ترجمه فارسی استفتائات مقام معظم رهبری

تبعيت زن و اولاد در وطن‏
س 722 : آيا زن در وطن و اقامت تابع شوهر است؟
ج: مجرد زوجيّت موجب تبعيّت قهرى نمى‏شود، و زن مى‏تواند در انتخاب وطن و قصد اقامت تابع شوهر خود نباشد. بله، اگر زن در انتخاب وطن و اعراض از آن تابع اراده همسرش باشد، قصد شوهرش براى او كافى است و شهرى كه همسرش با او براى زندگى دائم و به قصد توطن به آنجا رفته است، وطن وى هم محسوب مى‏شود و همچنين اعراض شوهر او از وطن مشتركشان با خروج از آن و رفتن به جائى ديگر، اعراض او از وطن هم محسوب مى‏گردد، و براى اقامت ده روز در سفر، اطلاع او از قصد شوهرش مبنى بر اقامت ده روز با اين فرض كه وى تابع اراده شوهر است، براى وى كافى است، بلكه اگر مجبور به همراهى با شوهرش در مدت اقامت در آنجا باشد نيز حكم همين است.

س 723 : جوانى با زنى از شهرى ديگر، ازدواج نموده است، هنگامى كه اين زن به خانه پدرش مى‏رود، نمازش قصر است يا تمام؟
ج: تا زمانى كه از وطن اصلى خود اعراض نكرده، نمازش در آنجا تمام است.

س 724 : آيا زن و فرزندان مشمول مسأله «1284» رساله حضرت امام «قدس سره» هستند؟ (يعنى در تحقق سفر آنها قصد سفر توسط آنان شرط نيست؟) و آيا وطن پدر موجب تمام بودن نماز كسانى كه تابع وى هستند مى‏گردد؟
ج: اگر در سفر تابع پدر ولو قهرا باشند، قصد پدر براى پيمودن مسافت در صورت اطلاع آنان از آن كافى است. ولى در انتخاب وطن و اعراض از آن، اگر در تصميم‏گيرى و زندگى مستقل نباشند يعنى بر حسب طبيعت و ارتكازشان تابع اراده پدر باشند، در اعراض از وطن سابق و اتخاذ وطن جديد كه پدر با آنها براى زندگى دائمى به آنجا رفته است تابع وى خواهند بود.

احكام بلاد كبيره‏
س 725 : نظر حضرتعالى درباره شهرهاى بزرگ از جهت قصد توطن يا اقامت ده روز در آنها چيست؟
ج: در احكام مسافر و قصد توطن و قصد اقامت ده روز فرقى بين شهرهاى بزرگ و معمولى نيست و حتى با قصد توطن در يك شهر بزرگ و مدتى در آنجا ماندن، بدون معين كردن محله خاصى از آن، تمام آن شهر حكم وطن را درباره او پيدا خواهد كرد. همچنين اگر قصد اقامت ده روز در مانند اين شهر نمايد بدون اينكه محله خاصى از آن را قصد نمايد، حكم تمام بودن نماز و صحّت روزه در مورد او در تمام محله‏هاى آن شهر جارى خواهد بود.

س 726 : شخصى از فتواى امام «قدس سره» در مورد اينكه تهران از بلاد كبيره است مطلع نبوده و پس از پيروزى انقلاب اسلامى به فتواى امام «قدس سره» علم پيدا كرده است، نماز و روزه‏اى را كه به نحو متعارف بجا آورده، چه حكمى دارد؟
ج: اگر در حال حاضر بر تقليد امام «قدس سره» در آن مس أله باقى باشد، واجب است اعمال گذشته‏اش را كه با فتواى امام «قدس سره» منطبق نيست، تدارك نمايد، به اين معنى كه نمازها يى را كه بجاى شكسته، تمام خوانده به صورت شكسته قضا كند و روزه‏هايى را كه در حال مسافرت گرفته است، قضا نمايد.

نماز استيجارى‏
س 727 : من قادر بر خواندن نماز نيستم، آيا جايز است شخصى به نيابت از من نماز بخواند؟ و آيا فرقى بين اينكه نا يب طلب ا ُجرت كند و يا طلب ا ُجرت نكند وجود دارد؟
ج: شخص مكلف تا زنده است بايد نمازهاى واجبش را خودش به هر نحو كه مى‏تواند انجام دهد و نماز نا يب چه با ا ُجرت و چه بدون ا ُجرت براى او م ُجزى نيست.

س 728 : كسى كه نماز استيجارى مى‏خواند:
1- آيا گفتن اذان و اقامه و سلامهاى سه گانه و تسبيحات اربعه بطور كامل بر او واجب‏است؟
2- اگر يك روز مثلاً نماز ظهر و عصر را بخواند و در روز بعد نمازهاى پنجگانه را بطور كامل بجا آورد، آيا رعايت ترتيب لازم است؟
3 - آيا در نماز استيجارى، ذكر خصوصيات ميّت شرط است يا خير؟
ج: ذكر خصوصيات ميّت لازم نيست، و رعايت ترتيب فقط بين نمازهاى ظهر و عصر و مغرب و عشاء شرط است، و هر گاه در عقد اجاره كيفيت خاصى بر اجير شرط نشده باشد و كيفيت معهودى كه اطلاق عقد اجاره به آن انصراف پيدا كند هم وجود نداشته باشد، بر اجير لازم است كه نماز را با مستحبات آن به نحو متعارف بخواند ولى واجب نيست براى هر نمازى اذان بگويد.

نماز آيات‏

س 729 : نماز آيات چيست؟ و علت شرعى وجوب آن كدام است؟
ج: نماز آيات دو ركعت است كه هر ركعت آن پنج ركوع و دو سجده دارد و اسباب شرعى وجوب آن عبارتست از: كسوف خورشيد، و خسوف ماه اگر چه مقدار كمى از آنها گرفته شود، زلزله و هر حادثه غيرعادى كه باعث ترس بيشتر مردم شود مانند بادهاى سياه يا سرخ و يا زرد كه غيرعادى باشند، تاريكى شديد، فرو رفتن زمين و ريختن كوه، صيحه آسمانى و آتشى كه گاهى در آسمان ظاهر مى‏شود. در غير از كسوف و خسوف بايد آن حادثه موجب ترس و وحشت بيشتر مردم شود، و حادثه‏اى كه ترس آور نباشد، و يا موجب ترس و وحشت افراد نادرى باشد اعتبار ندارد.

