ترجمه فارسی استفتائات مقام معظم رهبری

قبله‏

س 384 : خواهشمنديم به سؤالات زير پاسخ فرمائيد:
1- به استناد بعضى از كتاب‏هاى فقهى، گفته شده كه در روزهاى چهارم خرداد و بيست و ششم تير ( http://www.aviny.com/Ahkam/Estefta1/...image/Sign.gif ) آفتاب بطور عمودى بر كعبه مى‏تابد. آيا در اين هنگام، تشخيص‏ جهت قبله با نصب شاخص در زمانى كه صداى اذان مكه بلند مى‏شود، امكان دارد؟ اگر جهت قبله در محراب مساجد با جهت سايه شاخص اختلاف داشت، كداميك صحيح‏تر است؟
2- آيا اعتماد بر قبله نما صحيح است؟
ج: اعتماد بر شاخص يا قبله نما در صورتى كه موجب اطمينان مكلّف شود صحيح است و بايد طبق آن عمل گردد، و در غير اين صورت اشكال نيست كه مى‏توان بر اساس محراب مساجد و قبور مسلمين جهت قبله را تشخيص داد.

س 385 : آيا اگر شدت درگيرى و جنگ مانع تعيين جهت قبله شود، نماز خواندن به هر طرف صحيح است؟
ج: اگر وقت باشد بايد به چهار طرف نماز خوانده شود. ولى اگر وقت نباشد، به مقدار وسعت وقت به هر طرف كه احتمال مى‏دهد قبله است نماز بخواند.

س 386 : اگر نقطه مقابل كعبه مكرمه در طرف ديگر زمين مشخص شود به طورى كه اگر خط مستقيمى از وسط زمين كعبه عبور كند و زمين را شكافته و از مركز آن بگذرد، از سمت ديگر اين نقطه بيرون آيد، در اين جا چگونه مى‏توان رو به قبله ايستاد؟
ج: ملاك روبه قبله بودن اين است كه انسان از سطح كره زمين به طرف بيت عتيق باشد، يعنى از طرف سطح زمين رو به طرف كعبه كه روى زمين در مكه مكرمه ساخته شده است بايستد. بنابراين اگر انسان در يك نقطه‏اى از كره زمين باشد كه اگر خطوط مستقيمى از چهار جهت آن مكان بر سطح كره زمين به طرف مكه مكرمه ترسيم شود، از نظر مسافت با هم مساوى باشند، مخير است براى قبله به هر طرف كه خواست بايستد و نماز بخواند. ولى اگر مسافت خطوط در بعضى از جهت‏ها كمتر و كوتاه‏تر باشد به مقدارى كه با آن، صدق عرفى رو به قبله بودن اختلاف پيدا كند، بر انسان واجب است جهت كوتاه‏تر را انتخاب كند.

س 387 : اگر در جائى باشيم و جهت قبله را ندانيم و وسيله‏اى هم براى تعيين جهت قبله در دسترس نباشد و احتمال قبله هم در هر يك از چهار طرف داده شود، چه بايد بكنيم؟
ج: اگر احتمال جهت قبله در هر يك از چهار طرف مساوى باشد، بايد به هر چهار طرف نماز خواند تا يقين حاصل شود كه به طرف قبله نماز خوانده شده است.

س 388 : تشخيص قبله در قطب شمال و جنوب چگونه است؟ و نماز چگونه خوانده مى‏شود؟
ج: ملاك تعيين جهت قبله در قطب شمالى و جنوبى، تعيين كوتاه‏ترين خط از مكان نمازگزار از روى سطح زمين به طرف كعبه است، و پس از تعيين آن خط، بايد به همان طرف نماز خواند.

اذان و اقامه‏

س 468 : در روستاى ما مؤذن هميشه اذان صبح را در ماه مبارك رمضان چند دقيقه قبل از وقت مى‏گويد تا مردم بتوانند تا وسط يا آخر اذان به خوردن و آشاميدن ادامه دهند، آيا اين كار صحيح است؟
ج: اگر گفتن اذان، مردم را به اشتباه نيندازد و به عنوان اعلام طلوع فجر نباشد، اشكال ندارد.

س 469 : بعضى از افراد براى اعلان دخول وقت نماز، اقدام به گفتن اذان به صورت دسته جمعى در معابر عمومى مى‏كنند كه الحمدللّه اين كار اثر زيادى در جلوگيرى از فساد علنى در منطقه داشته و موجب روى آوردن مردم بخصوص جوانان به نماز اوّل وقت شده است. ولى فردى مى‏گويد اين عمل در دين اسلام وارد نشده و بدعت است و گفته او باعث ايجاد شبهه در اين زمينه شده است. نظر شريف حضرتعالى چيست؟
ج: اذان اعلامى در اوّل وقت نمازهاى واجب يوميه و تكرار آن با صداى بلند از طرف شنوندگان از مستحبات شرعى مؤكّد است و اذان گفتن بصورت دسته جمعى در معابر عمومى، اگر موجب بى احترامى، يا سدّ معبر و يا اذيت ديگران نشود، اشكال ندارد.

س 470 : از آنجا يى كه اذان گفتن با صداى بلند يك عمل عبادى سياسى است كه ثواب زيادى دارد، تعدادى از مومنين تصميم گرفته‏اند كه بدون بلندگو بالاى بام خانه‏هاى خود بخصوص براى نماز صبح، اذان بگويند. سؤال اين است كه در صورت اعتراض بعضى از همسايگان اين عمل چه حكمى دارد؟
ج: اذان گفتن بر بالاى بام بنحو متعارف اشكال ندارد به شرطى كه موجب اذيت ديگران و نگاه كردن به خانه‏هاى همسايگان نشود.

س 471 : پخش برنامه‏هاى خاص سحرهاى ماه مبارك رمضان (به استثناى اذان صبح) از بلندگوى مسجد تا همگان آن را بشنوند، چه حكمى دارد؟
ج: در جاهايى كه بيشتر مردم در شبهاى ماه مبارك رمضان براى قرائت قرآن و خواندن دعا و شركت در مراسم دينى و امثال آن بيدار هستند، اشكال ندارد. ولى اگر سبب اذيت همسايگان مسجد شود جايز نيست.

س 472 : آيا پخش آيات قرآنى قبل از اذان صبح و دعا بعد از آن با صداى بلند بوسيله بلندگوى مسجد و ساير مراكز بطورى كه از چند كيلومتر دورتر قابل شنيدن باشد، جايز است؟ با توجه به اين كه اين برنامه گاهى بيشتر از نيم ساعت طول ميكشد.
ج: پخش اذان بنحو متعارف براى اعلام داخل شدن وقت نماز صبح بوسيله بلندگو، اشكال ندارد ولى پخش آيات قرآنى و دعا و غير آن از بلندگوى مسجد، اگر موجب اذيت همسايگان شود توجيه شرعى ندارد بلكه داراى اشكال است و اصولا اذيت ديگران با پخش تلاوت آيات قرآنى و ادعيه صحيح نيست.

س 473 : آيا جايز است مرد در نماز به اذان زن اكتفا كند؟
ج: بعيد نيست كه مرد بتواند به اذان زن در صورتى كه تمام فصل‏هاى آن را از وى شنيده باشد، اكتفا كند.

س 474 : نظر شريف جنابعال ـى درباره شهادت سوم اذان كه دلالت بر پيشوا بودن و ولايت سيد الاوصياء علـى بن ابى طالب «صلوات الله عليه و عليهم» مى‏كند، در اذان و اقامه نماز واجب چيست؟
ج: شرعا جزء اذان و اقامه نيست، ولى گفتن آن اگر به قصد ورود و جزئيت براى اذان و اقامه نباشد اشكال ندارد. و در صورتى كه فقط براى اقرار و اعتراف و شهادت به اعتقاد گوينده درباره خليفه پيامبر اكرم «صلى الله عليه و على اوصيائه المعصومين» باشد گفتن آن بهتر است.

ذكر نماز

س 496 : آيا قرائت عمدى ذكرهاى ركوع و سجده بجاى يكديگر اشكال دارد؟
ج: اگر آنها را به قصد مطلق ذكر خداوند عز و جل بگويد، اشكال ندارد و ركوع و سجده و نماز همگى صحيح هستند.

س 497 : اگر شخصى سهوا در سجده ذكر ركوع را بگويد و يا بر عكس، در ركوع ذكر سجده را بگويد و در همان حال متوجه اشتباه خود شده و آن را اصلاح نمايد، آيا نماز او باطل است؟
ج: اشكال ندارد و نمازش صحيح است.

