مجتمع ولی عصر(عج) دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران-مرکز)
آدرس: خیابان دماوند، جنب بیمارستان بوعلی
مجتمع ولی‌عصر از ساختمان‌های دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز است که سه دانشکده دارد: دانشکده الهیات، روان‌شناسی و فنی. هر دانشکده شش طبقه دارد و مساحت آن بیش از ۵۰۰۰ مترمربع است و در حال حاضر، حدود ۲۰۰۰۰ دانشجو در این دانشگاه مشغول تحصیل هستند.
دانشکده ادبیات و علوم انسانی
این دانشکده در بدو تأسیس دانشگاه تهران آغاز به کار کرد و چون برنامه تحصیلی این دانشکده با دانش سرای عالی (تأسیس در ۱۹ اسفند ۱۳۱۲) مطابقت داشت، تا ۱۳۳۴با سازمان اجرایی و آموزشی آن اداره می‌شد و سرانجام در سال ۱۳۳۷ ، مستقل شد.
دیگر دانشکده‌های دانشگاه تهران عبارتند از: اقتصاد تأسیس در سال۱۳۴۲، الهیات تأسیس سال۱۳۴۳ ؛ تربیت بدنی و علوم ورزشی تأسیس سال ۱۳۴۵؛ دامپزشکی مدرسه عالی بیطاری درسال ۱۳۱۱ ؛ دانشکده دامپزشکی در سال۱۳۱۶؛ روان‌شناسی و علوم‌تربیتی تأسیس در سال ۱۳۴۴؛ زبان‌های خارجی تأسیس در سال ۱۳۶۷ ؛ علوم اداری و مدیریت بازرگانی تأسیس سال۱۳۴۳؛ علوم اجتماعی تأسیس سال ۱۳۵۱؛ کشاورزی با عنوان مدرسه فلاحت درشال ۱۳۰۱ ؛ تأسیس گروه کشاورزی در سال ۱۳۲۸؛ محیط زیست تأسیس سال ۱۳۷۳ و منابع طبیعی تأسیس سال ۱۳۴۲.
دیگر بناهای قابل ذکر در پردیس دانشگاه تهران عبارتند از:
باشگاه دانشگاه تهران در سال۱۳۳۰، براساس طرح آندره‌گدار در ضلع جنوب غربی محوطه دانشگاه طراحی و ساخته‌شد. ورودی باشگاه از خیابان ۱۶ آذر است، به طوری که تردد به آن جدا از تردد به محوطه دانشگاه است. زمین درخت‌کاری شده‌ای اطراف باشگاه را به صورت تراس‌بندی‌های متعدد فراگرفته است که به خاطر شیب زمین، طبقه طبقه پایین می آید. ورودی اصلی باشگاه رو به شرق دارد که یکی از خیابان‌های اصلی دانشگاه است. ساختمان باشگاه ابعاد ۵۰ متر در ۵۰ متر و محوطه‌ای برای توقف خودروها دارد. بنای باشگاه، کار ماکسیم سیرو در اواخر دوره پهلوی اول، از لحاظ شیوه معماری با سایر بناهای دانشگاه متفاوت است.
شیوه معماری باشگاه از نقشه آزاد غیر قرینه تبعیت می‌کند. شکل و نمود معماری با توجه به سایر کارهای هم‌زمان، شیوه معماری موسوم به اوایل مدرن ایران است که با توجه به نارنجستان مرکزی و آلاچیق آزاد ولی مسقف ابتدای ورودی و حجم‌های استوانه‌ای که در نمای جنوبی قرار دارد، بنایی رمانتیک دارد.
