آشنایی با موزه های تهران

موزه شهید رجایی

آدرس: میدان شهدا، خیابان شهید آقاجانلو، کوچه میرزایی
خانه شهید رجایی ازسال ۱۳۴۳، حدود ۱۷ سال محل سکونت احمد رجایی بود. سپس ازسال۱۳۷۳، با همت بنیاد شهید و سازمان میراث فرهنگی، در ردیف آثار ملی و یادمانی برای حفظ خاطرات آن معلم شهید درآمد. خانه قدیمی و به صورت اندرونی بیرونی‌، ۲۵۴ مترمربع و با زیر زمین دو طبقه، است‌. زیرزمین به شکل بسیار قدیمی و با طاق‌های آجری محل حمام‌، آب انبار و طباخ خانه است‌. آشپزخانه با همان وسایل طباخی و به همان شکل باقی مانده است‌. اتاق خواب هم شامل کردی و پشتی‌های معروف شهید رجایی است‌. در پذیرایی، که درست مقابل آشپزخانه و اتاق خواب قرار دارد، میز و صندلی کار و همچنین وسایل شخصی‌، کتاب‌خانه دست‌ساز شهید رجایی‌، آینه معروف او که قطعه‌ای از شیشه اتوبوس بود، صندوقچه‌، ویترین‌، یادداشت‌های شخصی‌، کمد لباس‌ها و دندان مصنوعی، که باعث شناسایی شهید شد، قرار دارند. همچنین آثار هنری اهدا شده به موزه و بخش‌هایی از زندگی نامه شهید رجایی در قاب‌هایی به چشم می‌خورد.

موزه صنعت برق ایران

آدرس: خیابان پیروزی‌، خیابان شهید علیرضا شهبازی (تابنده‌)
نخستین مولد برق درسال۱۲۶۳ ه.ش‌، به دستور ناصرالدین شاه قاجار وارد ایران شد و در تکیه دولت و (دربار)، به منظور روشنایی از آن استفاده شد. در سال۱۲۸۴ ه.ش، نخستین نیروگاه خصوصی برق شهر، توسط مرحوم حاج حسین مهدوی (امین الضرب‌)، در تهران افتتاح شد.
موزه صنعت برق ایران موزه‌ای تاریخی‌، صنعتی و آموزشی است که در سال۱۳۷۴، با مساحتی بالغ بر ۴۵۰۰ مترمربع‌، با آب نماها و فضای سبز بسیار زیبا و دیدنی‌ در محل اصلی یکی از قدیمی‌ترین نیروگاه‌های کشور احداث شد. در گذشته محل فعلی موزه‌ چهار کارخانه قرار داشت که عبارت بودند از کارخانه اشکودا، کارخانه دیزل‌، کارخانه وستینگ هاوس( ۸۰۰۰ کیلوواتی) و کارخانه وستینگ هاوس (۱۰۰۰۰ کیلوواتی)‌. در حال حاضر موزه در جایی قرار گرفته که قبلاً کارخانه( ۱۰۰۰۰ کیلوواتی) قرار داشت‌. نیمی از مساحت کارخانه برای ساخت موزه خراب شد و نیمه باقی مانده در موزه به کار رفته است که شامل یک واحد نیروگاه حرارتی (بخاری‌)؛ با قدرت ۵۰۰۰ وات، است و طوری قرار گرفته است که در تمام مراحل بازدید از موزه‌ کارخانه در معرض دید است‌. موزه شامل چهار طبقه است که علاوه بر آن‌، در محوطه بیرون از موزه‌، ماشین‌های دیزل و نیم دیزل و بخار ابتدایی استقرار یافته‌اند.
در این گنجینه‌ اشیا و اسناد قدیمی مربوط به صنعت برق، از حدود ۱۲۰ سال پیش تاکنون، همراه پیشرفت‌های این صنعت در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است‌. همچنین‌، فیلمی از پیدایش صنعت برق در ایران در محل سالن آمفی‌تئاتر موزه‌، که مجهز به سیستم‌های پیشرفته صوتی تصویری است‌، برای بازدیدکنندگان پخش می‌شود. ترتیب قرار گرفتن اجزا در موزه طوری است که مراحل تکامل صنعت برق را نشان می‌دهد. این تکامل از وسیله پی‌سوز، قبل از دوران هخامنشی، شروع می‌شود و بعد از نمایش شمع و چراغ‌های نفتی‌ به نمایش اولین مولد ایران همراه عکس و اسناد مربوط به آن درسال ۱۳۰۲ ه. ق‌، در زمان ناصرالدین شاه‌، می‌رسد؛ سپس اولین نیروگاه عمومی که امین‌الضرب در سال۱۲۸۴ ه. ش، به تهران وارد کرد با اسناد و عکس به نمایش گذاشته می‌شود و به دنبال آن انواع لامپ‌ها، از لامپ ادیسون گرفته تا لامپ‌های امروزی‌، و نیز وسایلی که در مسیر انتقال به کار برده می‌شود در معرض نمایش قرار گرفته است‌. دراین بین‌ روش تولید انرژی توسط مولدهای بادی و نوری، به وسیله ماکت و به طور عملی، نشان داده می‌شود.
معماری موزه جالب و خاص است‌ به طوری که بازدیدکنندگان، در حین دیدن اشیا و لوازم‌، متوجه نمی‌شوند که چند طبقه بالا آمده‌اند. سالن‌ها زیگزاگ در کنار نیروگاه ۵۰۰۰ کیلوواتی بالارفته و طوری ساخته شده است که هر بخش به وسیله چهار پله از بخش دیگر جدا می‌شود.