س 498 : اگر نمازگزار در هنگام نماز و يا بعد از فراغت از آن متوجه شود كه ذكر را اشتباه گفته است، چه حكمى دارد؟
ج: اگر از محل ذكر يعنى ركوع و سجده تجاوز كند، چيزى بر او واجب نيست.

س 499 : آيا يك بار گفتن تسبيحات اربعه در ركعت سوم و چهارم نماز كافى است؟
ج: كافى است هر چند احتياط اين است كه سه مرتبه گفته شود.
س500 : تعداد تسبيحات اربعه در نماز سه مرتبه است ولى فردى سهواً چهار بار گفته است، آيا نماز او در پيشگاه خداوند مقبول است؟
ج: اشكال ندارد.

س 501 : كسى كه نمى‏داند تسبيحات اربعه را در ركعت سوم و چهارم نماز سه مرتبه گفته يا بيشتر و يا كمتر، چه حكمى دارد؟
ج: يك مرتبه نيز كفايت مى‏كند و چيزى بر او واجب نيست و تا به ركوع نرفته مى‏تواند بنا را بر اقل ّ گذاشته و تسبيحات را تكرار نمايد تا يقين كند كه آن را سه مرتبه گفته است.

س 502 : آيا قرائت « بحول الله و قوته اقوم واقعد» هنگام نماز در حال حركت جايز است؟ و آيا گفتن آن در حال قيام صحيح است؟
ج: اشكال ندارد و اصولاً اين ذكر در حالت قيام براى ركعت بعدى گفته مى‏شود.

س 503 : مراد از ذكر چيست؟ آيا شامل صلوات بر پيامبر «صلى الله عليه و آله» و خاندان آن حضرت مى‏شود؟
ج: هر عبارتى كه متضمّن ذكر خداوند عزوجل باشد، ذكر محسوب مى‏شود و صلوات بر محمد و آل محمد «عليهم افضل صلوات الله» از بهترين ذكرهاست.

س 504 : هنگامى كه در نماز وتر كه يك ركعت است دستها را براى قنوت بلند كرده و حاجات خود را از خداوند عزّوجلّ طلب مى‏كنيم، آيا طلب حاجات به زبان فارسى اشكال دارد؟
ج: دعا در قنوت به زبان فارسى اشكال ندارد بلكه هر دعائى را در قنوت مى‏توان به هر زبانى خواند.

سجده و احكام آن‏

س 505 : سجده و تيمم بر سيمان و موزائيك چه حكمى دارد؟
ج: سجده و تيمم بر آن دو اشكال ندارد. اگرچه احوط ترك تيمم بر سيمان و موزائيك است.

س 506 : آيا گذاشتن دستها هنگام نماز بر موزائيكى كه داراى سوراخهاى ريزى است، اشكال دارد؟
ج: اشكال ندارد.

س 507 : آيا سجده بر مهر كه سياه و چرك شده بطورى كه لايه‏اى از چرك روى آن را پوشانده و مانع چسبيدن پيشانى روى مهر است، اشكال دارد؟
ج: اگر چرك روى مهر به مقدارى باشد كه حائل بين پيشانى و مهر شود، سجده و نماز باطل است.

س 508 : آيا بر زنى كه هنگام سجده بر مهر، پيشانى وى بخصوص جاى سجده با حجاب پوشيده شده است، اعاده نمازهايش واجب است؟
ج: اگر هنگام سجده متوجه وجود حائل نبوده، اعاده بر او واجب نيست.

س 509 : زنى هنگام سجده، سر خود را روى مهر گذاشته، متوجه مى‏شود كه پيشانى وى به طور كامل با مهر تماس ندارد زيرا چادر يا روسرى وى مانع از تماس كامل پيشانى با مهر است، لذا سرش را از روى آن بلند كرده و بعد از رفع مانع دوباره روى مهر گذاشته است، نماز او چه حكمى دارد؟ اگر عمل وى سجده مستقلى محسوب شود، نمازهائى كه خوانده است چه حكمى دارد؟
ج: واجب است بدون اين كه سر خود را از زمين بلند كند، پيشانى اش را حركت دهد تا روى مهر قرار بگيرد. و اگر بلند كردن پيشانى از زمين براى سجده روى مهر بر اثر جهل يا فراموشى بوده و اين عمل را فقط در يكى از دو سجده يك ركعت انجام مى‏داده، نمازش صحيح است و اعاده واجب نيست. ولى اگر اين كار با علم و عمد بوده و يا در هر دو سجده يك ركعت آن را انجام داده نمازش باطل و اعاده آن واجب است.

س 510 : در سجده بايد هفت عضو از بدن روى زمين باشد، ولى ما به خاطر وضيعت خاص جسمى كه داريم قادر به انجام اين كار نيستيم زيرا از معلولين جنگى كه از صندلى چرخدار استفاده مى‏كنند هستيم و براى نماز يا مهر را به طرف پيشانى بلند مى‏كنيم و يا آن را روى دسته صندلى چرخدار گذاشته و بر آن سجده مى‏كنيم، آيا اين كار صحيح است يا خير؟
ج: اگر قادر به گذاشتن مهر روى دسته صندلى چرخدار يا چيز ديگر مانند بالشت يا چهار پايه و سجده بر آن هستيد، بايد سجده را بدين نحو انجام دهيد و نماز شما صحيح است. در غير اين صورت به هر نحو كه مى‏توانيد هر چند باايماء و اشاره، سجده و ركوع را انجام دهيد و نماز شما صحيح است. انشاء الله موفق باشيد.

س 511 : سجده بر سنگفرش مرمر مشاهد مشرفه چه حكمى دارد؟
ج: سجده بر سنگ مرمر اشكال ندارد.

س 512 : آيا جايز است هنگام سجده علاوه بر انگشت بزرگ پا، بعضى از انگشتان ديگر آن را هم بر زمين بگذاريم؟
ج: اشكال ندارد.

س 513 : امروزه مهرى براى نماز ساخته شده كه با شمارش ركعت‏ها و سجده‏هاى نمازگزار باعث مى‏شود تا حدى شك او بر طرف گردد. با توجه به اين كه هنگام گذاشتن پيشانى روى آن، مهر به خاطر دستگاه فلزى كه زير آن نصب شده است، به سمت پايين حركت مى‏كند، آيا با اين توصيف سجده بر آن صحيح است؟ اميدواريم نظر شريف خود را بيان فرما ييد.
ج: اگر محل گذاشتن پيشانى از چيزهائى باشد كه سجده بر آن صحيح است و پس از گذاشتن پيشانى ثابت و بى حركت بماند، سجده بر روى آن اشكال ندارد.

س 514 : هنگام نشستن بعد از سجده كدام پا روى ديگرى گذاشته مى‏شود؟
ج: مستحب است بر ران چپ بنشيند و پشت پاى راست را بر كف پاى چپ بگذارد.

س 515 : در سجده و ركوع بعد از قرائت ذكر واجب، گفتن چه ذكرى افضل است؟
ج: تكرار همان ذكر واجب و بهتر است به عدد فرد ختم شود، و در سجده علاوه بر آنچه گفته شد، صلوات و دعا براى حاجت‏هاى دنيا و آخرت مستحب‏است.

س 516 : هنگام شنيدن آيات سجده از بلندگو و راديو كه به صورت زنده و مستقيم نيست، تكليف شرعى چيست؟
ج: شنيدن آيات سجده از طريق نوار ضبط صوت باعث وجوب سجده نمى‏شود ولى اگر هنگام شنيدن آن از راديو يا بلندگو، به صورت پخش مستقيم و زنده باشد، بنا بر احتياط، سجده واجب است.

جواب سلام در نماز

س 517 : آيا جواب سلام كودكان اعم از دختر و پسر واجب است؟
ج: جواب سلام كودكان مميّ ـز اعمّ از پسر و دختر مانند جواب سلام زنان و مردان واجب است.

س 518 : اگر كسى سلام را بشنود ولى به دليل غفلت يا هر سبب ديگر جواب سلام را ندهد بطورى كه زمان كمى فاصله شود، آيا بعد از آن گفتن جواب سلام واجب است؟
ج: اگر تأخير به مقدارى باشد كه جواب سلام و ردّ تحيت بر آن صدق نكند، واجب نيست.

