دیوان اشعار خاقانی

ای دل به جفات جان نهاده

جان پیش‌کشت جهان نهاده

شهری همه ز آهنین دل تو

قفلی زده بر دهان نهاده


بر طرف لب تو جان عیسی

از نیل و بقم دکان نهاده


از کوی سوار چون برآئی

شب‌پوش بر ابروان نهاده


ترکان کمین غمزه‌ی تو

یاسج همه بر کمان نهاده


تو عاشق صید و تیغ بر کف

عشاق تو دل بر آن نهاده


من پیش تو بر زمین نهم سر

کای پای بر آسمان نهاده


اسب از در من مران و مگذر

هان نعل بهات جان نهاده


خاقانی را در آتش عشق

نعل هوس از نهان نهاده

ای زیر نقاب مه نموده

ماه من و عید شهر بوده

از مقنعه ماه غبغب تو

صد ماه مقنعم نموده


باد سر زلفت از سر آغوش

دستار سر سران ربوده


دردانه‌ی عقد عنبرینت

خونین صدف از دلم گشوده


توسوده به پای غم دلم را

من آتش غم به دست سوده


از شورش آه من همه شب

با دام تو دوش ناغنوده


وز ناله‌ی زیور تو تا روز

من ناله‌ی خویش ناشنوده


ای طعنه زده به دیگرانم

در کاهش جان من فزوده


خاقانی اسیر دیگران نیست

هم عشقت و گرگ آزموده

ای چشم پر خمارت دلها فگار کرده

وی زلف مشک‌بارت جان‌ها شکار کرده

از روی همچو حورت صحرا چو خلد گشته

وز آه عاشقانت دریا بخار کرده


یک وعده در دو ماهم داده که می‌بیایم

چاکر به انتظارت دو چشم چار کرده


مژگان پر ز کینت در غم فکنده دل را

لب‌های شکرینت غم خوش‌گوار کرده


زان زلف اژدهاوش نیشی زده چو کژدم

هرگز که دید کژدم بر شکل مار کرده


دل را کمند زلفت از من کشان ببرده

در پیچ عنبرینت آن را فسار کرده


از سینه و دو دیده رفت این دل رمیده

در زلف بی‌قرارت شب‌ها قرار کرده


پشت در تو هر شب خاقانی از هوایت

دو چشم نرگسین را خونابه بار کرده

درا تا سیل بنشانم ز دیده

گهر در پایت افشانم ز دیده

بیا از گرد ره در دیده بنشین

که گرد راه بنشانم ز دیده


مگر دان سر ز من تا خون چشمم

سوی دل باز گردانم ز دیده


چنان بر دیده بندم نقش رویت

که نقش خلد برخوانم ز دیده


گه از بازوی و ران سازم کنارت

گهی بازوی خون رانم ز دیده


چو آئی سوی خاقانی دم نزع

به دید تو دود جانم ز دیده

ماه نو و صبح بین پیاله و باده

عکس شباهنگ بر پیاله فتاده


روز به شب کرده‌ای به تیرگی حال

شب به سحر کن به روشنائی باده


از پی آن تا حصار غم بگشائی

جام سوار آمدو قنینه پیاده


جعد نشان بر جبین ساده و بنشین

زخمه برآور که نیک جعدی و ساده


تشنه‌ی عیشی جز از مغان مستان آب

کاب مغان است داد عیش تو داده


بیش ز بازار می مخر که به بازار

هیچ میی نیست آب برننهاده


زر به بهای می جوینه مکن گم

آتش بسته مده به آب گشاده


می که دهی صاف ده چو آتش موسی

زو دم خاقانی آب خضر به زاده

از زلف هر کجا گرهی برگشاده‌ای

بر هر دلی هزار گره برنهاده‌ای

در روی من ز غمزه کمان‌ها کشیده‌ای

بر جان من ز طره کمین‌ها گشاده‌ای


بر هرچه در زمانه سواری به نیکوئی

الا بر وفا و مهر کز این دو پیاده‌ای


گفتی جفا نه کار من است ای سلیم دل

تو خود ز مادر از پی این کار زاده‌ای


دیدی که دل چگونه ز من در ربوده‌ای

پنداشتی که بر سر گنج اوفتاده‌ای


گفتی که روز سختی فریاد تو رسم

سخت است کار بهر چه روز ایستاده‌ای


خاقانی از جهان به پناه تو درگریخت

او را به دست خصم چرا باز داده‌ای

روی درکش ز دهر دشمن روی

پشت برکن به چرخ کافر خوی

مردمی از نهاد کس مطلب

خرمی از مزاج دهر مجوی


با بلاها بساز و تن در ده

کز سلامت نه رنگ ماند و نه بوی


دود وحشت گرفت چهره‌ی عمر

آب دیده بریز و پاک بشوی


اهل خواهی ز اهل عصر ببر

انس خواهی میان انس مپوی


چند ازین یوسفان گرگ صفت

چند ازین دوستان دشمن روی


دل خاقانی از جهان بگسست

باز شد رب لاتذرنی گوی

زین تنگنای وحشت اگر باز رستمی

خود را به آستان عدم باز بستمی

گر راه بر دمی سوی این خیمه‌ی کبود

آنگه نشستمی که طنابش گسستمی


ور دست من به چرخ رسیدی چنان که آه

بند و طلسم او همه درهم شکستمی


گر ناوک سحرگه من کارگر شدی

شک نیستی که گرده‌ی گردون بخستمی


این کارهای من که گره در گره شده است

بگشادمی یکایک اگر چیره دستمی


جستم میان خلق سلامت نیافتم

ور بوی بردمی به کران چون نشستمی


امروز شوخ چشمان آسوده خاطرند

من شوخ چشم نیستم ای کاش هستمی


از آسمان بیافتمی هر سعادتی

گر زین نحوس خانه‌ی شروان بجستمی


خائیده‌ی دهان جهانم چو نیشکر

ای کاش نیشکر نیمی من کبستمی


خاقانی گهر سخنم ور نبودمی

از جورهای بد گهران باز رستمی

غم بنیاد آب و گل چه خوری

دم گردون مستحل چه خوری

افسر عقل بایدت بر سر

از سر آز خون دل چه خوری


روی صافیت باید آینه‌وار

همچون دندان شانه گل چه خوری


سایه پرورد شد دل تو چو گل

غم پرورده‌ی چگل چه خوری


قطره‌ای خون نماند در رگ عمر

نشتر غمزه‌ی قزل چه خوری


معتدل نیست آب و خاک تنت

انده قد معتدل چه خوری


جام جم خاص توست خاقانی

دردی دهر دل گسل چه خوری


دم نوشین عیسوی داری

زهر زراق مفتعل چه خوری

روز دانش به ازین بایستی

آسمان مرد گزین بایستی

رفته چون رفت طلب نتوان کرد

چشم ناآمده بین بایستی


پیش‌گاه ستم عالم را

داور پیش نشین بایستی


کیسه‌ی عمر سپردیم به دهر

دهر غدار امین بایستی


گر به اندازه‌ی همت طلبم

فلکم زیر نگین بایستی


سایه‌ای ماند ز من، من غلطم

هستی سایه یقین بایستی


ناله گر سوی فلک رفت رواست

سایه باری به زمین بایستی


نیست صیادی و عالم پر صید

صید را شیر عرین بایستی


کار خاقانی هم به بتر است

کار گیتی به از این بایستی