**۞**جایگاه والای امر به معروف و نهی از منکر **۞**

فصل دوم – ترک امر به معروف و نهی از منکر

جامعه ساکت مرده است
قرآن مى‏فرماید : «وَلَکمْ فِى الْقَصاصِ حَیوةٌ یا اُولِى اْلاَلْباب»(151)؛ اگر در برابر قاتل ایستادید و او را به قصاص رساندید، زنده‏اید (وگرنه مرده‏اید).
البته، زنده یا مرده بودن فرد براى همه روشن است؛ اما زنده یا مرده بودن جامعه نیاز به درکى بالا و شعور اجتماعى دارد. به همین دلیل در پایان آیه مى‏فرماید : «یا اولى الالباب»؛ یعنى اگر شما اهل فهم و درایت بالا باشید، این حقیقت را درک مى‏کنید. جامعه‏اى که هر کس هر غلطى انجام دهد، احدى متعرض او نمى‏شود، جامعه مرده‏اى است.
در حدیث مى‏خوانیم : کسى که در برابر خوبیها و بدیها بى تفاوت است، مرده‏اى است که در میان زنده ها نفس مى‏کشد.(152)
سکوت در برابر گناه‏
سکوت در برابر گناه، نشانه ضعف، ترس، یأس و نداشتن تعهد نسبت به دین و جامعه و اصلاحات است.
سکوت در برابر گناه، به گفته پیامبر اکرم (ص)، نوعى بدعت است.(153)
سکوت نتیجه‏اى جز خسارت ندارد. در سوره والعصر مى‏خوانیم : «کسانى که با ایمان و عمل صالح باشند ولى ساکت باشند و دیگران را به حق و پشتکار سفارش نکنند، در خسارت قرار گرفته‏اند».
امام صادق (ع) فرمود : «خداوند، فرشتگانى را براى عذاب گروهى فرستاد. آنها آمدند و دیدند که مردم به دعا و گریه مشغولند. از خداوند دلیل عذاب را پرسیدند. خطاب آمد : زیرا آنان اهل گریه و دعا هستند، ولى نسبت به مفاسد جامعه بى تفاوتند.»
سکوت، زمین را به فساد مى‏کشاند.
در آیه 251 سوره بقره مى‏خوانیم : «اگر گروهى از مردم جلو فتنه و فساد دیگران را نگیرند، همه زمین به فساد کشیده مى‏شود.»(154)
ساکت، ملعون خداست.
حضرت على (ع) در خطبه قاصعه فرمود : «خداوند امت هاى پیشین را لعنت نکرد، مگر به دلیل رها کردن امر به معروف و نهى از منکر.»(155)
در حدیث مى‏خوانیم : «اگر گناه مخفیانه انجام شود، خطرى براى همه مردم ندارد؛ ولى اگر افراد خاصى گناه آشکارا انجام دهند و سایر مردم قدرت تغییر دادن داشته باشند، ولى ساکت بمانند، خداوند همه مردم را با هم مورد قهر و عذاب خود قرار مى‏دهد.»(156)
و این همان است که خداوند مى‏فرماید : «از فتنه هایى که آتشِ آن همه را مى‏سوزاند، بترسید!(157)
امام صادق (ع) فرمود : «کسى که نسبت به دین خود بى تفاوت باشد، در حقیقت دین ندارد.»(158)