س 519 : اگر شخصى به گروهى سلام كند و بگويد «السلام عليكم جميعا» و يكى از آنان مشغول نماز باشد، آيا بر او هم جواب سلام واجب است حتى اگر ديگران جواب سلام را داده باشند؟
ج: اگر كس ديگرى جواب آن را بدهد، احتياط اين است كه اقدام به جواب گفتن نكند.

س 520 : نظر جنابعالى درباره ردّ تحيتى كه به صيغه سلام نباشد، چيست؟
ج: اگر در حال نماز باشد، جواب دادن جايز نيست، ولى اگر در حال نماز نباشد، اگر كلامى است كه عرف آن را تحيت محسوب مى‏كند، احتياط، جواب گفتن آن است.

س 521 : اگر شخصى در يك زمان چند بار سلام كند و يا چند نفر سلام دهند، آيا يكبار جواب دادن از همه آنها كفايت مى‏كند؟
ج: در صورت اول يك جواب كافى است. و در حالت دوم يك جواب به صيغه‏اى كه شامل همه آنها گردد و به قصد جواب سلام آنان باشد، كافى است.

س 522 : شخصى هنگام سلام دادن به جاى «سلام عليكم» از لفظ «سلام» استفاده مى‏كند، آيا جواب سلام او واجب است؟
ج: اگر عرفا ً بر آن تحيت و سلام صدق نمايد، جواب دادن واجب است.

مبطلات نماز

س 523 : آيا نماز با ذكر شهادت به ولايت اميرالمومنين على عليه‏السلام در تشهد، باطل مى‏شود؟
ج: امورى كه جزء تشهد نمازهاى واجب نيست، اگر آن را به قصد اين كه شرعا به عنوان جزئى از تشهد وارد شده است بگويد، نماز را باطل مى‏كند هر چند آن امور فى نفسه حق و صحيح باشند.

س 524 : شخصى در عبادات خود مبتلا به ريا است و در حال حاضر با نفس خود مبارزه مى‏كند، آيا اين عمل وى نيز ريا محسوب مى‏شود؟ و چگونه مى‏توان از ريا دورى كرد؟
ج: واجب است عبادات به قصد قربت به خداوند عزوجل انجام شوند و براى رهايى از ريا بايد در عظمت خداوند و ضعف و احتياج خود و ديگران به خداوند تفكر نمايد و همچنين در بندگى خود و ديگر مردم براى خداوند تبارك تعالى انديشه كند.

س 525 : آيا بر زنان گذاشتن يك دست روى دست ديگر هنگام نماز واجب است؟
ج: واجب نيست و اگر به صورت تكتف باشد جايز هم نيست.

س 526 : هنگام شركت در نماز جماعت برادران اهل سنت، بعد از قرائت سوره حمد توسط امام جماعت، كلمه «آمين» با صداى بلند و بصورت دسته جمعى گفته مى‏شود، اين كار چه حكمى دارد؟
ج: اگر مقتضاى تقيه، گفتن آمين باشد، اشكال ندارد و در غير اين صورت جايز نيست.

س 527 : گاهى هنگام خواندن نماز واجب متوجه كودكى مى‏شويم كه در حال انجام كار خطرناكى است، آيا جايز است بعضى از كلمات سوره حمد يا سوره ديگر و يا بعضى از ذكرها را بلند بخوانيم تا كودك يا كسانى كه در خانه هستند، متوجه شوند و خطر رفع گردد؟ اگر هنگام قيام نماز دست يا ابرو را براى فهماندن چيزى به كسى و يا در جواب سؤال او تكان دهيم، آن نماز چه حكمى دارد؟
ج: اگر بلند كردن صدا هنگام قرائت آيات يا ذكرهاى نماز براى آگاه كردن ديگران، موجب خروج از هي أت نماز نشود، اشكال ندارد. مشروط بر اين كه قرائت و ذكر به نيت قرائت و ذكر باشد. ولى حركت دادن دست يا چشم و ابرو اگر به نحوى باشد كه با استقرار و آرامش و يا هيأت نماز منافات داشته باشد، موجب بطلان نماز مى‏گردد.

س 528 : آيا اگر كسى هنگام نماز به خاطر يادآورى حرف خنده ‏دار يا پيدايش حالت خنده‏آورى، بخندد، نمازش باطل مى‏شود يا خير؟
ج: اگر خنده با صدا (يعنى قهقهه) باشد، نماز باطل است.

س 529 : آيا ماليدن دستها به صورت بعد از قنوت در حال نماز، موجب بطلان آن مى‏گردد؟ و در صورتى كه نماز را باطل كند، آيا معصيت و گناه محسوب مى‏شود؟
ج: اشكال ندارد و نماز را باطل نمى‏كند.

س 530 : آيا بستن چشمها در نماز به اين دليل كه باز بودن آنها فكر انسان را از نماز باز مى‏دارد، جايز است؟
ج: به هم گذاشتن چشم‏ها در نماز مانع شرعى ندارد.

س 531 : من گاهى در هنگام نماز به ياد حالت‏هاى ايمانى و معنوى كه در دوران جنگ با نظام كافر بعثى داشتم مى‏افتم كه باعث افزايش حالت خشوع من مى‏شود، آيا اين كار نماز را باطل مى‏كند؟
ج: به صحت نماز ضرر نمى‏زند.

س 532 : آيا ادامه قهر و دشمنى بين دو نفر، تا مدت سه روز موجب بطلان نماز و روزه آنها مى‏گردد؟
ج: وقوع دشمنى و قهر بين دو نفر، نماز و روزه را باطل نمى‏كند.

شكّيات نماز

س 533 : كسى كه در ركعت سوم نماز شك كند كه قنوت را به جاآورده يا خير، چه حكمى دارد؟ آيا نمازش را تمام كند و يا از هنگام شك آن را قطع نمايد؟
ج: به شك مذكور اعتنا نمى‏شود و نماز صحيح است و در اين مورد چيزى بر مكلّف واجب نيست.

س 534 : آيا در نماز نافله به شك در غير از ركعت‏هاى آن اعتنا مى‏شود؟ مثل شك در اين كه يك سجده انجام داده يا دو سجده؟
ج: شك در اقوال و افعال نماز نافله همان حكم شك در اقوال و افعال نماز فريضه را دارد، در اين كه اگر از محل آن تجاوز نكرده است به آن اعتنا مى‏شود و اگر از محل انجام آن تجاوز كرده است، به آن اعتنا نمى‏شود.

س 535 : با توجه به اين كه كثير الشك نبايد به شك خود اعتنا كند، اگر براى او در نماز شكى پيش آمد، وظيفه‏اش چيست؟
ج: بايد بنا بر انجام كارى بگذارد كه در آن شك كرده است، مگر آنكه انجام آن موجب بطلان نماز شود كه در اين صورت بنا بر عدم انجام آن مى‏گذارد، بدون اين كه در اين مورد فرقى بين ركعتها و افعال و اقوال نماز باشد.

س 536 : اگر شخصى بعد از چند سال متوجه بطلان عبادتهايش شود و يا در آن شك كند، وظيفه‏اش چيست؟
ج: به شك بعد از عمل اعتنا نمى‏شود، و در صورت علم به بطلان، واجب است عبادت‏هاى قابل تدارك را قضاء نمايد.

س 537 : اگر شخصى سهوا بعضى از اجزاء نماز را به جاى بعضى ديگر انجام دهد و يا در هنگام نماز نگاهش به جايى بيفتد يا سهوا ً حرف بزند، آيا نماز او باطل است؟ وظيفه او چيست؟
ج: عمل سهوى در نماز موجب بطلان آن نمى‏شود، ليكن در بعضى از موارد باعث وجوب سجده سهو مى‏گردد، مگر آنكه ركنى از نماز را كم يا زياد كند كه موجب بطلان نماز مى‏شود.

س 538 : اگر فردى يك ركعت از نماز را فراموش كند و در ركعت آخر يادش بيايد، مثلا فكر مى‏كرد كه ركعت اول نمازش ركعت دوم است لذا ركعت سوم و چهارم را هم به جا آورد، و در ركعت آخرى متوجه شد كه در ركعت سوم است، وظيفه او چيست؟
ج: واجب است هر ركعتى را كه به جا نياورده، قبل از سلام نمازبه جا آورد و سپس سلام دهد و در اين صورت اگر سهواً عمل زا ئدى انجام داده يا بعضى از واجبات نماز را كه ركن نيستند، سهواً ترك كرده باشد، بايد دو سجده سهو هم انجام دهد، و اگر تشهد واجب نماز را در محل خود انجام نداده، بنا بر احتياط قضاى آن هم واجب است.