س 730 : نماز آيات چگونه بايد خوانده شود؟
ج: به چند صورت مى‏توان آن را بجا آورد:
صورت اول: بعد از نيت و تكبيرة الاحرام، حمد و سوره خوانده شود و به ركوع برود، سپس سر از ركوع برداشته و دوباره حمد و سوره را بخواند و به ركوع رود و باز سر از ركوع بردارد و حمد و سوره بخواند و به ركوع رود و سپس سر از ركوع بردارد و همين طور ادامه دهد تا يك ركعت پنج ركوعى كه قبل از هر ركوعى حمد و سوره خوانده است انجام دهد، سپس به سجده رفته و دو سجده نمايد و بعد براى ركعت دوم قيام كند و مانند ركعت اول انجام دهد و دو سجده را بجا آورد و بعد از آن تشهد بخواند و سلام دهد.
صورت دوم: بعد از نيت و تكبيرةالاحرام، حمد و آيه‏اى از سوره‏اى را قرائت كرده و ركوع كند، سپس سر از ركوع بردارد و آيه ديگرى از آن سوره را بخواند و به ركوع رود، و بعد سر از ركوع برداشته و آيه ديگرى از همان سوره را قرائت نمايد و همين طور تا ركوع پنجم ادامه دهد تا سوره‏اى كه پيش از هر ركوع يك آيه از آن را قرائت كرده، قبل از ركوع آخر تمام شود. سپس ركوع پنجم را بجا آورد و به سجده رود، و پس از اتمام دو سجده، براى ركعت دوم قيام نمايد و حمد و آيه‏اى از يك سوره را بخواند و به ركوع برود و همين طور مانند ركعت اول ادامه دهد تا تشهد بخواند و سلام دهد و چنانچه بخواهد براى هر ركوعى به يك آيه از سوره‏اى اكتفا كند نبايد سوره حمد را بيش از يك مرتبه در اول آن ركعت بخواند.
صورت سوم: يكى از ركعتها را به يكى از دو صورت و ركعت ديگر را به نحو ديگر بجا آورد.
صورت چهارم: سوره‏اى را كه آيه‏اى از آن را در قيام پيش از ركوع اول خوانده، در قيام پيش از ركوع دوم يا سوم يا چهارم تكميل نمايد، كه در اين صورت واجب است بعد از سربرداشتن از ركوع، سوره حمد را در قيام بعدى اعاده نموده و يك سوره يا آيه‏اى از آن را اگر پيش از ركوع سوم يا چهارم است، قرائت كند، و در اين صورت واجب است آن سوره را تا قبل از ركوع پنجم به آخر برساند.
س 731 : آيا وجوب نماز آيات اختصاص به كسانى دارد كه در شهر وقوع حادثه هستند و يا شامل همه مكلفينى كه از آن مطلع شده‏اند هر چند در آن شهر نباشند نيز مى‏شود؟
ج: وجوب آن مختص كسانى است كه در شهر وقوع حادثه هستند و كسى هم كه در شهر متصل به شهرى كه حادثه در آن رخ داده، بطورى كه مانند يك شهر محسوب شوند، زندگى مى‏كند، حكم آنها را دارد.

س 732 : اگر شخصى هنگام وقوع زلزله بيهوش باشد و بعد از وقوع آن به هوش آيد، آيا نماز آيات بر او واجب است؟
ج: اگر علم به وقوع زلزله پيدا نكند تا اينكه زمان متصل به وقت وقوع آن بگذرد، خواندن نماز آيات واجب نيست، اگرچه احتياط آن است كه بجا آورد.

س 733 : بعد از وقوع زلزله در منطقه‏اى، غالبا ً در مدت كمى دهها پس لرزه رخ مى‏دهد، حكم نماز آيات در اين موارد چيست؟
ج: هر زلزله چه شديد و چه خفيف اگر زلزله مستقلى محسوب شود، نماز آيات جداگانه‏اى دارد.

س 734 : اگر مركز زلزله نگارى وقوع لرزشهاى خفيف زمين را با ذكر تعداد آن در منطقه‏اى كه ما زندگى مى‏كنيم، اعلام نمايد ولى ما اصلاً آنها را احساس نكنيم، آيا در اين حالت نماز آيات بر ما واجب مى‏شود يا خير؟
ج: اگر هنگام وقوع زلزله و يا در زمان متصل به آن، خودتان آن را احساس نكنيد، نماز آيات بر شما واجب نيست.

نوافل‏

س 735 : آيا بايد نمازهاى نافله بلند خوانده شود يا آهسته؟
ج: مستحب است نافله‏هاى روز آهسته و نافله‏هاى شب بلند خوانده شود.

س 736 : آيا جايز است نماز شب را كه دو ركعت دو ركعت خوانده مى‏شود، بصورت دو نماز چهار ركعتى و يك دو ركعتى و يك نماز وتر خواند؟
ج: خواندن نماز شب به صورت نماز چهار ركعتى صحيح نيست.

س 737 : آيا هنگام خواندن نماز شب، واجب است كسى متوجه نماز شب خواندن ما نشود؟ آيا واجب است آن را در تاريكى بخوانيم؟
ج: در تاريكى خواندن و مخفى كردن از ديگران شرط نيست، بله، ريا در آن جايز نيست.

س 738 : آيا خواندن نافله ظهر و عصر، پس از اداى نماز ظهر و عصر و در وقت نافله، بايد به قصد قضا باشد و يا به قصد ديگرى؟
ج: احوط در اين هنگام اداى آن قربة الى الله، بدون قصد اداء و قضاء است.

س 739 : شخصى كه نماز جعفر طيار مى‏خواند، آيا مجرد انجام آن ثواب آن نماز را دارد يا اينكه امور ديگرى نيز هست كه بايد مراعات شود؟
ج: ممكن است امور ديگرى در استجابت دعا دخيل باشد، به هر حال با خواندن نماز جعفر طيار بايد به برآورده شدن حاجات و حصول ثوابى كه از طرف خداوند بر انجام آن نماز به همان صورتى كه وارد شده، وعده داده شده است، اميدوار باشيد.

س 740 : خواهشمنديم كيفيت نماز شب را به تفصيل براى ما بيان فرماييد.
ج: نماز شب يازده ركعت است كه هشت ركعت آن كه بصورت دو ركعتى دو ركعتى خوانده مى‏شود نماز شب نام دارد و دو ركعت آن نماز شفع است كه مانند نماز صبح خوانده مى‏شود، و يك ركعت هم نماز وتر نام دارد كه در قنوت آن استغفار و دعا براى م ؤمنين و طلب حاجات از خداوند منّان به ترتيبى كه در كتاب‏هاى ادعيه ذكر شده، مستحب است.

س 741 : نماز شب به چه صورتى بايد خوانده شود؟ يعنى كيفيت آن از جهت سوره و استغفار و دعا چگونه است؟
ج: در نماز شب سوره و استغفار و دعا به عنوان جزئيت شرط نيست، بلكه كافى‏است در هر ركعت بعد از نيّت و تكبيرةالاحرام، سوره حمد قرائت شود، و اگر خواست بعد از قرائت حمد يك سوره از سوره‏هاى قرآن هم قرائت كند، و ركوع و سجود و ذكر آنها و تشهد و سلام بجا آورده شود.