موزه صنعتی

آدرس: میدان امام خمینی
علی اکبر صنعتی‌، متولد سال۱۲۵۹، درکرمان یکی از کودکان پرورش یافته پرورشگاه صنعتی کرمان است‌. او که از آغاز به نقاشی علاقه‌مند بود به مدرسه کمال الملک وارد گردید و پس از ۱۲ سال موفق به اخذ دانش‌نامه لیسانس شد.
وی پس از فراغت از تحصیل به کرمان رفت و به تربیت ۴۰ تن از کودکان پرورشگاهی پرداخت که بعضی از آنان اکنون از نام آوران کشورند.
درسال ۱۳۲۵، موزه‌ای ساخت و آن را به شیر و خورشید واگذار کرد. موزه دیگری در سال۱۳۳۰، در خیابان کالج دایر کرد که تمام آثار آن را خود ساخته بود. این موزه بعدها به میدان راه آهن منتقل شد.
صنعتی در طی۶۲ سال کار خود، نزدیک به ۱۰۰۰ نگاره و ۴۰۰ مجسمه خلق کرد. صنعتی از نخستین مجسمه سازان و نقاشان واقع‌گرای دوره معاصر و بنیان‌گذار نخستین موزه آثار خبری معاصر است‌. جالب‌ترین قسمت این موزه کوچک و قدیمی‌ مجسمه گروهی از زندانیان سیاسی سلسله پهلوی است که توسط استاد به تصویر کشیده شده است‌. این مجسمه عظیم درست در مرکز موزه قرار گرفته است‌. مجسمه فردوسی‌، سعدی‌، مسیح مصلوب‌، دهخدا، کمال الملک‌، کریم‌خان‌زند، جواهر لعل نهرو، مهاتما گاندی‌، لوئی پاستور، ملک الشعرای بهار، شاه عباس و مجسمه عظیم نادرشاه افشار چشم‌گیر هستند.
این موزه همه روزه به، جز تعطیلات رسمی، آماده پذیرایی است و ورودیه این موزه تماما به سازمان هلال احمر تعلق می‌گیرد.