باشگاه پنج تالار در اطراف پاسیو دارد. نمود معماری آن زیبا، ساده، بدون تزیینات و در بالای پنجره‌ها دارای قرنیزهای بتونی است که در تحکیم خطوط و حجم کشیده و افقی باشگاه مؤثر است و سایه‌بانی است روی پنجره‌های بزرگ و کشیده آن. بنا از سازه بتون مسلح ساخته شده است که از جمله پیشروترین تکنیک‌های سازه‌ای زمان محسوب می‌شد و بسیاری ازساختمان‌های دوره پهلوی اول نیز دارای همین تکنیک است.
کتابخانه مرکزی در سال ۱۳۵۰، با طراحی عبدالعزیز فرمانفرماییان ساخته و درسال ۱۳۲۸ ، به عنوان مرکزی برای جمع آوری کتب و تمرکز کتاب‌ها و اسناد تأسیس شد.
در ساختمان فعلی که سال۱۳۵۰ ، از آن بهره‌برداری شد در نه طبقه، شش مخزن کتاب وجود دارد.
مخزن ظرفیت نگه‌داری یک میلیون جلد نسخه چاپی، ۲۵۰۰۰ کتاب خطی و ۱۰۰۰۰۰ جلد نشریات ادواری را دارد. مخزن کتاب‌های فارسی بیش از ۱۶۰۰۰۰ عنوان و عربی ۵۰۰۰۰ عنوان، در طبقه سوم است. مخزن کتاب‌های انگلیسی، روسی، فرانسه و آلمانی و ... با بیش از ۱۰۰۰۰۰ عنوان، در طبقه چهارم قرار دارد. مخزن پایان‌نامه‌های تحصیلی مشتمل بر ۳۷۰۰۰ جلد و تالار مرجع ابوریحان بیرونی با ۱۵۰۰۰ جلد کتاب مرجع از جمله بهترین مخزن‌های پایان‌نامه و مرجع است.
تالار نشریات ادواری اقبال لاهوری حاوی ۱۸۰۰ عنوان نشریه فارسی و عربی و ۳۸۰۰ عنوان نشریه به زبان‌های انگلیسی، روسی، فرانسه و آلمانی است.
تالار مطالعات ایران شناسی رشیدالدین فضل‌الله با قفسه آزاد شامل ۸۰۰۰ جلد کتاب و نسخه خطی و عکسی است.
گنجینه نسخ خطی و چاپ سنگی نیز با بیش از ۱۵۰۰۰ نسخه خطی، ۵۰۰۰ جلد کتاب چاپ سنگی، ۷۳۰۷ نسخه عکسی، ۷۱۳۲ میکروفیلم و ۴۰۰۰۰ برگ سند تاریخی، کامل‌ترین گنجینه کتاب‌های کهن است.
مسجد دانشگاه این مسجد که یکی از مساجد مدرن تهران است، به سبکی نو و با استفاده از سنت‌های گذشته درسال ۱۳۴۵ ، با طراحی و معماری محسن فروغی و استاد حسین لرزاده ساخته شد و در مهرماه سال ۱۳۴۵ ، با حضور ایوب‌خان، رئیس‌جمهور پاکستان، افتتاح گشت.
مسجد از نظر معماری شامل یک شبستان به مساحت ۹۰۰ مترمربع است. زیر سازی بنا از سنگ داغون اصفهان و بتون مسلح است و دارای گنبدی به شکل عدسی است که پایه‌های آن را ستون‌های مورب از بدنه اصلی ساختمان جدا کرده است. ستون‌ها و فلکه دور گنبد و شبکه‌های طبقه‌اول از کاشی معرق و توسط زبده‌ترین استادان کاشی‌ساز اصفهانی تراشیده و نصب شده است. کتیبه‌های شبستان نیز به همین شیوه از زمینه یک رنگ ساخته شده است. در کاشی کاری مسجد آیاتی از قرآن مجید به کار رفته است.
در طراحی بنا تأکید بر اصالت هنری کاشی کاری عهد سلجوقیان است که توسط هنرمندان و معماران ایرانی به وجود آمد و در زمان صفویه کامل شد.