مسائل متفرقه نماز

س 742 : چگونه بايد افراد خانواده را براى خواندن نماز صبح بيدار نمود؟
ج: در اين مورد كيفيت خاصى در رابطه با افراد خانواده وجود ندارد.

س 743 : نماز و روزه كسانى كه به گروهها و طايفه‏هاى مختلفى منسوب هستند و نسبت به هم بغض و حسد و حتى دشمنى بدون دليل دارند، چه حكمى دارد؟
ج: براى مكلّف اظهار حسد و كينه و دشمنى با ديگران جايز نيست ولى اين امور باعث بطلان نماز و روزه نمى‏شود.

س 744 : اگر رزمنده‏اى در جبهه به علت شدت درگيرى قادر بر قرائت فاتحه يا سجده و يا ركوع نباشد، چگونه بايد نمازش را در آنجا بخواند؟
ج: بايد به هر نحوى كه برايش امكان دارد، نماز بخواند. و اگر قادر بر انجام ركوع و سجده نيست، ايماء و اشاره به جاى ركوع و سجود كافى است.

س 745 : پدر و مادر به فرزندانشان در چه سنى احكام شرعى و عبادات را بايد تعليم دهند؟
ج: مستحب است ولىّ اطفال احكام شرعى و عبادات را به آنها پس از رسيدن شان به سن تميز ياد دهد.

س 746 : بعضى از رانندگان اتوبوس‏هاى مسافربرى كه بين شهرها رانندگى مى‏كنند، به نماز مسافران اهميتى نمى‏دهند و به تقاضاى آنان براى توقف اتوبوس جهت اداى نماز، توجهى نمى‏كنند، لذا گاهى نماز مسافرين قضا مى‏شود. وظيفه رانندگان اتوبوس‏ها در اين‏باره چيست؟ مسافران نسبت به نمازشان چه وظيفه‏اى دارند؟
ج: بر مسافران واجب است در صورت خوف از فوت وقت نماز، از راننده بخواهند كه اتوبوس را در مكان مناسبى متوقف نمايد، و بر راننده اجابت درخواست آنان واجب است، و اگر به علت عذر مقبول و يا بدون دليل از توقف اتوبوس خوددارى كند، در اين صورت تكليف مسافران اگر خوف فوت وقت داشته باشند، اين است كه نماز را در اتوبوس در همان حال حركت بخوانند و تا آنجا كه امكان دارد جهت قبله، قيام، ركوع و سجود را رعايت كنند.

س 747 : آيا مقصود از اينكه گفته مى‏شود «شارب خمر تا چهل روز نماز و روزه‏اش نماز و روزه نيست» اين است كه در اين مدت بر او واجب نيست نماز بخواند و بعداً بايد آنها را قضا كند؟ يا اينكه مقصود جمع بين قضاء و اداء است؟ و يا آنكه قضاى آنها بر او واجب نيست بلكه اداء كافى است ولى ثواب آن از نمازهاى ديگر كمتر است؟
ج: منظور اين است كه شرب خمر مانع از قبول نماز و روزه است، نه اينكه با شرب خمر وجوب اداى نماز و روزه ساقط شود و قضاء واجب گردد يا جمع بين اداء و قضاء لازم شود.

س 748 : اگر مشاهده كنم كه شخصى بعضى از افعال نمازش را اشتباه انجام مى‏دهد، وظيفه شرعى ام چيست؟
ج: در اين مورد چيزى بر شما واجب نيست، مگر اينكه اشتباه ناشى از جهل او به حكم باشد كه در اين صورت احوط ارشاد و راهنمايى وى است.

س 749 : نظر شريف جنابعالى درباره مصافحه نماز گزاران بعد از اتمام نماز چيست؟ قابل ذكر است كه بعضى از علماى بزرگوار فرموده‏اند «راجع به اين موضوع چيزى از ائمه عليهم السلام وارد نشده است» لذا انگيزه‏اى براى انجام مصافحه وجود ندارد. ولى در عين حال مشاهده مى‏كنيم كه مصافحه باعث افزايش دوستى و محبت بين نمازگزاران مى‏شود.
ج: مصافحه بعد از سلام و فراغت از نماز اشكال ندارد و بطور كلى مصافحه مؤمنين با هم مستحب است.

احكام خمس‏

هبه، هديه، جايزه بانكى، مهر و ارث‏

س 870 : آيا هبه و هديه عيد (عيدى) خمس دارد؟
ج: هبه و هديه خمس ندارد هر چند احوط اين است كه اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس آن پرداخت شود.

س 871 : آيا به جايزه‏هايى كه توسط بانكها و صندوق‏هاى قرض الحسنه به افراد پرداخت مى‏شود خمس تعلق مى‏گيرد يا خير؟
ج: خمس در جايزه‏ها و هديه‏ها واجب نيست.

س 872 : آيا مبالغى كه بنياد شهيد به خانواده‏هاى شهدا مى‏پردازد، به مازاد از مخارج سال آن، خمس تعلق مى‏گيرد؟
ج: چيزى كه بنياد شهيد به خانواده‏هاى عزيز شهدا هديه مى‏كند، خمس ندارد.

س 873 : آيا نفقه‏اى كه شخصى از طرف پدر يا برادر يا يكى از اقوام دريافت مى‏كند، هديه محسوب مى‏شود يا خير؟ در صورتى كه نفقه دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آيا بر نفقه گيرنده پرداخت خمس آنچه كه از او مى‏گيرد، واجب است؟
ج: تحقق عنوان هبه و هديه تابع قصدِ دهنده است، و تا نفقه گيرنده يقين نداشته باشد كه مالى كه به او داده مى‏شود متعلق خمس است، پرداخت خمس آن واجب نيست.

س 874 : به دخترم يك واحد مسكونى به عنوان جهيزيه عروسی اش داده‏ام، آيا اين واحد مسكونى خمس دارد؟
ج: اگر هبه واحد مسكونى كه به دخترتان بخشيده‏ايد، عرفا ً مطابق شأن شما محسوب شود، و در بين سال خمسى بخشيده باشيد دادن خمس آن واجب نيست.

س 875 : آيا جايز است انسان مالى را قبل از گذشت يك سال بر آن، به همسرش هديه دهد، با آنكه مى‏داند وى آن مال را براى خريد خانه در آينده و يا مخارج ضرورى، ذخيره خواهد كرد؟
ج: اين كار جايز است و مالى كه به همسرتان بخشيده‏ايد، اگر به مقدارى باشد كه عرفا ً مناسب شأن شما و افراد مانند شما است و قصد فرار از خمس را هم نداشته باشيد، خمس ندارد.

