دیوان اشعار خاقانی

دلا زارت برون نتوان نهادن

قدم در موج خون نتوان نهادن

بر اسب عمر هرای جوانی است

بر او زین سرنگون نتوان نهادن


تو را هر دم غم صد ساله روزی است

ذخیره زین فزون نتوان نهادن


به کتف عمر میکش بار محنت

که بر دهر حرون نتوان نهادن


به نامت چون توان کرد ابلقی را

که داغش بر سرون نتوان نهادن


در این منزل رصد جهان می‌ستاند

گنه بر رهنمون نتوان نهادن


خراب است آن جهان کاول تو دیدی

اساسی نو کنون نتوان نهادن


به صد غم ریسمان جان گسسته است

غمی را پنبه چون نتوان نهادن


دلی کز جنس برکندی نگهدار

که بر ناجنس و دون نتوان نهادن


سرت خاقانیا در بیم راهی است

کز آنجا پی برون نتوان نهادن

خرمی کان فلک دهد غم دان

دل که با غم بساخت خرم دان

سنت اهل عشق خواهی داشت

درد را هم مزاج مرهم دان


به عیاری که هفت مردان راست

نقش شش روز کمتر از کم دان


دوستان همچو مهر، نمامند

دشمنان همچو ماه، محرم دان


گنج عزلت توراست خاقانی

عافیت هم ورا مسلم دان


چار دیوار عزلتی که توراست

بهتر از چار بالش جم دان


چار بالش نشین عزلت را

پنج نوبت زن دو عالم دان

برون از جهان تکیه جایی طلب کن

ورای خرد پیشوایی طلب کن

قلم برکش و بر دو گیتی رقم زن

قدم درنه و رهنمایی طلب کن


جهان فرش توست آستینی برافشان

فلک عرش توست استوایی طلب کن


همه درد چشم تو شد هستی تو

شو از نیستی توتیایی طلب کن


چو در گنبدی هم‌صف مردگانی

ز گنبد برون شو بقایی طلب کن


خدایان رهزن بسی یابی اینجا

جدا زین خدایان خدایی طلب کن


مر این پنج دروازه‌ی چار حد را

به از هفت و نه پادشایی طلب کن


مگو شاه سلطان اگر مرد دردی

ز رندان وقت آشنایی طلب کن


کلید همه دار ملک سلاطین

به زیر گلیم گدایی طلب کن


به سیران مده نوش‌داروی معنی

ز تشنه دلان ناشتائی طلب کن


به باغ دل ار بلبل درد خواهی

به خاقانی آی و نوایی طلب کن

سوختم چون بوی برناید ز من

وآتش غم روی ننماید ز من

من ز عشق آراستم بازارها

عشق بازاری نیاراید ز من


تا نیارم زر رخ از لعل اشک

دل ز محنت‌ها نیاساید ز من


ای خیال یار در خورد آمدی

بی‌تو دانی هیچ نگشاید ز من


گر نگیرم دربرت عذر است از آنک

بوی بیماری همی آید ز من


دست بر سر زانم از دست اجل

تا کلاه عمر نرباید ز من

ای صبح مرا حدیث آن مه کن

ای باد، مرا ز زلفش آگه کن

ای قرصه‌ی آفتاب پیش من

بگشای زبان، قصد آن مه کن


ای خیل خیال دوست هر ساعت

از سبزه‌ی جان مرا چراگه کن


ای لاف زده ز عشق و دل داده

جان هم بده و به کوی او ره کن


ای خاقانی دراز شد قصه

جان خواهد یار قصه کوته کن

غصه‌ی آسمان خورم دم نزنم، دریغ من

در خم شست آسمان بسته منم، دریغ من

چون دم سرد صبح‌دم کآتش روز بردهد

آتش دل برآورد دم زدنم، دریغ من


بین که پل جفا فلک بر دل من شکست و من

این پل آب رنگ را کی شکنم، دریغ من


برکنم از زمین دل بیخ امل به بیل غم

خار اجل ز راه جان برنکنم، دریغ من


هستم باد گشته سر از پی نیستی دوان

هستی هر تنم ولی نیست تنم، دریغ من


دیده‌ای آنکه چون کند باد ز گرد پیرهن

بادم و گرد بیخودی پیرهنم، دریغ من


هر چه من آورم ز طبع آب حیات در دهن

تف دل آتش آورد در دهنم، دریغ من


آب ز چشمه‌ی خرد خوردم و پس ز بیم جان

سنگ به چشمه‌ی خرد درفکنم، دریغ من