مسجد دو مناره دارد به ارتفاع ۲۸/۴۰ متر که تمامی با سنگ تراورتن پوشیده شده و « عبارت الملک‌لله » روی آن‌ها نقش بسته است.
دانشکده پزشکی
کلنگ بنای دانشکده پزشکی با معماری، ماکسیم سیرو، در سوم تیر سال ۱۳۱۳ ، زده شد. نخستین بنای دانشگاه تهران تالار تشریح آن است
در ۱۵ بهمن همان سال که کار ساخت تالار تشریح به پایان رسید، رضا شاه به محوطه دانشگاه آمد تا تالار تشریح را افتتاح کند و لوح یادگار آغاز بنای دانشگاه را در دل سنگ به زمین بسپارد. بر روی لوح که در جعبه‌ای از سنگ مرمر گذارده شده بود چنین حکم کرده بودند: « هنگام شاهنشاهی پادشاه ایران رضا پهلوی، سردودمان پهلوی ساختمان دانشگاه تهران به فرمان او آغاز و این نبشته که به یادگار در دل سنگ جای گرفته بود به زمین سپرده شد».
لوح در حفره ای به عمق یک متر و نیم در زیر محلی که پله‌های مرکزی دانشکده پزشکی بنا گردیده در وسط ضلع شمالی دانشگاه نهاده شد.
با آغاز به کار دانشکده پزشکی و تالار تشریح، از آن‌جا که کالبد شکافی اجساد ممنوع بود، تونلی به طول هفت کیلومتر از زیر زمین تالار تشریح تا بیمارستان هزار تخت خوابی کشیده شد که اجساد با برانکار از طریق تونل به تالار تشریح آورده می‌شد. از این تونل در زمان جنگ به عنوان پناهگاه استفاده می‌شد.
دانشکده حقوق و علوم سیاسی
قبل از تأسیس دانشگاه تهران، مدرسه علوم سیاسی در سال ۱۲۷۸ ، مدرسه حقوق و مدرسه تجارت در سال ۱۳۰۴ ، تاسیس شدند که تربیت افراد متخصص را در رشته‌های مربوطه برعهده داشتند و به فارغ‌التحصیلان مدرک لیسانس داده می‌شد. دو مدرسه علوم سیاسی و حقوق در سال ۱۳۰۶ ، با هم ادغام شدند و درسال ۱۳۰۹، مدرسه عالی تجارت نیز به این مجموعه اضافه شد. در سال ۱۳۱۳، سه مدرسه مذکور با عنوان واحد دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی دانشگاه تهران به رسمیت شناخته و در نهایت درسال ۱۳۱۹، ساختمان دانشکده حقوق با طراحی و معماری مهندس محسن فروغی ساخته شد.
دانشکده علوم
در سال ۱۳۱۳ ، در رشته‌های فیزیک، ریاضی، شیمی و طبیعی دانشجو پذیرفت. سپس در سال ۱۳۲۱، به محل فعلی منتقل شد.
دانشکده فنی
دانشکده فنی دانشگاه تهران به همت و تلاش پروفسور محمود حسابی تأسیس شد و با ۴۰ دانشجو کار خود را آغاز کرد. اما، ساختمان دانشکده فنی در سال ۱۳۲۰ ، با طراحی محسن فروغی و ساختمان جدید دانشکده فنی در سال ۱۳۶۵ ، در شمال غربی تقاطع خیابان کارگر شمالی و بزرگ‌راه شهید گمنام، زیر نظر گروه مهندسین هشتاک ساخته و اجرا شد.
دانشکده هنرهای زیبا
مدرسه صنایع مستظرفه که به دست کمال‌الملک احداث شده بود مقدمه تأسیس دانشکده هنرهای زیبا در سال ۱۳۱۹ ، شد. ساختمان دانشکده در سال ۱۳۲۸، با طراحی و معماری یوگینا آفتاندلیانس ساخته شد و از آن بهره‌برداری شد. هم اکنون، دانشکده هنرهای زیبا با پنج گروه آموزشی شهرسازی، معماری، موسیقی، هنرهای تجسمی و هنرهای دراماتیک، قدیمی‌ترین مجموعه آموزشی هنری در کشور است.
