فهرست خطبه ها و حکمت های نهج البلاغه

خطبه 42
[12] از سخنانی است که امام ( ع ) فرموده است در اين سخن از متابعت
هوی و هوس و آرزوهای طولانی برحذر مي دارد [13] ای مردم ترسناک ترين
چيزی که از آن بر شما خائفم دو چيز است : پيروی از هوا و هوس . [14] و
آرزوهای طولانی . اما تبعيت از هوا و هوس انسان را از راه حق
بازمي دارد و آرزوهای طولانی [1] آخرت را به دست فراموشی مي سپارد 000 آگاه
باشيد دنيا به سرعت پشت کرده [2] و به قدر ته مانده ظرفی که آب آن را
ريخته باشند بيشتر از آن باقی نمانده است و به هوش باشيد که آخرت
رو به ما مي آيد . [3] دنيا و آخرت هر کدام فرزندانی دارند بکوشيد از
فرزندان آخرت باشيد نه از فرزندان دنيا [4] زيرا در روز رستاخيز هر
فرزندی به مادر خويش ملحق مي گردد . [5] هم اکنون هنگام عمل است نه حساب
و فردا وقت حساب است نه عمل [6] سيدرضی مي فرمايد : حذاء يعنی
سريع و بعضی آن را جذاء خوانده اند [ که به معنی بي برکت و
بي عاقبت است ] .

خطبه 43
[7] امام ( ع ) پس از آنکه جريربن عبدالله بجلی را به عنوان نماينده
خود برای گفتگو با معاويه به شام فرستاد يارانش از او خواستند که
آماده مبارزه شود امام ( ع ) در پاسخ آنها سخنان ذيل را ايراد فرموده
[8] آمادگی برای جنگ يعنی درب صلح را بستن مهياشدنم برای جنگ با
شاميان با اينکه جرير را به رسالت به سويشان فرستاده ام به
معنی اين است که راه صلح را به روی آنها بسته ام [9] و اگر بخواهند
اقدام به کار نيکی کنند آنها را منصرف ساخته ام من مدت اقامت جرير
را در شام معين ساخته ام [10] که اگر تاخير کند روشن مي شود يا فريبش
داده اند و يا از اطاعتم سر پيچيده . عقيده من اين است که صبر نموده
با آنها مدارا نمائيد [11] در عين حال من مانع از آن نيستم که شما خود را
آماده پيکار کنيد [ ولی من شخصا اين کار را نمي کنم ] . [12] من بارها اين
موضوع [ مناسبات خود را با دستگاه جبار معاويه ] بررسی کرده ام و پشت
و روی آن را مطالعه نموده ام [13] ديدم راهی جز پيکار و يا کافرشدن نسبت به
آنچه پيامبر اسلام آورده است ندارم [14] زيرا قبلا کسی بر مردم حکومت مي کرد
که اعمالش حوادثی آفريد و باعث گفتگو و سر و صدا شد [15] به او شديدا
اعتراض کردند و تغييرش دادند 000

خطبه 44
[1] کار بزرگواران انجام داد ولی چون بردگان فرار نمود
مصقله بن هبيره که از فرمانداران امام ( ع ) بود اسيران بني ناجيه
را از معقل بن قيس فرمانده لشکر امام ( ع ) خريد و آزاد ساخت اما
هنگامی که امام ( ع ) از او مطالبه پرداخت غرامتها را به بيت المال
کرد امتناع ورزيد و به سوی شام فرار نمود امام ( ع ) در اين مورد
فرمود : [2] خدا روی مصقله را سياه کند کار بزرگواران را انجام داد
[برده ها را خريد آزاد ساخت ] اما خود همچون بردگان فرار کرد [3] هنوز
ثناخوان به مداحيش نپرداخته بود که او را ساکت نمود و هنوز سخن
ستايشگران به پايان نرسيده بود که آنها را به زحمت انداخت [4] اما اگر
[ مردانه ] ايستاده بود همان مقدار که داشت از او مي پذيرفتيم و تا
هنگام قدرت و توانائی به او مهلت مي داديم .

خطبه 45
[5] اين قسمتی از خطبه روز عيد فطر مي باشد که در آن از ستايش خداوند و
مذمت دنياپرستی سخن به ميان آورده است فنا بر پيشانی دنيا
نوشته شده [6] ستايش ويژه خداوندی است که کسی از رحمتش مايوس
نمي شود و از نعمتهای فراوانش بيرون نتوان رفت [7] از آمرزش و مغفرتش
کسی نوميد نمي گردد و از پرستش و عبادتش سر نبايد پيچيد [8] خداوندی که
رحمتش قطع نمي گردد و نعمتش پايان نمي پذيرد . [9] دنيا خانه ای است که
فنا بر پيشانيش نوشته شده و جلای وطن برای اهل آن حتمی است [10] اين جهان
شيرين و دل انگيز و سرسبز است به سرعت به سوی خواهانش مي دود و با
قلب و روح آن کس که به آن نظر افکند مي آميزد . [11] سعی کنيد با بهترين
زاد و توشه ای که در اختيار شما است از آن کوچ نمائيد و بيش از کفاف
و نياز خود از آن نخواهيد [12] و بيشتر از آنچه نياز داريد از آن مطلبيد .