س 876 : زن و شوهرى براى اينكه خمس به اموال آنها تعلق نگيرد، قبل از رسيدن سال خمسى‏شان، اقدام به هديه كردن سود سالانه خود به يكديگر مى‏كنند، اميدواريم حكم خمس آنها را بيان فرما ييد.
ج: با اينگونه بخشش كه براى فرار از خمس است خمسِ واجب از آنان ساقط نمى‏شود مگر در مقدارى كه بخشش آن عرفا ً مناسب شأن هر يك از آن دو است، و در مازاد آن، خمس واجب است.

س 877 : شخصى براى رفتن به حج استحبابى مبلغى را به حساب سازمان حج واريز كرده، ولى قبل از تشرف به زيارت خانه خدا، فوت نموده است، اين مبلغ چه حكمى دارد؟ آيا مصرف كردن آن در نيابت از حج ميت واجب است؟ آيا خمس به آن تعلق مى‏گيرد؟
ج: فيش حج كه در قبال مبلغى كه به حساب سازمان حج واريز كرده، دريافت نموده، به قيمت فعلى‏اش از تركه ميت محسوب مى‏شود، و ميت اگر حج برذمه ندارد و وصيت به حج هم نكرده، صرف آن در حج نيابى براى ميت واجب نيست، و پرداخت خمس مبلغ پرداختى بابت آن فيش اگر از درآمد غير مخمّس سالش پرداخته باشد در فرض سؤال واجب است.

س 878 : باغ پدرى از طريق بخشش يا ارث به پسرش منتقل شده است آن باغ هنگام هديه يا انتقال به او بابت ارث، قيمت زيادى نداشت، ولى در حال حاضر قيمت آن هنگام فروش با قيمت قبلى آن تفاوت زيادى كرده است، آيا به آن مقدار زيادى كه بر اثر افزايش قيمت حاصل شده، خمس تعلق مى‏گيرد؟
ج: ارث و هبه و پول فروش آنها خمس ندارد هر چند قيمت آنها افزايش يافته باشد.

س 879 : اداره بيمه مبلغى را بابت هزينه درمان به من بدهكار است و مقرر شده كه در همين روزها به من پرداخت شود، آيا به اين مبلغ خمس تعلق مى‏گيرد؟
ج: مال بيمه خمس ندارد.

س 880 : آيا به پولى كه از حقوق ماهيانه‏ام براى خريد لوازم ازدواج در آينده، پس انداز مى‏كنم، خمس تعلق مى‏گيرد؟
ج: اگر عين پولى را كه بابت حقوق ماهيانه مى‏گيريد، پس انداز مى‏كنيد، بايد سر سال خمس آن پرداخت شود مگر آنكه بخواهيد در خلال يكى دو ماه آينده صرف خريد لوازم ضرورى ازدواج نمائيد و با پرداخت خمس آن نتوانيد با باقيمانده لوازم مورد حاجت را تهيه كنيد.

س 881 : در كتاب «تحرير الوسيله» آمده است كه مهريه زن خمس ندارد و فرقى بين مهريه مدت دار و بدون مدت گذاشته نشده است، اميدواريم آن را توضيح فرماييد.
ج: در عدم وجوب خمس مهريه فرقى بين مهريه مدت دار و بدون مدت و بين پول نقد و كالا وجود ندارد.

س 882 : دولت در ايام عيد به كارمندان خود اجناسى را به عنوان عيدى داده كه مقدارى از آن تا سر سال باقى مانده است. با توجه به اينكه عيدى كارمندان خمس ندارد، ولى چون ما در برابر اين اجناس مقدارى پول پرداخت كرده‏ايم، لذا آنچه به ما داده مى‏شود هديه به معناى دقيق آن نيست بلكه با قيمت كمترى در برابر عوض داده شده است، آيا خمس آن مقدار از كالا كه در برابر آن پول پرداخت شده، بايد داده شود؟ يا اينكه بايد قيمت واقعى آن در بازار آزاد محاسبه و خمس آن پرداخت شود؟ و يا چون عيدى است، هيچگونه خمسى ندارد؟
ج: در فرض مذكور نظر به اينكه قسمتى از اجناس در واقع از سوى دولت مجانى به كارمند داده مى‏شود و در برابر قسمتى پول دريافت مى‏كنند، فلذا از كالاى باقيمانده به نسبت مقدارى كه پول در برابر آن پرداخت نموديد واجب است خمس عين اجناس باقيمانده يا قيمت فعلى آن را بپردازيد.

س 883 : شخصى فوت نموده و هنگام حيات، خمسى را كه بر ذمه‏اش بوده در دفتر خود يادداشت كرده و تصميم به پرداخت آن داشته است، در حال حاضر بعد از فوت وى همه افراد خانواده او به استثناى يكى از دخترانش از پرداخت خمس خوددارى كرده و در تركه متوفّى براى مخارج خود و ميت و غير آن، تصرف مى‏كنند، خواهشمنديم نظر خود را در رابطه با مسايل زير بيان فرماييد:
1- تصرف در اموال منقول و غيرمنقول متوفّى توسط داماد يا يكى از ورّاث او، چه حكمى دارد؟
2- غذا خوردن داماد يا يكى از ورثه در خانه او چه حكمى دارد؟
3- تصرفات قبلى اين افراد در اموال ميت و غذا خوردن آنها در خانه متوفّى چه حكمى دارد؟
ج: اگر ميّت وصيت كند كه مقدارى از دارائى او به عنوان خمس پرداخت شود يا ورثه او يقين پيدا كنند كه وى مقدارى خمس بدهكار است، تا وصيت ميت و يا خمسى را كه بر عهده دارد از ما ترك او ادا نكنند، نمى‏توانند در تركه او تصرف نمايند، و تصرفات آنان قبل از عمل به وصيت وى يا پرداخت دين او، نسبت به مقدار وصيت يادين در حكم غصب است و نسبت به تصرفات قبلى نيز ضامن هستند.

قرض، حقوق ماهيانه، بيمه، و بازنشستگى‏

س 884 : آيا بر كارمندانى كه گاهى مقدارى مال از مخارج سالانه آنها زياد مى‏آيد، با توجه به اينكه بدهى‏هاى نقدى و قسطى دارند، خمس واجب است؟
ج: اگر بدهى بر اثر قرض كردن در طول سال براى مخارج همان سال يا خريد بعضى از مايحتاج سال بصورت نسيه باشد، از باقيمانده درآمد آن سال استثنا مى‏شود، و در غير اينصورت، تمام درآمد باقيمانده خمس دارد.

