استان سیستان و بلوچستان

شهرستان کنارک

شهرستان کنارک یکی از شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان ایران است. مرکز این شهرستان، شهر کنارک است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۷۱٫۰۶۳ نفر بوده است [۱].

تقسیمات کشوری
بخش مرکزی شهرستان کنارک
دهستان جهليان
دهستان كهیر
شهر: کنارک
بخش زرآباد
دهستان زرآباد شرقی
دهستان زرآباد غربی

شهرستان نیک‌شهر

شهرستان نیک‌شهر یکی از شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان ایران است. مرکز این شهرستان، شهر نیک‌شهر است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۸۸٫۷۱۳ نفر بوده است

بيشتر جمعيت اين شهرستان از مهاجرين هستند كه از لحاظ معیشتی دچار فقر شدید می‌باشند.

تقسیمات کشوری
شهرها: نیک‌شهر، بنت، قصرقند، فنوج و اسپکه.
بخش مرکزی شهرستان نیک‌شهر
دهستان چاهان
دهستان مخت
دهستان کشیک
دهستان هیچان

شهر: نیک‌شهر
بخش بنت
دهستان بنت
دهستان توتان و مهمدان
دهستان دستگرد

شهر: بنت
بخش فنوج
دهستان فنوج
دهستان گتیج
دهستان مسکوتان

شهر: فنوج
بخش قصرقند
دهستان ساربوک
دهستان هلونچگان

شهرها: قصرقند
بخش لاشار
دهستان چانف
دهستان لاشار جنوبی
دهستان لاشار شمالی

شهر: اسپکه

آثار تاریخی

شهرستان نیکشهر بناهای تاریخی فراوانی دارد که نشانگر وجود تمدنهای پراکنده از هزاره‌های قبل از میلاد تا عصر حاضر در این منطقه است. برخی آثار برجسته شناسایی شده شهرستان عبارت‌اند از:
قلعه‌های تاریخی از جمله قلعه قصرقند، نیک شهر، بنت، فنوج، اسپکه، هیت و چانف.
ده محوطه و تپه پیش از تاریخ
پنج درخت کهنسال
سنگ نگاره‌های شمال قصرقند
مسجد عبدالقادر در مجاور قلعه نیک شهر

مکان جغرافیایی

شهرستان نیکشهر درقسمت جنوب شرقی ایران با وسعت ۲۳۹۳۰ کیلومتر مربع وجمعیت ۱۲۸۹۰۱ نفر (براساس سرشماری سال ۷۵) در جنوب شهرستان ایرانشهر، شمال چابهار غرب شهرستان سرباز بین ۲۶ درجه و۱۲ دقیقه عرض شمالی و۶۰ درجه و۱۲ دقیقه طول شرقی گرینویچ واقع شده است۰ شهرستان نیکشهر از نظر وسعت سومین شهرستان استان بعد از ایرانشهر و زاهدان بوده وشامل سه شهر نیکشهر، قصر قند و فنوج، ۱۶دهستان و ۸۱۶ پارچه آبادی است ۰ آب وهوای شهرستان گرمسیری بوده، و در این نوع آب وهوا بیشترین نوع محصولات کشاورزی قابل کشت وبرداشت بوده، طوریکه نام هندوستان کوچک براین منطقه نهاده اند۰

شهرستان نیکشهر به تفکیک بخش‌های تابعه آن

۱- بخش مرکزی (نیکشهر): این بخش تا زمان سلطنت رضا خان ”گه“ نام داشت بمعنی گهتر وبهتروبعد از آن به نیکشهرتغییر یافت ۰ نیکشهر در ۲۶ درجه و۱۳ دقیقه ۱۲۰ شمالی ۶۰ درجه و۱۲ دقیقه طول شرقی گرینویچ درارتفاع ۴۵۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است. این بخش دارای ۱۰اثر تاریخی شناسایی شده می‌باشد۰


۲- قصرقند: بخش قصر قند بین ۲۶ درجه و۱۳ دقیقه عرض شمالی و۶۰ درجه و۴۴ دقیقه طول شرقی گرینویچ در ارتفاع ۴۵۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است، دارای آب وهوای گرمسیری است ۰ قصرقند قبل از این نامهای مختلفی داشته از جمله می‌توان ” گمج رود” و” گنداوک” رانام برد .

