دیوان اشعار خاقانی

ای تماشاگه جان بر طرف لاله‌ستان تو

مطلع خورشید زیر زلف مه جولان تو

تا نهادی حسن را دار الخلافه زیر زلف

هست دار الملک فتنه در سر مژگان تو


حلق خلقی را به طوق شوق تو در بند کرد

زلف مشک افشان شهر آشوب مه چوگان تو


ای به خوان زلف تو یوسف طفیلی آمده

کیست کو بی‌خون دل یک لقمه خورد از خوان تو


کی برد سر در گریبان خرد آن را که هست

پای در دام هوا و دست در دامان تو


از پی آن کاتش هجر تو دارم یادگار

نزد من آب حیات است آتش هجران تو


جان خاقانی فدای روح جان افروز توست

گرچه خصم اوست جانا یار جانان جان تو

رخت تمنای دل بر در عشاق نه

تخت شهنشاه عشق بر سر آفاق نه

قفل که بر لب نهی از لب معشوق ساز

پای که از سر کنی در صف عشاق نه


زخم که جانان زند همسر مرهم شناس

زهر که سلطان دهد همبر تریاق نه


طاق پذیر است عشق جفت نخواهد حریف

بر نمط عشق اگر پای نهی طاق نه


دیده‌ی تو راست نیست لاف یکی بین مزن

صورت تو خوب نیست آینه بر طاق نه


عالم زراق را سغبه مشو چون شدی

هر دو جهان مردوار بر کف زراق نه


از سر حد وجود بگذر خاقانیا

با عدم ار عاشقی دست به میثاق نه

افدی بنفس من بدت فی‌المهد عنی غافله

لوقابلت شمس‌الضحی حارت و صارت آفله

ماهی ستاره زیورش هر هفت کرده پیکرش

هر هشت خلد از منظرش دیدم میان قافله


قلت ار حمینی هیت لک فالقلب فی‌البلوی هلک

قالت جنون عادلک هاوی هموم قاتله


زلفش نگر دلال دل از من چه پرسی حال دل

زان زلف پرس احوال دل یا شکر دارد یا گله


قلت اسمحینی بالقبل قالت الی کم ذی‌الحیل

ارسل رسولا لایمل کم من دموع سائله


خاقانی اینک در پیش بوسه زنان بر هر پی‌اش

راند دواسبه بر پیش کو راند یکسر راحله

خیال روی توام غم‌گسار و روی تو نه

به هر سوئی که کنم راه، راه سوی تو نه

خیال تو همه شب ره به کوی من دارد

اگرچه بخت مرا رهنما به کوی تو نه


دریغ کاش تو را خوی چون خیال بدی

که خرمم ز خیال تو و زخوی تو نه


دل من آرزوی وصل می‌کند چه کنم

که آرزوی من این است و آرزوی تو نه


مرا به نوک مژه غمزه‌ی تو دعوت کرد

بخورد خونم و گفتا برو که خوی تو نه


به بوئی از تو شدم قانع و همی دانم

که هیچ رنگ مرا از تو جز که بوی تو نه


هزار جوی هوس رفته است در دل تو

که هیچ آب غم من روان به جوی تو نه


ز جستجوی تو حیرت نصیب خاقانی است

تو کیمیائی و او مرد جستجوی تو نه

هست به دور تو عقل نام شکسته

کار شکسته دلان تمام شکسته

عشق تو بس صادق است آه که دل نیست

باده عجب راوق است و جام شکسته


صبح امید مرا به تاختن هجر

برده و در تنگنای شام شکسته


گوهر عمرم شکسته شد ز فراقت

ایمه به صد پاره شد کدام شکسته


از تو وفا چون طلب کنم که در این عهد

هست طلسم وفا مدام شکسته


زیر فلک نیست جنس و گر هست

هست به نوعی ز دهر نام شکسته


گویی کی بینم من آسیای فلک را

آب زده، سنگ سوده، بام شکسته


ای دل خاقانی از سخن چه گشاید

رو که شد اهل سخن تمام شکسته

در دستت اوفتادم چون مرغ پر بریده

در پیشت ایستادم چون شمع سر بریده

چشم از تو می بدزدم پیش رقیب گویی

چشم بدم که ماندم از تو نظر بریده


از تیغ بی‌وفایی بینی چو برنشینی