س 885 : آيا قرضى كه براى حج تمتع گرفته مى‏شود بايد خمس آن داده شده باشد و بعد از پرداخت خمس، باقيمانده آن براى مخارج حج پرداخت شود؟
ج: مالى كه قرض گرفته مى‏شود خمس ندارد.

س 886 : من در خلال پنج سال مبلغى را به بنياد مسكن جهت گرفتن زمينى به اميد تامين مسكن پرداخت كردم، ولى تاكنون تصميمى براى واگذارى زمين گرفته نشده است، لذا تصميم دارم آن مبالغ را از بنياد مسكن باز پس بگيرم، با توجه به اينكه قسمتى از آن را قرض گرفته‏ام و قسمتى را هم از فروش فرش خانه‏ام و باقيمانده آن را هم از حقوق همسرم كه معلّم است، تهيه كرده‏ام، اميدوارم به دو سؤال ذيل پاسخ فرماييد.
1- اگر بتوانم مبلغ مزبور را پس بگيرم و آن را فقط براى تهيه مسكن (زمين يا خانه) مصرف كنم، آيا خمس به آن تعلق مى‏گيرد؟
2- چه مقدار خمس به آن تعلق مى‏گيرد؟
ج: در فرض مرقوم كه پول از راه هديه و يا قرض و يا فروش لوازم زندگى تهيه شده، خمس آن واجب نيست.

س 887 : چند سال پيش از بانك وام گرفته و آن را به مدت يك سال به حساب بانكى‏ام واريز كردم، و بدون آنكه موفق به استفاده از آن وام شوم، هر ماه قسط آن را مى‏پردازم، آيا به اين وام، خمس تعلق مى‏گيرد؟
ج: خمس آن مقدار از وام مزبور كه اقساط آن را تا سر سال خمسى از منفعت كسب خود پرداخت كرده‏ايد، واجب است.

س 888 : اينجانب مبالغى به خاطر ساختمان منزل بدهكار هستم و اين بدهكارى تا دوازده سال طول خواهد كشيد، خواهشمندم مرا در رابطه با موضوع خمس راهنمايى فرما ييد آيا اين بدهى از درآمد سال استثناء مى‏شود؟
ج: اقساط بدهى ساخت مسكن و مانند آن را هر چند مى‏توان از درآمد كسب همان سال پرداخت نمود، ولى در صورت عدم پرداخت، از در آمد آن سال استثنا نمى‏شود، بلكه به باقيمانده درآمد تا آخر سال خمس تعلق مى‏گيرد.

س 889 : كتابهايى كه دانشجو از مال پدر خود يا از وامى كه دانشگاه به دانشجويان مى‏دهد، مى‏خرد و منبع درآمدى هم ندارد، آيا خمس دارد؟ و در صورتى كه بداند پدر خمس پول كتابها را نداده، آيا پرداخت خمس آن واجب است؟
ج: كتابهايى كه با پول وام و يا با پولى كه پدرش به او بخشيده است خريده شده، خمس ندارد مگر آنكه يقين داشته باشد كه عين پولى كه پدرش به او بخشيده متعلق خمس است كه در اين صورت پرداخت خمس آن واجب است.

س 890 : اگر شخصى مبلغى را قرض بگيرد و نتواند آن را قبل از آن سال ادا كند، آيا پرداخت خمس آن بر عهده قرض دهنده است يا قرض گيرنده؟
ج: بر قرض گيرنده خمس مال قرضى واجب نيست، ولى قرض دهنده اگر مال قرضى را از درآمد ساليانه كارش و قبل از پرداخت خمس آن قرض داده است، در صورتى كه بتواند تا آخر سال قرضش را از بدهكار بگيرد، واجب است هنگام رسيدن سال خمسى‏اش خمس آن را بپردازد، و اگر نتواند قرض خود را تا پايان سال بگيرد، فعلا پرداخت خمس آن واجب نيست ليكن هر وقت آن را وصول كرد بايد خمس آن را بدهد.

س 891 : افراد بازنشسته كه همچنان حقوق ماهيانه دريافت مى‏كنند، آيا بايد خمس حقوقى را كه در طول سال دريافت مى‏كنند، بپردازند؟
ج: حقوق بازنشستگى خمس ندارد، مگر آن مبالغى كه از حقوق زمان اشتغالش كسر نموده‏اند و پس از بازنشستگى ماهانه به او مى‏پردازند، آن هم در صورتى كه از مخارج سال اضافه بيايد.

س 892 : اسيرانى كه به پدر و مادر آنان از طرف جمهورى اسلامى در طول مدت اسارت، حقوق ماهيانه پرداخت شده و در بانك پس انداز گشته است، آيا با توجه به اينكه آقايان اسراء اگر دسترسى به آن پول داشتند آن را مصرف مى‏كردند، به مال مزبور خمس تعلق مى‏گيرد يا خير؟
ج: مال مذكور خمس ندارد.

س 893 : من به شخصى مبلغى پول بدهكارم، اگر سر سال برسد وطلبكار قرض خود را مطالبه نكند و مقدارى از درآمد سالانه كه با آن مى‏توانم قرض خود را ادا كنم، نزد من موجود باشد، آيا اين بدهى از درآمد سالانه استثناء مى‏شود يا خير؟
ج: بدهى اعم از اينكه بر اثر قرض گرفتن باشد و يا بر اثر خريد نسيه لوازم خانگى اگر به خاطر تامين مخارج سالانه زندگى همان سال درآمد باشد از درآمد سال كسر مى‏شود، ولى اگر براى مخارج زندگى نباشد و يا از بدهى‏هاى سالهاى قبل باشد، هر چند مصرف در آمد سالانه براى پرداخت آن جايز است، ولى اگر تا پايان سال پرداخت نشود از درآمد سالانه استثنا نمى‏شود.

س 894 : آيا خمس بر كسى كه مالى در حساب سالانه‏اش باقى مانده، و در حالى سال خمسى‏اش رسيده كه بدهكار است، با توجه به اينكه چند سال براى پرداخت قرضش فرصت دارد، واجب است؟
ج: بدهى پرداخت نشده چه بدون مدت باشد و چه مدت دار، از درآمد سالانه استثنا نمى‏شود مگر بدهى كه براى تامين هزينه‏هاى سال درآمد باشد كه از درآمد آن سال استثنا مى‏شود و به معادل آن از درآمد سالانه، خمس تعلق نمى‏گيرد.

س 895 : آيا به مالى كه شركت‏هاى بيمه بر اساس قرارداد براى جبران خسارت يا بيمارى شخصى كه بيمه شده پرداخت مى‏كنند، خمس تعلق مى‏گيرد؟
ج: پولى كه شركتها ى بيمه به فردى كه بيمه شده پرداخت مى‏كنند، خمس ندارد.