در مورد وجه تسمیه قصرقند می‌توان گفت، قصرقند که در گویش محلی نیز آن را کسر کنت می‌گویند در واقع کسر برگرفته از واژه کستر بلوچی دارای ریشه پهلوی وفارسی میانه به معنای کوچک وکنت نیز به معنای آبادی یا شهر است وکسر کنت به معنای آبادی کوچک می‌باشد ۰ برای مثال به اسامی همچون پنج کنت یا پنج شهر یا کندی شاپور یا(معرب آن جندی شاپور) یعنی شهری که شاپور آن را ساخته یا روستایی در سراوان بنام پرکنت یعنی آبادی بزرگ یا پر جمعیت وغیره نام برد۰آثار شناسایی شده در این بخش نزدیک به ۱۴ اثر می‌باشند۰

۳- بخش فنوج : این بخش در قسمت شمال شرقی نیکشهر بین ۲۶ درجه و۳۴ دقیقه عرض شمالی و۵۹ درجه و ۳۸ دقیقه طول شرقی در ارتفاع ۷۳۰ متری ازسطح دریا واقع شده است۰ از نظر تاریخی منطقه فنوج بعلت دارا بودن محوطه‌های دوران تاریخی وپیش از تاریخ همانند قصر قند حائز اهمیت است ودارای ۸ اثر شناسایی شده است۰

۴- بخش بنت: بخش بنت که بین ۲۶ درجه و۱۷ دقیقه عرض شمالی و۵۹ درجه و۱۳ دقیقه طول شرقی گرینویج در ارتفاع ۴۰۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است ودارای ۶ اثر شناسایی شده‌است که از میان آنها ۲ اثر کلات زنگیان وتپه سهرین دوک از نظر فرهنگی وتاریخی حائز اهمیت ویژه‌ای است۰ ۵- بخش لاشار واسپکه: این بخش در قسمت شمالی نیکشهر ودر شمال غربی قصرقند بین ۲۶ درجه و۵۰ دقیقه عرض شمالی و۶۰ درجه و۱۰ دقیقه طول شرقی گرینویچ در ارتفاع ۸۸۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است ودارای آب وهوای گرمسیری بوده ولی بعلت واقع شدن در میان ارتفاعات نسبت به آب وهوای سایر بخش‌های شهرستان خنک تر می‌باشد

شهرستان هیرمند

شهرستان هیرمند به مرکزیت دوست محمد در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد.

جمعیت کل شهرستان طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۷۴۲۷۳ نفر بوده است.
[ویرایش]
منابع

بزمانبزمان

بزمان


اطلاعات کلی
نام رسمی: بزمان
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: ایرانشهر
بخش: بزمان
مردم
جمعیت: ۴٬۰۰۲ نفر
زبان‌های گفتاری: بلوچی
مذهب: سنی، شیعه
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: ۹۴۱
اطلاعات شهری
شهردار: قلندر بمپوری
پیش‌شماره تلفنی: ۰۵۴۸۳۲۲
وب‌گاه: شهرستان ایرانشهر


بَزمان یکی از شهرهای کوچک استان سیستان و بلوچستان ایران است. بزمان در ۹۰ کیلومتری ایرانشهر واقع است.بزمان یکی از باسابقه ترین بخش‌های استان سیستان و بلوچستان می‌باشد که تنها سابقه بخشی 110 ساله دارد. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن (۸۱۶ خانوار) ۴٬۰۰۲ نفر بوده است.

كوه آتشفشانی نیمه‌فعال بزمان در فاصله ۳۰ كيلومترى شمال غرب بزمان قرار دارد.

منطقه بزمان در قدیم جنگل‌های پردرخت و دشت‌هایی پر از گل نرگس داشت

بزمان دارای منطقه حفاظت شده می‌باشد که حیوانات مختلف از جمله یوز پلنگ و آهو و بز و قوچ و پرندگانی مانند کبک و تیهو سوسک و...در این منطقه زیست می‌کنند کوهستانهای بزمان دارای داروهای گیاهی متفاوتی هستند در بزمان چشمه‌های اب گرم زیادی وجو دارد محصول عمده کشاورزی بزمان خرما می‌باشد که خرمای منحصر به فرد سنگ شکن فقط در این منطقه با کیفیت ثمر می‌دهد تمدن اسپيدز در شهر بزمان قرار دارد.

بمپور

اطلاعات کلی
نام رسمی: بمپور
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: ایرانشهر
بخش: بمپور
نام محلی: بن پور
سال شهرشدن: ۱۳۰۷
مردم
جمعیت: ۹٬۰۷۳ نفر
زبان‌های گفتاری: بلوچی
مذهب: مسلمان اهل سنت
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: ۴۹۳ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه: ۲۸
بارش سالانه: ۱۵۰میلی متر
روزهای یخبندان سالانه: ۳
اطلاعات شهری
شهردار: محمدابراهیم رودینی
پیش‌شماره تلفنی: ۰۵۴۸۲۵۲


بَمپور یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان ایران، در منطقه مکران است.