س 539 : براى مكلّف دانستن تعداد ركعتهاى نماز احتياط، كه يك ركعت است يا دو ركعت، چگونه ممكن‏است؟
ج: تعداد ركعتهاى نماز احتياط به مقدار كمبود احتمالى در نماز است. بنابراين در شك بين دو و چهار، دو ركعت نماز احتياط، واجب است. و در شك بين سه و چهار، يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته، واجب است.

س 540 : آيا اگر كلمه‏اى از ذكرهاى نماز يا آيات قرآنى يا دعاهاى قنوت، سهوا ً غلط خوانده شود، سجده سهو واجب مى‏شود؟
ج: واجب نيست.

نماز قضا

س 541 : من تا سن هفده سالگى با مسأله احتلام و غسل و مانند آن آشنا نبودم و از كسى هم درباره آنها چيزى نشنيده بودم و خودم هم معناى جنابت و وجوب غسل را نمى‏فهميدم، لذا نماز و روزه‏ام تا اين سن اشكال دارد، اميدوارم وظيفه مرا بيان فرماييد.
ج: همه نمازهايى را كه در حال جنابت خوانده‏ايد بايد قضا كنيد، ولى روزه‏اى را كه در حال جنابت بدون علم به اصل جنابت گرفته‏ايد صحيح و مجزى است و قضا ندارد.

س 542 : متأسفانه من در گذشته بر اثر نادانى و ضعف اراده مبتلا به عمل شنيع استمناء بودم، لذا گاهى نماز نمى‏خواندم كه مدت دقيق آن را به ياد ندارم. نماز نخواندن من به صورت مستمر نبوده بلكه مربوط به زمانى است كه جنب بودم و غسل نكرده‏ام كه گمان مى‏كنم حدود شش ماه باشد. تصميم گرفته‏ام نمازهايم در اين مدت را قضا كنم، آيا قضاى آنها واجب است يا خير؟
ج: هر مقدار از نمازهاى روزانه‏اى را كه مى‏دانيد انجام نداده‏ايد و يا در حال جنابت خوانده‏ايد، قضاى آن بر شما واجب است.

س 543 : شخصى كه نمى‏داند نماز قضا برذمّه‏اش هست يا خير، اگر نماز مستحبى يا نافله بخواند، بر فرض كه نماز قضا داشته باشد، آيا به عنوان نماز قضاى او محسوب مى‏شود؟
ج: نوافل و نمازهاى مستحب به جاى نماز قضا محسوب نمى‏شوند، و اگر نماز قضا بر عهده او باشد، واجب است آن را به نيت نماز قضا بخواند.

س 544 : من حدود شش ماه است كه به سن تكليف رسيده‏ام. چند هفته قبل از رسيدن به آن سن فكر مى‏كردم تنها علامت بلوغ، تمام كردن پانزده سال هجرى قمرى است. ولى اكنون كتابى راجع به علامتهاى بلوغ پسران خواندم كه در آن علامتهاى ديگرى براى بلوغ ذكر شده كه در من وجود دارند ولى زمان پيدايش آنها را نمى‏دانم. آيا در حال حاضر قضاى نماز و روزه بر عهده من هست يا خير؟ با توجه به اين كه من گاهى نماز مى‏خواندم و ماه رمضان سال گذشته را به طور كامل روزه گرفته‏ام، وظيفه من در اين‏باره چيست؟
ج: قضاى همه نمازها و روزه‏هايى كه يقين به فوت آنها پس از رسيدن به سنّ بلوغ و تكليف شرعى داريد، واجب است.

س 545 : اگر شخصى در ماه مبارك رمضان سه بار غسل جنابت كند مثلا در روزهاى بيستم، بيست و پنجم و بيست و هفتم غسل نمايد، و بعد يقين كند كه يكى از آن غسلها باطل بوده است، نماز و روزه او چه حكمى دارد؟
ج: روزه‏اش صحيح است ولى بنا بر احتياط، قضاى نمازها بطورى كه يقين به فراغت ذمّه پيدا كند، واجب است.

س 546 : شخصى بر اثر جهل به حكم شرعى، مدتى ترتيب را در غسل رعايت نكرده است، نماز و روزه او چه حكمى دارد؟
ج: اگر غسل را به نحوى انجام داده كه شرعا باطل است قضاى نمازهائى كه در اين حالت با حدث اكبر خوانده، واجب است. ولى روزه‏اش، اگر در آن هنگام اعتقاد به صحت غسل خود داشته، محكوم به صحت است.

س 547 : كسى كه قصد دارد نماز قضاى يك سال را بخواند، چگونه بايد آن را انجام دهد؟
ج: مى‏تواند با يكى از نمازها شروع كند و به ترتيبى كه نمازهاى پنجگانه يوميه را مى‏خواند، آن را ادامه دهد.

س 548 : شخصى مدت زيادى نماز قضا بر عهده دارد، آيا مى‏تواند آنها را به ترتيب زير بجا آورد؟
1- مثلا بيست بار نماز صبح بخواند.
2- هر يك از نماز ظهر و عصر را بيست بار بخواند.
3- هر يك از نماز مغرب و عشاء را بيست بار بخواند و تا يك سال به همين صورت ادامه دهد.
ج: قضاى نمازها به ترتيب مذكور اشكال ندارد.

س 549 : شخصى از ناحيه سر مجروح شده و قسمتى از مغز وى آسيب ديده كه بر اثر آن دست و پاى چپ و زبانش فلج گشته است. و همچنين نماز را فراموش كرده و قادر به يادگيرى آن نيست ولى مى‏تواند اجزاى نماز را با خواندن از كتاب و يا شنيدن از نوار، تشخيص دهد. در حال حاضر وى در رابطه با نماز دو مشكل دارد، يكى اين كه قدرت تطهير محل بول و وضو گرفتن را ندارد، دوم اين كه در قرائت نماز مشكل دارد. تكليف او چيست؟ و همچنين نسبت به نمازها يى كه تقريبا ً به مدت شش ماه از او فوت شده است، چه حكمى دارد؟
ج: اگر بتواند هر چند با كمك ديگران، وضو يا تيمم بگيرد واجب است نماز را به هر نحوى كه مى‏تواند بخواند اگرچه با شنيدن ازنوار يا خواندن از روى نوشته و مانند آن باشد. و در مورد طهارت بدن، اگر قدرت بر تطهير آن هر چند به كمك ديگران ندارد، با همان بدن نجس نماز بخواند، صحيح است. قضاى نمازهاى گذشته‏اى هم كه از وى فوت شده، واجب است مگر نمازهايى كه بر اثر بيهوشى كه در تمام وقت نماز ادامه داشته، از او فوت شده باشد.

س 550 : در دوران جوانى نمازهاى ظهر و عصر من بيشتر از نمازهاى مغرب و عشاء و صبح قضا شده‏اند كه پشت سر هم بودن و تعداد و ترتيب آنها را نمى‏دانم. آيا در اين مورد بايد نماز دوره‏اى خوانده شود؟ و نماز دوره‏اى چيست؟ اميدواريم توضيح فرما ييد.
ج: در نماز قضا مراعات ترتيب واجب نيست و خواندن مقدارى كه يقين به قضا شدن آن داريد كافى است و دوره كردن و تكرار نماز براى احراز ترتيب بر شما واجب نيست.

س 551 : گاهى پس از ازدواج مايعى از من خارج مى‏شد كه اعتقاد به نجس بودن آن داشتم. لذا به نيت غسل جنابت غسل كرده و نمازم را بدون وضو مى‏خواندم. در رساله‏هاى عمليه اين مايع، م َذى ناميده شده است. و اكنون نمى‏دانم نمازها يى را كه بدون وضو بى‏آنكه جنب باشم با غسل جنابت خوانده‏ام، چه حكمى دارد؟
ج: قضاى همه نمازها يى كه بعد از خروج آن مايع، بدون وضو و با غسل جنابت خوانده‏ايد، واجب است.

س 552 : كافرى پس از مدتى اسلام آورده است. آيا قضاى نماز و روزه‏هايی كه انجام نداده، واجب است؟
ج: واجب نيست.

س 553 : بعضى از افراد بر اثر تبليغات گمراه كننده كمونيستها چندين سال نماز و واجبات خود را ترك كرده‏اند ولى بعد از پيام تاريخى امام راحل به سران شوروى سابق پى به اشتباه خود بردند و به سوى خداوند توبه نموده‏اند، آنها در حال حاضر قادر به قضاى همه آن نمازها و روزه‏ها نيستند، وظيفه آنها چيست؟
ج: بر آنان واجب است نمازها و روزه‏هاى فوت شده را به هر مقدار كه قدرت دارند قضا و جبران نمايند.