س 896 : در سال گذشته مبلغى را قرض گرفته و با آن زمينى خريدم به اين اميد كه افزايش قيمت پيدا كند و بعد از فروش آن و خانه مسكونى فعلى ام، مشكل مسكن خود را در آينده حل كنم، اكنون سال خمسى من فرا رسيده، سؤال من اين است كه آيا مى‏توانم آن بدهى را از منفعت كسب سال گذشته‏ام كه خمس به آن تعلق گرفته، استثنا كنم يا خير؟
ج: با فرض اين كه قرض مزبور جهت خريد زمين براى فروش آن در آينده بوده است، از منفعت كسب سالى كه در آن قرض گرفته‏ايد استثناء نمى‏شود، و پرداخت خمس درآمد سالانه كسب كه از مخارج آن سال زياد آمده، واجب است.

س 897 : من از بانك مقدارى وام گرفتم كه وقت پرداخت آن بعد از تاريخ سال خمسى‏ام فرا مى‏رسد و مى‏ترسم كه اگر آن مبلغ را امسال نپردازم، سال آينده قادر به اداى آن نباشم، تكليف من هنگام رسيدن سال خمسى ام در رابطه با پرداخت خمس چيست؟
ج: اگر درآمد سال را پيش از پايان آن در پرداخت قرض خود مصرف كنيد و قرض هم براى افزايش سرمايه نباشد، خمس ندارد، ولى اگر قرض براى افزايش سرمايه باشد و يا قصد پس انداز درآمد سالانه را داشته باشيد تا در سال آينده آن را براى اداى قرض مصرف كنيد، پرداخت خمس آن بر شما واجب است.

فروش خانه، وسا يل نقليه و زمين‏

س 898 : آيا به خانه‏اى كه قبلا با مالى كه خمس آن داده نشده، ساخته شده، خمس تعلق مى‏گيرد؟ و بر فرض وجوب پرداخت خمس، آيا خمس بر اساس قيمت فعلى محاسبه مى‏شود يا قيمت زمان ساخت آن؟
ج: اگر خانه از درآمد بين سال براى زندگى و سكونت ساخته شده و پس از سكونت در آن در سال بعد بفروش رفته است پول فروش آن خمس ندارد، ولى اگر از درآمدى كه سال بر آن گذشته ساخته شده است، خمس پولى كه در ساخت آن هزينه شده است بايد پرداخت شود.

س 899 : من آپارتمانم را به قصد خريد آپارتمان ديگرى فروختم و بعد از آن متوجه شدم كه به پول آن خمس تعلق گرفته است و در صورت پرداخت خمس آن، نمى‏توانم آپارتمان ديگرى بخرم، حكم اين مسئله چيست؟
ج: اگر آپارتمان منزل مسكونى شما بوده و در سال بعد از سال سكونت در آن به فروش رفته است، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد.

س 900 : مدتى قبل آپارتمان مسكونى خود را فروختم. اين معامله هم زمان با رسيدن سال خمسى من بود و چون خود را موظف به اداى حقوق شرعى مى‏دانم بر اثر شرايط خاص زندگى ام در اين رابطه با مشكل مواجه شده‏ام، اميدوارم مرا در اين رابطه راهنمايى فرما ييد.
ج: اگر خانه مسكونى فروخته شده را با پولى كه خمس نداشته و يا با درآمد بين سال خريده‏ايد پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد.

س 901 : خانه نيمه سازى در يكى از شهرها دارم كه به علت سكونت در ساختمان‏هاى دولتى نيازى به آن ندارم، لذا قصد دارم آن را فروخته و با پول آن ماشينى براى استفاده شخصى بخرم، آيا به پول آن خمس تعلق مى‏گيرد؟
ج: اگر خانه مزبور را از درآمد سالانه شغلى و در بين سال به قصد سكونت در آن ساخته يا خريده‏ايد، و در همان سال ساخت يا خريد آن را فروخته‏ايد پول فروش آن اگر در همان سال فروش در مؤونه زندگى مصرف شود، خمس ندارد، و همچنين اگر بعد از سكونت در آن، در سال بعد آن را فروخته باشيد پول فروش آن خمس ندارد.

س 902 : تعدادى درب پروفيلى براى خانه مسكونى‏ام خريدارى كردم ولى بعد از دو سال به علت عدم تمايل به استفاده، آنها را فروخته و پولش را به حساب شركت آلومينيوم واريز كردم تا بجاى دربهاى قبلى، به همان قيمت براى من دربهاى آلومينيومى بسازد، آيا به آن پول خمس تعلق مى‏گيرد؟
ج: اگر دربها را پيش از كار گذاشتن در خانه مسكونى فروخته‏ايد، پول فروش آن در فرض سؤال خمس دارد، ولى اگر پس از كار گذاشتن آن در منزل مسكونى، در سال بعد به منظور تبديل آن را از جا در آورده و فروخته‏ايد، پول فروش آن خمس ندارد.

س 903 : مبلغ صد هزار تومان به مؤسسه‏اى پرداخت نمودم تا در آينده زمين مسكونى به من تحويل دهد و الآن يك سال از آن مى‏گذرد و از طرفى قسمتى از آن پول مال خودم است و قسمت ديگر را قرض كرده و مقدارى از قرض را هم پرداخته‏ام، آيا به آن خمس تعلق مى‏گيرد؟ و مقدار آن چقدر است؟
ج: اگر گرفتن زمين براى ساخت مسكن مورد نياز متوقف بر پيش پرداخت مقدارى از پول آن باشد، مبلغ پرداخت شده خمس ندارد حتى اگر از درآمد كسب شما باشد.

س 904 : اگر شخصى خانه خود را فروخته و پول آن را براى استفاده از سود آن در بانك بگذارد و سپس سال خمسى اش فرا برسد، چه حكمى دارد؟ و اگر اين پول را براى خريد خانه ، پس انداز نمايد، چه حكمى دارد؟
ج: اگر خانه را از درآمد سالانه شغلى و در اثناى همان سال براى سكونت و به حساب مخارج سالانه، ساخته يا خريده و پس از سكونت در آن، در سال بعد آن را فروخته باشد، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد اگرچه در صورتى كه بخواهد پول فروش خانه را سرمايه كسب قرار دهد احوط پرداخت خمس آنست.

س 905 : مالى كه شخص براى رهن خانه مى‏پردازد، خمس دارد يا خير؟
ج: پولى كه از درآمد كسب به صاحب خانه به عنوان قرض داده مى‏شود، تا آن را پس نگرفته است، پرداخت خمس آن واجب نيست.

س 906 : آيا به اموالى كه به تدريج براى خريد خانه يا ساير مايحتاج زندگى پس انداز مى‏شود خمس تعلق مى‏گيرد؟
ج: اگر خريد مايحتاج زندگى برحسب وضع مالى شخص متوقف بر پس انداز درآمد سال باشد، و بنا دارد پس اندازها را در آينده نزديك مثلا تا سه چهار ماه ديگر، صرف خريد مايحتاج زندگى نمايد، خمس ندارد.