بمپور دارای آب وهوای گرم ومرطوب است که دارای تابستانی طولانی و میانگین دمای آن در تابستان از ۴۰ درجه سانتی گراد بیشتر است می‌توان گفت که بمپور از لحاظ تاریخی یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران به شمار می‌رود که براساس کاوش‌هایی که در اطراف شهر بمپور صورت گرفته‌است تاریخ پیدایش آن به زمان ساسانیان واشکانیان بر می‌گرددالبته همچنان این تحقیقات ادامه دارد در خرداد ماه ۱۳۸۷ سازمان میراث فرهنگی ایران اعلام کرد محوطه باستانی را در اطراف بمپور با وسعت ۱۵۰هکتار کشف کرده‌است که کاوشها در آن همدوره بودن آن با تمدنهای شهر سوخته وجیرفت نشان می‌دهددر دوره معاصر هم تا پیش از سال ۱۳۷۰ بمپور بزرگترین بخش کشور بود که از آن بخشهای بزمان، فنوج، دلگان، ولاشارمنشعب شدند، شهر داری بمپور هم همزمان با شهرهای سمنا، یزد، وکهکیلویه تاسیس شده‌است از نقاط دیدنی آن هم می‌توان به ارگ بمپور ورودخانه بمپور اشاره کرد. بَمپور ، بخش و رود و شهر و قلعه ای ویران در استان سیستان و بلوچستان .

1) بخش بمپور ، در شهرستان ایرانشهر، مشتمل بر دو دهستان بمپور شرقی و بمپور غربی است . از شمال به بخشهای حومه و بزمان (در شهرستان ایرانشهر)، از مشرق به بخش سرباز (در شهرستان ایرانشهر) و از جنوب به شهرستان نیک شهر، و از مغرب به شهرستان کهنوج (در استان کرمان ) محدود است . بیشتر آبادیهای آن در قسمت شمالی در دشت ، و در جنوب در قسمت کوهستانی قرار دارد. از گیا دارای درختان کَهور و گز و کُنار، و از زیا دارای آهو و شتر و روباه و شغال و گرگ و گراز است ، و کبک و تیهو نیز در آنجا وجود دارد. محصول عمدة آن خرما، مرکبات ، تره بار، گندم و جو و ذرت است . رود بمپور از آن می گذرد (رجوع کنید به ادامة مقاله ). اهالی بمپور از طوایف بلوچ ناروئی ، و رُودینی و بُرهان و دامُنی ، و پیرو مذاهب تسنن (حنفی )، و شیعة اثناعشری اند. راه اصلی ایرانشهر ـ چابهار از آن می گذرد. در 1316 ش ، طبق قانون تقسیمات کشوری ، بمپور در بخش ایرانشهر در شهرستان خاش (استان هشتم ) تشکیل شد، و در 1326 ش ، پس از تشکیل فرمانداری ایرانشهر، بمپور به عنوان بخش جزو آن شد. در فهرست واحدهای تقسیمات کشوری تا پایان شهریورماه 1365 وزارت کشور، بخش بمپور مشتمل بر دهستانهای بمپور، چانف ، لاشار، مسکوتان ، فَنّوج ، بِنت و ملوران ضبط شده است .

2) رود بمپور . رودی به طول حدود 175 کیلومتر، در جنوب شرقی ایران ، در استان سیستان و بلوچستان است . رود بمپور از ارتفاعات شمال شرقی شهرستان ایرانشهر، به نام کارواندر (به طول حدود شصت کیلومتر)، سرچشمه می گیرد و با جهت شمالی ـ جنوبی در دشت ایرانشهر (در حومة ایرانشهر)، پس از پیوستن رود کُنارو (به طول 75 کیلومتر) از مشرق به آن ، به نام رود بمپور، از دو کیلومتری جنوب شهر بمپور می گذرد و به جزموریان * منتهی می شود (افشین ، ص 87 ـ 89). کف رود بمپور و پیرامون آن شنی است . پیش از بستن سد بر آن ، در دهکده های واقع در مسیر رود برای بهره مند شدن از آب آن برای زراعت ، در قسمتهایی از آن با چوب بند می بستند و آب آن را به زمینهای مزروعی خود هدایت می کردند، و گاهی بر اثر سرازیر شدن آبِ ذخیرة بند اول ، بندِ دوم و برخی اوقات همة بندها ویران می شد. در1334 ش ، بر روی آن در مشرق شهر سدّی بتونی بسته شد که طول تاج آن هشت متر و ارتفاعش از کف 5ر5 متر و ضخامت آن شش متر است . این سد 500 ، 3 هکتار از اراضی بمپور را به زیر کشت برد (ایران . وزارت دفاع . ادارة جغرافیائی ارتش ، ج 125، ص 11).