حلق هزار خلقی بر رهگذر بریده


دیدی که تیر غازی مویی چگونه برد

ای تو میان جانم زان زارتر بریده


پیمان مهر بسته هم در زمان شکسته

پیوند وصل داده هم بر اثر بریده


جان من از خیالت در عالم وصالت

هردم هزار منزل راه خطر بریده


در سایه‌ی رکابت دلها ببین فتاده

بر پایه‌ی سریرت سرها نگر بریده


خاقانی از هوایت در حلقه‌ی ملامت

زنجیرها گسسته وز یکدگر بریده

ای از پی آشوب ما از رخ نقاب انداخته

لعل تو سنگ سرزنش بر افتاب انداخته

مه با خیال روی تو، گم‌گشته اندر کوی تو

شب با جمال موی تو، مشکین حجاب انداخته


ای عاقلان را بارها بر لب زده مسمارها

وی خستگان را خارها در جای خواب انداخته


ای کرده غارت منزلم آتش زده آب و گلم

زلف تو در حلق دلم مشکین طناب انداخته


زان نرگس جادو نسب جان مرا بگرفته تب

خواب مرا هم نیم شب بسته به آب انداخته


دل بر خسی بگماشتی کز خاک ره برداشتی

خاکی دلم بگذاشتی در خون ناب انداخته


چون چنگ خود نوحه‌کنان مانند دف بر رخ زنان

وز نای حلق افغان‌کنان بانگ رباب انداخته


ز آسیب دست دلبرش نیلی شده سیمین برش

سیارها نیلوفرش بر افتاب انداخته


ای خوش بتو ایام ما بر دفتر تو نام ما

مدح تو اندر کام ما ذوق شراب انداخته


خاقانی دل‌سوخته با جور توست آموخته

در دل عنا افروخته، جان در عذاب انداخته

سرمستم و تشنه، آب در ده

آن آتش‌گون گلاب در ده

در ****‌ی جام آسمان رنگ

آن دختر آفتاب در ده


آن خون سیاوش از خم جم

چون تیغ فراسیاب در ده


یاقوت بلور حقه پیش آر

خورشید هوا نقاب در ده


تا ز آتش غم روان نسوزد

آن طلق روان ناب در ده


تا جرعه ادیم‌گون کند خاک

آن لعل سهیل تاب در ده


مندیش که آب کار ما رفت

آوازه‌ی کار آب در ده


کس در ده نیست جمله مستند

بانگی بده خراب در ده


زلف تو کمند توسنان است

مشکین سر زلف تاب در ده


خاقانی را دمی به خلوت

بنشان و بدو شراب در ده

در صبوح آن راح ریحانی بخواه

دانه‌ی مرغان روحانی بخواه

یک دو جام از راه مخموری بخور

یک دو جنس از روی یکسانی بخواه


ساغری چون اشک داودی به رنگ

از پری‌روی سلیمانی بخواه


دیدبان عقل را بربند چشم

چشم بندش آنچه می‌دانی بخواه


زاهدان را آشکارا می بده

شاهدان را بوسه پنهانی بخواه


جام خم کن جرعه بر خامان بریز

عذر تشویر از پشیمانی بخواه


دست برکن، زلف بت‌رویان بگیر

پوزش خجلت ز نادانی بخواه


از سفالین گاو سیمین آهوان

عید جان را خون قربانی بخواه


گر به مستی دست یابی بر فلک

زو قصاص جان خاقانی بخواه

ای برقرار خوبی، با تو قرار من چه

از سکه گشت کارم، تدبیر کار من چه

زرین رخم ز عشقت بی‌آب و سنگ مانده

بر سنگ تو ندانم آب و عیار من چه


بر بوی وصل تا کی درد سر فراقت

آن می هنوز در خم چندین خمار من چه


دادم به باد عمری در انتظار روزی

این روز بی‌مرادی در انتظار من چه


دیدم به طالع خود عشق آمد اختیارم

این داغ ناامیدی بر اختیار من چه


زنهار تا نگویی کاین غم به صبر بنشان

گر صبر غم نشاندی پس زینهار من چه


گوئی به هیچ عهدی یک آشنا نبوده است

این قحط آشنایان در روزگار من چه


خاقانیا چه گویی آید به دست یاری

چون یار نیست ممکن سوداش یار من چه