س 554 : شخصى فوت كرده و قضاى روزه ماه مبارك رمضان و نماز بر عهده اوست و فرزند ذكورى هم ندارد. مقدارى مال بجا گذاشته كه براى قضاى يكى از نماز و روزه كفايت مى‏كند. در اين صورت قضاى نماز مقدم است يا روزه؟
ج: ترجيحى بين نماز و روزه نيست و بر ورثه واجب نيست كه ما ترك وى را صرف قضاى نماز و روزه او نمايند، مگر آنكه در اين باره وصيت كرده باشد، كه در اين صورت بايد به وصيت او در اجير گرفتن از ثلث تركه يا تمام آن براى قضاى نماز و روزه‏اش به هر مقدار كه كفايت مى‏كند عمل كنند.

س 555 : من در اكثر اوقات نماز خود را خوانده و در صورت فوت شدن نماز، آن را قضا كرده‏ام، و اين نمازهاى فوت شده هم مواردى بوده كه يا من خواب مانده‏ام و يا بدن و لباسم نجس بوده و در تطهير آنها كوتاهى كرده‏ام. مقدار نمازهاى قضا شده يوميّه، آيات و قصر را كه بر عهده من است، چگونه محاسبه نمايم؟
ج: قضاى نمازها يى كه يقين به فوت شدن آنها داريد، كافى است، و از اين مقدار هر كدام را كه يقين داريد نماز قصر يا آيات بوده بايد بر وفق يقين خودآنها را به جا آوريد، و بقيه را به عنوان قضاى نمازهاى يوميه بخوانيد و چيزى بيشتر از اين مقدار بر شما واجب نيست.

نماز قضاى پدر و مادر

س 556 : پدرم سكته مغزى نموده و مدت دو سال مريض بود و بر اثر سكته قادر به تشخيص خوب و بد نبود يعنى قدرت تفكر و تعقل از او سلب شده بود. در اين دو سال نماز و روزه خود را انجام نداده است. آيا قضاى نماز و روزه او بر من كه پسر بزرگ خانواده هستم واجب است؟ البته مى‏دانم كه اگر وى بيماريهاى مذكور را نداشت، قضاى نماز و روزه‏هاى او بر من واجب بود. اميدوارم مرا در اين مسئله راهنمائى فرمائيد.
ج: اگر ضعف عقلى وى به حدى كه عنوان جنون بر آن صدق كند نرسيده و در تمام اوقات نماز در حال اغماء نبوده است، قضاى نمازها و روزه‏هاى فوت شده او بر شما واجب است، و گرنه چيزى از بابت آن بر شما نيست.

س 557 : اگر شخصى فوت كند، چه كسى بايد كفاره روزه او را بپردازد؟ آيا بر پسران و دختران وى دادن كفاره واجب است يا شخص ديگرى هم مى‏تواند آن را بدهد؟
ج: كفاره روزه كه بر پدر واجب است اگر به نحو تخييرى بوده است، يعنى وى هم توانايى روزه گرفتن را داشته و هم اطعام را، در اين صورت اگر بتوان آن را از تَرَكه خارج كرد، از آن برداشت مى‏شود. در غير اين صورت بر پسر بزرگتر واجب است روزه را بگيرد.

س 558 : مرد بزرگسالى به دلايل مشخصى از خانواده‏اش جدا شده و برقرارى ارتباط با آنها براى او مقدور نيست. وى فرزند بزرگ خانواده هم هست و پدرش در اين مدت فوت كرده است و نمى‏داند چه مقدار نماز قضا و غير آن بر عهده پدرش مى‏باشد و مال كافى هم براى اجير گرفتن در اختيار ندارد و خودش هم به علت سن زياد نمى‏تواند آنها را بجا آورد، وظيفه وى چيست؟
ج: قضاى نمازهاى پدر واجب نيست مگر آن مقدارى كه پسر بزرگتر يقين به فوت آن دارد و بر پسر بزرگتر واجب است نمازهاى پدرش را به هر صورتى كه امكان دارد، قضا نمايد و اگر از انجام آن حتى از اجير گرفتن براى انجام آن هم عاجز باشد، معذور است.

س 559 : اگر فرزند بزرگ ميّت دختر و فرزند دوم او پسر باشد، آيا قضاى نمازها و روزه‏هاى پدر و مادر بر اين پسر واجب است؟
ج: ملاك واجب بودن قضاى نماز و روزه پدر و مادر اين است كه فرزند مذكر از ديگر اولاد ذكور ميّت اگر ميّت اولاد ذكور داشته باشد بزرگتر باشد، و در فرض سؤال قضاى نماز و روزه پدر بر پسر كه فرزند دوم پدر است واجب مى‏باشد و قضاى نماز و روزه‏اى كه از مادر فوت شده نيز واجب است.

س 560 : اگر پسر بزرگ چه بالغ باشد يا غير بالغ، قبل از پدر فوت كند. آيا قضاى نمازهاى پدر از فرزندان ديگر ساقط مى‏شود؟
ج: تكليف قضاى نماز و روزه پدر بر پسر بزرگى واجب است كه هنگام وفات پدر زنده باشد هر چند فرزند اول يا پسر اول پدر نباشد.

س 561 : من پسر بزرگ خانواده هستم. آيا واجب است براى خواندن نمازهاى قضاى پدرم، از او تا زنده است تحقيق كنم؟ يا اين كه بر او واجب است مرا از مقدار آن آگاه نمايد؟ در صورتى كه مرا مطلع نكند، تكليف من چيست؟
ج: تفحص و سؤال بر شما واجب نيست ولى بر پدر واجب است تا فرصت دارد خودش بخواند و اگر نتوانست وصيت نمايد. بهرحال پسر بزرگ مكلّف است بعد از فوت پدرش، آن مقدار از نماز و روزه‏هايى را كه يقين دارد از پدرش فوت شده است، قضا نمايد.

س 562 : اگر شخصى فوت كند و همه دارا يى او خانه‏اى باشد كه فرزندانش در آن سكونت دارند، و نماز و روزه بر ذمّه او باشد و پسر بزرگ او هم به علت كارهاى روزانه قادر به قضاى آن نباشد، آيا واجب است اين خانه را بفروشند و نماز و روزه او را قضا نمايند؟
ج: در فرض مرقوم فروش خانه واجب نيست ولى قضاى نماز و روزه‏اى كه به عهده پدر است، در هر حالى بر پسر بزرگتر واجب است مگر در صورتى كه ميّت وصيت به اجير گرفتن از ثلث تركه‏اش كرده باشد و ثلث تركه هم براى انجام همه نماز و روزه‏هاى او كفايت كند كه در اين صورت ثلث تركه بايد براى آن مصرف شود.

س 563 : آيا اگر پسر بزرگ كه قضاى نماز پدر بر عهده اوست فوت نمايد، انجام آنها بر ذمه وارث پسر بزرگ است يا اين كه به پسر بعدى پدر (برادر پسر بزرگ) منتقل مى‏شود؟
ج: قضاى نماز و روزه پدر كه بر پسر بزرگ واجب است با فوت وى پس از فوت پدرش بر پسر و يا برادر او واجب نمى‏شود.

س 564 : اگر پدرى اصلا نماز نخوانده باشد، آيا همه نمازهاى او قضا دارد؟ و انجام آنها بر پسر بزرگ او واجب است؟
ج: بنا بر احتياط در اين صورت هم قضاى آنها واجب است.

س 565 : پدرى كه همه اعمال عبادى خود را عمدا ً انجام نداده است، آيا بر پسر بزرگ قضاى همه نمازها و روزه‏هايى را كه پدرش انجام نداده و به پنجاه سال مى‏رسد، واجب است؟
ج: اگر ترك نماز و روزه بر اثر طغيان باشد، قضاى آنها بر پسر بزرگ واجب نيست. ولى در اين صورت هم احتياط در قضاى آنها ترك نشود.

س 566 : اگر قضاى نماز و روزه بر عهده پسر بزرگ باشد و قضاى نماز و روزه پدر هم برآن اضافه گردد، كدام يك مقدم است؟
ج: در اين صورت مخيّر است و شروع به انجام هر كدام كند، صحيح است.