3) شهر بمپور . مرکز بخش (جمعیت طبق سرشماری 1375 ش ، 843 ، 6 تن )، حدود 22 کیلومتری مغرب شهر ایرانشهر، در ارتفاع 360 متری واقع است . فاصلة آن تا جزموریان در مغرب به حدود پنجاه کیلومتر می رسد. از طریق ایرانشهر با دریای عمان ارتباط دارد. فاصله ایرانشهر تا بندر چابهار در جنوب 371 کیلومتر است . گاهی حداکثر مطلق دمای آن به 47 درجه ، و حداقل مطلق دمای آن به 5ر1 درجه می رسد (سازمان هواشناسی کشور، ص 230).

قلعة خرابة منسوب به دورة ساسانیان در آن دیده می شود. آب آشامیدنی شهر لوله کشی شده است . شهر بمپور کنونی در پای قلعه (شهر قدیمی ) از دو آبادی باغ و الله آباد تشکیل شده است (ایران . وزارت دفاع . ادارة جغرافیائی ارتش ، ج 125، ص 12).

اهالی به گویش بلوچی و زبان فارسی سخن می گویند. در 1347 ش ، بر اثر کاوشهای باستانشناسی در سیصدمتری مغرب قلعة بمپور، آثاری به دست آمد که حدوداً متعلق به 2900 تا 1900 سال پیش از میلاد است (عبدالله گروسی ، ص 22).

پیشینه . از تاریخچة شهر بمپور و مناطق روستایی آن پیش از اسلام ، اطلاع چندانی نداریم ، به نوشتة لسترنج (ص 353)، بمپور همان شهری است که مقدسی (ص 475) در قرن چهارم از آن به نام «بَربُور» در مکران نام برده است . در 283، یعقوبی (ص 286) می نویسد: «سپس بسوی بل و فَهرَج » می روند که احتمالاً «بل » همان «بربور» مقدسی و بمپور کنونی است ؛ بمپور در حدود شش کیلومتری فهره (فهرج ) قرار دارد. به نوشتة وزیری کرمانی (ج 1، ص 422ـ423)، بمپور پیش از استقرار قراختاییان در کرمان و مکران (619ـ 632)، به دست سپهسالار ملک زوزن شجاع الدین ابوالقاسم اَعور زوزنی افتاد. شجاع الدین هنگام یورش بُراق حاجب به کرمان کشته شد و مکران (از جمله شهر بمپور) به دست قراختاییان افتاد (حمدالله مستوفی ، ص 528 ـ529). در 845، ولایت بَن پور (بمپور) را حاجی محمد غارت کرد (عبدالرزاق سمرقندی ، ج 2، جزء 2، ص 767). در 1021 گنجعلی خان زیک ، حاکم کرمان ، به ولایت بَن فَهل (بمپور) لشکر کشید و قلعة بن فهل را، که در آن هنگام دارالملک بلوچستان و مکران شمرده می شد و در دست حاکم محلی بود، تصرف کرد (اسکندر منشی ، ج 2، ص 861 ـ 862). ظاهراً از دورة صفویه به بعد، نام بمپور در کتابهای تاریخی مدتی «بُن فهل » ضبط شده است . در 1149، به نوشتة محمود همت ، قلعة بمپور هفت رشته قنات و حدود 200 ، 1 خانوار داشته است (ص 192). در این هنگام ، بم و مضافات آن در دست حاکمِ نیمه مستقل محلی ، ملک شیرخان از نژاد صفاریه ، بود (وزیری کرمانی ، ج 2، ص 659). در این زمان ، شهر عمدة مکران و بلوچستان بمپور، و حاکم آن تابع والی کرمان بود (بارتولد، ص 169). پس از شیرخان پسر او، ملک اردشیر، صاحب بمپور شد، اما سپاهیان نادر بم را محاصره کردند و او ناگزیر تسلیم ، و خراجگزار نادر شد (وزیری کرمانی ، ج 2، ص 664). پس از قتل نادرشاه در 1160، حاکم بلوچستان نصیرخان پسر دوم عبدالله خان ، نخست با احمدخان دُرّانی افغان به جدال پرداخت و پس از شکست از او اقتدار وی را به رسمیت شناخت . اما بعداً قدرتی به هم رساند و اقتدارش تا بمپور توسعه یافت . نصیرخان در 1209 درگذشت و حکومت بلوچستان دوباره خانخانی شد (سایکس ، ص 139ـ140).