موزه طبیعت و حیات وحش ایران

آدرس: دارآباد
موزه طبیعت و حیات وحش ایران درسال ۱۳۷۲، از سوی شهرداری تهران، به منظور آشنا کردن‌ مردم با میراث فرهنگی و طبیعی و شناخت اهمیت حفاظت از محیط سبز و حیوانات، افتتاح شد.
این موزه درسال ۱۳۷۶ ،عضو شورای بین‌المللی موزه‌ها (ICOM) و کمیسیون آموزش و ارتباطات سازمان جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN CEC)شد و در همین سال نیز به شبکه جهانی اینترنت پیوست‌.
ساختمان موزه ،با مساحتی حدود ۱۲۰۰۰ مترمربع در دو طبقه‌، بخش‌های متعددی دارد که عبارتند از:
بخش پرندگان و پستان‌داران با شش سالن که به شرح ذیل است‌:
سالن مارها، گوزن‌ها، خرس قهوه‌ای آمریکای شمالی و پرندگان‌، سالن آهو، قوچ‌، قرقاول‌، خرس‌، پلنگ‌، شغال‌، روباه‌، گرگ و سالن پستان‌داران قاره آفریقا و سالن آب‌زیان و خزندگان‌.
بخش زمین‌شناسی با دو سالن که در آن ویژگی‌های دوران‌های مختلف زمین‌شناسی از نظر محیط زیست جانوری و گیاهی به تصویر کشیده شده است‌.
سالن هشت که شامل بخش پروانه‌ها، عنکبوت‌ها، رتیل‌ها و عقرب‌ها است‌.
موزه دارای کارگاه تاکسیدرمی است که در آن چگونگی فن حفظ و نگه‌داری موجودات، به صورت غیر زنده، به نمایش گذاشته شده است‌.
از جمله ویژگی‌های خاص این موزه داشتن نوع کم‌یاب پوست ببر است‌. همچنین‌، دو نمونه از نادرترین و زیباترین پستان‌داران جهان‌، با نام‌های گور ایرانی و یوزپلنگ آسیایی در آن به نمایش گذاشته است‌.
سایر قسمت‌ها و امکانات رفاهی موزه به شرح ذیل است‌:
کتاب‌خانه با داشتن ۱۵۰۰۰ جلد کتاب، در تمام زمینه‌های تخصصی مربوط به محیط زیست‌، از معتبرترین کتاب‌خانه‌های علوم گیاهی و جانوری در تهران به شمار می‌رود. این کتاب‌خانه در ابتدای خیابان نیاوران جنب پارکینگ طبقاتی شهرداری واقع است‌.
آمفی تئاتر با ظرفیت ۶۰ نفر محل نمایش فیلم‌هایی درباره حیات‌وحش و همچنین برگزاری سمینار و کنسرت‌های این مرکز در ایام جشنوارة کودک و طبیعت و روز جهانی کودک است‌.
سینمای روباز که هرسال از اول تابستان تا پایان شهریور دایر است و فیلم‌های سینمایی را در سئانس ۲۱ و ۲۳ به نمایش در می آورد. ورودی سینما ۱۰۰۰ ریال است‌.
دام‌پزشکی یا کلینیک pet cheak up مرکزی است جهت معاینه و درمان حیوانات مختلف خانگی‌. همچنین در این کلینیک حیوانات مختلف اهلی از جمله پرندگان‌، سنجاب‌، خرگوش‌، سگ و ماهی به فروش می‌رسد.
ورودی موزه برای بزرگ‌سالان ۳۰۰۰ ریال‌، خردسالان ۱۵۰۰ ریال و توریست‌ها ۱۵۰۰۰ ریال است‌.

موزه علوم


موزه علوم دانشکده علوم، مستقر در دانشگاه تهران، جانوران آمپایه شده را ارائه داده است.