س 567 : پدرم مقدارى نماز قضا دارد ولى قدرت انجام آن را ندارد. آيا بر من كه پسر بزرگ خانواده هستم جايز است در زمان حيات پدرم نمازهاى فوت شده او را قضا نمايم و يا شخصى را اجير كنم تا آن را انجام دهد؟
ج: نيابت از شخص زنده براى انجام نماز و روزه قضا صحيح نيست.

نماز جماعت‏

س 568 : امام جماعت در نماز بايد چه نيتى بكند؟ آيا نيت جماعت بايد بكند يا نيت فرادى؟
ج: اگر بخواهد فضيلت نماز جماعت را درك كند بايد قصد امامت و جماعت كند، و اگر بدون قصد امامت نماز، مشغول آن شود، نماز وى و اقتداى ديگران به او اشكال ندارد.

س 569 : در اماكن نظامى هنگام برپا يى نماز جماعت كه در وقت ادارى است، تعدادى از نظاميان بخاطر شرايط كارى در آن شركت نمى‏كنند با آنكه انجام آن كارها بعد از وقت ادارى و يا در روز بعد ممكن است. آيا اين عمل سبك شمردن نماز است؟
ج: شركت در نماز جماعت، فى نفسه واجب نيست ولى بهتر است در وقت آن براى درك فضيلت نماز اول وقت و جماعت، كارهاى ادارى بگونه‏اى تنظيم شود كه آنها بتوانند اين فريضه الهى را بصورت جماعت و در كمترين مدت بخوانند.

س 570 : نظر جنابعالى درباره انجام كارهاى مستحبى مثل نماز مستحب يا دعاى توسل و يا ساير دعاهاى طولانى كه قبل يا بعد از نماز جماعت و يا در اثناى آن در نماز خانه ادارات دولتى برگزار مى‏شود و بيشتر از نماز جماعت طول مى‏كشد، چيست؟
ج: دعاها و اعمال مستحبى زائد بر فريضه الهى نماز جماعت كه از شعائر اسلامى است، اگر منجر به تضييع وقت ادارى و تأخير در انجام كارهاى واجب شود، اشكال دارد.

س 571 : آيا اقامه نماز جماعت دوم در نزديكى مكانى كه نماز جماعت در آن جا با حضور تعداد زيادى از نمازگزاران اقامه مى‏شود، و صداى اذان و اقامه آن شنيده مى‏شود، صحيح است؟
ج: اقامه نماز جماعت دوم اشكال ندارد، ولى مناسب است مومنين در يك مكان اجتماع كرده و همگى در يك نماز جماعت شركت كنند تا بر عظمت مراسم دينى نماز جماعت افزوده شود.

س 572 : بعضى از اشخاص هنگام برپا يى نماز جماعت، اقدام به خواندن نماز فرادى مى‏كنند، اين كار چه حكمى دارد؟
ج: اين عمل اگر تضعيف نماز جماعت و اهانت و بى احترامى به امام جماعتى كه مردم اعتماد به عدالت او دارند، محسوب شود، جايز نيست.

س 573 : در محله‏اى چند مسجد وجود دارد كه در همه آنها نماز جماعت اقامه مى‏شود، خانه‏اى بين دو مسجد واقع شده كه فاصله آن از يك مسجد ده خانه و از ديگرى دو خانه است، در اين خانه هم نماز جماعت اقامه مى‏شود، اين نماز جماعت چه حكمى دارد؟
ج: سزاوار است اقامه نماز جماعت وسيله وحدت و انس باشد نه اينكه باعث ايجاد جو اختلاف و تفرقه گردد، در هر صورت اقامه نماز جماعت در خانه مجاور مسجد، اگر باعث اختلاف و پراكندگى نگردد اشكال ندارد.

س 574 : آيا جايز است شخصى بدون اجازه امام جماعت راتب مسجد كه مورد تأ ييد مركز اداره امور مساجد است، در آن مسجد نماز جماعت اقامه كند؟
ج: اقامه نماز جماعت متوقف بر اجازه امام جماعت راتب مسجد نيست ولى بهتر است كسى مزاحم امام جماعت راتب مسجد هنگام حضور وى در آن مسجد براى اقامه نماز جماعت نشود، و حتى اگر ايجاد مزاحمت براى او موجب برانگيخته شدن فتنه و مانند آن شود، حرام است.

س 575 : اگر گاهى امام جماعت سخنى بگويد و يا مزاحى كند كه خوشايند و مناسب شأن عالم دينى نباشد، آيا با اين كار از عدالت ساقط مى‏شود؟
ج: اگر مخالف شرع و منافى مروّت نباشد، ضررى به عدالت نمى‏زند.

س 576 : آيا اقتدا به امام جماعت بدون شناخت واقعى او جايز است؟
ج: اگر عدالت او نزد مأموم به هر طريقى ثابت باشد، اقتدا به او جايز و نماز جماعت صحيح است.

س 577 : اگر شخصى اعتقاد به عدالت و تقواى فردى داشته باشد و در همان زمان معتقد باشد كه شخص مزبور در مواردى به او ظلم كرده است، آيا مى‏تواند او را به طور كلى عادل بداند؟
ج: تا براى او احراز نشود كه عمل آن امام جماعت كه او آن را ظلم مى‏شمارد با علم و اختيار و بدون مجوز شرعى بوده، مجاز نيست حكم به فسق او نمايد.

س 578 : آيا نيت اقتدا به امام حاضر بدون شناخت نام و ديدن چهره او صحيح است؟
ج: اگر به عدالت او از هر طريقى اطمينان حاصل شود، اقتدا به وى صحيح است.

س 579 : آيا اقتدا به امام جماعتى كه مى‏تواند امر به معروف و نهى از منكر كند ولى انجام نمى‏دهد، جايز است؟
ج: مجرد ترك امر به معروف و نهى از منكر كه ممكن است بر اثر عذر مقبولى نزد مكلّف باشد، به عدالت ضرر نمى‏زند و مانع اقتدا به او نيست.

س 580 : به نظر شما معناى عدالت چيست؟
ج: عدالت عبارت از حالت نفسانى است كه باعث مى‏شود انسان هميشه تقوا يى داشته باشد كه مانع از ترك واجبات يا انجام محرمات شرعى است، و براى احراز آن، حسن ظاهر كه غالبا ً بيانگر عدالت است، كافى مى‏باشد.

س 581 : ما تعدادى جوان هستيم كه در تكيه‏ها و حسينيه‏ها دور هم جمع مى‏شويم و هنگام رسيدن وقت نماز فرد عادلى را مقدم كرده و براى نماز به او اقتدا مى‏كنيم. ولى بعضى از برادران به اين كار اشكال نموده و مى‏گويند امام راحل «قدس سره» خواندن نماز پشت سر غير عالم دينى را حرام مى‏داند، وظيفه ما چيست؟
ج: اگر براى برادران عزيز براحتى خواندن نماز پشت سر عالم دينى كه او را شايسته اقتدا مى‏دانند، و لو با رفتن به مساجد نزديك، امكان دارد، سزاوار نيست به غير عالم اقتدا كنند. بلكه اقتدا به غير عالم دينى در بعضى از موارد خالى از اشكال نيست.

س 582 : آيا دو نفر مى‏توانند نماز جماعت اقامه كنند؟
ج: اگر مراد تشكيل نماز جماعتى است كه مركب از امام و يك مأموم باشد، اشكال ندارد.

س 583 : اگر مأموم در نماز جماعت ظهر و عصر حمد و سوره را براى تمركز ذهن قرائت كند با اينكه بر او واجب نيست، نماز او چه حكمى دارد؟
ج: واجب است مأموم در نماز ى كه بايد آهسته خوانده شود مثل نماز ظهر و عصر، هنگام قرائت حمد و سوره توسط امام، سكوت كند و قرائت براى او جايز نيست حتى اگر براى تمركز ذهن باشد.

س 584 : اگر امام جماعت با دوچرخه براى اقامه نماز جماعت برود و همه قوانين عبور و مرور را رعايت كند، چه حكمى دارد؟
ج: اين كار به عدالت و صحت امامت جماعت ضرر نمى‏زند، مگر اينكه در عرف منطقه عمل مستهجن و منافى با شأن امام جماعت و مرو ّت باشد.

س 585 : اگر انسان نماز جماعت را بطور كامل درك نكند و به آخر آن برسد و براى درك ثواب آن، تكبيرة الاحرام را گفته و به حالت تجافى بنشيند و تشهد را با امام بخواند و بعد از سلام او برخيزد و ركعت اول را بخواند، آيا اين كار را در تشهد ركعت دوم نمازهاى چهار ركعتى هم مى‏تواند انجام دهد؟
ج: اين طريق مختص تشهد آخر نماز جماعت و براى درك ثواب جماعت است.