معرفی دانشگاه تهران
آدرس: خیابان انقلاب
دانشگاه تهران از اولین مؤسسه های آموزشی در ایران است که طرح آن از سوی علی اصغر حکمت، وزیر معارف دوره رضاشاه، مطرح شد و درتاریخ ۸/۴/۱۳۱۱، به تصویب مجلس شورای ملی رسید و سپس درتاریخ ۸/۴/۱۳۱۳، پردیس مرکزی آن افتتاح شد.
این دانشگاه در ابتدا ، برای شعبه‌هایی از جمله علوم معقول و منقول، علوم طبیعی و ریاضی، ادبیات، فلسفه و علوم‌تربیتی، طب و فروع آن و حقوق و علوم سیاسی تأسیس شد، اما به تدریج توسعه یافت و در نقاط دیگر شهر هم ساختمان‌هایی به آن اضافه شد.
مجموعه پردیس مرکزی دانشگاه تهران به مساحت ۲۲۴۰۰۰ مترمربع در محدوده دو خیابان انقلاب و پور سینا واقع است و دانشکده‌های پزشکی، دندان‌پزشکی ، داروسازی، فنی مهندسی، علوم، ادبیات، هنرهای زیبا و حقوق و علوم سیاسی در آن قرار دارند.
پردیس دانشگاه تهران از نظر محوطه سازی، زمینی مستطیل شکل با محور طولی شمالی جنوبی و شیب آن از شمال به جنوب است. طراحی متقارن و محوری، حول دو محور شمالی جنوبی و شرقی غربی زمین، از دیگر عوامل حاکم بر طرح مجموعه بوده است که به صورت طراحی دو مسیر پیاده از ورودی جنوبی آغاز و در شمال به فضای سبز و دانشکده پزشکی ختم می‌شود، و مسیر اصلی شرقی غربی آن، زمین را به دو بخش مساوی تقسیم می‌کند.
از نظر معماری، ۱۹ بلوک مکعب مستطیل شکل در قطعه زمینی به مساحت حدود ۱۰ هکتار، طرح کلی دانشگاه تهران را می‌سازند. هر گروه آموزشی با نیازهای فضایی ویژه به صورت‌های مختلف در مجموعه قرار گرفته است. دانشکده حقوق و علوم سیاسی و دانشکده ادبیات در دو ساختمان چهار طبقه، دانشکده علوم در دو بلوک چهار و پنج طبقه مجزا و دانشکده فنی در یک بلوک اصلی چهار طبقه و بلوک‌های مجزا طراحی شده است.
دانشکده‌ها با وجود تمایزات عملکردی، نماهای مشابهی دارند که در نهایت، روحیه‌ای واحد و حاکم بر نماها را می‌توان در آن مشاهده کرد. نماهای اصلی و فرعی ساختمان‌ها به صورت متقارن طراحی شده اند که نسبت به محور میانی ، ورودی‌های بنا نیز بر آن منطبق هستند. . ورودی‌های اصلی دانشکده‌ها رو به محوطه میانی و اغلب با عقب نشستگی دیواره‌های ساختمان و یا با ردیف ستون‌های بلند تعریف شده‌اند. ورودی‌های فرعی دانشکده‌ها نیز اغلب با عقب‌نشستگی دیواره‌ها، یا با دو ستون در خارج بنا مشخص شده اند که سقف پیش آمده‌ای را حمل می‌کنند. دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۴، با ریاست علی اصغر حکمت و ۸۸۶ دانشجو در پنج دانشکده حقوق، پزشکی، فنی، علوم و ادبیات، دوره جدید آموزش را در ایران آغاز کرد.