكنند؟ عرض كرد ميگويند: فرشتگان عليه‏السلام از شياطين بيشترند، فرمود: راست گفتى ولى آنچه ميگويم خوب بفهم:
در هر روز و شب تمام جن و شياطين، پيشوايان گمراهى را زيارت ميكنند و بشماره ايشان فرشتگان هم پيشواى هدايت را زيارت مى‏كنند، تا آنكه شب قدر فرا رسد و فرشتگان در آنشب بسوى ولى امر (امام زمان) فرود آيند، خداى عزوجل بشماره آنها از شياطين خلق كنند يا فرمود: آماده كند سپس ايشان رئيس گمراهى را زيارت كنند و برايش دروغ پردازى كنند، تا چون صبح شود، او هم بگويد چنين و چنان ديدم، اگر او از صاحب الامر در اين باره بپرسد، به او ميفرمايد كه: شيطانى را ديدى كه بتو چنين و چنان خبر داد تا آنجا كه آن موضوع را بخوبى برايش شرح دهد و او را از گمراهيش آگاه سازد.
بخدا سوگند كسى كه شب قدر را باور دارد ميداند كه آنشب مخصوص ماست، زيرا چون وفات پيغمبر صلى الله عليه و آله رسيد، درباره على(ع) (بامتش) فرمود: ولى و سرپرست شما پس از من اين على است، اگر از او اطاعت كنيد، بهدايت رسيد، اما كسيكه بشب قدر ايمان ندارد، منكر است (امامت ما را و اختصاص شب قدر را بما) و كسى كه بشب قدر ايمان دارد و با ما هم رأى نيست (آنرا مختص ما نميداند) در راستگوئى راهى ندارد، جز اينكه بگويد: آنشب مختص بماست، و هر كه نگويد دروغگوست، زيرا خداى عزوجل‏بزرگتر از آنستكه آن امر بزرگ را توسط جبرئيل و فرشتگان بسوى كافر فاسقى فرو فرستد و اگر بگويد: بخليفه گمراهى (بخليفه پيشواى او) نازل مى‏كند، گفتارشان ياوه و بى‏ارزش است و اگر گويند: بهيچ كس نازل نمى‏شود، ممكن نيست كه چيزى بسوى هيج چيز نازل شود و اگر بگويند و خواهند گفت شب قدر حقيقت ندارد، بگمراهى دورى افتاده‏اند.



توضيح- مجلسى (ره) گويد: بنظر ما كلمه (((ترون))) كه در دو موضوع از اين خبر نقل شد، در اصل، (((يزور))) بوده و تصحيف گرديده است، چنانچه دنباله خبر شاهد اين مدعى‏ست.