موزه فرش ایران

آدرس: تقاطع خیابان دکتر فاطمی‌ و کارگر
موزه فرش ایران در ضلع شمالی پارک لاله، روبه‌روی فروشگاه سپه، خیابان فاطمی واقع شده است‌. این موزه در ۲۲بهمن ماه سال۱۳۵۶ ، افتتاح شد.
ساختمان موزه فرش ایران معماری شکیل و چشم‌گیری دارد که آذین‌های نمای بیرونی آن شبیه به دار قالی است‌. سطح نمایشی موزه مساحتی برابر ۳۴۰۰ مترمربع را در بر می‌گیرد که شامل دو تالار است و برای نمایش انواع قالی‌های دست بافت و گلیم از آن استفاده می شود.
تالار طبقه همکف‌ به نمایشگاه دایمی اختصاص دارد و تالار فوقانی جهت برگزاری نمایشگاه‌های موقت گلیم و قالی طراحی شده است‌.
پژوهش در سوابق‌، تحولات و کیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش‌، خاصه در ایران‌، گردآوری و خریداری نمونه انواع قالی‌های دست بافت ایرانی و برگزاری نمایشگاه‌های موقت از فرش ایران و سایر نقاط جهان‌، از اهداف موزه به شمار می آید.
در موزه فرش انواع گلیم‌ها و فرش‌های دست بافت‌، با توجه به مرغوبیت و قدمت آنها و با در نظر گرفتن ویژگی‌های قالی ایران از لحاظ رنگ آمیزی‌، طرح‌، نقش‌، بافت و تنوع مناطق قالی بافی، حفظ و نگه‌داری می‌شود.
مجموعه موزه فرش ایران شامل با ارزش‌ترین نمونه‌های قالی ایران، از قرن نهم هجری تا دوره معاصر، است و از منابع غنی تحقیقی برای پژوهشگران و هنر دوستان به شمار می آید. معمولاً حدود ۱۳۵ تخته از شاه‌کارهای قالی ایران‌ بافت مراکز مهم قالی‌بافی مانند کاشان‌، کرمان‌، اصفهان‌، تبریز، خراسان‌، کردستان و جز آن‌ها، در تالار طبقه همکف به معرض نمایش گذاشته می‌شود.
در کتاب‌خانه موزه حدود ۳۵۰۰ جلد کتاب به زبان‌های فارسی‌، عربی‌، فرانسه‌، انگلیسی و آلمانی در اختیار هنر دوستان و پژوهشگران قرار می‌گیرد. همچنین بهترین کتاب‌ها و نشریات و تحقیقات مربوط به فرش ایران و قالی‌های مشرق زمین به طورکلی و کتاب‌هایی در زمینه مذهب‌، هنر و ادبیات ایران در کتاب‌خانه موزه موجود است‌. در کنار کتاب‌خانه‌ کتاب فروشی موزه نیز مشغول به کار است‌.
همچنین، برای اینکه بازدید گنندگان از موزه استفاده کنند، در سالن نمایش موزه‌ فیلم‌ها و اسلایدهایی در زمینه قالی‌بافی و گلیم و هنرهای دستی ایران به نمایش در می آید.