در 1224، در زمان فتحعلی شاه قاجار نخستین کاشف اروپایی گرانت وارد بمپور شد (گابریل ، ص 189ـ191).

در اوایل قرن سیزدهم ، بمپور وضع خوبی نداشت و مردم آن در فقر زندگی می کردند. در 1225 پاتینجر می نویسد: «ده بمپور کوچک و بسیاربد ساخته شده است . روزگاری دیواری گلی و کوتاه آن را محصور می کرد که به تناوب بر آن برجهای کوچکی نیز ساخته بودند، ولی در حال حاضر همة آنها در شرف اضمحلال و نابودی است . منظرة ده رقت آور است . خانة رییس (قلعه / ارگ ) بالای توده خاکی عظیم و خارق العاده بنا گردیده است .» و می افزاید که مردم بمپور عمدتاً از بلوچهای رخشانی اند، اما طایفة ناروئی از آنان ثروتمندترند (ص 198ـ199).

در 1255، هنگام سلطنت محمدشاه قاجار قلعة بمپور در تصرف محمدعلی خان نهرویی بود (سایکس ، ص 140). در 1257، شورش منطقة بلوچستان را فرا گرفت . در پی آشفتگی ناشی از قیام آقاخان محلاتی (در 1256)، شورش در منطقة بلوچستان فراگیر شد. حبیب الله خان ، امیر توپخانه ، شورش را در هم شکست و قلعة بمپور را تصرف کرد و جمعی از اهالی را به قتل رساند و برخی را اسیر کرد و به مناطق دیگر ایران کوچاند. برج و باروی قلعة بمپور بر اثر اصابت گلولة توپ و خمپاره آسیب فراوان دید (خورموجی ، ص 31؛ سپهر، ج 2، ص 364؛ فرمانفرما، ص 30، پانویس 1). در 1259، عباس قلی خان ، اسرای بن فهل (بمپور) را که در بلاد عراق و آذربایجان پراکنده بودند، خریداری کرد و به بمپور فرستاد (هدایت ، ج 10، ص 273). در 1260، ابوالحسن محلاتی ، برادر آقاخان محلاتی که از کراچی به بلوچستان حمله کرده بود، بمپور را تصرف کرد، ولی پس از مدت کوتاهی شکست خورد و به تهران اعزام شد و بار دیگر قشون ایران بمپور را تصرف کرد (فرمانفرما، همانجا؛ سایکس ، ص 141). در 1265، در زمان سلطنت ناصرالدین شاه ، خان بمپور به کرمان حمله کرد ولی شکست خورد و بمپور به تصرف قشونی که از مرکز فرستاده شده بود، در آمد (کُرزن ، ج 2، ص 311). در 1292، به نوشتة قاینی ، بمپور مرکز بلوچستان و ضابط نشین آن بود (ص 196). در 1303 نیز مرکز بلوچستان و ضابط نشین بود و 260 خانوار داشت (حکیم ، ص 273ـ274). بنا به نوشتة کرزن ، در 1309 در پادگان قلعة بمپور پنجاه نفر توپخانه (شش عراده توپ ، سیصد پیاده ، و پنجاه سوار مستقر بود، و پانصد تن چریکهای دایمی بلوچ ) در نزدیکی آن به سر می بردند (ج 2، ص 320). زین العابدین شیروانی در 1315، در زمان مظفرالدین شاه (حک : 1313ـ1324) بمپور را بانپور، ضبط کرده و نوشته است : «از بلاد بلوچستان ، از توابع کرمان است » (ص 131). در اواخر دورة قاجاریه بلوچستان و مکران دستخوش اغتشاش شد. در 1306ش ، قشون مرکزی ایران شورش دولت محمدخان را درهم شکست و در همه جای مکران ، از جمله بمپور، مستقر شد. در1309 ش ، سردار حسین خان ، یکی از سرداران بلوچ و حاکمِ گِه (نیک شهر امروزی )، به سرداری کل مکران منصوب گردید و مقرر شد عموم سرداران مکران تحت اوامر او قرار بگیرند (برقعی ، ص 45ـ46، 279ـ280). اراضی دهکده های بمپور با بندهایی که بر رود بمپور بسته می شد، آبیاری می شد و قرای مهم آن ، همه جزو خالصجات دولتی بود (کیهان ، ج 2، ص 261). میان سالهای 1320 تا 1324 ش ، قشون انگلیس منطقة جنوب ، از جمله بمپور، را اشغال کرد. در دورة نخست وزیری دکتر مصدق (1329ـ 1332 ش )، اهالی مکران ، بویژه مردم بمپور، از ملی شدن صنعت نفت دفاع کردند. در انقلاب اسلامی ایران در 1357 ش و در جنگ تحمیلی عراق (آغاز 1359 ش )، اهالی بمپور با راهپیماییها وفاداری خود را به جمهوری اسلامی اعلام کردند.