س 586 : آيا جايز است امام جماعت براى نماز اجرت بگيرد؟
ج: جايز نيست مگر آنكه براى مقدمات حضور در جماعت باشد.

س 587 : آيا جايز است امام جماعت در يك زمان عهده ‏دار امامت دو نماز (دو نماز عيد يا هر نمازى) گردد؟
ج: تكرار نماز جماعت براى يكبار به خاطر مأمومين ديگر در نمازهاى يوميه جايز و بلكه مستحب است. ولى جواز آن در نماز عيد مشكل است.

س 588 : اگر امام جماعت در ركعت سوم يا چهارم نماز عشاء باشد و مأموم در ركعت دوم، آيا بلند قرائت كردن حمد و سوره بر مأموم واجب است؟
ج: در فرض سؤال واجب است حمد و سوره را آهسته بخواند.

س 589 : در نماز جماعت بعد از سلام ابتدا آيه صلوات بر پيامبر تلاوت مى‏شود و نمازگزاران سه مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد «صلى الله عليهم اجمعين» مى‏فرستند، بعد از آن سه بار تكبير مى‏گويند و سپس شعارهاى سياسى به صورت دعا و برائت توسط مومنين با صداى بلند داده مى‏شود، آيا اين كار اشكال دارد؟
ج: قرائت آيه و ذكر صلوات بر پيامبر و آل او «صلى الله عليهم اجمعين» نه تنها اشكال ندارد بلكه مطلوب بوده و ثواب دارد، و مواظبت بر شعارهاى اسلامى و شعار انقلاب اسلامى (تكبير و ملحقات آن) كه يادآور رسالت و اهداف بلند انقلاب اسلامى‏است، هم مطلوب‏است.

س 590 : اگر شخصى در ركعت دوم نماز جماعت به مسجد برسد و بر اثر جهل به مسأله، تشهد و قنوت را كه بايد در ركعت بعد بجا آورد، انجام ندهد، آيا نماز صحيح است؟
ج: نماز صحيح است. ولى قضاى تشهد و دو سجده سهو هم براى ترك تشهد بر او واجب‏است.

س 591 : آيا رضايت كسى كه در نماز به او اقتدا مى‏شود شرط است؟ و آيا اقتدا به مأموم صحيح است؟
ج: رضايت امام جماعت شرط صحت اقتدا نيست، و اقتدا به مأموم تا وقتى كه نمازش را به جماعت ادامه مى‏دهد صحيح نيست.

س 592 : دو نفر كه يكى امام است و ديگرى مأموم، اقامه نماز جماعت كرده‏اند. شخص سومى به تصور اينكه فرد دوم امام است به او اقتدا مى‏كند و بعد از نماز مى‏فهمد كه وى مأموم بوده نه امام، نماز شخص سوم چه حكمى دارد؟
ج: اقتدا به مأموم صحيح نيست ولى زمانى كه انسان نداند و به او اقتدا كند، اگر در ركوع و سجود به وظيفه نمازگزار منفرد عمل كرده بدين معنى كه ركنى را عمداً و يا سهوا ً كم يا زياد نكرده باشد، نمازش صحيح است.

س 593 : آيا كسى كه قصد خواندن نماز عشاء دارد، مى‏تواند به كسى كه نماز مغرب مى‏خواند اقتدا نمايد؟
ج: اشكال ندارد.

س 594 : آيا عدم رعايت ارتفاع محل نماز امام نسبت به مأمومين، موجب بطلان نماز آنها مى‏شود يا خير؟
ج: اگر بلندى جايگاه امام نسبت به جايگاه مأمومين، بيشتر از حدى باشد كه شرعاً مجاز است، موجب بطلان نماز جماعت است.

س 595 : اگر يكى از صفهاى نماز جماعت بطور كامل از افرادى تشكيل شده باشد كه نماز شان قصر (شکسته) است و نماز همه افراد صف بعدى تمام باشد، اگر افراد صف جلو بعد از خواندن دو ركعت نماز فوراً براى خواندن دو ركعت بعدى اقتدا كنند، آيا نماز كسانى كه در صف پشت سر آنها هستند، نسبت به دو ركعت آخر نماز، جماعت باقى مى‏ماند يا فرادى مى‏شود؟
ج: با اين فرض كه نماز همه افراد صف جلو قصر است، صحت نماز جماعت صفهاى بعدى محل اشكال است. احوط اين است كه صفهاى بعدى، بعد از اينكه افراد صف اول براى سلام نماز نشستند، نماز خود را بصورت فرادى بخوانند.

س 596 : اگر مأموم در آخر يكى از دو طرف صف اول نماز ايستاده باشد، آيا مى‏تواند قبل از مأمومينى كه بين او و امام ايستاده‏اند، وارد نماز جماعت شود؟
ج: اگر مأمومينى كه بين او و امام ايستاده‏اند، بعد از اينكه امام جماعت شروع به نماز كرد، آماده خواندن نماز باشند، مى‏تواند به نيت جماعت وارد نماز شود.

س 597 : كسى كه به ركعت سوم نماز جماعت برسد و به خيال اينكه امام در ركعت اول است، چيزى نخواند، آيا اعاده نماز بر او واجب است؟
ج: اگر قبل از ركوع متوجه شود قرائت واجب است، ولى اگر بعد از اينكه داخل ركوع شد متوجه شود، نماز او صحيح است و چيزى بر او واجب نيست هر چند احتياط مستحب اين است كه دو سجده سهو براى ترك سهوى قرائت بجا آورد.

س 598 : براى برگزارى نماز جماعت در اداره‏هاى دولتى و دبيرستانها نياز شديدى به امام جماعت وجود دارد، و چون غير از من عالم ديگرى در منطقه وجود ندارد، مجبور هستم يك نماز را در مكان‏هاى مختلف براى سه يا چهار بار به عنوان امام جماعت اقامه كنم و چون همه مراجع نماز جماعت دوم را اجازه مى‏هند، آيا در بيشتر از آن نيت نماز قضاى احتياطى جايز است؟
ج: اعاده نمازى كه بصورت جماعت اقامه شده، فقط يك بار براى جماعت ديگر اشكال ندارد ولى تكرار آن بيشتر از يك بار محل اشكال است، و امامت به نيت نماز قضاى احتياطى هم صحيح نيست.

س 599 : يكى از دانشگاهها اقدام به برگزارى نماز جماعت براى كارمندان خود در يكى از ساختمان‏هاى مربوط به دانشگاه كه در مجاورت يكى از مساجد شهر قرار دارد، كرده است، با توجه به اينكه در همان زمان در آن مسجد نماز جماعت اقامه مى‏شود، شركت در نماز جماعت دانشگاه چه حكمى دارد؟ و آيا اجبار و الزام كارمندان توسط مسؤولين دانشگاه تغييرى در حكم ايجاد مى‏كند؟
ج: شركت در نماز جماعتى كه از نظر ما موم واجد شرايط اقتدا و جماعت است، اشكال ندارد، هر چند نزديك مسجدى باشد كه در همان زمان در آن نماز جماعت برگزار مى‏شود، ولى وادار كردن و اجبار كارمندان براى شركت در نماز جماعت توجيه شرعى ندارد.

س 600 : آيا نماز خواندن پشت سر امام جماعتى كه شغل قضاوت دارد ولى مجتهد نيست، صحيح است؟
ج: اگر شغل قضاوت او بعد از نصب وى توسط كسى كه صلاحيت نصب را دارد، باشد مانع اقتدا به او در نماز نيست.

س 601 : آيا كسى كه در نماز مسافر مقلد امام خمينى «قدس سره» است مى‏تواند به امام جماعتى ‏كه ‏در آن مسأله مقلد مرجع ‏ديگرى ‏است، بخصوص در نماز جمعه، اقتدا نمايد؟
ج: اختلاف در تقليد مانع از صحت اقتدا نيست، ولى اقتدا در نمازى كه طبق فتواى مرجع تقليد مأموم قصر است و طبق فتواى مرجع تقليد امام جماعت تمام است، يا بالعكس صحيح نيست.

س 602 : اگرامام جماعت سهوا ً بعدازتكبيرةالاحرام به‏ركوع برود، وظيفه مأموم چيست؟
ج: اگر مأموم بعد از داخل شدن در نماز جماعت و پيش از رفتن به ركوع متوجه شود واجب است نيت فرادى نموده و حمد و سوره را قرائت كند.