از ویژگی‌های موزه فرش قالیچه دست‌بافت ارزشمند و بی‌نظیر ایرانی‌، کار فرش بافان کاشان‌ در اندازه‌های ۱۳۰ در ۲۲۰ سانتی‌متر، معروف به قالیچه میرزا کوچک خان جنگلی است که این شخصیت روحانی ملی را در لباس نظامی مسلح به تفنگ، اسلحه کمری‌و قطار فشنگ نمایش می‌دهد. در شمسه بالای تصویر میرزا کتیبه‌ای با عبارت (زنده‌باد میرزا کوچک جنگلی‌) و نام کارخانه ملامحمود دیده می‌شود که احتمالاً، با توجه به این عبارات‌، تاریخ بافت قالیچه سال‌های آخر دوره قاجار است‌.
قدیمی‌ترین فرش شناخته شده در جهان قالی ۲۵۰۰ ساله پازیریک است که در ۱۹۴۹ م‌، در جنوب سیبری کشف‌شد و آن را بافت ایران، در دوره هخامنشی، دانسته‌اند. آشکار است که قالی‌بافی در ایران در دوره هخامنشی وجود داشته و در قرن پنجم پیش از میلاد، دوره‌ای طولانی از تکامل را پشت‌سر گذاشته است‌.
قالی ایرانی پیوسته، به عنوان یکی از اصیل‌ترین هنرها، مورد توجه بوده و طیف وسیعی از طرح‌ها و نقوش زیبا را در برداشته است‌. در میان قالی‌ها، با طرح‌های گوناگونی که در آن‌ها به کار گرفته شده‌، قالی‌های تصویری جایگاه ویژه‌ای دارند. بافت این قالی‌ها اواخر سده نهم هجری مجدداً آغاز شد و تا به امروز ادامه یافته است‌.
در این نمایشگاه نمونه‌هایی از قالیچه‌های تصویری شاهنامه( بایسنغری) به نمایش درآمده است که گوشه‌هایی از ادبیات‌، اسطوره‌، مذهب و فرهنگ و هنر غنی ایران را نشان می‌دهد. این آثار همه در کارگاه قالی‌بافی استاد موسوی سیرت‌، به یاری هنرمندان جوان ایرانی و ذوق و سلیقه استاد دنیا دیده و تکنولوژی کامپیوتری آفریده شده‌اند.
در واقع چند عامل اصلی را در به وجود آمدن این ۲۶ قالیچه می‌توان متذکر شد: اول تهیه طرح و نقشه از روی نسخه اصلی‌، دوم تنظیم رنگ‌ها و عمل آوردن مواد رنگی گیاهی و شیمیایی روی پشم‌های مرغوب‌ و بالاخره مهارت قالی بافان هنرمند این آثار که به مدت پنج سال مستمر، روزانه گاه تا ۱۲ ساعت، به کار بافت قالی اشتغال داشته‌اند. از نکات جالب این قالیچه‌ها هم زمانی امر طراحی و بافت را می‌توان متذکر شد. قالیچه‌ها حاشیه ندارند، اما یک حاشیه تشعیری با الهام از نقوش سنتی برای آن‌ها انتخاب شده که هر دو قالی یک نقش مشترک دارند. در بالای حاشیه‌، درون کتیبه‌هایی، نام مجلس مربوط به آن قالیچه و نام هنرمندان آمده است‌.
در طی سالیان دراز، در این موزه نمایشگاه‌های مختلفی برگزار شده که مشهورترین آن‌ها از این قرارند: نمایشگاه طرح بته که در دی ماه سال ۱۳۶۵،بر پا شده؛نمایشگاه سجاده ها و قالی های طرح محراب از سده دهم تا چهاردهم هجری؛نمایشگاهی از قالی های گل بر جسته از قرن هشتم هجری تا دوره معاصر
به منا سبت بزرگ داشت دهه فجر در بهمن سال ۱۳۶۴،ودست بافت های ارامنه ایران.