4) قلعة بمپور. قلعه ای است ویران در شهر بمپور. در گذشته بر تلی ریگی با ارتفاع سی ذرع بنا شده بود، و دور آن حدود 800 ، 2 ذرع ، و به قولی حدود 500 ، 1، و ارتفاع آن در شمال 35 ذرع و در جنوب پانزده ذرع بود. برخی بنای آن را از دورة بهمن اسفندیار، گروهی از، هفتواد کرمانی ، و دسته ای از اردشیر بابکان می دانند. زیر تل قلعه ریگ نرم و روی تل ، خاک خالص و سخت است ( جغرافیا و تاریخ بلوچستان ، ص 209؛ ناصرالدوله ، ص 69). قلعه دارای دو دروازه و سه ارگ و یک باستیان (یا باستیون : بنای مرتفع نظامی ، انبار اسلحه ) بود. دروازة اول قلعه دو برج داشت که در زیر برج چپ گاوچاهی به عمق بیست یا بیست و پنج ذرع قرار داشت . دروازة دوم ، بین شمال و مغرب واقع بود. در ارگ اول توپخانه و توپچیان جای داشتند. طول ارگ اول به 123 ذرع و عرض آن به هفت ذرع ، و دور آن به 720 ذرع می رسید، و پنج برج و دوازده اتاق داشت . در ارگ دوم انبار غله و محل چند جوخه بود. طول ارگ دوم ، 42 ذرع و عرض آن 27 ذرع بود و دور آن به 150 ذرع می رسید و نُه برج و شانزده اتاق داشت . در ارگ سوم سربازخانه قرار می گرفت ، و دروازة آن رو به شمال بود. گاوچاهی بالای ارگ با عمق هشتاد ذرع قرار داشت . طول ارگ سوم شصت ذرع ، عرض آن چهل ذرع بود و دور آن به 186 ذرع می رسید. دارای چهار برج و 25 اتاق بود. باستیان در میانة ارگ سوم واقع بود، ارتفاع آن از سر کنگره حدود پنج ذرع و دور آن پنجاه ذرع بود. راهی از سوی شمال داشت که از آنجا توپ را به آسانی بالای باستیان می بردند. باستیان از دور پیدا بود و در حکومت وکیل الملک اول ساخته شده بود (ناصرالدوله ، ص 69ـ70).

عمارت و خانة ضابط بلوچستان ، و حمام و طویلة اسبان توپخانه در خارج قلعه در سمت مشرق و جنوب بود (همان ، ص 70). به طورکلی ، قلعه با سه حصار کوتاه و یک حصار بلند و چهار دروازة تودرتو حراست می شد. در 1304، ناصرالدوله محل حکومت بلوچستان را از بمپور به فهرج (سرباز) منتقل کرد (رجوع کنید به همان ، یادداشتها و توضیحات ، ص 115) و ظاهراً قلعة بمپور پس از آن بتدریج رو به ویرانی گذاشت . تعداد ساکنان دور قلعة بمپور به سه هزار تن می رسید که هزار تن از آنان زارع بودند ( جغرافیا و تاریخ بلوچستان ، همانجا).

سیرکان



اطلاعات
کشور : ایران
استان : سیستان و بلوچستان
شهرستان : سراوان
بخش : بم‌پشت
جمعیت : (۱۳۷۵) ۷۲۱
ارتفاع از سطح دریا : ۱۳۰۲ متر
پیش‌شماره تلفنی : ۰۵۴۸۶۵۲
وب‌گاه : شهرستان سراوان


سیرْکان شهر کوچکی است در استان سیستان و بلوچستان ایران. سیرکان مرکز بخش بم‌پُشت شهرستان سراوان است. این شهر از نظر جغرافیایی، شرقی‌ترین شهر ایران است.[۱]

سیرکان که به‌تازگی تبدیل به شهر شده در جنوب شرقی ایران و نزدیک به مرز پاکستان قرار گرفته‌است. در شمال آن رودخانه ماشکل و در جنوب آن رودخانه مرزی نهنگ قرار گرفته‌است. یک راه آسفالته شهر سیرکان را از راه روستای معروف کلپورگان به شهر سراوان متصل می‌کند. معروفیت روستای کلپورگان به‌خاطر صنایع دستی سفالین آن است.