سکوت زمینه تسلط اشرار
در روایات متعدد مى‏خوانیم : «اگر شما مردم امر به معروف و نهى از منکر را ترک کنید، اشرار بر شما مسلط خواهند شد و ناله شما دیگر اثر نخواهد داشت.»(159)
اولویت داشتن همسایه‏
امام صادق (ع) فرمود : «کسى که همسایه اش گناه کند و او را نهى نکند، به منزله شریک او است.»
ساکتِ راضى، شریک جرم است.
گاهى سکوت، از بى خبرى یا ترس یا خجالت و امثال آن است ؛ ولى انسان قلباً از گناه متنفر است.
اما گاهى سکوت در برابر گناه، نشانه رضایت آن است که در اینجا به گفته آیات و روایات، این گونه افراد در حقیقت شریک گناهکار حساب مى‏شوند. به چند نمونه توجه فرمایید :
1 - خداوند به یهودیان زمان پیامبر اکرم خطاب مى‏کند که : «چرا شما انبیاى پیشین را شهید کردید؟» در حالى که نیاکان آنان پیامبران را کشته بودند، ولى چون نسل آنها به کار پدران خود راضى بودند، خداوند، فرزندان را به کردار پدران مورد عتاب و انتقاد قرار مى‏دهد.»(160)
2 - و در خطبه 20 نهج‏البلاغه مى‏خوانیم : با اینکه شتر حضرت صالح را فقط یک نفر از بین برد، ولى قرآن مى‏فرماید : «جمعى او را کشتند و گرفتار عذاب شدند. این به خاطر آن است که آن گروه به عمل آن فرد راضى بودند.»(161)
3 - با اینکه قاتل على (ع) یک نفر به نام ابن ملجم بود، ولى در شب نوزدهم ماه رمضان سفارشى کرده‏اند که صد مرتبه بگویید : «خدایا! قاتلان حضرت على را لعنت کن!»(162)

سیماى بى تفاوتان در قیامت
در حدیثى مى‏خوانیم : پیامبر اکرم (ص) فرمود : «به خدایى که جانم در دست اوست، از امت من گروهى از قبر برمى خیزند؛ در حالى که در قیافه بوزینه و خوک هستند. این قیافه ها به خاطر آن است که آنان قدرت نهى از منکر داشته، ولى با گناهکاران سازش کردند.»(163)
رسول اکرم (ص) فرمود : «در شب معراج دیدم که لب هاى گروهى را با قیچى مى برند. پرسیدم : اینها کیانند؟! گفتند : کسانى هستند که زبان نهى از منکر داشتند، ولى نهى نکردند.»(164)
از حضرت على (ع) نقل شده است که : «اگر دانشمندى علم خود را کتمان کند، بد بوترین افراد در قیامت خواهد بود.»(165)
کوتاه سخن آنکه گاهى باید سکوت را شکست؛ زیرا سکوت نابجا بدعت است.(166)
اگر :
سکوت علما سبب بدگمانى مردم به خود آنان شود؛
سکوت علما موجب جرأت ظالم شود؛
سکوت موجب تأیید ظالم شود؛
سکوت سبب شود که معروفى منکر و یا منکرى معروف شود؛
سکوت موجب ضعف عقاید مسلمانان شود؛
سکوت موجب رشد انحرافات فکرى و بدعت شود؛
حرام است و باید سکوت را شکست؛ حتى اگر به انسان لطمه‏اى وارد شود.
کسانى که سکوت را شکستند!
ابن سکیت از یاران امام رضا و امام جواد و امام هادى علیهم السلام و معلم فرزندان متوکل خلیفه عباسى بود.
روزى متوکل از او پرسید : «فرزندان من بهترند یا حسن و حسین، دو فرزند على بن ابیطالب.»
او سکوت چندین ساله را شکست و گفت : «قنبر غلام على از تو و فرزندانت بهتر است، تا چه رسد به حسن و حسین!»
متوکل که طاغوت و دیکتاتور زمان بود و هرگز توقع شنیدن چنین سخنى را نداشت، بشدت عصبانى شد و دستور قتل استاد را صادر کرد.(167)
نمونه دیگر :
مؤمن آل فرعون که مدت‏ها ایمان خود را مخفى مى‏کرد، در لحظه‏اى سکوت چند ساله را شکست و گفت : «اَتَقْتُلُونَ رَجُلاً اَنْ یقُولَ رَبِّىَ اللَّه»(168)؛ آیا بنا دارید کسى که موحد است و مى‏گوید : «پروردگارم خداست،» به قتل برسانید؟
نمونه دیگر :
امر به معروف و نهى از منکر کارى است که زینب کبرى در کوفه و شام و مجلس یزید کرد؛ یعنى سکوت را شکست و گفتنى‏ها را گفت.