س 603 : اگر تعدادى از دانش‏آموزان غير بالغ مدارس بعد از صف سوم يا چهارم نماز جماعت ايستاده باشند و بعد از آنها تعدادى از افراد مكلّف ايستاده باشند، نماز مكلفين صفهاى بعدى چه حكمى دارد؟
ج: در فرض مذكور اشكال ندارد.

س 604 : آيا تيمم بدل از غسل نسبت به امام جماعتى كه معذور است، براى اقامه نماز جماعت كافى است؟
ج: اگر شرعا ً معذور باشد، مى‏تواند با تيمم بدل از غسل، امام جماعت شود و اقتدا به او اشكال ندارد.

حكم امام جماعتى كه قرائت وى صحيح نيست‏

س 605 : آيا در صحت قرائت بين نماز فرادى و نماز مأموم يا امام تفاوت وجود دارد؟ يا اينكه صحت قرائت در هر حال مسأله واحدى است؟
ج: اگر قرائت مكلّف صحيح نباشد و قدرت بر يادگيرى هم نداشته باشد نماز او صحيح است ولى ديگران نمى‏توانند به وى اقتدا كنند.

س 606 : قرائت بعضى از ائمه جماعات از جهت مخارج حروف صحيح نيست. آيا كسى كه حروف را بطور صحيح از مخارج خود ادا مى‏كند مى‏تواند به آنان اقتدا نمايد؟ عده‏اى مى‏گويند مى‏توانيد نماز را به جماعت بخوانيد ولى بايد بعدا اعاده نماييد، من كه فرصت اعاده ندارم، وظيفه‏ام چيست؟ آيا مى‏توانم در نماز جماعت شركت نموده ولى حمد و سوره را آهسته بخوانم؟
ج: اگر قرائت امام از نظر مأموم صحيح نباشد، اقتدا و نماز جماعت او باطل‏است و اگر نمى‏تواند نماز را اعاده كند، اقتدا نكردن اشكال ندارد، ولى آهسته خواندن در قرائت نمازى كه بايد بلند خوانده شود براى اظهار اقتدا به امام جماعت صحيح و مجزى نيست.

س 607 : عده‏اى معتقدند كه قرائت بعضى از ائمه جمعه صحيح نيست زيرا يا حروف را آنگونه كه هستند ادا نمى‏كنند و يا حركت آنها را طورى تغيير مى‏دهند كه ديگر آن حرف نيست. آيا اقتدا به آنان بدون اعاده نمازى كه پشت سر آنان خوانده مى‏شود، صحيح است؟
ج: ملاك صحت قرائت عبارت است از رعايت قواعد زبان عربى و اداء حروف از مخارج آن بطورى كه اهل لسان آن را اداء آن حرف بدانند نه حرف ديگر، اگر مأموم قرائت امام را مطابق قواعد و صحيح نداند نمى‏تواند به او اقتدا كند، و در صورت اقتداء، نماز او صحيح نيست و اعاده آن واجب است.

س 608 : اگر امام جماعت در اثناى نماز در كيفيت تلفظ كلمه پس از اداى آن شك كند و بعد از فراغت از نماز علم پيدا كند كه در تلفظ آن كلمه اشتباه كرده است، نماز او و مأمومين چه حكمى دارد؟
ج: نماز محكوم به صحت است.

س 609 : وظيفه شرعى شخص بخصوص معلم قرآن كريم كه يقين دارد امام جماعت نماز خود را از جهت تجويد غلط مى‏خواند چيست؟ در حالى كه اين فرد بدليل عدم شركت در نماز جماعت در معرض تهمت‏هاى زيادى قرار گرفته است.
ج: اگر قرائت امام جماعت از نظر مأموم صحيح نباشد و در نتيجه نماز او را صحيح نداند، نمى‏تواند به او اقتدا كند، ولى شركت ظاهرى در نماز جماعت براى يك غرض عقلا ئى، اشكال ندارد.

امامت شخص ناقص‏ العضو
س 610 : اقتدا به معلولين عزيز براى نماز در موارد زير چه حكمى دارد؟
1- معلولينى كه فاقد عضوى از اعضاى بدن نيستند ولى به دليل معيوب بودن پا، با تكيه بر عصا و ديوار مى‏توانند بايستند.
2- معلولينى كه فاقد بند انگشت دست يا پا و يا انگشتى از دست يا پا هستند.
3- معلولينى كه همه انگشتان دست يا پا و يا هر دو آنها قطع شده است.
4- معلولينى كه قسمتى از يك دست يا پا و يا هر دو را ندارند.
5- معلولينى كه فاقد يكى از اعضاى بدن هستند و به دليل از كار افتادگى دست، براى وضو گرفتن نايب مى‏گيرند.
ج: بطور كلى اگر استقرار و آرامش در قيام وجود داشته باشد و بتواند آن را در حال قرائت حمد و سوره و ذكرهاى نماز و انجام افعال آن حفظ كند و قدرت بر ركوع و سجده كامل با گذاشتن هفت عضو بدن بر زمين داشته باشد و بتواند وضوى صحيح بگيرد، اقتداى ديگران به او در نماز بعد از احراز ساير شرايط امامت جماعت صحيح است و در غير اين صورت صحيح و مجزى نيست.

س 611 : من از طلاب علوم دينى هستم كه دست راستم بر اثر عمل جراحى قطع شده است. به تازگى متوجه شده‏ام كه امام خمينى «قدس سره» امامت فرد ناقص براى كامل را جايز نمى‏داند. بنابراين خواهشمندم حكم نمازهاى مأمومينى كه تا به حال امام جماعت آنان بوده‏ام را بيان فرما ييد.
ج: نماز مأمومين كه در گذشته بر اثر جهل به حكم شرعى به شما اقتدا كرده‏اند محكوم به صحت است و اعاده و قضا بر آنان واجب نيست.

س 612 : من از طلاب علوم دينى هستم كه در جريان جنگ تحميلى بر جمهورى اسلامى ايران از ناحيه انگشتان هر دو پا مجروح شدم كه البته انگشت شست پاهايم كاملاً سالم است، در حال حاضر امام جماعت يكى از حسينيه‏ها هستم، آيا اين كار اشكال شرعى دارد؟ لطفا ً آن را بيان فرما ييد.
ج: با فرض سالم بودن انگشتان شست پا و در نتيجه توانايى گذاشتن آنها بر زمين هنگام سجده، امام جماعت بودن شما از اين جهت اشكال ندارد.

شركت زنان در نماز جماعت‏
س 613 : آيا شارع مقدس زنان را همانند مردان به شركت در نماز جماعت مساجد يا نماز جمعه تشويق فرموده يا اينكه نماز خواندن آنها در خانه بهتر است؟
ج: شركت زنان در نماز جمعه و جماعت اشكال ندارد و ثواب جماعت دارد.

س 614 : در چه صورتى زن مى‏تواند امام جماعت شود؟
ج: امامت زن در نماز جماعت فقط براى زنان جايز است.

س 615 : شركت زنان (مانند مردان) در نماز جماعت از جهت استحباب و كراهت چه حكمى دارد؟ و شركت آنها در صورتى كه پشت سر مردان بايستند چه حكمى دارد؟ و آيا در حالى كه پشت سر مردان براى نماز جماعت ايستاده‏اند، احتياج به پرده و ساتر است؟ و اگر در نماز كنار مردان بايستند، از جهت حائل چه حكمى دارد؟ با توجه به اينكه پشت پرده بودن زنان هنگام نماز جماعت و سخنرانى‏ها و مراسم ديگر، موجب تحقير و اهانت به آنها مى‏شود.
ج: حضور و شركت زنان در نماز جماعت اشكال ندارد، و اگر پشت سر مردان بايستند احتياجى به حائل و پرده نيست، ولى اگر در كنار مردان بايستند سزاوار است حائلى بين آنها باشد تا كراهت كنار هم ايستادن مردان و زنان در نماز برطرف شود، و اينكه وجود حائل بين زنان و مردان در نماز موجب تحقير و توهين به شأن و كرامت زنان مى‏شود، توهّم و خيالى بيش نيست و اساسى ندارد، بعلاوه دخالت دادن نظرات شخصى در فقه صحيح نيست.

س 616 : كيفيت اتصال و عدم اتصال صفوف زنان و مردان در نماز در صورت نبودن پرده و حائل چگونه است؟
ج: زنان مى‏توانند پشت سر مردان بدون فاصله بايستند.