یک جاده خاکی به طول ۱۶ کیلومتر از سیرکان به روستای کپوتی و راه خاکی دیگری به طول ۴۵ کیلومتر از سیرکان به روستای کشتگان در مرز پاکستان می‌رود.

سیرکان دارای یک مرکز بهداشتی و درمانی با آزمایشگاه است و کتابخانهٔ سیرکان نیز در ۲۱ ماه مه ۲۰۰۵ از سوی انجمن یاری گشایش یافت

سیرکان همچنین دارای یک گروهان مرزی است که به هنگ مرزی سراوان تعلق دارد.

گلمورتی

اطلاعات کلی
نام رسمی: گلمورتی
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: دلگان
بخش: مرکزی
مردم
جمعیت: ۲٬۹۹۹
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: ۳۸۳ متر
اطلاعات شهری
شهردار: هوشنگ بامری


گُلمورتی یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان ایران است. این شهر، مرکز شهرستان دلگان است. جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۲٬۹۹۹ نفر بوده است
شهر گلمورتی که پیش از این در شهرستان ایرانشهر قرار داشت از تاریخ ۴ دی ۱۳۸۶ به عنوان مرکز شهرستان تازه‌تأسیس دلگان برگزیده شد.

گلمورتی نزدیک‌ترین شهر به هامون جازموریان از سوی شرق است. ارتباط با دریاچه جازموریان از استان سیستان و بلوچستان از راه آسفالتهٔ ایرانشهر ـ بمپور ـ گل‌مورتی ـ روباهی - چاه کیچی است.

پیشینه

در سال ۱۳۵۹ خورشیدی فیلم مستندی به نام «نان بلوچی» توسط ابراهیم مختاری در مورد زندگی مردم گلمورتی ساخته شد که در جشنواره فیلم لایپزیگ آلمان در سال ۱۹۹۷ نمایش داده شد.

طبق این فیلم مستند، مردم گلمورتی در آن سال هنوز در کومه‌ها زندگی می‌کردند و تنها شب‌ها برق داشتند. منطقه نیز به خاطر درگیری خان‌ها با ناامنی روبرو بود.

امروزه راه آسفالتهٔ ایرانشهر به جیرفت از گلمورتی می‌گذرد.

در سال ۱۳۸۶ بخشی از واحدهای مسکونی ویران‌شده در اثر چَرخَند گونو در گلمورتی بازسازی شد

میرجاوه




اطلاعات کلی
نام رسمی: میرجاوه
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: زاهدان
بخش: میرجاوه
نام‌های قدیمی: ميرجاه
مردم
جمعیت: ۸۱۱۳
زبان‌های گفتاری: بلوچي
مذهب: تسنن
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: ۸۲۹ متر
اطلاعات شهری
شهردار: مشتاق احمد ریگی
پیش‌شماره تلفنی: ۰۵۴۳۳۲۲
تابلوی خوش‌آمد به شهر
وش يهتت


میرجاوه مرکز بخش میرجاوه شهرستان زاهدان یکی از شهرهای کوچک استان سیستان و بلوچستان ایران در ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر زاهدان واقع است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن (۲٬۳۵۰ خانوار) ۱۳٬۵۹۰ نفر بوده است.

میرجاوه دارای یک دبیرستان پسرانه به نام شهید باهنر و یک دبیرستان دخترانه به نام چهارده معصوم است. از زمانی که میرجاوه به عنوان شهر تصویب شده آقای بشیر احمد ریگی تنها شهردار این شهر بوده و می‌باشند.

میرجاوه تنها مرز قانونی در جنوب شرق کشور است که رفت آمد سیاحان خارجی و داخلی از این معبر صورت می‌گیرد.

میرجاوه یعنی جای میر مثل میرکوه که می‌شود ییلاق میر در اینجا منظور میر بولان ریگی است از تیره نتوزهی که سران نسل اندر نسل طایفه ریگی می‌باشند.میر بولان سپهسالار نادر شاه افشار در فتح هندوستان بود که با ترفندی جنگی توانست زمینه فتح هندوستان را فراهم نماید.ودربلوچستان پاکستان ازاو به عنوان یکی از قهرمانان بلوچ یاد می‌شودو یک آکادمی معروف پزشکی یک خط قطار و تنگه ایی معروف بنام وی می‌باشد. میر بولان ریگی به پاس خدمات سندسرحد بلوچستان را به دستور نادرشاه افشار از فرمافرماکرمان دریافت نمود.میر به معنای سردار حاکم و سید اصل می‌باشد. بخشدار ميرجاوه هم اكنون حميدرضافخررحيمي مي باشد