س 907 : فردى داراى يك ماشين شخصى است كه آن را در اثناى سال از درآمد شغلى‏اش خريده، و بعد از چند سال در اثناى سال خمسى اش آن را فروخته است، مقدارى از پول آن را براى اداى قرض ماشينى كه پيش از فروش ماشين اول آن را خريده بود، پرداخت كرده، مقدارى را هم براى پرداخت ماليات سالهاى قبل كه آنها را به صورت قسطى مى‏پردازد، در بانك گذاشته تا ماليات سالهاى قبل را هر ماه پرداخت كند، و قسمتى را هم براى كار كردن با آن در بانك گذاشته است، با توجه به اين مطالب:
1- آيا به مجموع پول فروش ماشين خمس تعلق مى‏گيرد؟
2- آيا به مقدار قرضى كه براى خريد ماشين فعلى پرداخت كرده از آن پول كم مى‏شود؟
3- آيا بدهى ماشين و مالياتها به طور كلى يا لااقل قسطهاى يك سال آن استثنا مى‏شود و فقط خمس مقدار باقيمانده بايد پرداخت شود؟
ج: پول فروش ماشين شخصى كه در سالهاى بعد فروخته شده است در هر صورت خمس ندارد اگرچه در صورتى كه بخواهد آن را سرمايه كسب قرار دهد أحوط پرداخت خمس آنست.

س 908 : چند سال پيش ماشينى خريدم كه در حال حاضر فروش آن به چندين برابر قيمت ممكن است، با توجه به اينكه پول خريد آن، مخمس نبوده است، و در صورت فروش و گرفتن قيمت فعلى آن، مى‏خواهم خانه‏اى براى سكونت بخرم، آيا به مجرد دريافت پول، همه آن خمس دارد يا فقط به پولى كه با آن ماشين را خريده‏ام خمس تعلق مى‏گيرد و مقدار باقيمانده كه همان مقدار افزايش قيمت ماشين است، جزء درآمد سال فروش ماشين محسوب مى‏شود كه اگر تا پايان سال فروش در مخارج زندگى مصرف نشود، خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟
ج: اگر ماشين جزء مؤونه شما باشد و آن را از درآمد بين سال جهت استفاده شخصى زندگى خريده باشيد، پول فروش آن خمس ندارد. ولى اگر ماشين را براى كار كردن خريده‏ايد، در صورتى كه با مال قرضى يا نسيه خريده باشيد تا بقيه آن را از منفعت كسب بپردازيد، فقط خمس مالى كه براى اداى دين صرف كرده‏ايد واجب است، و اگر آن را با عين درآمد غير مخمس كسب خود خريده‏ايد، بايد خمس تمام پول فروش آن را، بپردازيد.

س 909 : من مالك خانه بسيار محقرى هستم، و به عللى تصميم به خريد خانه ديگرى گرفتم، ولى - به علت بدهى - مجبور به فروش ماشينى كه از آن استفاده مى‏كردم و گرفتن مبلغى وام از بانك استان و صندوق قرض الحسنه شهرمان شدم تا بتوانم پول خانه را بپردازم، با توجه به اينكه ماشين را قبل از تاريخ سال خمسى ام فروخته و پول آن را براى پرداخت مقدارى از بدهى هايم مصرف كرده‏ام، آيا به پول حاصل از فروش ماشين خمس تعلق مى‏گيرد يا خير؟
ج: در فرض سؤال، پول حاصل از فروش ماشين خمس ندارد.

س 910 : خانه، ماشين و لوازم مورد نياز انسان يا خانواده او كه از درآمد سال خريده شده است اگر در اثر ضرورت و يا به منظور تبديل به جنس بهتر فروخته شود، از جهت خمس چه حكمى دارد؟
ج: پول حاصل از فروش چيزى كه از مؤونه بوده و در سال بعد به فروش رفته است، خمس ندارد.

س 911 : فرد متدينى ماشين شخصى يا خانه‏اش را براى تبديل به احسن فروخته و مبلغى را هم روى پول آن گذاشته و ماشين يا خانه بهترى خريده است، حكم خمس آن چيست؟
ج: پول حاصل از فروش اجناسى كه جزء مؤونه‏ى او بوده است، خمس ندارد.

س 912 : اگر خانه يا ماشين يا غير آنها از احتياجات زندگى با پولى كه خمس آن پرداخت شده جهت استفاده شخصى - نه به قصد استفاده از آنها براى فروش يا تجارت - خريدارى شده، و سپس به علتى فروخته شود، آيا به اضافه قيمت آنها كه بر اثر افزايش قيمت بازار بوده، خمس تعلق مى‏گيرد؟
ج: سود حاصل از افزايش قيمت در فرض سؤال، خمس ندارد.

گنج، غنيمت و مال حلال مخلوط به حرام‏

س 913 : نظر حضرتعالى درباره گنجى كه افراد در زمينى كه مالك آن هستند، پيدا مى‏كنند چيست؟
ج: اگر احتمال داده نشود كه آنچه پيدا كرده مال مالك قبلى زمين است، آن گنج براى يابنده آن است، و مقدار آن اگر به بيست دينار طلا (پانزده مثقال طلا) يا دويست درهم نقره (يكصد و پنج مثقال نقره) يا معادل قيمت يكى از آن دو در چيزهاى ديگر برسد، بايد خمس آن پرداخت شود. اين در صورتى است كه كسى مانع مالكيت او بر گنجى كه پيدا كرده، نشود، ولى اگر حكومت يا غير آن مانع تصاحب او شوند و گنج را بزور از او بگيرند، ضامن خمس آنچه را كه به زور از او گرفته‏اند نيست، ولى چنانچه چيزى از آن نزد او باقى بماند و به مقدار يكى از نصاب‏ها باشد، فقط خمس آن مقدار بايد پرداخت شود.

س 914 : اگر مقدارى سكه نقره كه تاريخ آن به حدود صد سال پيش بر مى‏گردد، از زير خاك ساختمان ملكى شخصى پيدا شود، آيا اين سكه‏ها متعلق به مالك فعلى آن ساختمان مانند وارث قانونى يا خريدار است يا خير؟
ج: حكم گنج را دارد كه قبلاً بيان شد.