موزه گیاهان دارویی


این موزه علمی وابسته به دانشکده داروسازی دانشگاه تهران می‌باشد که گیاهان مختلف دارویی را برای بازدید محققین و علاقمندان و دانشجویان ارائه نموده است.
این موزه در دانشکده داروسازی دانشگاه تهران واقع شده است.

موزه مجلس شورای اسلامی


این موزه آثار هنری و تاریخی از قبیل استاد خطی تاریخی و تابلوهای نقاشی را برای بازدید عموم ارائه نموده است.
این موزه در میدان بهارستان، جنب مدرسه شهید مطهری واقع می‌باشد.

موزه مردم شناسی

آدرس: میدان ۱۵ خرداد – داخل محوطه کاخ گلستان
موزه مردم شناسی که در سال ۱۳۱۴، بنیاد گردید شامل آثار مربوط به مردم شهرستان های مختلف ایران در دوره قاجار و معاصر می‌باشد.
البته، این موزه در سال۱۳۴۷ ، به کاخ ابیض در مجموعه گلستان منتقل شد. این مجموعه شامل کتاب خانه‌ها، قرائت خانه، سالن سخنرانی و بیش از چهل غرفه مربوط به آثار جمع‌آوری شده از سراسر ایران است.

موزه نقاشی پشت شیشه

آدرس: خیابان سعدی‌، خیابان قائدی
موزه، با مساحتی حدود ۱۰۰۰ مترمربع، در بر گیرنده آثاری زیبا و متنوع از هنر نقاشی پشت شیشه است که در یکی از خانه‌های قدیمی تهران با معماری سده اخیر، به نام خانه دکتر شقاقی‌، بر پا شده است‌. بنای موزه از سوی ورثه مرحوم دکتر شقاقی به شهرداری تهران واگذار شد و توسط شرکت توسعه فضای فرهنگی (وابسته به شهرداری تهران‌) و به منظور ایجاد موزه نقاشی پشت شیشه با اهداف معرفی این هنر، باز پیرایی‌، تجهیز و آماده سازی شد و در فروردین ماه سال ۱۳۷۷ ، این بنا در اختیار سازمان میراث فرهنگی کشور قرار گرفت‌.
هنر نقاشی پشت شیشه، به منظوراجرای طراحی معکوس و استفاده از رنگ‌های روشن و اکلیلی‌، نیاز به مهارت و قدرت قلم و طراحی و ظرافت ویژه دارد. نقاشی‌های پشت شیشه به نمایش درآمده در این موزه شامل موضوعات گوناگون و در زمینه‌های مختلف است‌. تصاویر مربوط به انسان شامل تک چهره‌ها، شخصیت‌های مذهبی‌، درباری‌، تاریخی و تصاویری از عامه مردم در حالت‌های مختلف از جمله نواختن موسیقی‌، خواندن کتاب و ورزش است‌.
اغلب تصاویر به زنان اختصاص داده شده است و نوع طراحی در برگیرنده شیوه هایی از نقاشی سبک قاجار و کارهای مینیاتوری است‌. در بسیاری از نمونه‌ها تصاویر آزاد و در برخی دیگر شباهت بسیاری با نقاشی‌های قهوه خانه‌ای مشاهده می‌شود. شخصیت‌پردازی از اغلب شخصیت‌های تاریخی مانند پادشاهان‌، شاعران و هنرمندان نیز در این دسته قرار می‌گیرد.
تصاویر گل و مرغ نیز، همان‌طور که پیدا است‌، شامل نقاشی‌هایی است که در آن‌ها به نقاشی گل و مرغ پرداخته شده‌است‌.
تصاویر هندسی نیز متشکل از قطعات بریده از شیشه‌های نقاشی شده است که دارای طرح‌های هندسی مشخص و مقطع‌اند و گاهی قطعات با قرار گرفتن در کنار هم‌، شکل واحدی را عرضه می‌دارند. موضوعات این دسته بیش‌تر شامل طرح‌های گل و گیاه همراه حیواناتی نظیر پرنده و ماهی است‌.
تصاویر حیوانی گروه حیواناتی مانند شیر، اسب و بز را نمایش می‌دهند.
تصاویر بناها و منظره شامل شهرها، دشت‌ها، گله‌ها و مناظر درباری و شکار است‌.
نوشته‌ها و خطوط قرآنی دسته‌ای دیگر از نقاشی‌های مورد نظر هستند که همراه حاشیه‌ها و نقوش گیاهی و تصاویری از شخصیت‌های مذهبی و با انواع خطوط چون نستعلیق‌، شکسته‌، نسخ و ثلث در پشت شیشه ثبت شده‌اند.
گروه نقاشی‌های مذهبی نیز در بر گیرنده روایت‌ها، وقایع‌، داستان‌ها، صحنه‌های جنگ و شخصیت‌های مذهبی از جمله امامان‌، پیامبران‌، پیشوایان مذهبی و دراویش هستند.