نیک‌شهر

اطلاعات کلی
نام رسمی: نیک‌شهر
کشور: ایران
استان: سیستان و بلوچستان
شهرستان: نیک‌شهر
بخش: مرکزی
نام‌های قدیمی: گِه
مردم
جمعیت: ۱۴٬۴۸۳ نفر
زبان‌های گفتاری: بلوچی
مذهب: سنی
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا: ۴۵۰ متر
اطلاعات شهری
شهردار: جمشید میری
پیش‌شماره تلفنی: ۰۵۴۶
وب‌گاه: www.nikshahr.com

نیک‌شَهر یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان ایران در منطقه چابهار ( جنوب بلوچستان )است.

تقسیمات اداری

این شهر مرکز شهرستان نیک شهر می‌باشد که خود یکی از شهرستان های بزرگ و پرجمعیت استان سیستان و بلوچستان است. چهار شهر قصرقند ، فنوج ، بنت و اسپکه از لحاظ اداری زیر نظر نیک شهر هستند.

جمعیت

بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن (۲٬۳۶۵ خانوار) ۱۴٬۴۸۳ نفر بوده است.

رتبه جمعیت

نیک شهر از نظر جمعیتی در حد متوسط قرار دارد و در استان سیستان و بلوچستان هشتمین شهر پرجمعیت این استان می‌باشد. همچنین نیک شهر ۳۶۵ اُمین شهر پرجمعیت دربین تمامی شهرهای ایران است و از شهرهایی مانند بیله سوار ، فریدونشهر ، بشرویه ، مهران ، منوجان و بندر جاسک بزرگتر و پرجمعیت تر است.

دیدنی ها

از جاذبه‌های گردشگری این شهر می‌توان به درخت مکرزن(انجیر معابد انبه) اشاره کرد. چند قلعه تاریخی نیز در اطراف شهر دیده می‌شوند.

راه‌های ارتباطی

نیک شهر از طریق راه‌های اصلی آسفالته به شهرهای مهمی مانند چابهار ، کنارک و ایرانشهر متصل است. همچنین راه آهن مهم چابهار - کرمان که در آینده به بهره برداری می‌رسد از این شهر عبور می‌کند. نیک شهر بعد از کنارک ، نزدیکترین شهر به بندرچابهار است.

دریاچه هامون

دریاچه هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه است. این دریاچه از سه دریاچه کوچک تشکیل شده‌است که در زمان وفور آب به هم متصل می‌شوند و دریاچه هامون را که تشکیل می‌دهند. وبزرگ‌ترین پهنه آب‌های شیرین سیستان، نقش اساسی در زندگی مردم منطقه داشته، علاوه بر اثرات مثبت طبیعی، اقتصادی واجتماعی آن، در دین زرتشت نیز تقدس خاصی دارد. در دشت سیستان یک سری فرورفتگی هاو چاله‌های طبیعی وجود دارد که در ماه‌های مختلف به دریاچه وباتلاق ونیزار تبدیل می‌شودو به سه قسمت سابوری، پوزک وهامون تقسیم می‌شود.وسعت کل هامون‌ها در زمان پرآبی ۵۶۶۰ کیلومتر مربع است که از این مقدار ۳۸۲۰ کیلومتر مربع متعلق به ایران است. با این اوصاف، دریاچه هامون وابسته به رودخانه هیرمند می‌باشد واین وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسانات در میزان آب آن، مشکلاتی را برای کل سیستم بوجود آورد. رودخانه هیرمند شریان اصلی ورود به هامون وهمچنین رودخانه‌های خاشرود،فراه، هاروت رود، شوررود،حسین آباد ونهبندان به هامون میریزند. نام دریاچه هامون در اوستا«کانس اویا»،در پهلوی «کیانسی» و شاهنامه فردوسی «زره»آمده‌است. تیمورلنگ نیز از این دریاچه چنین یاد می‌کند:امیر سیستان مرا سوار برکشتی کرد و روی دریاچه هامون گردش داد وبه من گفت که در دوره رستم وسعت این دریا بیش از این بود که می‌بینی. مولف حدودالعالم می‌نویسد:دریای زره به سیستان است که گرد آن سی فرسنگ است، اندر پهنای او هشت فرسنگ وگاه آب این دریا چندان بود که از رودی خیزد که از کرمان بگذرد وبه دریای اعظم ریزد.