خطبه 46
[1] از سخنانی است که امام ( ع ) هنگام حرکت به سوی شام ايراد فرموده
است خداوندا از رنج سفر به تو پناه مي برم [2] خداوندا به تو
پناه مي برم از رنج و مشقت سفر و اندوه بازگشتن [3] و مواجه شدن با منظره
سوء در خانواده و فرزند و مال پروردگارا تو در سفر همراه ما [4] و نسبت
به بازماندگان از ما در وطن سرپرست و نگاهبانی و جمع ميان اين دو را
هيچ کس جز تو توانائی ندارد چه آنکه آن کس که به جای انسان سرپرست
بازماندگان مي شود همسفر نتواند بود [5] و آنکس که همسفر است برای
سرپرستی جانشين انسان نمي تواند باشد . [6] سيدرضی [ ره ] مي گويد : قسمت
اول اين سخن از پيامبر اکرم ( ص ) است و اميرمؤمنان علی ( ع ) آن را
با چند جمله بليغ و رسا تتميم کرده است .

خطبه 47
[7] از سخنان است که امام ( ع ) در مورد کوفه فرموده است [8] ای کوفه
گويا تو را مي نگرم که همانند چرمهای بازار عکاخ کشيده مي شوی . [9] زير
پای حوادث لگدکوب و پايمال مي گردی . و پيش آمدهای تکان دهنده تو را
فراخواهد گرفت . و من مي دانم هر ستمگری نسبت به تو قصد سوء کند
[10] خداوند او را به گرفتاری خود مشغول و به دست قاتلی مي سپارد

خطبه 48
[1] از خطبه هائی است که امام ( ع ) هنگام حرکت به سوی شام ايراد
فرموده است [2] ستايش مخصوص خدا است در هر لحظه که شب فرارسد و
پرده تاريکی آن فروافتد . ستايش ويژه پروردگار است هر زمان که
ستاره ای طلوع و غروب نمايد . [3] حمد مخصوص ذاتی است که نعمتهايش
پايان نپذيرد و بخششهای او را جبران نتوان کرد . [4] اما بعد : پيش تازان
لشکرم را از جلو فرستادم و دستور دادم در کنار فرات توقف کنند [5] تا
فرمان من به آنها برسد تصميم گرفته ام از آب فرات بگذرم [6] و به سوی
جمعيتی از شما که در اطراف دجله مسکن گزيده اند رهسپار گردم و آنها را
با شما بسوی دشمن بسيج کنم [7] و از آنها برای شما و تقويت شما کمک
بگيرم . [8] سيدرضی مي گويد : منظور امام ( ع ) از ملظاط همان قسمتی
است که امام دستور توقف در آنجا را داده بود و آن کنار فرات مي باشد
و اين کلمه [ ملظاط ] به کناره دريا نيز اطلاق مي شود و معنی اصلی اين
لفظ زمين صاف و هموار است و مقصود امام ( ع ) از نطفه آب فرات
مي باشد و اين از عبارات اعجاب آور و شگفتي زا است

خطبه 49
[9] از سخنانی است که امام ( ع ) پيرامون صفات پروردگار و وسعت علم
او بيان فرموده است [10] ستايش مخصوص خداوندی است که از اسرار
پنهانيها آگاه است و نشانه های واضح و روشن بر هستی او دلالت مي کنند
[11] هرگز در برابر چشم بينايان آشکار نمي شود ولی نه چشم کسی که وی را
نديده انکارش تواند کرد [12] و نه قلب کسی که او را نشناخته مشاهده اش
تواند نمود . در علو رتبه بر همه پيشی گرفته پس از او برتر چيزی
نتواند بود . [1] و آنچنان نزديک است که چيزی از او نزديکتر نيست مرتبه
بلندش او را از مخلوقاتش دور نکرده [2] و نزديکيش با خلق او را با آنها
مساوی قرار نداده است . عقول را بر کنه صفات خويش آگاه نساخته [3] اما
آنها را از معرفت و شناسائی خود بازنداشته است همو است که گواهی
نشانه های هستی [4] دلهای منکران را بر اقرار به وجودش واداشته و بسيار
برتر است از گفتار آنان که وی را به مخلوقات تشبيه کنند و يا
انکارش نمايند .

خطبه 50
[5] از سخنانی است که امام ( ع ) فرموده است سرچشمه فتنه ها
[6] همواره آغاز پيدايش فتنه ها پيروی از هوسهای آلوده و احکام و قوانين
مجعول و اختراعی است احکامی که با کتاب خدا مخالفت دارد [7] و جمعی بر
خلاف آئين حق به حمايت از آن برمي خيزند . [8] اگر باطل از حق کاملا جدا
مي گرديد بر آنان که پي جوی حقيقتند پوشيده نمي ماند [9] و چنانچه حق از باطل
خالص مي شد زبان معاندان از آن قطع مي گرديد [10] ولی قسمتی از حق و قسمتی
از باطل را مي گيرند و به هم مي آميزند . [11] اينجا است که شيطان بر دوستان
خود چيره مي شود و تنها آنان که مورد رحمت خدا بوده اند نجات مي يابند .

خطبه 51
[12] از خطبه هائی است که امام ( ع ) هنگام تسلط لشکر معاويه بر فرات و
جلوگيری از آب ايراد فرموده است مرگ در زندگی توام
با شکست است [13] سپاه معاويه با اين عمل [ بستن آب بر شما ] شما را
به پيکار دعوت کرده است اکنون بر سر دوراهی هستيد : يا به ذلت و
خواری بر جای خود بنشينيد [14] و يا شمشيرها را از خون [ آن جباران سنگدل ]
سيراب سازيد تا از آب سيراب شويد . مرگ در زندگی توام با شکست
شما است 000 [1] و زندگی در مرگ پيروزمندانه شما آگاه باشيد
معاويه گروهی از بي خبران و گمراهان را همراه آورده [2] و حق را زير پرده
تزوير مخفی نموده است تا به آن پی نبرند تا به آنجا که گردنهای خويش
را آماج تير و شمشيرهای مرگ سازند .