س 915 : شبهه زير براى ما مطرح شده است:
با توجه به اينكه خمس معادن استخراج شده در اين زمان نيز واجب است، زيرا وجوب خمس معادن نزد فقهاى گرانقدر از احكام مسلم است، حكم معادنى كه دولت آن را استخراج مى‏كند - با التفات به اينكه مجرد اقدام دولت به انفاق آن ميان مسلمانان بلاد اسلامى مانع از وجوب خمس نيست - چيست؟ زيرا استخراج معادن يا توسط حكومت بالاصالة صورت مى‏گيرد و آن را به مصرف ملت مى‏رساند، در اين حالت دولت مانند شخصى است كه اقدام به استخراج معادن نموده و سپس آنها را به شخص ديگرى مى‏بخشد يا هديه مى‏دهد و يا بر او تصدق مى‏كند، در هر صورت اطلاق ادله خمس شامل اين فرض نيز مى‏شود زيرا دليلى بر تقييد وجود ندارد، و يا اينكه حكومت به وكالت از ملت، معادن را استخراج مى‏كند كه در اين صورت در واقع استخراج كننده خود ملت است، در اين فرض پرداخت خمس بر موكل واجب است، و يا اينكه حكومت با ولايت بر ملت، معادن را استخراج مى‏نمايد كه در اين حالت استخراج كننده يا خود ولى است يا اينكه مانند نيابت است كه بر اساس آن در واقع مولىّ عليه استخراج كننده است، به هر حال دليلى بر خروج معادن از عمومات خمس نداريم، همانگونه كه خود معدن اگر به حد نصاب برسد، متعلق خمس است و مثل ساير درآمدهاى شغلى نيست كه با مصرف كردن يا هبه آن، جزء مؤونه سال محسوب گردد و از وجوب خمس استثنا شود، نظر حضرتعالى درباره اين مس أله مهم چيست؟
ج: از شرايط وجوب خمس در معادن اين است كه شخص يا اشخاصى با مشاركت با يكديگر آن را استخراج كنند، مشروط بر اينكه سهم هر يك به حد نصاب برسد و آنچه استخراج شده ملك آنها شود، و معادنى كه دولت استخراج مى‏كند، نظر به اينكه ملك خاص شخص يا اشخاص نيست بلكه ملك جهت است لذا شرط وجوب خمس را دارا نيست و در نتيجه جايى براى وجوب خمس بر دولت و حكومت باقى نمى‏ماند، و اين استثنا يى بر وجوب خمس در معدن نيست، بله، معادنى كه توسط شخص خاصى يا با مشاركت اشخاص با يكديگر استخراج مى‏شود، خمس در آن واجب است، مشروط بر اينكه آنچه آن شخص استخراج كرده و يا سهم هر يك از اشخاصى كه با مشاركت با يكديگر اقدام به استخراج كرده‏اند، بعد از كم كردن هزينه‏هاى استخراج و تصفيه، به مقدار بيست دينار طلا يا دويست درهم نقره يا معادل قيمت يكى از آن دو باشد.

س 916 : اگر مال حرامى با مال انسان مخلوط شود، آن مال چه حكمى دارد؟ و چگونه حلال مى‏شود؟ و در صورت علم به حرمت يا عدم علم به آن وظيفه انسان چيست؟
ج: اگر يقين به وجود مال حرام در اموالش دارد ولى مقدار دقيق آن را نمى‏داند و صاحب آن را هم نمى‏شناسد، راه حلال كردن آنها اين است كه خمس آن را بپردازد، ولى اگر شك در مخلوط شدن مال حرام با اموال خود داشته باشد، چيزى بر عهده او نيست.

س 917 : قبل از رسيدن سر سال خمسى ام، مبلغى پول به شخصى قرض دادم، آن فرد قصد داشت آن پول را به كار بيندازد و سود آن بين ما بالمناصفه تقسيم شود، با توجه به اينكه آن مال در حال حاضر در دست من نيست و خمس آن را هم نپرداخته‏ام، نظر حضرتعالى در اين باره چيست؟
ج: اگر آن مال را قرض داده‏ايد و سر سال خمسى قابل وصول نيست، فعلا خمس آن بر شما واجب نيست بلكه هنگامى واجب مى‏شود كه آن را دريافت كنيد، ولى در اين صورت شما حقى در سود حاصل از كار قرض گيرنده نداريد، و اگر چيزى از او مطالبه نمائيد ربا و حرام است، و اگر آن مال را به عنوان سرمايه مضاربه به او داده‏ايد، بر اساس قرارداد، در سود آن شريك هستيد و واجب است خمس سرمايه را بپردازيد.

س 918 : من در بانك كار مى‏كنم، براى شروع به كار از روى اجبار مبلغ پانصد هزار تومان را در بانك به وديعه گذاشتم، اين مبلغ به اسم خودم و در يك حساب بلند مدت است كه هر ماه سود آن به من پرداخت مى‏شود، آيا پرداخت خمس اين مال كه درحساب بانكى گذاشته شده واجب است؟ قابل تذكر است كه اين پول به مدت چهار سال است كه در بانك گذاشته شده است.
ج: اگر پس گرفتن اين مبلغ در حال حاضر ممكن نيست تا آن را پس نگرفته‏ايد، خمس آن واجب نيست. ولى سود سالانه آن در زائد بر مؤونه سال خمس دارد.

س 919 : روشى براى سپرده گذارى اموال در بانك‏ها وجود دارد كه براساس آن هيچگاه پول به دست استفاده كننده نمى‏رسد ولى به حساب او در بانك طبق شماره معينى واريز مى‏شود، آيا به اين اموال خمس تعلق مى‏گيرد يا خير؟
ج: اگر مالى را كه نزد بانك به وديعه گذاشته‏ايد از منافع كسب شما باشد و هنگام رسيدن سال خمسى گرفتن آن مبلغ از بانك براى شما ممكن باشد، واجب است خمس آن در سر سال خمسى، پرداخت شود.

س 920 : آيا خمس مالى كه مستأجر به عنوان رهن به مؤجر مى‏دهد، بر عهده مستأجر است يا موجر؟
ج: اگر از منفعت كسب مستاجر باشد، بر او واجب است بعد از گرفتن آن از موجر، خمس آن را بپردازد، مگر آنكه براى اجاره در جاى ديگر به آن نياز داشته باشد كه در اين صورت پس از رفع نياز، بايد خمس آن را بپردازد، ولى خمس آن بر عهده مؤجر كه آن مال را به عنوان قرض مى‏گيرد، واجب نيست.

س 921 : حقوق ماهيانه كارمندان كه پرداخت آن توسط دولت چند سال به تاخير افتاده، آيا هنگام دريافت، جزء درآمدهاى همان سال (سال دريافت) محسوب مى‏شود و محاسبه خمس آن در سر سال خمسى واجب است يا اينكه به اين مال اصلاً خمس تعلق نمى‏گيرد؟
ج: حقوق معوقه از درآمدهاى سال دريافت آن محسوب مى‏شود و در مقدار زائد بر مخارج آن سال، خمس واجب است.