جم صفتان ز خوان من ریزه چنند، پس چرا

موروش از ره خسان ریزه چنم، دریغ من


سنگ سیاه کعبه را بوسه زده پس آنگهی

دست سفید سفلگان بوسه زنم، دریغ من


تاجورم چو آفتاب اینت عجب که بی‌بها

بر سر خاک عور تن نور تنم، دریغ من


پیش حیات دوستان گر سپرم عجب‌تر آنک

کز پس مرگ دشمنان در حزنم، دریغ من


کو سر تیغ تا بدو باز رهم ز بند سر

کر جگر پر آبله چون سفنم، دریغ من


من چو گلم که در وطن خار برد عنان از آن

رستم و کوره‌ی سفر شد وطنم، دریغ من


چون به زبان من رود نام کرم ز چشم من

چشمه‌ی خون فرو دود بر ذقنم، دریغ من


چشم گریست خون و دل گفت که یاس من نگر

زانکه خزان وصل را یاسمنم، دریغ من


آه برآمد از جهان گفت مرا که ریگ خور

نیست گیاهی از کرم در چمنم دریغ من

دلا با عشق پیمان تازه گردان

برات عشق بر جان تازه گردان

به کفرش ز اول ایمان آر و آنگه

چو ایمان گفتی ایمان تازه گردان


نماز عاشقان بی‌بت روا نیست

سجود بت‌پرستان تازه گردان


چه رانی کشتی اندیشه در خشک

گرت سوزی است طوفان تازه گردان


به هر دردیت درمان هم ز درد است

به درد تازه درمان تازه گردان


خراج هر دو عالم برد خواهی

نخست از عشق فرمان تازه گردان


به استقبال تیر چشم ترکان

کهن ریشت به پیکان تازه گردان


دل ازرق پوش و ترکان زرق پاشند

دلت را خرقه ز ایشان تازه گردان


سفالت این جهان ریحان او عمر

به آب عشق ریحان تازه گردان


جهان را عهد مجنونی شد از یاد

چو خاقانی درآ، آن تازه گردان

رخش حسن ای جان شگرفی را به میدان درفکن

گوی کن سرها و گوها را به چوگان درفکن

عشق را گه تاج ساز و بر سر عشاق نه

زلف را گه طوق کن در حلق مردان درفکن


عالمی از عشقت ای بت سنگ بر سر می‌زنند

زینهار ای سیم‌گون گوی گریبان درفکن


نیکوان خلد بالای سرت نظاره‌اند

یک نظر بنمای و آشوبی در ایشان درفکن


تن که باشد تا به خون او کنی آلوده تیغ

زور با عقل آزمای و پنجه با جان درفکن


کفر و ایمان را بهم صلح است خیز از زلف و رخ

فتنه‌ای ساز و میان کفر وایمان درفکن


آخر ای خورشید خوبان مر تو را رخصت که داد

کز خراسان اندرآ، شوری به شروان درفکن


شاید ار سرنامه‌ی وصل تو نام دیگر است

مردمی کن نام خاقانی به پایان درفکن

دلم دردمند است باری برافکن

بر افکنده‌ی خود نظر بهتر افکن

میندیش اگر صبر من لشکری شد

دلت سنگ شد سنگ بر لشکر افکن


اگر با غمت گرم در کار نایم

ز دم‌های سردم گره دربر افکن


اگر نزل عشقت بجز جان فرستم

به خاکش فرو نه، برون در افکن


تو را طوق سیمین درافکند غبغب

مرا نیز از آن زلف طوقی برافکن


پی از هر خسی سایه پرورد بگسل

نظر بر عزیزان جان پرور افکن


که فرمایدت کشنای خسان شو

که گوید که هرای زر بر خر افکن


مشو در خط از پند خاقانی ای جان

که این خوش حدیثی است بر دفتر افکن

آب و سنگم داد بر باد آتش سودای من

از پری روئی مسلسل شد دل شیدای من

نیستم یارا که یارا گویم و یارب کنم

کآسمان ترسم به درد یارب و یارای من


دود آهم دوش بابل را حبش کرده است از آنک

غارت هاروتیان شد زهره‌ی زهرای من


شب زن هندوی و جانم جوجو اندر دست او

جو به جو می‌دید شب حال دل رسوای من


هر زن هندو که او را دانه بر دست افکنم

دانه زن بیدانه بیند خرمن سودای من


چون ببارم اشک گرم، آتش زنم در عالمی

شعر خاقانی است گوئی اشک آتش‌زای من